1. Ányị ụkụrwọ nya angị myị ẹrụ à tị́ la ọlẹrụ ịPọlụ?

 ANGỊ myị ẹrụ kaa họ ụkụrwọ ọlẹ kọ baba nyịlẹhị-ịlẹhị ẹ-ẹpwụ nya ọjịra-jịra. Ụkụrwọ nyaa myị ọlẹrụ ịPọlụ lẹhị yẹẹyẹẹ. Ọ-chụ pwokwita, ụka kọ lẹẹ da ụpwụ du kịla ọjịra-jịra ọla iFilipayị, ọ ya nyị dọnụ chị angị myị ẹrụ bala angịgbahị nya ọjịra-jịra.—Filip. 1:1.

2. Ányị ọ tị la ọọnahị Luis nyọlẹ kị chwọọ nya ọngọ myị ẹrụ?

² Iru nya aanahị alẹng ịlẹ kị hu enyi Ohe lẹ, kori kị ri angịgbahị lee ị ri anjwo wẹwẹ kaa chị ọkẹkẹnị nyọka la iwe kị ka ri angị myị ẹrụ ọọjịra-jịra. Ọ-chụ pwokwita, Devan gu ẹka 18 ụka kị chwọọ nya ọngọ myị ẹrụ. Ma, ọọnahị ọkịla ọlẹ kọ ri Luis tị gu ẹka iwo ịrụ kụrụ myị́ ụka kị chwọọ. Ányị ọ tị lọọ nyọka ri ọngọ myị ẹrụ? Ọ yẹkẹẹ: “Ọ myịm lẹhị lụmẹ nyori m̀ la iwe nyọka da aanahị ụbwọ ụ-ụgbẹyị ọwẹ. Aanahị mẹjẹ nyori m̀ háa yẹẹyẹẹ, m̀ tị ka jẹ́-ẹ mẹjáa lẹẹlẹẹ nyori ị hám ịnyịnyị.” Ọ kaa la iru nya aanahị ịkịla ịlẹ kị chụ nya angị myị ẹrụ ịwẹ ịnyịnyị.

3. Ịtọ ẹla iyina ahị tị́ wẹẹ ka kụ ẹhị yẹ?

³ Kori ka ri ọọnahị ọlẹng ọlẹ kọ hu enyi Ohe lẹ ká tị ri ọngọ myị ẹrụ lẹka, ọ ka chịkpẹẹ nyọka chị ọọwa nọ ha ịlọng? Ịyẹ tị́ ka gung gbịla nyọka họ ịnyị? Abwẹla iyina ịBayịbụụ à tị́ ya ahụ nyị baba nyọka la ene á ka jẹ́-ẹ ri ọngọ myị ẹrụ? A-ang ọjẹ́jẹ ọlẹ, ahị ka kụ ẹhị yẹ ọwẹwẹ nya ịtọ ẹla ịwẹ. Ma ene nyọọwa, ahị ya ẹla u-uhye nya ụkụrwọ ọlẹ ká ọngọ myị ẹrụ kaa họ wẹẹ.

 ỤKỤRWỌ OYINA ỌNGỌ MYỊ ẸRỤ À TỊ KAA HỌ?

4. Akụrwọ iyina angị myị ẹrụ à tị́ kaa họ? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

⁴ Ọngọ myị ẹrụ ri ọọnahị ọlẹng ọlẹ kọ hu enyi Ohe lẹ, ká olegu ịgọgọ tị chụ nyọka da angịgbahị nya ọjịra-jịra ụbwọ kpẹhị rịrị akụrwọ ịhyẹ ọọjịra-jịra. Angị myị ẹrụ ịhyẹ kaa họ ụkụrwọ nyọka nwụla ẹga bala apwụ nọ ha aanahị chajị kị ka jẹ́-ẹ kpehe ka ya ẹla nya Ohe. Angịkịla kaa nwụla Ebe nya Ịpyị-Adịrahụ bala ọ-họ kị ka la cheri-cheri. Angị myị ẹrụ ịkịla myị́myị́ kaa họ ụkụrwọ nya ọ-da angịnyị ụbwọ ka ẹga ọhụhụ bala ọ-kpahị ju ang ị-kpa du ang dudu kahị jẹ́-ẹ wo ẹla bala ọ-yẹ ifim ụka kahị ja họ ọjịra-jịra. Ụma nya akụrwọ ị-da ala ọjịra-jịra ụbwọ ịlịịwẹ, angị myị ẹrụ à kaa họ lẹ. Ma ọlẹ kọ baba gụgụ wuu ri, angị myị ẹrụ ri angịlẹ ká iJihova há yẹẹyẹẹ kị tị kaa hịhị ba ehile nyamwụ jẹ. Aanaa ịla ọjịra-jịra tị háa nyịlẹhị-ịlẹhị ịnyịnyị. (Mat. 22:37-39) Ányị ọọnahị ọlẹng ọlẹ kọ hu enyi Ohe lẹ à tị́ ka maga nyọka nwà ka ri ọngọ myị ẹrụ?

5. Kori ká ọọnahị ọlẹng á tịtọ nyọka ri ọngọ myị ẹrụ, ịyẹ ọ tị́ ka họ?

⁵ ỊBayịbụụ ya jehi abwẹla ịlẹ ká ọọnahị ọlẹng baba nyọka la ene kọ ka nwà ka ri ọngọ myị ẹrụ. (1 Tim. 3:8-10, 12, 13) Ọ ri ka tịtọ nyọka da aanahị ụbwọ bwula o-ri ọngọ myị ẹrụ aalẹ, maga ka jẹ́ ang chajị nya abwẹla ịnyịịla ịlẹ ká ịBayịbụụ gu ẹnyị, ká tị máa jẹ ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyang ịnyịnyị. Ma ene nyọọwa, ọ há ká ka kụ irya ju ang odudu ka wẹẹ tịtọ nyọka ri ọngọ myị ẹrụ.

ỊYẸ TỊ́ DU KA TỊTỌ NYỌKA RI ỌNGỌ MYỊ ẸRỤ?

6. Ịyẹ à tị́ ka gung gbịla nyọka da aanang ụbwọ? (ỊMatiyu 20:28; yẹ ifoto ọla ọgbanyẹ.)

⁶ Kụ irya u-uhye nya iJisọsị, ọngọ ya ọgụ-ẹpẹtẹ ọgụgụ wuu deeji hahị wẹẹ. Ọháha ọlẹ kọ la ẹ-ẹga nya Adamwụ bala angịnyị à du kọ họ ang ịlẹ wuu kọ họ lẹ. Ọháha ọọwa gwoo gbịla nyọka họ ụkụrwọ la ọngịrị-ọngịrị bala ọ-kpịlọmwụ keji họ ang ịlẹ ká angịnyị yẹ lala o-ri nyị́ ju apyobwuna ka ha angịkịla. (Wa ịMatiyu 20:28; Jọn. 13:5, 14, 15) Kori o ri ọháha kọ wẹẹ gung gbịla aalẹ, iJihova ka wahị kụrụng bala ọ-dang ụbwọ nyọka nwà ka ri ọngọ myị ẹrụ ọọjịra-jịra myị́.—1 Kọr. 16:14; 1 Pit. 5:5.

7. Ịyẹ tị́ du kọ tịpyọ nya ọọnahị ọlẹng ọ-ka tịtọ nyọka ri ọngọ myị ẹrụ ọọlajị nya ịlọmwụ o-hu hwaa?

⁷ Alodehe kaa mịla oja ha angịlẹ kịị hu ịlaa hwaa. Ma, ọ́ kaa lịnyị ogu nya iJihova ka.  Ọọnahị ọlẹng ọlẹ kọ la ọháha ẹ-ẹga nya angịkịla lala iJisọsị á ka tịtọ nyọka ri olegbeju nya angịkịla lee ọ-tịtọ kị ka yọọ nya ọngọ ọtụka ka. Kori kị chụ ọngịnyị o-hu ịlọmwụ hwaa ụma ọlịnyị ọọjịra-jịra, ọ chịkpẹẹ kọ ka myị-ị̀ họ akụrwọ ichiche lee ịkịla ịlẹ kị baba nyọka kpẹhị rịrị ịkpịlọ ịlịkẹjẹ nya iJihova ka myị́. Ọ ka yẹ ịlọmwụ nyori ọ kpehe nya akụrwọ ụma ịlịịwẹ. (Jọn. 10:12) IJihova á ka myị-ị̀ wahị kụrụ aga ọmama nya ọngọngọhẹ ọlẹ kọ tịtọ nyọka ri ọngọ myị ẹrụ ọọlajị nya ọbọọchẹ o-hihi lee ịlọmwụ o-hu hwaa ka.—1 Kọr. 10:24, 33; 13:4, 5.

8. Ẹlịyẹ iJisọsị à tị́ byi alẹrụ nyamwụ?

⁸ Ụka ọhẹ, aligu nya iJisọsị ịlẹ kị jwoo chwẹẹ yẹẹyẹẹ tịtọ nya iwe ọhẹ la irya ọtịpyọ. Kụ irya u-uhye nya ẹla ọlẹ ká ọlẹrụ iJemsi bala ịJọn họ wẹẹ. Ị bịlẹ iJisọsị kọ ka ya iwe-ahụrụ ọ-la gbẹgbịlẹ gụ́ ịnya angịkịla haa ị-Ịpyị-Adịrahụ nyamwụ. IJisọsị-ị́ daa ọlẹẹkwa u-uhye nya ịlaa o-hu hwaa ọọwa ka. Ọkọkọ nyọọwa, iJisọsị byi alẹrụ angị 12 ịịwa wuu yẹkẹẹ: “Ongọlẹ kọọwa ayịdang á ka ri ọngọ ọtụka gụụnụ anụ angịkịla wuu lẹ aalẹ, ọngọọwa ka nwụlanọ nyọka myịnụ ẹrụ lala ọnchẹ nyanụ, anụ angị ihihi wuu lẹ. Ọng myị́ ọng ọlẹ kọ tị tịtọ kọọwa ayịdang a ka ri olegbeju ọ-kụ ịlahị nyanụ anụ angị ihihi wuu lẹ aalẹ, ọngọọwa ka nwụlanọ nyọka juwa myị ẹrụ hanụ lala ọwa ayịdang nyaa dọmwụ ri ọnyọhị nyanụ lẹ.” (Mak. 10:35-37, 43, 44) Aanahị alẹng ịlẹ kị la irya ọnyịịla, kọ ri ọ-ka myị ẹrụ ha angịkịla ka da ọjịra-jịra ụbwọ a-agbẹyị lụmẹ-lụmẹ.—1 Tẹs. 2:8.

ỊYẸ À TỊ́ KA JU IRYA NYANG ỌNGỊRỊ NYỌKA MYỊ ẸRỤ HA ANGỊKỊLA?

9. Ányị a tị́ ka bwu ju irya nyang ọngịrị nyọka ri ọngọ myị ẹrụ?

⁹ O-ri ịnyịlẹhị nyori iJihova háng, à tị tịtọ nyọka da angịkịla ụbwọ. Ma, á ka la irya nyọka họ ụkụrwọ ọlẹ ká ọngọ myị ẹrụ kaa họ ka myị́. Ányị à tị ka bwu ju irya nyang ọngịrị nyọka họ ụkụrwọ nya ọngọ myị ẹrụ? Ọ ka há kori ka kụ irya ju ọkẹkẹnị ọlẹ á ka yé bwula ọ-da aanang ịkịla ụbwọ. IJisọsị yẹkẹẹ: “Ahị ọwawa ka juwa ha angịlẹ kị juwa hu ha, gụ angịlẹ kị juwa yeye kem.” (Ukur. 20:35) IJisọsị-ị́ ya ẹlẹwẹ ba ọ-ọnụ kem ka, ọ bọọ jẹ ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyamwụ ịnyịnyị. Ọ tị yé ọkẹkẹnị nyịlẹhị-ịlẹhi bwula ọ-da angịkịla ụbwọ, ahụ ka yé ịnyịnyị myị́.

10. Ányị iJisọsị à tị́ mẹjẹ nyori ọ chị ọkẹkẹnị nyọka da angịkịla ụbwọ? (ỊMakị 6:31-34)

¹⁰ Kụ ẹhị yẹ ọ-chụ pwokwita ọhẹ u-uhye nya abwọlẹ ká iJisọsị mẹjẹ nyori ọ chị ọkẹkẹnị nyọka da angịkịla ụbwọ wẹẹ. (Wa ịMakị 6:31-34.) Ụka ọhẹ, ịnyịrọ chị́ iJisọsị bala alẹrụ nyamwụ pyẹpyẹ. Ị wẹẹ jẹ ka ẹga ochinyee ọhẹ nyọka mwịịnyọ. Ma, iru nya angịnyị pá tọọ kele ka ẹga ọọwa ene nyaa, la irya nyori iJisọsị ka mẹ ang jáa. Kori kọ họ́ọ, ọ ka pwa myị́ chajị ọwa bala angịjụgbẹyị nyamwụ á “la ụka ri ang oriri kpong-kpong ka.” Lee, kori kọ mẹ ang ịmányị-ịmányị jáa kpá, ọ ka byaa nyị rụ mẹ myị́. Ma ọọlajị nya ọháha ọlẹ kọ la lẹ, iJisọsị “juwa mẹ iru nya ang lụmẹ-lụmẹ jaa.” Ọ kịnyaa la ọ-mẹ ang jáa “gbee ká obyi juwa ka hi.” (Mak. 6:35) Ọ́ họ ịnyị chajị nyori ọ ri ụkụrwọ nyamwụ ka, ma ọọlajị nyọlẹ kọ la “ahyẹẹrwẹrwa lụmẹ ẹ-ẹpwụ ọkịlẹtụ nyamwụ jahị daa” ịnyị. Ọ tịtọ nyọka mẹ ang jáa chajị ọ la ọháha ẹ-ẹga nyaa. IJisọsị yé ọkẹkẹnị ọtụka-ọtụka bwula ọ-da angịkiḷa ụbwọ.

11. Ụgbẹyị oyina iJisọsị à tị́ bwu da angịkịla ụbwọ? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹¹ IJisọsị á da iru nya angịnyị ịwẹ ụbwọ ba ọ-ọka mẹ ẹla nya Ohe jáa kem ka, ọ họ ịbaba nya ugbinyịrọ nyaa ịnyịnyị. Ọ ya ang oriri haa bwula ụkụrwọ ẹbyẹbyị, ọọwa ọ byi angịjụgbẹyị nyamwụ nyị ga ang oriri ọọwa haa mẹ lẹlẹ. (Mak. 6:41) Bwula ọ-họ ịnyị, ọ mẹjẹ angịjụgbẹyị nyamwụ jaabwọ kị ka bwu da angịkịla ụbwọ. Ọ mẹjẹ ịnyịnyị nyori ụma nya akụrwọ ịlịịwẹ, kị ri ụma ịlẹ ká angị myị ẹrụ kaa họ ụka ọhẹ baba. Kụ irya jaabwọ ká angịjụgbẹyị  nya iJisọsị ka chị ọkẹkẹnị kaka ba wẹẹ, nyọlẹ kị jẹ́ da iJisọsị ụbwọ nyọka ga ang oriri ọlẹ kọ ya ha angịwẹ bwula ụkụrwọ ẹbyẹbyị gbee ká ịwa wuu “ri ang oriri ọọwa wu ẹpwụ kpọng-kpọng.” (Mak. 6:42) Ẹlịlẹhị ri, ụ-ụka ọwẹ kem iJisọsị à chị ịlọmwụ imyi kpẹpwụ chajị nya ịbaba nya angịkịla ka. Ọ kpa ọhịhị nyamwụ wuu da angịkịla ụbwọ ụka kọ jam odehe. (Mat. 4:23; 8:16) IJisọsị yé ọkẹkẹnị bala ịpyọ ọkpụkpụ bwula ọ-mẹ ang jẹ angịkịla bala ọ-kpịlọmwụ keji họ ịbaba nyaa haa. Ọ ri nyịlẹhị nyori ahụ ịnyịnyị ka yé ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ kori ka hu ịlọng ha nyọka da angịkịla ụbwọ bwula o-ri ọngọ myị ẹrụ.

12. Ịyẹ tị́ du ká ọngọngọhẹ nyahị á ka me irya nyori ọ́ ka jẹ́-ẹ da ọjịra-jịra ụbwọ ka lẹ ka?

¹² Kori kọ lang lala o-ri á la āhị ọdatị ọhẹ ka aalẹ, ọkịlẹtụ a kpung enyi ka. A la abwẹla ịnyịịla ịlẹ ká ka jẹ́-ẹ kpa da ọjịra-jịra ụbwọ myị́. Kụ irya ju ẹla ọlẹ ká ịPọlụ ya ụ-ụpwụ nya 1 Ala ịKọrịntị 12:12-30, ká bịlẹ iJihova kọ ka dang ụbwọ yẹ jaabwọ ká ẹla ọọwa gung. Omyi ẹla nya ịPọlụ mẹjẹ gede-gede nyori à baba bala o-ju apyobwuna ọọjịra-jịra lala anchẹ nya iJihova ịkịla ịnyịnyị. Kori ka tị nwà pwụ iwe-ahụrụ nyọka ri ọngọ myị ẹrụ lẹẹlẹẹ lẹka aalẹ, abwọ a chịng pyẹpyẹ ka. Ọkọkọ nyọọwa, họ ang myị́ ang ọlẹ á ka jụ́ họ myị́ nyọka họ ụkụrwọ ha iJihova bala ọ-da aanang ịkịla ụbwọ. Jẹ́ myị̀myị̀ nyori angịgbahị nya ọjịra-jịra ka kụ irya u-uhye nyang bala ọ-ya akụrwọ ịlẹ á ka jụ́ họ myị́ hang ene á ka dọmwụ nwà nyọka ri ọngọ myị ẹrụ.—Rom. 12:4-8.

13. Ịyẹ tị́ du kọ ka lujwo lụmẹ nya ọọnahị ọlẹng ọ-ka nwà ka ri ọngọ myị ẹrụ ka?

¹³ Kụ irya u-uhye nya ẹla ọlẹ ịnyịnyị wẹẹ: Abwẹla ịlẹ ká ịBayịbụụ ya nyori angị myị ẹrụ nyị baba nyọka la, ri abwẹla ịlẹ ká Angịnyị nya ịKịrayịsị ịkịla wuu chịla kị ka la ịnyịnyị. Ahị wuu baba nyọka tụ́ ju iJihova chwẹẹ, họ ang ha angịkịla la ọkẹkẹnị bala ọ-hịhị ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ ka kpụ Ohe ịpyọ. Lẹ, ọ chịkpẹẹ myị́ nyori à dọmwụ la iru nya abwẹla ịhyẹ ịlẹ ká ọngọ myị ẹrụ baba nyọka la juwa ene-ene lẹ. Ma lẹẹlẹẹ, ahị kụ ẹhị yẹ ang ịlẹ kpangga ká ọọnahị ọlẹng baba kọ ka họ nyọka ri ọngọ myị ẹrụ wẹẹ.

ANG ỌLẸ Á KA HỌ NYỌKA JẸ́-Ẹ RI ỌNGỌ MYỊ ẸRỤ

14. Ịyẹ à tị́ ri etu nyọka “la kpịra-kpịra”? (1 iTimoti 3:8-10, 12)

¹⁴ Ahị kụ ẹhị yẹ abwẹla ịhyẹ ịlẹ kị gu ẹnyị ụ-ụpwụ nya 1 iTimoti 3:8-10, 12 wẹẹ. (Wọọ.) Ọngọ myị ẹrụ ka ri ọngọ “la kpịra-kpịra” pyii lẹ. Ụgbẹyị ọkịla ọlẹ kị ka jẹ́-ẹ yẹ ẹlẹwẹ da ri, ọngọọwa “chịla ọ-ka chihi ju,” lee “olihi-ihi.”  Ọọwa-á mẹjẹ nyori á ka jẹ́-ẹ chị ụmwẹhụ lee ọ-kọ ayịlọ bala angịkịla ka lẹ ka. (Ọngọ. 3:1, 4) Ma, a tị ka họ ụkụrwọ ọnyị myị́ ọnyị ọlẹ kị ya hang la ila ọchịchị. Kori ka ri ọngọ kaa họ ụkụrwọ ọlẹ kị ya jung ụ-ụbwọ cheju ụka wuu bala ọ-họ yẹẹyẹẹ aalẹ, ala ọjịra-jịra ka dahịhileng bala ọ-jung ihi.

15. Ịyẹ à tị́ ri etu nyọka la ẹlẹlẹ imiiye ka bala ọ-chị ẹhị nyanya nya okpoko ọlala ka?

¹⁵ “Angịịwa á ka ri angị la ẹlẹlẹ imiiye ẹ-ẹpwụ nya ẹla oyaya kpong-kpong ka.” Ọọwa ri, à ka ri ọngọ ya ẹlịlẹhị bala ọ-ju ọdahịhile. Ọ́ ri ka ya ẹla lẹ, à ka họ ẹla ọọwa. Á tị ka pịrị angịkịla ju ka. (Etu 17:20) “Ị́ ka ri angị chẹhị nyanya ẹ-ẹpwụ nya okpoko ọlala ka ịnyịnyị.” Ọọwa mẹjẹ nyori à ka họ ẹla ọnụ-ọnụ ẹ-ẹga nya ọhị bala ẹga nya okpoko ọla ọjịra-jịra. Á ka kpa ijẹ́ẹhị maga nyọka ye okpoko bwu ẹga nya aanahị ịla ọjịra-jịra chajị nyọka la ang ka.

16. (a) Etu nyọka “ri angị nwa ere ya ka” tị́ ri ányị? (b) Ịyẹ à tị́ ri etu nyọka la irya o-la eje ọlẹ kọ ka ya eje wu ọngịnyị ka?

¹⁶ “Ị́ ka ri angị nwa ere ya ka.” Ọọwa ri á ka nwa ere kpoye lee o-ri ọngọlẹ ká angịkịla kaa yẹ nyori nyị nwa ere lụmẹ ka. “Irya ọ-la ọngịnyị eje ọlẹpwụ ọkịlẹtụ nyaa á ka ya eje waa kpong-kpong ka,” mẹjẹ nyori à ka hịhị ba ehile nya iJihova jẹ. Nanana nyori á la kpẹẹkpẹẹ ka, à ka ri igu ọlam-ọlam bala iJihova. Ọọwa tị ka ya okpunyi nya ọkịlẹtụ hang.

17. Ányị ọọnahị ọlẹng à tị́ ka bwu mẹjẹ nyori ọ ri ọngọ nwà-nwà lẹẹ? (1 iTimoti 3:10; yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹⁷ Ị ka ri angị “la ọkụrụ-kụrụ” lee angị mẹjẹ nyori ị nwà-nwà lẹ. Ọọwa ri, ị ka jẹ́ng nya ọngọlẹ kọ kaa họ ụkụrwọ ọlẹ kị ya họọ yẹẹyẹẹ bala ọngọlẹ kị ka jẹ́-ẹ dahịhile. Lẹ, kori ká angịgbahị nya ọjịra-jịra á ya ụkụrwọ hang, maga ka ba ọ-mẹjẹ nyaa jẹ rige-rige bala ẹla ọlẹ ká ogu ya u-uhye nya ang ọọwa. Tọ ịtọ ẹla wo nyọka jẹ́ ang ọlẹ kpangga ka wẹẹ ka họ bala ụka ọlẹ á ka họọ cheju. Jaabwọ ka wẹẹ họ akụrwọ ịlẹ kị ya hang la ọkpịra-kpịra bala ụ-ụgbẹyị ọnyịịla, angịkịla ọọjịra-jịra ka yẹ nyori à wẹẹ nwà kịlahị. Angịgbahị nya ọjịra-jịra, anụ maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka mẹ ang jẹ aanahị alẹng ịlẹ kị hu enyi Ohe lẹ. (Wa 1 iTimoti 3:10.) Aanahị alẹng ịlẹ kị gu ẹka iwo, ka iwo kụrụ ine lee ọ-dọmwụ ri onjwo gụ ọọwa wẹẹ kị tị hu enyi Ohe lẹ, juwa ọọjịra-jịra nyang? Ị jẹ́-ẹ hu ụka nọ nyọka jẹ́ ịBayịbụụ la ịlaa lee ọ-nwụlanọ gbe ọjịra-jịra? Ị kaa wẹ ịtọ ẹla ọọjịra-jịra ụka myị́ ụka bala o-kpehe ka ya ẹla Ohe? Kori kọ lịnyị aalẹ, angịgbahị ka ya akụrwọ ịlẹ kị pwoku ẹka bala iwe-ahụrụ nyaa haa. Ụ-ụgbẹyị ọwẹ, aanahị ikolobya ịwẹ ka mẹjẹ kori kị nwà-nwà lẹ. Ọọwa ụka kị ja ju ẹka iwo  imiiye chwẹẹ lẹ, ị ka nwà-nwà nyọka ri angị myị ẹrụ lẹlẹ.

18. Ịyẹ tị́ ri etu nyọka “la abyị” ọhẹ-lọhẹ ka?

¹⁸ Ị́ ka “la abyị” ọhẹ-lọhẹ ka. Ọọwa ri, ọngọngọhẹ-ẹ́ ka jẹ́-ẹ ya eje wung ẹ-ẹga nya ang ọtịpyọ ọhọhọ ka. Ịlẹhị lẹ, ị ka chị ẹla ba Angịnyị nya ịKịrayịsị myị́. Angịnyị chị ẹla ba iJisọsị ododu, ọ tị da angịjụgbẹyị nyamwụ ọna nyori nyị ka họ ịnyị ẹ-ẹga nyaa ịnyịnyị. (Jọn. 15:20) Ma kori ká abwẹla nyang á la cheri-cheri lala iJisọsị, ala ọjịra-jịra ka wang nya ọlabwẹla ọnyịịla.—Mat. 11:19.

19. Ẹlịyẹ à tị́ ji ẹpwụ nyọka ri “angị ye ahụ ookpokpo” kem?

¹⁹ Ị ka ri “angị ye ahụ ookpokpo.” Kori ka ye ahụ aalẹ, à ka ju ihi nya ehile ọlẹ ká iJihova ya yeji ụka nya ọgbanyẹ ọlẹ kọ họ ugbiyegu ko ri, ọlẹng okpokpo bala ọnyang okpokpo. (Mat. 19:3-9) Ọlẹng ọlẹ kọ ri Ọngịnyị nya ịKịrayịsị á ka họ ụya ẹnẹnẹhẹ ka. (Hib. 13:4) Ọọwa ri, ahụ nyamwụ ka nwọọ ụka wuu ịnyịnyị. Lẹ, ọ́ ka ja mwahị nya anyang ịkịla lee ọ-kpẹhị yaa ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ pwoku ka lẹ ka.—Job. 31:1.

20. Ányị ọọnahị ọlẹng à tị́ ka bwu kpahị ju ugbiyegu nyamwụ “hiigu-hiigu”?

²⁰ “Ị ka ri angịlẹ kị jẹ́ juwa kpa anyị nya ịlaa yẹẹyẹẹ bala alọdọdẹpwa nyaa hiigu-hiigu.” Kori ka ri olegbeju nya ugbiyegu aalẹ, à ka hu ụkụrwọ nyang nya ẹla ọbaba yẹẹyẹẹ. Kpịlahị nya ang ọjẹ́jẹ nya ugbiyegu ụka myị́ ụka. Myị́myị́ kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ bala alugbiyegu nyang hyaa-hyaa, jaabwọ á ka jụ́ họ ba myị́. Ka maga ka da anyị nyang ụbwọ kịịwa la ịlaa ka ri oligu bala iJihova. (Efe. 6:4) Ọlẹng ọlẹ kọ jẹ́ kpahị ju ugbiyegu nyamwụ mẹjẹ nyori ọ ka jẹ́-ẹ kpẹhị rịrị ọjịra-jịra ịnyịnyị.—Kụ ẹhị yẹ 1 iTimoti 3:5.

21. Kori ka ri ọngọ myị ẹrụ lẹka aalẹ, ẹlịyẹ a tị́ ka họ myị́?

²¹ Aanahị alẹng, kori ka ri ọngọ myị ẹrụ ọọjịra-jịra lẹka aalẹ, chuchuu kụ ẹhị yẹ ang ọjẹ́jẹ ọlẹ rige-rige ka raabwọ ha iJihova chajị nya ẹlẹwẹ. Jẹ́ ang u-uhye nya abwẹla ịnyịịla ịlẹ ká ịBayịbụụ ya ká angị myị ẹrụ ka la, ka maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka mẹ abwẹla ịịwa jẹ. Kụ irya jaabwọ ká iJihova bala aanang ịla ọjịra-jịra háng kaka ba. Ka ju irya ọlẹ ka la nyọka daa ụbwọ ọngịrị. (1 Pit. 4:8, 10) À ka chị ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ kori ka hu ịlọng ha nyọka da aanang ịkịla ụbwọ bwula ọ-maga nyọka ri ọngọ myị ẹrụ. IJihova a wahị kụrụ aga ọmama nyang nyọka nwà ka ri ọngọ myị ẹrụ ọọjịra-jịra mẹ!—Filip. 2:13.