Curaçao

Pagaammo dagiti isla ti Aruba, Bonaire, ken Curaçao kas dagiti isla nga ABC. Gapu ta adayoda iti kosta ti Venezuela, naisalsalumina ti kinapintasda. Saanda a maipada iti nalasbang a kinapintas ti dadduma nga isla ti Caribe, ngem napintas dagiti desiertoda, dagiti misterioso nga anniniwanda no rabii, ken ti nabatad a panagsusupadi dagiti kolorda no aldaw.

Gapu ta manmano nga agtudo, adu dagiti agtubo a nagdadakkel a cactus​—a ti kadushi ti kangrunaan kadagitoy—​a masarakan iti amin a lugar. Adu met ti kayo a divi-divi, a mailasin babaen ti bangking a tuktokna. Kas kadagiti naulimek a pagwanawanan, mayanninag iti asul a langit ti anniniwan dagiti balbalay iti plantasion kas pammalagip kadagidi panawen ti napalabas a panangkolonia. Agdakdakiwas dagiti kalding iti away ken agtatarayda a bumallasiw kadagiti kalsada.

Ipagpannakkel ti Aruba ken Bonaire ti rumangrang-ay nga industria ti turismo, idinto ta agpannuray ti Curaçao iti sapulna nga aggapu kadagiti negosiona a repinaria ken pagsundaan iti lana iti taaw. Iti kada isla, adda dagiti planta a pangikkat iti asin, a mangdalus iti danum ti baybay tapno mangipaay iti inumen ken sengngaw a mangpataud iti elektrisidad.

Dagiti isla, nga addaanen iti populasion a kurang a 250,000, ket natakuatan dagiti Español idi maika-15 a siglo. Kalpasanna, sinakup dagiti Olandes, ngem nupay dagiti isla ket inturayan dagiti Pranses ken Ingles iti apagbiit a tiempo, naisubli kadagiti Olandes idi 1815. Nanipud idi 1954, addan bukod a  gobierno ti nagkaykaysa a Netherlands Antilles, a buklen idi dagiti isla nga ABC ken tallo nga isla ti Leeward Islands. Ngem idi 1986, naikkanen ti Aruba iti status aparte, wenno naisinan ti gobiernona.

Kultura ken Lenguahe

Babaen ti panangituray ti gobierno dagiti Olandes, pampanuynoyan ti isla ti relihion. Romano Katoliko ti kaaduan nga umili, nupay adu met ti Protestante. Adda met nabileg a komunidad dagiti Judio ditoy Curaçao. Agnanaed a sitatalna dagiti tattao a naggapu iti 40 agingga iti 50 a nasion iti lubong. Buklenda ti nagkaykaysa a kagimongan a nagduduma ti pulina. Nupay adda maymaysa a lenguahe dagitoy a tattao, adda nagpaiduma a pakailasinan ti tunggal isla. Iti kastoy a nagduduma a kagimongan, naimula ti kinapudno ti Biblia ket agtultuloy a rumangrang-ay.

Adu ti lenguahe dagiti tattao ken mabalin a malipatanda ti lenguahe nga us-usarenda, yantangay gagangay unayen ti panagusarda iti adu a lenguahe. Nupay Olandes ti opisial a lenguahe, Ingles ken Español ti nasaknap a maus-usar iti lugar ti negosio. Papiamento ti lenguahe dagiti katutubo. Sigun iti maysa a teoria,  timmaud ti Papiamento idiay Cape Verde Islands iti Makinlaud nga Africa sakbay ti maika-17 a siglo. Dagitoy nga isla ti nagkampuan dagiti Portugues tapno masamsamda ti Africa, ket tapno makapagsinnarita dagiti Africano ken Portugues, timmaud ti baro a lenguahe a Creole​—ti naglaok a lenguahe ti Africa ken Portugues. Maawagan a lingua franca wenno kadawyan a pagsasao ti lenguahe a mangipalubos iti panagsinnarita dagiti agduma ti lenguaheda. Idi agangay, daytoy a lenguahe ti nangrugin nga inusar ti dadduma pay gapu kadagiti tagabo a naisangpet iti isla. Iti panaglabas ti adu a tawen, naimpluensiaan met ti lenguahe iti Olandes, Español, Ingles, ken Pranses. Kas resultana, naglalaok amin dagitoy a lenguahe isu a timmaud ti Papiamento.

No kasta, ti pinataud dagiti tagabo a lingua franca ken inusar ti dadduma pay kadagiti isla isut’ nangrisut iti dida panagkinnaawatan gapu iti lenguahe ken namagkaykaysa kadakuada. Ngem adda sabali pay a lingua franca a nasursuroda nga usaren. Dayta daydiay nadakamat iti Sofonias 3:9 a kunana: ‘Ta itdekto kadagiti ili ti panagbalbaliw nga agturong iti nasin-aw a pagsasao, tapno isuda amin umawagda iti nagan ni Jehova, tapno agserbida kenkuana iti abagan-abaga.’ Daytoy “nasin-aw a pagsasao” saanna laeng a pinagkaykaysa ti dadduma a taga isla​—a mangparmek iti nagdudumaanda iti kagimongan, puli, ken nasion​—no di pay ket inkaykaysana ida iti sangalubongan a timpuyog dagiti Saksi ni Jehova. Isu a nupay adda ti nadumaduma a kongregasion a Papiamento, Ingles, Español, ken Olandes, ti lingua franca ti kinapudno iti Biblia ti mamagkaykaysa kadagiti kakabsat babaen ti nairut a singgalut ti ayat.

Panagbannawag ti Kinapudno

Saan nga eksakto a maammuan no kasano a naimula dagiti bukel ti kinapudno kadagiti isla. Dandani di nadlaw ti panagbannawag ti lawag ti kinapudno, a nangwaknit iti kinasipnget a nangabbungot kadagiti isla, a nabayagen a sarikedked ti Romano Katoliko. Idi arinunos ti dekada 1920 ken 1930, nangasaba ditoy ti sumagmamano a tattao. Kasta met a ti bukel ti kinapudno ket  di inggagara a naimula ti maysa a lumalako kadagiti narelihiosuan a libro, ta nairaman kadagiti nailakona dagiti publikasion nga impablaak ti organisasion ti Dios. Ti dua a babbalasang ti lumalako a da Pearl ken Ruby ti timmulong kenkuana a naglako, ket kalpasan ti adu a tawen, nagbalinda a Saksi ni Jehova. Matalekda nga agpadpada agingga kadagitoy nga aldaw.

Idi 1940, ti taga Trinidad a ni Brother Brown nga agtartrabaho idi iti repinaria ti lana, ti nangaramid iti immuna a panangbautisar ditoy Curaçao​—ti panangbautisarna iti lima nga inyadalanna. Mairaman kadagitoy da Martin ken Wilhelmina Naarendorp agraman ni Eduard van Marl, nga aminda ket dati a taga Suriname.

Kastoy ti malagip ni Anita Libretto, a balasang ti agassawa a Naarendorp: “Innem ti tawenko idi 1940. Malagipko a makipagad-adal idi ti dadakkelko iti Ingles ti pagsasaona a kabsat a lalaki. Olandes laeng ti lenguahe dagiti dadakkelko ket dandani dida matarusan ti Ingles, ngem inkarkarigatanda ti nagadal ket iti innem a bulan nabautisarandan. Naangay dagiti gimong iti balaymi, ngem saan pay idi a kas iti kinaurnosda ita. Addada panagadal a nagpaut agingga iti parbangon, ta ikarkarigatan ti dadakkelko a tinarusan dagiti Ingles a libro.” Kaaduanna, Ingles ti nausar iti panangasaba, ta ti nagbassit a grupo ket saan a nalaing nga agsao iti Papiamento sa awan ti literatura a magun-odan iti dayta a lenguahe.

Kaaduanna, saan a nairuam dagiti umili nga agbasa iti Biblia agsipud ta iparit ti Iglesia Katolika. Gagangayen a kompiskaren ti papadi dagiti aniaman a Biblia a masarakanda. Idi damo, dagiti  kakabsat ket sursuroten ti maysa kadakuada, sa agtabbuga ken agpukkaw iti: “Baybay-anyo dagiti karnerok!”

Naimula Dagiti Bukel Idiay Aruba ken Bonaire

Idi 1943, nagpasiar idiay Aruba da John Hypolite, a dati nga Adventista, ken ni Martin Naarendorp ket binusbosda ti bakasionda a nangiwaragawag iti naimbag a damag. Sigun iti impormasion, isuda ti kaunaan a nangikasaba iti naimbag a damag sadiay. Idi nagsublidan ditoy Curaçao, nagsurat ni Brother Hypolite iti hedkuarter idiay Brooklyn tapno agkiddaw kadagiti tumulong a mangasaba. Kalpasan ti tallo a tawen, adda dagiti naibaon a misionero ngem nakalkaldaang ta natay sakbay a dimtengda. Nupay kasta, sinurot dagiti natured a kakabsat a taga Curaçao, a kas ken ni John Hypolite, ti pammagbaga a masarakan iti Eclesiastes 11:6 ket siwawadwad nga immulada dagiti bukel, a nagtubo ken dimmakkel idi agangay.

Idi 1944, simmangpet idiay Aruba da Edmund Cummings a taga Grenada ken ni Woodworth Mills a taga Trinidad.  Nagtrabahoda iti repinaria ti lana idiay San Nicolas. Adda ti San Nicolas iti makindaya a pungto ti isla ket adu dagiti imigrante a naggapu iti amin a paset ti West Indies tapno agtrabaho iti repinaria ti lana. Nagdakkel ti rimmang-ayan ti panangasaba iti naimbag a damag gapu iti entusiastiko a panagpalawag ni Brother Mills. Idi Marso 8, 1946, binuangay da Brother Mills ken Cummings ti kaunaan nga Ingles a kongregasion idiay San Nicolas. Adda 11 nga agibumbunannag iti kongregasion, ket ni Brother Mills ti company servant wenno adipen ti kongregasion.

Naaramid sadiay ti kaunaan a panangbautisar idi Hunio 9, 1946. Mairaman kadagiti uppat a nabautisaran da Timothy J. Campbell ken Wilfred Rogers, ket idi arinunos ti 1946, nagdoble ti bilang dagiti agibumbunannag. Idi agangay, dagiti imigrante a Saksi​—ti pamilia Buitenman, De Freitase, Campbell, Scott, Potter, Myer, Titre, Faustin, ken dadduma pay—​nakitimpuyogdan iti kongregasion.

 Naballigi unay ni Brother Mills iti impormal a panangasaba, ket naginteres ti maysa kadagiti katrabahuanna nga stenographer nga agnagan Oris. Isut’ nabautisaran idi Enero 1947. Saan laeng a naaddaan ni Brother Mills iti naespirituan a kabsat a babai no di ket nakasarak pay iti nobia, ta idi agangay, nagkasarda ken ni Oris. Idi 1956, naawisda nga ageskuela iti maika-27 a klase ti Gilead ket naidestinoda idiay Nigeria.

Agingga idi 1950, ti San Nicolas ti masansan a makasabaan idiay Aruba, yantangay Ingles ti kaaduan a tattao sadiay ket saan unay a nalaing iti Papiamento dagiti kakabsat. Agingga iti dayta a tiempo, awan pay ti taga Aruba nga immawat iti kinapudno. Nabannayat ti irarang-ay gapu ta kanayon a sugsogan ti Iglesia Katolika dagiti mannakigayyem a taga Aruba tapno busorenda dagiti Saksi. Idi un-unana, dagiti Saksi ket gagangayen a kamaten dagiti makaunget a bumalay a nagtagibuneng. No dadduma, sabuaganda dagiti kakabsat iti napudot a danum wenno pakamatda ida iti aso. No maminsan, paunegen ida dagiti bumalay sada panawan latta idan a nakatugaw sadiay. Iti isla, pananginsulto ti di panangasikaso kadagiti bisita.

Malagip ti maysa a payunir idiay Aruba a ni Edwina Stroop: “Dagiti tattao ket butbutngen ti papadi babaen ti panangibagada nga ilunodda ida no umikkatda iti simbaan.” Nupay kasta, saan  a daytoy ti nangpakapuy iti kinaregta dagiti kakabsat, ta ti panagayatda ken Jehova ken iti padada a tao ti nangtignay kadakuada nga agregget.

Sa la agtubo ti dadduma a bukel ti mulmula iti desierto no addan umdas a tudo a mangparusing kadagitoy ket inton agangay, agsabongdan iti napintas. Kasta met ti napasamak ken Jacobo Reina, maysa nga opisial iti aduana idiay Bonaire. Nakagun-od ti kopia ti libro a Creation idi 1928. Nupay naipasngay iti pamilia a Romano Katoliko, sinukimatnan dagiti relihion a Protestante ngem saan a pulos a napnek. Idi nabasana ti Creation, nabigbigna a daytoy ti kinapudno. Adda nailista iti libro a paulo ti dadduma pay a libro nga impablaak dagiti adipen ni Jehova, ngem di nakagun-od ni Jacobo kadagitoy. Idi laeng 1947, kalpasan ti 19 a tawen, bayat a sarsarungkaranna ni manangna ditoy Curaçao, a naam-ammona ti misionera a mangyad-adal ken ni manangna. Dinamagna iti misionera no addaan kadagiti libro nga inlista ken indulinna iti pitakana iti adun a tawen. Innalana ti amin a literatura iti bag ti misionera, 7 a libro ken 13 a polieto, ket nagsuskribir iti magasin a Pagwanawanan ken Agriingkayo! Kamaudiananna, mapnek met laengen ti nabayagen nga naespirituan nga interesna. Wen, dagiti bukel ti kinapudno a saan a nagtubo iti adu a tawen ket nasibuganen iti danum tapno agtuboda.

Simmangpet Dagiti Kaunaan a Misionero Ditoy Curaçao

Idi Mayo 16, 1946, ni Thomas Russell Yeatts ken ni baketna a Hazel, a nagturpos iti maikanem a klase ti Gilead ket simmangpet ditoy Curaçao, maysa a teritoria a dandani di pay naas-asak. Dakkel  ti naitulong ni Brother Yeatts iti trabaho kadagiti isla. Nagtalinaed iti destinona iti nasurok a 50 a tawen agingga iti ipapatayna idi 1999. Malaksid iti apagbiit a panagsardengna, isu ti nangaywan iti sanga nga opisina nanipud idi 1950 agingga idi 1994. Gapu ta kanayon a naragsak, managpakatawa, optimistiko, ken di maisin ti pammatina, naaddaan iti napateg a gundaway a makakita iti kasta unay nga irarang-ay ti pannakaikasaba ti Pagarian.

Ti nasungdo a mangan-andingay nga asawana a ni Hazel ket nagtalinaed a matalek iti destinona agingga ita ket isut’ gubuayan ti pammaregta kadagiti amin. Malagipna nga idi simmangpetda iti eropuerto, sibabara a sinabat ida da Brother Naarendorp ken Van Marl agraman ti maysa idi nga interesado a ni Clement Fleming.

Naiparna idi a nakagun-od ni Clement iti libro a Children. Binasana dayta ket nakombinsir a naammuannan ti kinapudno. Idi agtutubo pay, pinanawanna ti Iglesia Katolika Romana agsipud ta dina patien ti adu a pannursurona. Idi agangay, rinugiannan ti makitimpuyog kadagiti Saksi, isu a kaduada idi a nangsabat kadagiti kaunaan a misionero. Idi Hulio 1946, isut’ binautisaran ti baro a misionero a ni Russell Yeatts. Ni Brother Fleming ket  maysa pay laeng nga agibumbunannag ti Pagarian ket kastoy ti kunana: “Iti edadko a 93, mangnamnamaak pay laeng a maysaakto kadagiti makalasat inton Armagedon a sumrek iti baro a sistema a din masapul a matay.” Anian a nagsayaat nga ulidan ti pammati ken panagibtur!

Kuna ni Sister Yeatts: “Innaladakami idiay eropuerto ket intuloddakami iti dua ti kuartona nga apartment iti ngato ti maysa a tiendaan nga aglaklako kadagiti ipus ti baboy ken daing. Awan muebles iti apartment ken awan baniona, isu nga innem a bulan a nagdigoskami iti baba agingga a nakasarakkami iti nasaysayaat a pagdagusan.” Nupay namin-adu a nagdisenteria ni Hazel, saanda a naupay ken ni Russell. Adu a tawen kalpasanna, insurat ni Brother Yeatts: “Ti mamagbalin a makapainteres iti biag, nangruna kadagiti ministro ni Jehova, ket saan a dagiti kasasaad, saan a ti buya ti lugar, ken uray ti lenguahe, no di ket dagiti tattao. Ket adda tattao iti amin a pakaidestinuam.”

Bayat a nagadalda iti katutubo a lenguahe a Papiamento, insuro dagitoy a natured a misionero ti nasin-aw a pagsasao, ti  lingua franca iti kinapudno, kadagiti umili ti Curaçao. Maysa kadagitoy ni Camilio Girigoria, ti kaunaan kadagiti umili a nabautisaran idi 1950. Naammuanna ti kinapudno idi agtartrabaho iti maysa a repinaria ti lana babaen ti pannakisaritana iti nadumaduma a kakabsat, agraman iti maysa a napasnek a manangiwaragawag iti naimbag a damag a ni Henricus Hassell. Maysan a panglakayen ni Camilio, nga agtawen itan iti 78, ket natulongannan ti 24 a tattao nga agbalin a dedikado nga adipen ni Jehova. Idi 1946, inorganisar dagiti misionero ditoy Curaçao ti kaunaan nga Ingles a kongregasion, ngem idi laeng 1954 a nabuangay ti kaunaan a Papiamento a kongregasion.

Agtultuloy ti Pannakakita ti Aruba iti Lawag ti Kinapudno

Idi Hulio 1949, napan idiay Aruba dagiti taga Canada a nagturpos iti maika-12 a klase ti Gilead a da Henry ken Alice Tweed. Dakkel ti pasetda sadiay a nangisuro iti nasin-aw a pagsasao. Natayag ken narapis ni Henry ket nalatak gaput’ kinasingpet ken kinaalumamayna; ket ni Alice gapu iti kinasariwawek ti panunotna ken ti kanayon a kinaganaygayna nga agserbi. Isuda laeng dagiti misionero a nagnaed ken nangwanas iti amin a tallo nga isla  isu nga adut’ maayatan a manglagip kadakuada gapu kadagiti pinulpullo a tawen a panagsakripisio ken kinaregtada.

Idi 1950, nagturpos iti maika-14 a klase ti Gilead da William Yeatts (kasinsin ni Russell) ken ti baketna a ni Mary, ket naidestinoda ditoy Curaçao. Napanda idiay Aruba idi 1953. Kalpasan ti dandani 50 a tawen, addada pay laeng iti destinoda​—nagsayaatda a pagwadan iti pammati ken panagibtur. Iti panaglabas ti tiempo, nagdinamag ni Mary gapu iti naisangsangayan a kinaregtana iti ministerio. Kanayon nga iyun-unana ti panangasaba, bayat nga impamaysa ni Bill ti nagipatarus kadagiti publikasion a naibasar iti Biblia. Sakbay a simmangpet da Bill ken Mary, saan unay nga immadu dagiti lokal nga umili kadagiti dua nga Ingles a kongregasion. Siaanus ken sistematiko a rinugian da Bill ken Mary ti nagmula kadagiti bukel ti kinapudno kadagiti taga Aruba a Papiamento ti lenguaheda. In-inut a nagunggonaan ti panangikagumaanda. Malaglagip pay laeng ni Bill: “Rinugianmi nga inangay dagiti Panagadal iti Pagwanawanan iti sirok ti dakkel a kayo ti kwihi iti paraangan ti balay dagiti misionero. No dadduma, 100 ti tumabuno. Nagtugawkami kadagiti bangko nga imbellengen ti simbaan dagiti Katoliko.” Naaramid ti Memorial ti ipapatay ni Kristo idi 1954, ket kalpasanna, naorganisar ti Panagadal ti Kongregasion iti Libro iti lenguahe a Papiamento.

 Ti Kaunaan a Taga Aruba a Nakaammo iti Kinapudno ti Biblia

Kas agtutubo, sagpaminsan a makainum ti arak ni Gabriel Henriquez no ngudo ti lawas isu a din makapagtrabaho iti repinaria ti lana iti agsapa ti Lunes. Kayat ti amo ni Gabriel a balbaliwanna ti estilo ti panagbiagna, ket nupay ateista, rinegaluanna ni Gabriel iti suskripsion nga Agriingkayo!, tangay namnamaenna a makatulong daytoy kenkuana. Idi agangay, naam-ammo ni Gabriel ti agassawa a Tweed, a mangyad-adal idi iti Biblia iti katuganganna a lalaki. Yantangay Español ti mapagadalan a libro, impatarus ni Gabriel dayta para kenkuana. Idi agangay, naginteres ni Gabriel, isu nga idi 1953, inrugi nga inyadalan da Bill ken Mary. Kastoy ti kuna ni Gabriel: “Nasungbatan met laengen ti amin a saludsodko.” Indedikarna ti biagna ken Jehova idi 1954, ket nagbalin a kaunaan a taga Aruba a nabautisaran.

Nabuangay ti kaunaan a Papiamento a kongregasion idi 1956, a buklen ti 16 nga agibumbunannag, ket idi arinunos ti tawen ti serbisio idi 1957, addan 26 nga agibumbunannag nga agrepreport. Apaman a naammuan dagiti taga Aruba a palso dagiti sursuro ti “Babilonia a Dakkel” ken didan kaamak ti tao, inayatda ti kinapudno ken nagbalindan a naregta a manangiwaragawag iti naimbag a damag. (Apoc. 17:5) Maysa kadagita ni Daniel Webb. Isu ken ti baketna a ni Ninita, a bumusbusor idi, inawatda ti kinapudno, ket nagbalinda a naregta nga agibumbunannag iti Pagarian. Sinurot ngata ti dadduma ti ulidanda?

 Kas ken Daniel, adu ti nakasursuro iti kinapudno ket impalubosda a dayta ti nangtubay iti biagda ken iti biag ti pamiliada. Maysa kadagita a nangrugi a nakipagadal ket ni Pedro Rasmijn. Iti naminsan a panagawidna, natakuatan ni Pedro a dagiti librona a pagad-adalanna ket dinadael ti napeklan a Katoliko a nanangna a ni Maria. Gapu ta dina pay inkawes ti baro a personalidad, nagibales ket binurakna dagiti rebulto ni nanangna. Nakarurod ni Maria iti inaramid ni Pedro, isu a nagreklamo iti padi, a nangibaga a husto ti pagarup ni Pedro nga awan serserbi dagiti rebulto! Gapu ta makapungtot, pinapanawna ti padi ket inkeddengnan a sukimaten ti Biblia. Kas resultana, indedikar ni Maria ken ni lakayna a Genaro ti biagda ken Jehova. Isuda ken ti 11 nga annakda, 26 nga appoko, ken maysa nga apoko iti tumeng​—agdagupda amin iti 40—​ti agserserbin ken Jehova!

Nagbautisar ti maysa a manugang ni Maria a ni Daniel van der Linde nupay inlaksid ti dadakkelna. Nagregget ni Daniel, nupay napapanaw iti pagtaenganna ken kinabil ti padi a Katoliko, gapu ta agtalek a nasarakannan ti kinapudno. Nupay nabusbusor, imbilang ni Daniel ti bagina a naparaburan, ta us-usaren  ni Jehova a tumulong iti adu tapno maammuanda ti kinapudno iti Biblia. Bethelite ti balasangna a ni Prisquela ken ti lakayna a ni Manuel. Nupay iti ruar ti Bethel ti pagnanaedanda, agserserbida iti Translation Department iti sanga nga opisina ti Curaçao. Maysa pay a manugangna a lalaki a ni Tony ti nangipakita met iti dakkel a pammatina ken Jehova ken kadagiti karina a mangandingay kadatayo idi nagsakit ken naminlima a naopera. Kastoy ti kuna ni Tony: “Saanen a mangnamnama dagiti doktor nga agbiagak pay, ngem kanayon nga agkararagak ken Jehova tapno pumigsaak. Nakita dagiti kakabsatko a kasla nangilaksiden kaniak, nga addaanak iti rinibu a naespirituan a kakabsat iti intero a lubong.”​—Mar. 10:29, 30.

Irarang-ay Kadagiti Isla

Idi 1965, ni Albert Suhr a nagturpos iti maika-20 a klase ti Gilead ket masapul a pumanaw ditoy Curaçao gapu ta nagsakit, ngem nangibati kadagiti nagsayaat a “surat ti rekomendasion.” (2 Cor. 3:1, 2) Maysa kadagitoy ket ni Olive Rogers a nagbalin a regular pioneer idi Setiembre 1951. Nakikabkabbalay idi ni Olive iti maysa a lalaki iti 17 a tawen. Ngem idi naammuanna ti nangato a pagalagadan ni Jehova, pinanawanna ti lalaki, nupay intukonna idi agangay nga isut’ ikallaysana. Nagkedked, nabautisaran, ket nagpayunir iti dandani 40 a tawen agingga idi nagsakit. Iti tunggal lugar, adu idi ti makakita ken ni Sister Rogers bayat a siraragsak a wanwanasenna ti teritoriana. Ita, nagadu ti nagsayaat a maestoria dagiti tattao maipapan iti daytoy a sister. Gapu iti di maisin nga espiritu ken kinaturedna, adu a tattao ti natulonganna, agraman dadakkel a pamilia a nangidedikar iti biagda ken Jehova.

 Kadagitoy nga aldaw, adu a nagaget a pamilia ti agserserbi ken Jehova idiay Antilles ken Aruba. Ti dadakkel a pamilia a kas ti pamilia Martha, Croes, Dijkhoff, Rasmijn, Liket, Faustin, Ostiana, ken Roemer, ti pamuon dagiti kongregasion ket nagadu ti maitultulongda iti kinatalged dagitoy.

Nangrugi a nasursuruan ken Jehova ti mannakigayyem a ni Eugene Richardson idi 15 anyos. Nupay di pormal a nayadalan iti Biblia, nagtultuloy a rimmang-ay babaen ti itatabunona iti amin a gimong ket nabautisaran idi 17 anyos. Idi 1956, nadutokan kas regular pioneer ket napasanguan iti ibilangna idi a dakkel a problema​—awan lugan. Kunana: “Duapulo a kilometro ti kaadayo ti naituding a teritoriak manipud iti balaymi, isu a tapno marisut ti problema a kinaawan lugan, insukatko ti pianok iti bisikleta. Nadismaya ti pamiliak iti daytoy a panangisukatko, ket uray napalabasen ti 40 a tawen, pagsasaritaanda pay laeng dayta. Ngem, para kaniak, praktikal unay dayta, nangruna ta kalpasan ti uppat a bulan, nadutokanak nga special pioneer iti di pay nawanas a teritoria ti Banda Abao.”

Pananglukat Kadagiti Baro a Teritoria

Ti away ti Banda Abao, a pagaammo iti dayta a lugar a kas kunuku, ket adda iti makinlaud a deppaar ti Curaçao ket saklawenna ti gistay kagudua ti isla. Daytoy ket bangkirig ken narabraber ngem iti dadduma a paset ti isla. Naiwaras dagiti kabalbalayan iti intero a lugar, isu nga adu ti tiempo a mabusbos a mangwanas iti daytoy a teritoria. Ni Eugene ket kinadua ni Clinton Williams, maysa pay nga agtutubo a naregta a payunir, ket nagkaduada a nanglukat iti daytoy  baro a teritoria. Malagip ni Eugene: “Narigat a teritoria daytoy, no idilig iti dadduma a paset ti isla. Mannakigayyem ken mannakisarita dagiti tattao, ngem talaga a gagangay a dida unay interesado. Nupay kasta, dua a tawen a nangasabakami sadiay ket adda dagiti nagsasayaat a kapadasanmi. Iti umuna a bulan, naam-ammok ti maysa a lalaki a nagkuna a no mapaneknekanmi a naipasdek ti Pagarian ti Dios idi 1914, isut’ ag-Saksi. Ket talaga a nag-Saksi, agraman ti asawana ken ti annakna. Idi agangay, nakisaritaak iti maysa a babai a nangibaga nga interesado unay iti Biblia ti kaanakanna a baro. Iti dayta met la a rabii nagsubliak ket kinasabaak ti baro. Ciro Heide ti naganna.”

Mannakigayyem ni Ciro ket kastoy ti mismo a makunana: “Napeklanak a Katoliko ket kabesadok ti katekismo isu a maisurok dayta iti eskuelaan. Ngem adda kanayon a pakariribukak. Diak maawatan no apay a no dika makimisa, nakaaramidka iti mortal a basol ket mapankanto idiay impierno no dika ikompesar a dagus daytoy. Maysa nga aldaw, adda agtutubo a nakabisikleta nga immay iti balayko ket kinasaritana ni ikitko maipapan iti Biblia. Gapu ta ammona nga interesadoak iti relihion, inawisna nga agsubli inton nakaawidakon. Magagaranak a makiam-ammo kenkuana, ta pagarupek nga ad-adu ti ammok maipapan iti relihion. Iti daydi met la a rabii, nagsubli ni Eugene  iti balayko. Diak nakauni idi ipatuldona kaniak a sigun iti inaldaw a lualok a Mamatiak, ni Jesus ket napan idiay impierno. Gapu ta sangkaulitko laeng ti lualok a diak am-amirisen, diak naawatan ti kaipapananna. Ti kangrunaan a nagsiddaawak ket inusar ni Eugene ti Biblia a nangilawlawag iti amin, idinto ta diak man la makasarak iti uray maysa laeng a teksto. Nanipud idin, nagbalbaliwen nga interamente ti biagko ta nagadalak a dagus.” Idi agangay, nabautisaran ni Ciro nupay binusor ni baketna. Kamaudiananna, gaput’ nasayaat nga ulidanna, indedikar met ni baketna ti biagna ken Jehova. Sisusungdo nga agserserbidan ken Jehova iti 30 a tawen, ket agserserbi ni Ciro a panglakayen iti 25 a tawenen.

Nagadal ni Eugene idiay Gilead School idi 1958 ket naidestino manen idiay Banda Abao. Awan pay laeng ti lugan sadiay. Isalaysayna: “No mangasabakami, 13 no dadduma ti bilangmi ket maymaysa laeng ti lugan​—ti luganko. Kaipapanan daytoy a mamindua nga agbiaheak iti 30 a kilometro iti agpapan laeng. Itulodko ti umuna a grupo sa agdardarasak nga agsubli a mangilugan iti maikadua a grupo. No mumalemen, kasta manen ti aramidek tapno makaawid dagiti kakabsat. Ngem agmalmalemkami  a mangasaba. Makabannog, ngem anian a ragsakmi!” Naaddaan met ni Eugene iti pribilehio nga agserbi nga agdaldaliasat a manangaywan iti agarup dua a tawen.

 Panagbalbaliw Idiay Kunuku

Idi 1959, intultuloy ni Clinton Williams, a nagturpos met idin manipud Gilead School, ti nagtrabaho idiay kunuku. Kalpasanna, inkasarna ti maysa a naregta a payunir a ni Eugenie nga inay-ayat unay ti adu gaput’ kinaanusna. Idi 1970, nabuangay ti kongregasion a buklen ti 17 nga agibumbunannag idiay bario ti Zorgvliet bij Jan Kok, ket naangay dagiti gimong iti balay ti pamilia Pieters Kwiers. Dagiti special pioneer a da Juana Pieters Kwiers ken ti balasangna a ni Esther, agraman dagiti pamilia Minguel ken Koeiman, sigagaget a pinaregtada ti kongregasion. Idi 1985, dimmakkelen ti kongregasion agingga iti 76 nga agibumbunannag ket 125 ti tumabtabuno iti gimong. Iti isu met la a tawen, gapu iti ayat, nagboluntario dagiti kakabsat idiay Estados Unidos tapno agibangonda iti Kingdom Hall idiay Pannekoek, ket napagbalin a balay dagiti misionero ti daan a Kingdom Hall. Iti las-ud ti dua a tawen, immadu dagiti agibumbunannag agingga iti 142, isu a nabuangay ti Kongregasion ti Tera Corá idi 1987.

Kanayon idi a parikut ti agsapul iti pagdagusan dagiti payunir, ket malagip ni Eugene a masapul a tarimaanenna ti maysa a di mapagnanaedan a balay a dati a pagap-aponan dagiti kalding. Adu a lawas nga inikkatna ti “nadangro nga angotda.” Kaay-ayo dagiti umili ti karne ti kalding. Iti adu a tawen, no agsaganakami iti taraon kadagiti asamblea, gagangayen a karne ti kalding ti masida, ket naragsak ti panangaldaw dagiti kakabsat ta im-imasenda ti nagsayaat ti pannakarekadona a karne ti kalding. Ngem no dadduma, mabangles ti karne, isu nga adu ti agibleng.

Pagay-ayat ni Russell Yeatts nga estoriaen ti kalding nga agnagan Mimi. Naminsan kinnanna ti tallo a Biblia, sumagmamano a pagkantaan, ken dadduma pay a libro, ken nagadu a magasin. Kinuna ti makinkalding a ni Rita Matthews: “Nagadu a literaturami ti kinnanna isu nga inawaganmi iti Nasantuan a Kalding.” Idi agangay, inlakoda ni Mimi.

 Makatulong Dagiti Asamblea iti Panangparang-ay iti Ayat ken Panagkaykaysa

Iti adu a tawen, parikut ti panagsapul iti maitutop a lugar a paggigimongan​—nangruna kadagiti pagaasambleaan. Inorganisar ni Max Garey, a nagturpos iti maikalima a klase ti Gilead, ti pannakaibangon ti kaunaan a Kingdom Hall a kukua ti kakabsat idiay Buena Vista, Curaçao. Sipapasnek ken sigagaget nga imbangon ti kakabsat daytoy a paggigimongan ket naragsakanda idi nalpas. Nabuangay ditoy Curaçao idi 1961 ti maikadua a kongregasion a Papiamento ti lenguahena ket naggigimongda iti napintas a baro a Kingdom Hall. Ni Victor Manuel, nga ita ket agibumbunannag iti naimbag a damag iti dandanin 50 a tawen,  ti nagserbi nga adipen ti kongregasion. Ni Nathan H. Knorr, manipud Brooklyn Bethel, ti nangidedikar iti daytoy a Kingdom Hall idi Marso 28, 1962.

Idi dekada ti 1970, napatag ti daga a kaabay ti Kingdom Hall idiay Buena Vista, nasemento, ket nayaramidan iti plataporma. Adu a tawen a daytoy ti nausar kadagiti kombension ken asamblea, ket gapu ta manmano nga agtudo ditoy Curaçao, naaramid ti panagtitipon iti ruar, ket manmano laeng dagiti problema. Ngem sagpaminsan a masdaaw dagiti kakabsat ta kellaat nga agtudo a mangbasa kadagiti kawes ken libroda ngem di pulos a mabasa ti pammatida. Ukradenda laeng ti payongda ket itultuloyda a denggen ti programa. Iti napalabas, dua a lenguahe  ti mausar kadagitoy a panagtitipon. Dadduma ti maipalawag iti Ingles sa maipatarus, ket masumario iti Papiamento ti dadduma. Agsinnublat ti Aruba ken Curaçao a pakaangayan ti kombension, ket ageroplano ti dadduma a delegado a mapan iti isla a pagkombensionan. Agbapor met ti dadduma. Naminsan, naulaw ti adu a kombensionista a naglugan iti bapor a Niagara. Ngem nupay naulawda, di kimmapuy ti reggetda iti umad-adani idi a naespirituan a bangkete.

Malagip ni Ingrid Selassa, a 16 anyos idi a tiempo, a nangilako ni lolana iti baboy tapno adda pagpleteda. Nakidagus dagiti delegado iti balay ti kakabsat ken naturogda uray iti suelo. Nabuangay dagiti napaut a panaggagayyem, ket nagari ti ayat ken panagkaykaysa. Idi 1959, naaramid ti kaunaan a Papiamento a kombension iti balay ti plantasion iti Banda Abao idiay Santa Cruz. Malagip ni Ingrid: “Inkargami kadagiti bus dagiti taraon, langkapi, ken alikamen ket nagbiahekami a napan nakikombension. Naespirituan a piesta ti programa, ket iti rabii nagay-ayamkami kadagiti Bible game ken nagkakantakami iti kannag. Diakto pulos malipatan ti tallo nga aldaw a kaaddami sadiay, tangay talaga a nariknami a pasetnakami ti panagkakabsat.” Dagiti makapabileg-pammati nga internasional a panagtataripnong, kas iti “Talna Ditoy Daga” nga Internasional nga Asamblea idi 1969, ti nangpabileg iti ayat ken panagkaykaysa ti kakabsat.

Dagiti Baro nga Assembly Hall

Bayat ti panaglabas ti adu a tawen, naileten ti pagasambleaan idiay Buena Vista, ngem gapu iti nabuslon a donasion dagiti kongregasion, nakagatang ti kakabsat iti pasdek manipud iti repinaria ti lana. Natarimaan daytoy a pasdek nga adda iti distrito ti Schelpwijk, ket iti adu a tawen, naangay sadiay dagiti asamblea sirkito ken kombension distrito. Nabiit pay a nakaawat ti sanga nga opisina iti pannakaanamong a marebba daytoy a pasdek tapno maibangon ti dua a Kingdom Hall a mabalin nga  usaren nga Assembly Hall a makalaon iti 720 a tattao​—maysa a probision a pakaragsakan ti kakabsat.

Sakbay ti 1968, maab-abangan ti pakaangayan dagiti asamblea idiay Aruba, ngem bayat nga umad-adu ti kakabsat, kasapulanen ti permanente nga Assembly Hall. Gapuna, napagnunumuan ti pannakaibangon ti Kingdom Hall a kalkalainganna ti kadakkelna a mabalin a pagasambleaan. Idi 1968, babaen ti kinagaget ken panagsakripisio, nakaibangon ti kakabsat sadiay iti napintas a pasdek a pagdayawanda ken Jehova. Idi maibangbangon ti pasdek, ti proyekto ket nailinged kadagiti aglabas gapu kadagiti nasamek a dadakkel a cactus. Makalawas sakbay ti kaunaan nga asamblea, imbilin ti gobierno a mapukan dagiti cactus. Agasenyo, ti pasdek ket kasla naipatakder iti agpatnag! Kuna dagiti umili sadiay a milagro dayta, ket adu ti mamati a talaga nga agpatnag a naibangon ti pasdek. Ngem naisangsangayan a pasamak ti masaksiandanto pay babaen kadagiti pasdek a naibangon iti apagbiit.

Rimmang-ay ti Trabaho Idiay Bonaire

Ni Joshua Steelman, naisangsangayan a pannakabagi ti hedkuarter idiay Brooklyn, binisitana ti Bonaire idi 1949. Aktibo idin a mangaskasaba sadiay da Jacobo Reina ken ti mannalon a ni Matthijs Bernabela. Dida pay nabautisaran idi. Nayurnos ti kaunaan a miting publiko idiay Bonaire. Agarup 100 a tattao ti dimngeg, ngem 30 laeng ti simrek iti Kingdom Hall. Ti dadduma a 70 ket imbaon ti padi a Katoliko a mangriribuk iti miting. Malagip idi ni Russell Yeatts: “Kaasping ti panagtudo ti uraro idiay Egipto ti panagdissuor dagiti bato nga inyuborda iti galba nga atep. Nagpaputokda kadagiti labintador, ken pinatit ti tattao dagiti timba.” Saan a nagballigi dagitoy a panangriribuk, ta nagsaknap ken rimmamut ti kinapudno. Iti simmaganad a tawen, nabautisaran ditoy Curaçao da Jacobo ken Matthijs, dagiti kaunaan a Saksi idiay Bonaire.

Idi 1951, inorganisar da Russell ken Bill Yeatts dagiti gimong iti balay ni Brother Bernabela, ket idi 1952, naidestino idiay  Bonaire ni Clinton Williams tapno mangbuangay iti baro a kongregasion iti naabangan a pasdek idiay Kralendijk. Gapu itoy, nakapungtot ti padi a Katoliko, a nangpadas a mangideporta kenkuana. Inallukoy ti padi ti maysa kadagiti iyad-adalan ni Brother Williams tapno mangakusar iti seksual a pananggundaway, ngem nagkedked ti babai. Gapu ta di nagballigi, binirngasanna ni Brother Williams iti wara-wara, maysa a mannangan iti lasag a tumatayab iti isla. Pabpabasolen ti padi nga ag-agawenna dagiti karnerona. Ngem babaen iti espiritu ni Jehova, intultuloy ni Brother Williams a pinabileg ti kabarbaro a kongregasion agingga a naidestino manen ditoy Curaçao. Idi 1954, naaramid ti kaunaan nga asamblea sirkito, ket nanipud idin, dakkel ti paset dagiti asamblea ken kombension iti naespirituan a biag ti kakabsat idiay Bonaire. Nagadu met ti immay nagbuya kadagiti pelikula nga inaramid dagiti Saksi ni Jehova. Daytoy ti nangtignay iti interes, ngem bassit la ti irarang-ay agingga a naibaon idi 1969 ti dua nga special pioneer a da Petra Selassa ken ti balasangna a ni Ingrid.

Idi simmangpet da Petra ken Ingrid, awan luganda; ngem nagnagnada a nangwanas iti amin a teritoria. Adu kadagiti inyadalanda ti nabautisaran idi agangay. Nakatugaw ken nakalambong ti dua a sister a nangikondukta iti amin a gimong. Maminsan iti makabulan, adda ageroplano a kabsat a lalaki nga aggapu ditoy Curaçao tapno makipagtrabaho kadakuada ken  agpalawag. Idi masapul nga agawiden ni Petra, ni Ingrid ket kinadua ti maysa pay nga special pioneer a ni Claudette Tezoida, ket intultuloyda a tinulongan dagiti tattao a mangammo iti kinapudno ti Biblia.

Nasarakan ti Asawa ti Politiko ti Naan-anay a Gobierno

Ti asawa ti nalatak a politiko ti maysa kadagiti nakasursuro iti nasin-aw a lenguahe. Ni Caridad Abraham, a sidudungngo nga awagan ti amin a Da, ket asawa ti nangato nga opisial iti gobierno idiay Bonaire. Aktibo met iti politika ti dua a babbarona ken ti manugangna a lalaki. Sigaganetget met a nagkampania ni Da para ken lakayna sa nalatak ken mararaem. Imbaga ti maysa a pastor dagiti Protestante a ninong ti maysa kadagiti annakna a di mamati dagiti Saksi ni Jehova ken Jesu-Kristo. Tangay isut’ gayyemna ken maysa a pastor, pinatina daytoy a kinaulbod.

Idi natay ni lakayna, immakar ni Da idiay Netherlands, ket nakigtot idi nakitana iti telebision sadiay ti dua a pastor ti Protestante a sibabatad nga impudnoda a homoseksualda. Gapu ta naupay iti relihion, insardengna ti nakimisa. Kamaudiananna,  nakipagadal iti Biblia, nagbalin a Saksi, ken nagsubli idiay Bonaire. Kinuna ni Da: “Nagsayaat ti kinapudno isu a masapul nga agsubliak tapno iranudko dayta kadagiti kailiak.” Ita, imbes a ti natauan a gobierno ti itandudona kas solusion dagiti parikut ti Bonaire, ikaskasabanan ti pudpudno ken permanente a solusion​—ti Pagarian ti Dios nga iturayan ni Jesu-Kristo. Gapu ta ti ammoda idi ket simmangpet tapno ikampaniana ti barona, pinasangbayda iti balayda ket nasdaawda iti mensahena. Kaskasdi, gapu ta nalatak ni Da, adu a saan idi a dumngeg iti dadduma a Saksi ti dimngeg iti mensahe ti Pagarian.

 Nagun-odan ti Literatura iti Lokal a Lenguahe

Nalaklaka a matignay ti interes no mabasa dagiti tattao dagiti publikasion a naibasar iti Biblia iti lenguaheda a mismo. Ngem idi simmangpet dagiti immuna a misionero, awan literatura ti Biblia a naisurat iti Papiamento. Maikondukta dagiti gimong iti kombinasion nga Ingles ken Papiamento, ket mausar dagiti publikasion nga Ingles, Español, ken Olandes, isu nga ikarkarigatan ti kakabsat a tarusan ti kinapudno. Gapuna, pudno a kasapulan dagiti naipatarus a publikasion. Ngem limitado ti bokabulario ti Papiamento, awan diksionario, ken awan ti dua a tao nga agtunos no kasano a maisurat ti Papiamento. Adu a tawen kalpasanna, insurat ni Bill Yeatts, maysa nga aduan kapadasanen a managipatarus: “Tapno maipablaak ti mensahe ti Pagarian, masapul a sawen ken isuratmi dagiti banag a di pay naisasao wenno naisursurat idi iti Papiamento. Maysa a karit ti mangipasdek kadagiti pagalagadan a maakseptar ken mausar.” Talaga a narigat a trabaho! Idi 1948, impatarus ti kakabsat ti kaunaan a bokleta a The Joy of All the People. Nakompleto ti pannakaipatarus ti “Mapapati Coma ti Dios” idi 1959. Simmaruno ti pannakaipatarus ti dadduma a libro agraman ti regular a pannakaipatarus ti Toren di Vigilancia, kas pangawag Ti Pagwanawanan iti Papiamento, ken Spierta wenno Agriingkayo! In-inut a limmukay ti nairut a panangkontrol ti simbaan kadagiti tattao bayat a nabasa ken natarusanda ti kinapudno iti Sao ti Dios iti bukodda a lenguahe.

Inapektaran met ti panagipatarus ti panagkanta kadagiti gimong. Naganaygay ken napigsa ti panagkanta dagiti taga Antilles. Ngem, idi un-unana, saan a kasta ti kinaganaygayda gapu ta naisurat iti Español dagiti pagkantaan. Ngem idi 1986, idi  naawat ti kakabsat dagiti pagkantaanda iti lenguahe a Papiamento, nagallungogan dagiti paggigimongan kadagiti naglawag ken nagpigsa a timekda. Babaen iti kanta, mayebkasda met laengen ti rikriknada iti naindaklan a Diosda a ni Jehova. Kastoy ti kinuna ni Maria Britten: “Ti panagkanta ti nakaallukoy unay kaniak idi damo a napanak idiay Kingdom Hall. Nakapimpintas ta uray la a nakaluaak.”​—Isa. 42:10.

Bayat a rumangrang-ay ti trabaho, kasapulan ti ad-adu nga agipatarus, ket nangrugi a nagipatarus ti dua nga agtutubo a naregta a payunir a da Raymond Pietersz ken ni Janine Conception. Ita, addan siam nga agipatpatarus a mangbukel iti grupo ti Translation Department. Idi 1989, naisangpet dagiti software ti MEPS a napateg nga alikamen a makatulong kadagiti agipatpatarus, isu a mabalinen nga ipablaak Ti Pagwanawanan iti Papiamento a kagiddan ti dadduma a lenguahe​—maysa a nagsayaat a naintiempuan a bendision iti panangasaba.

Tumulong ti Ad-adu Pay a Misionero

Idi 1962, ni John Fry, a nagturpos iti maika-37 a klase ti Gilead, ti nadutokan a manangaywan iti sanga nga opisina a nangsukat ken Russell Yeatts, a masapul nga agatender idi iti refresher course ti Gilead School wenno kurso a mangparang-ay iti panangaywanda iti sanga. Kalpasan ti 18 a bulan, nagsikog ni Sister Fry. Nagawid ti agassawa a Fry idiay England, ket intuloy manen ni Brother  Yeatts ti panangaywanna iti sanga nga opisina. Idi Disiembre 31, 1964, simmangpet iti isla ni Age van Dalfsen a taga Netherlands, kalpasan ti panagturposna iti maika-39 a klase ti Gilead. Dagiti nakapimpintas ti panagbettakda a luses ken ti makasisileng nga uni dagiti bimtak a labintador iti nasipnget a tangatang ti nangpasangbay kenkuana idi simmangpet ditoy Curaçao. Ngem daytat’ saan a panangpasangbay kenkuana dagiti umili iti isla. Imbes ketdi, dayta ti tinawen a tradision dagiti umili. Dayta ti pamay-anda a mangpapanaw kadagiti dakes nga espiritu tapno mapaksiat ti dakes a gasat nga impaay ti napan a tawen ken mangpasangbay iti Baro a Tawen. Gapu ta agkabannuag ken naparagsit, nagserbi ni Brother van Dalfsen kas manangaywan iti sirkito ken, idi agangay, kas manangaywan iti distrito. Kas iti kaaduan a misionero, nagustuanna ti baro a pagilianna ket kunana: “Mannakigayyem, managpadagus, ken mapagpiaran dagiti tattao. Makaparagsak ken maysa a pribilehio ti maidestino ditoy.”

 Idi 1974, inkasar ni Age ni Julie, maysa a sister a taga Trinidad, ket nagkaduada iti trabaho a panagdaliasat. Malagip ni Julie: “Nagustuak ti kinamannakigayyem ken ti kinapanuynoy dagiti tattao iti pammati ti padada a tao. Diak idi makasao iti  Papiamento, ngem makaparagsak ti mangasaba gapu ta mannakitinnulongda. Naglaka ti mangibaga iti ‘Con ta bai?’ (Komustaka?) ken ti kostumbre ditoy a panangkomusta iti kasasaad ti tunggal miembro ti pamilia. Nalaka met ti agipaima iti literatura. Narigat laeng ti matapokan, mangsuba iti angin ken ti agawit iti nagdagsen a bag a napno kadagiti literatura iti uppat a lenguahe! Ngem para kaniak, makaparagsak dayta.” Nagawid da Age ken Julie idi 1980, tapno aywananda ti ama ni Age, a nagsakit iti Alzheimer’s disease, ngem nagsublida ditoy Curaçao idi 1992.

Intultuloy da Robertus Berkers ken ni baketna a Gail, a nagturpos iti maika-67 a klase ti Gilead, ti trabaho iti sirkito bayat ti kaawan ti agassawa a van Dalfsen ket adut’ naparegtada iti amin-tiempo a ministerio. Idi 1986, simmangpet ditoy Curaçao da Otto Kloosterman ken ni baketna nga Yvonne a naggapu idiay Gilead, ket nadutokan ni Brother Kloosterman a coordinator ti sanga nga opisina idi 1994. Nagsublida idiay Netherlands idi 2000. Idi Marso 2000, nadutokan ni Brother van Dalfsen a kameng ti Branch Committee, ket naawisda nga agassawa idiay Bethel, a pagserserbianda ita. Idi 1997, naidestino ditoy Curaçao da Gregory Duhon, manipud iti Graphics Department idiay Brooklyn, ken ni Sharon a baketna kas kameng ti Bethel nga agserserbi iti Foreign Service. Ni Sharon a maysa a rehistrado a nars, ken ti dadduma pay ket nagdakkel a katulongan iti pannakaaywan ni Brother Russell Yeatts, a nagsagaba iti makapapatay a kanser. Idi Marso 2000, nadutokan ni Brother Duhon a branch coordinator ket apresiaren unay ti amin gapu ta naasi ken nalaka a maasitgan. Iti agdama ket agserserbi da Gregory Duhon, Clinton Williams, ken Age van Dalfsen kas Branch Committee.

Mangyeg Nabaknang a Gunggona ti Panagpayunir

Idi rinugian ni Margaret Pieters ti nagadal iti Biblia, kapkapnekannan ti relihionna. Malagipna: “Idi damo, awan panggepko a mangsukat iti relihionko. Aktiboak a Katoliko, miembroak  iti Legion of Mary, ken kantoraak iti simbaan. Ngem kalpasan ti panagadalko iti Biblia, nabigbigko a palso dagiti naisuro kaniak. Diakon inuray nga awisendak iti ministerio iti tay-ak; kiniddawko a kumuyogak. Kayatko a rummuar ti dadduma pay manipud iti palso a relihion ken dasiganda ti kinapudno.” Nagbautisar idi 1974 ket agserserbi a regular pioneer iti naglabas a 25 a tawenen.

Binendisionan ni Jehova ni Margaret, kas ipakita ti maysa kadagiti adu a kapadasanna. Maysa nga agtutubo a babai nga agnagan Melva Coombs ti naibaon nga agpayadal kenkuana, ket insingasing ni Margaret a kiddawen ni Melva ti pammalubos ni amana tapno agadal. Gapu ta nagustuan ni Mr. Coombs ti panagraem ni Margaret kenkuana, imbagana a saan laeng a ti anakna ti agadal no di ket ti intero a pamilia​—pitoda amin! Naragsakan ni Margaret a nakakita iti panagbautisarda amin, ket idi agangay, maysa kadagiti baroda ti nagbalin a panglakayen.

Ti maysa pay a payunir a nakapadas iti kinaimbag ni Jehova ket ni Blanche van Heydoorn. Nabautisaran idi 1961, ket idi 1965, nabautisaran ti lakayna a ni Hans. Agserserbi a kas payunir iti napalabasen a 35 a tawen. Bayat dayta a tiempo, pinadakkel ni Blanche ti innem nga annakna ket dua kadagitoy ti regular pioneer itan. Saan koma a napasamak daytoy no awan ti pisikal ken emosional a suporta ni Hans. Isuda a dua ket nakatulongen iti 65 a tattao a nangidedikar iti biagda ken Jehova.

 Maysa kadagiti adu a kapadasan ni Blanche ti maipapan iti kaarrubana a ni Serafina. Rinugian ni Blanche nga inyadalan ni Serafina, ngem binusor ti lakayna a ni Theo. Pinuoranna dagiti libro ni Serafina ket pinaritanna ni Blanche a mapan iti balayda. Ibagbagana iti amin a mangas-asa iti buneng para ken Blanche. Naammuan ni Hans no apay a bumusbusor ni Theo. Adda gayyem ni Theo a ti asawana ket inyadalan ti ministro ti maysa kadagiti relihion iti lugarna. Kalpasanna, ti asawa ti gayyemna ket nakitaray iti ministro. Isu nga agamak ni Theo di la ket ta kasta met ti aramiden ni baketna. Babaen ti panangusar ni Hans iti Hebreo 13:4, inlawlawagna ti panangmatmattayo iti panagasawa. Gapu ta nalawlawagan, pinalubosan ni Theo nga agtultuloy nga agadal ni baketna. Nagpabautisar ni Serafina, ket kalpasan ti sumagmamano a tiempo, nagpabautisar met ni Theo. Itatta, simamatalek nga agserserbida ken Jehova.

Estoriaen ni Blanche ti panangyadalna iti Biblia iti alas 11:00 ti agsapa. Nagawid a nangaldaw, ket dua nga oras kalpasanna, impasngayna ti anakna a ni Lucien! Agtultuloy nga ipatpategna ti pribilehiona a panagpayunir. Kastoy ti kuna ni Blanche: “Ti panagpayunir ti mangtignay kenka nga agsagana ken kanayon nga agadal sa makaipaay iti pannakapnek a di masarakan iti sadinoman.”

Pannakabalin a Nalablabes Ngem ti Gagangay

Naamiris met ni Marion Kleefstra a makapnek unay ti panagserbi ken Jehova iti amin-tiempo. Idi tin-edyer, naginteres iti kinapudno babaen ti panangibasana kadagiti magasin iti bulsek a lolana. Indedikarna ti biagna ken Jehova idi 1955, ket idi 1970 nagbalin a regular pioneer. Sinurot met ti barona a ni Albert ti inaramidna ket agserserbi a payunir iti napalabasen a 18 a tawen.

Inyadalan ni Marion ni Johanna Martina nga addaan siam nga annak. Nakaro ti panangbusor ti lakay ni Johanna a ni Antonio, ta no adda ni lakayna, saan a mabalin nga iyadalan ni  Marion. Nangigalut ni Johanna iti pirgis a lupot iti ruangan ti balayda no adda idi ni lakayna, isu a no makita ni Marion dayta, agsublinto kalpasan ti sumagmamano nga oras. Gapu iti panaganus ni Marion ken iti panagporsegi ni Johanna, inawat da Johanna ken Antonio ti kinapudno ket naggiddanda a nagpabautisar.  Tinulonganda ti walo kadagiti siam nga annakda a mangidedikar iti biagda ken Jehova.

Nakalkaldaang ta natay ni Antonio idi agangay gapu iti maysa nga aksidente iti lugan. Sumagmamano a tawen kalpasanna, natay met ti dua nga annak ni Johanna gapu iti aksidente, ket nakalkaldaang ti ipapatay ti maikatlo. Ngem iti laksid amin dagitoy, nagtalinaed a natibker ni Johanna, nga agtalek ken Jehova para iti “pannakabalin a nalablabes ngem ti gagangay.” (2 Cor. 4:7) Ti nabileg a pammatina ti nangandingay kenkuana saan laeng a tapno makapagibtur iti tiempo ti nakaro a panagladingit no di ket tapno makapagtultuloy iti panagpayunirna bayat ti naglabas a 25 a tawen. Agtawen itan ni Johanna iti 81 ket kunana: “Naindaklan ni Jehova, ket isu ti mangan-andingay kaniak. Kanayon nga umas-asugak kenkuana, ket pulos a dinak pay pinaay.”

Dagitoy ti sumagmamano laeng nga ehemplo dagiti nasungdo, nagaget a payunir a mangbukel iti pamuon ti kaaduan a kongregasion ken mangparparang-ay kadagitoy. Idi bimmaba ti oras a kalat dagiti payunir idi 1998, naikkan ti gundaway ti adu pay a sabsabali a sumrek iti daytoy a tay-ak ti panagserbi. Inyebkas dagiti payunir ti kasta unay a panangapresiarda iti Pioneer Service School a nagdakkel ti naitulongna iti pannakasanayda nga agbalin a nasaysayaat a ministro. Inayon met dagiti naregta nga agibumbunannag ti panangidayawda ken Jehova, ket nakabalballigi ti dadduma kadakuada iti impormal a panangasaba, kas makita iti sumaganad a kapadasan.

Idi rugrugi ti dekada 1950, agpalpalawag ni Albert Heath, maysa nga agkabannuag a doktor a taga Guyana, iti maysa nga unibersidad idiay Djakarta, Indonesia. Naammuanna sadiay ti naiduma a klase ti panangagas. Kas espesialista iti mata, maapresiarna ti “sapsapo iti mata” a dinakamat ni Jesus kadagiti taga Laodicea, kas nailanad iti Apocalipsis 3:18. Inkeddeng ni Albert a kayatna nga ireseta daytoy a “sapsapo iti mata.” Idi 1964, immakarda a sangapamiliaan ditoy Curaçao,  ket intultuloyna ti nagadal iti programa a naespirituan a panangagas nga intalek ni Jesus iti klase adipenna ditoy daga. (Mat. 24:45) Naggiddan a nagpabautisar ni Albert ken ti barona idi 1969 iti maysa nga asamblea. Iti klinikana, sigagaget a kinasabaanna dagiti pasiente ken empleadona. Adu ti inturong ni Albert iti danum ti kinapudno, ket dadduma kadagitoy ti panglakayen itan.

Di Ninamnama a Pannakariribuk

Kanayon idi nga awan pakasiksikoran ti panagbiag ditoy Curaçao. Iti adu a tawen, awan idi ti napasamak a mangriribuk iti natalna a kasasaad. Ngem rumrumsua idin dagiti pasamak a naan-anay a nangbalbaliw iti daytoy. Idi rugrugi ti Mayo 1969, namakdaar ti manangaywan iti sona a ni Robert Tracy maipapan iti kinaaleng-aleng, kinapeggad ti pannakailibay iti palso a kinatalged, ken iti kasla kinatalna ti isla. Dandani idin agpatingga dayta a kinatalna. Sumagmamano a lawas laeng, idi Mayo 30, nagbalin a naranggas ti panagririri dagiti trabahador ken amo. Adda panagtakaw ken panagpuor, isu a rimsua ti nakaro a napolitikaan a riribuk iti dati a natalna a komunidad. Malagip ni Clinton Williams: “Adda nakapungtot ken nakauksob a lalaki a nagturong iti luganko. Kellaat nga immay nangikaluya ti maysa idi nga iyad-adalak iti Biblia sana impukkaw: ‘Saan a dayta! Isut’ naimbag a tao.’ Immasideg ti lalaki, imbarsakna iti tugaw ti luganko dagiti de lata a kalkalpasna a tinakaw iti supermarket, sa pimmanaw. Nabang-aranak ket nagyamanak ken Jehova iti pannalaknibna.”

Agpapan pay iti kinariribuk ken kinaawan namnama kadagidi a nariribuk a tiempo, nagtalinaed a kalmado ti ili ni Jehova. Natalgedda iti pannakaammo nga iti asidegen a masanguanan, mangipaay ti Pagarian ti Dios iti naan-anay a gobierno para iti amin. Kalpasanna, pennekento ni Jehova ti tarigagay ti “tunggal sibibiag a banag.” (Sal. 145:16) Itatta matmatanen dagiti tattao ti Mayo 30, 1969 kas tiempo a nangbalbaliw iti pakasaritaan ti isla.

 Dagiti Baro a Sanga nga Opisina

Kanayon a maseknan kadagiti misionero ni Nathan H. Knorr, a nagserbi iti Bagi a Manarawidwid dagiti Saksi ni Jehova agingga iti ipapatayna idi 1977, ket masansan a nagbiahe iti sabali a pagpagilian tapno pabilgenna dagiti kakabsat. Idi 1956, nangrugi metten nga agbisita dagiti manangaywan iti sona kadagiti kakabsat iti intero a lubong, ket dagitoy a “sagut a tattao” ti “makapabileg a tulong,” a nangparegta iti trabaho kadagiti isla nga ABC. (Efe. 4:8; Col. 4:11) Damo unay a binisita ni Brother Knorr dagitoy nga isla idi 1950, ket bayat ti kaaddana ditoy Curaçao, inyurnosna ti pannakaipasdek ti baro a sanga  nga opisina a ni Russell Yeatts ti adipen ti sanga. Kastoy ti insurat ni Brother Yeatts maipapan iti palawag ni Brother Knorr a “Pannakawayawaya Dagiti Kautibo”: “Kasla sinaggaysa a kinasarita ken binalakadanna ti tunggal tao.” Bimmisita manen ni Brother Knorr idi 1955, ket nagpalawag iti di pay nalpas idi a Kingdom Hall idiay Oranjestad, Aruba. Kalpasanna nagpa-Curaçao a kinuyog ti maysa a grupo dagiti kakabsat tapno agserbi iti maysa nga asamblea. Iti naudi nga opisial nga ibibisitana idi 1962, indedikarna ti Kingdom Hall idiay Buena Vista, Curaçao, ket pinaregtana unay dagiti kakabsat kadagiti naintiempuan a palawagna. Inaprobaranna met ti pannakaibangon ti baro a sanga nga opisina, pagtaengan dagiti misionero, ken Kingdom Hall iti maysa a disso idiay Oosterbeekstraat, iti ruar laeng ti Willemstad.

Ti ama ti arkitekto a natangdanan a mangdisenio iti pasdek ket Judio a kadua idi dagiti Saksi ni Jehova iti kampo konsentrasion dagiti Nazi. Imbagana ken Hazel Yeatts: “Adda laeng maymaysa a pudno a relihion​—ti relihion dagiti Saksi ni Jehova.” Naidedikar daytoy a sanga nga opisina idi 1964 ket napalawa idi 1978 iti rekomendasion ni Albert D. Schroeder, a manangaywan iti sona. Idi 1990, nabataden a kasapulan ti daddadakkel a pasilidad, ket inkagumaanda ti nangbirok iti baro a lugar a pagibangonan, ngem awan ti nabirokanda.

Idi Nobiembre 1998, naikeddeng a gumatangda iti datin a pasdek ket pagbalinenda dayta a pasilidad ti sanga. Pinili dagiti kakabsat ti maysa nga apartment a masarakan iti kalye ti Seroe Loraweg, nga adda iti ruar laeng ti Willemstad. Ginatangda dayta idi Disiembre 4. Ti kapartak ti pannakaaramid ti amin a banag, impasiguradona kadagiti kakabsat a parparaburan ni Jehova ti panangikagumaanda, kas maitunos iti Salmo 127:1. Napintas ken komportable dagiti natarimaan a pasdek ken agserserbi a pakaidayawan ti nagan ni Jehova.

Naangay ti pannakaidedikar ti baro a sanga nga opisina iti paraanganna idi Nobiembre 20, 1999, ket 273 ti timmabuno.  Inadaw ni Gerrit Lösch a kameng ti Bagi a Manarawidwid, ni mammadto nga Isaias tapno ipakita no kasano a mausar dagiti baro a pasdek nga agpaay iti naindaklan a panggep ni Jehova. Kabigatanna, 2,588 ti timmabuno iti espesial a programa iti pagay-ayaman nga istadium, ket para iti adu, daytoy ti tampok ti 2000 a tawen serbisio.

Panangipadamag ti Radio iti Isyu Maipapan iti Dara

Ipatpateg dagiti Saksi ni Jehova ti biag ket ibilangda dayta a sagut ti Dios. Maitunos iti Aramid 15:29, liklikanda ti dara. Di umiso ti pannakaawat dagiti naimbag ti panggepda a doktor ken autoridad iti naibatay-Biblia a dida panagpayalison iti dara. Idi 1983, di binigbig ti maysa a hues ditoy Curaçao ti inted-Dios nga autoridad da Esmond ken Vivian Gibbs kas nagannak ket imbilinna a mayalisonan ti maladagada. Nasaknap ti pannakaipadamag ti kaso, ket timmaud ti nagadu a negatibo nga isyu. Imbrodkas ti maysa nga estasion ti radio ti maysa a programa tapno malawlawagan ti bambanag, ket maysa a grupo a buklen ti pito​—agraman da Hubert Margarita ken ti baketna a ni Lena, kasta met ni Robertus Berkers a manangaywan iti sirkito​—ti nangilawlawag iti topiko iti tallo nga oras. Sisisigo nga inlawlawag dagiti kakabsat ti linteg ti Dios maipapan iti dara, ket nagballigi ti programa a nangikkat iti tension ken nangipaawat iti tattao kadagiti kalikaguman ni Jehova.

Adda met dagiti doktor a mangraraem iti kalintegan ti pasiente a di agpayalison iti dara. Kas pagarigan, grabe ti pannakaaksidente iti lugan ti maysa a maestra a ni Gerda Verbist, isu a masapul a maopera a dagus. Nakaro ti panagsayasay ti darana ta uray la a bimmaba ti bilang ti selula ti darana agingga iti dua. Inkeddeng ti siruhano a mamindua a maopera tapno basbassit ti agsayasay a dara ni Gerda. Naballigi ti operasion. Agyaman dagiti Saksi ni Jehova gapu kadagita a nalaing ken dedikado a doktor, a no dadduma ket masapul nga ikagumaanda a busoren ti konsiensiada ngem natured ken nasungdoda a mangraem iti kalintegan ti pasienteda a di agpayalison iti dara.

 Kastoy ti kuna ni Guillermo Rama a tserman ti Hospital Liaison Committee ditoy Curaçao: “Kanayon a kiddawenda a tumulongkami no panawen ti krisis. Mabalin nga ad-adu pay ti problema no awan ti tulong ti komite.” Umanamong ni Alfredo Muller a tserman idiay Aruba. Kunana a nupay adda ti agkedked idi damo idiay Aruba, kaaduan a doktor ti makitintinnulong itan kadagiti Saksi ni Jehova.

Ti Naayat a Panagserbi Dagiti Manangaywan iti Sirkito

Nupay nakabambannayat ti irarang-ay ti tallo nga isla idi damo, kanayon nga adda irarang-ay, ken nalaka ti agipaima ti literatura. Idi 1964 addan uppat a kongregasion nga addaan iti 379 nga  agibumbunannag, ken idi 1980, nagbalin a 16 dagiti kongregasion nga addaan iti 1,077 nga agibumbunannag. Iti nagbaetan ti 1981 ken 2000, immadu ti agibumbunannag agingga iti 2,154, ket gapu ta nanayonan iti dua nga Olandes ken dua nga Español a kongregasion, nagbalin a 29 ti bilang dagiti kongregasion. Adda 6,176 a timmabuno iti Memorial.

Tapno maserbian ti nadumaduma a grupo dagiti lenguahe, kasapulan a makasao dagiti manangaywan iti sirkito iti di kumurang a tallo a lenguahe, ngem saan a nalaka ti agbirok kadagiti kasta a kakabsat. Nupay kasta, naparaburan dagiti isla nga ABC kadagiti kas ken Pablo nga agdaldaliasat a manangaywan a maragsakan a mangiburay iti bukodda a kararua. (1 Tes. 2:8) Dagiti nadutokan iti daytoy a trabaho ket da Humphrey ken Ludmila Hermanus, a misionero itan idiay Suriname, ken da Edsel ken Claudette Margarita a payunir iti dayta a lugar. Nagserbi met iti sirkito dagiti taga Aruba a payunir a da Frankie ken Maria Herms agingga a naayabanda idiay Bethel, a pagserserbianda itan kas paset ti grupo dagiti agipatpatarus.

Idi 1997, nagbiahe iti adayo unay da Marc ken Edith Millen, a nagserbi idi iti sirkito, tapno pabilgenda dagiti kakabsat. Kas kadagiti amin a baro a misionero, masapul a sursuruen ti agassawa a Millen ti lenguahe. No maminsan daytat’ karit a nakakatkatawa dagiti resultana. Malagip ni Brother Millen a padpadasenna idi nga ibaga a ti maysa a Kristiano ket saan koma a kas iti soldado nga aglemmeng iti trensera (buracu), ngem ti imbagana ket saan koma a kas iti soldado nga aglemmeng iti asno (buricu)! Nupay adu ti karit, nagregget da Marc ken Edith. Gapu ta nalaingdan iti lenguahe, siraragsakda nga agserserbi kadagiti Olandes ken Papiamento a kongregasion. Idi 2000, da Paul ken Marsha Johnson ti agassawa a kaunaan a nagserbi iti baro nga urnos, a ti manangaywan iti sirkito a taga Puerto Rico ti bumisita kadagiti Ingles ken Español a kongregasion.

 Dagiti Nagbiit ti Pannakaibangonda a Kingdom Hall

Idi 1985, manipud iti nakaad-adayo nga Alaska, 294 a kakabsat a lallaki a naggapu idiay Estados Unidos ti immay nagibangon iti Kingdom Hall idiay Pannekoek, Curaçao. Gapu ta naileppas daytoy iti siam nga aldaw, nagdinamag ti baro a pasdek ket nagbalin a nagsayaat a pammaneknek ken pakakitaan iti ayat ken panagkaykaysa. Nasdaaw dagiti tattao a makakita kadagiti lallaki, babbai, ubbing a sigagagar a timmulong kadagiti boluntario a naggapu idiay Estados Unidos. Kuna ni Ramiro Muller: “Gagangay nga adda dagiti teknikal a problema; ngem naparmek dagitoy, ket sipipinget  a nagtignay ti espiritu ni Jehova iti pannakaibangon ti Kingdom Hall. Iti rabii ti Domingo, dagiti kakabsat ket mabalinen nga agdayaw ken Jehova iti kabarbaro a Kingdom Hall-da, a nagsiddaawan unay dagiti agduadua a nagkuna a saan a pulos a mapasamak dayta.”

Daytoy a nagapuanan ti kasla namagsiddaaw met iti klero iti dayta a lugar. Maysa nga agsapa kalpasan a naipadamag iti telebision, simmardeng ti maysa a lugan iti sango ti Kingdom Hall. Siasino ti rimmuar iti lugan? Awan sabali no di ti obispo iti Curaçao a kinuyog ti tallo a papadi. Agkayabkayab dagiti puraw nga abitoda ket agwingwingiwingda gapu iti siddaaw ken dida panamati.

 Kurang ti tiempo no estoriaenmi amin ti naparabur nga aramid dagiti kakabsat: dagiti immuna a misionero a kas kadagiti agassawa a Van Eyk, Hoornveld, Phelpse, ken Cor Teunissen, a pinanawanda dagiti pagtaenganda tapno makapagserbida kadagiti kakabsat ditoy; ni Pedro Girigorie, a di makabasa wenno makasurat ngem adu ti naiturongna iti kinapudno; ni Theodore “Dangkaw a Lalaki” Richardson, a kanayon a magna kadagiti lansangan iti Cher Asile tapno mamin-adu nga agsarungkar; dagiti naregta a payunir a da Maria Selassa, Edna Arvasio, Isenia “Chena” Manuel, ken Veronica Wall; ti naragsak a ni Seferita Dolorita, a bulsek ken addaan iti multiple sclerosis ngem agtultuloy a mangaskasaba ken saan a pulos a makalipat a mangparegta kadagidiay mangparparegta kenkuana. Saan a pulos a malipatan ken kanayon nga ipatpateg dagiti kakabsat kadagiti isla nga ABC dagitoy a matalek ken ti dadduma pay a situtulok a nangipaay iti bagbagida.

Agsabong ti Desierto

Idi dekada ti 1980, sinagrap ti Aruba ti aglaplapusanan nga irarang-ay ti ekonomia. Naintaren kadagiti puraw ti daratna nga  aplaya dagiti moderno unay nga otel, ket dagiti nakalawlawag a casino awisenda ti babaknang iti lubong. Di maliklikan a daytoy ti nangimpluensia iti panunot dagiti umili, bayat a rimsua ti materialismo a mangal-allilaw iti adu​—uray pay iti sumagmamano iti kongregasion. Nupay kasta, nagdakkel ti balligi iti naespirituan, nangruna iti tay-ak dagiti Español, isu a masapul unay dagiti makabael a mangidaulo a kakabsat a lallaki.

Iti kasumbangirna, nakaro ita ti ikakapuy ti ekonomia ditoy Curaçao, ket adu ti umak-akar idiay Netherlands. Daytoy nga iyaakar ti kakabsat, inapektaranna dagiti kongregasion, ket bassit ti irarang-ay agpada ditoy Curaçao ken idiay Bonaire kadagiti napalabas a sumagmamano a tawen.

Ngem bayat ti iyaabantetayo iti maika-21 a siglo, adda pamkuatantayo a mangitangad kadagiti ulotayo ken makapagrag-otayo. Asidegen ti nadayag a Pagarian ti Dios, ket itultuloy ti ili ti Dios nga isuro ti kinapudno kadagidiay amin a “siuumiso nga agannayas.” (Ara. 13:48) Daytoy natikag idi a naespirituan a desierto naslepen iti danum ti kinapudno.

 [Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 72]

Dagiti Flamingo ken Asno

Iti naulimek ken di pay nararit a Bonaire, napateg nga industria ti panagala iti asin iti baybay a panguartaan dagiti taga isla. Agkaan dagiti flamingo iti nakaap-apgad a taraon. Magun-odan daytoy kadagiti pagasinan ti isla, a mamagbalin iti Bonaire a maysa kadagiti manmano a lugar iti lubong a maitutop a pagpaaduan kadagitoy nadumaduma ti kolorda a tumatayab. Dagiti balang nga asno, a dati a naangkat tapno agtrabaho kadagiti pagasinan, ket nabaybay-andan nga agbiag a bukodda idi nasukatandan kadagiti makina. Kadagiti away itan ti pagdakiwasanda. Tapno maitalimengda, adda naorganisar a pagitalimengan iti asno iti isla ken programa a Panangtaraken iti Asno.

[Kahon/Ladawan iti panid 87]

Dagiti Tinubeng ti Curaçao ken ti Pontoon Bridge

Napintas ken namarangmang nga ili ti Willemstad a kabesera ti Curaçao. Dagiti tinubeng a pasdekna ti mangipalagip iti Amsterdam ngem napintaan dagitoy kadagiti naraniag a kolor. Lumasat ti St. Anna Bay iti tengnga ti ili. Isilpo ti Queen Emma Pontoon Bridge ti dua a paset ti ili ket malukatan daytoy iti apagbiit laeng tapno makalasat dagiti dadakkel a barko iti adalem a sangladanna. Idi unana, agbayadka no lumasatka iti rangtay malaksid no sakasakaka, a pakakitaan a napanglawka. Nagbanaganna, bimmulod dagiti napanglaw iti sapatos tapno dida maibilang a napanglaw ket inlemmeng dagiti babaknang ti sapatosda tapno dida agbayad!

[Kahon iti panid 93]

Kablaawam nga Umuna ti Padi?

“Natan-ok ken madaydayaw unay ti padi ta no aggiddan a masabatmo iti dalan ti maysa a padi ken ti maysa nga anghel, ti padi ti umuna a kablaawam.”​—Naipatarus manipud iti Agosto 10, 1951, a linawas a periodiko dagiti Katoliko a La Union, a naipablaak ditoy Curaçao.

[Kahon/Ladawan iti panid 95]

Pateg ti Naimbag a Pakasarsaritaan

Idi Setiembre 1986, napan innala ni Russell Yeatts ti pakete a naggapu idiay Jamaica, a para iti Watch Tower Bible and Tract Society. Idi linukatanna dayta iti imatang dagiti inspektor ti sursurat, nasdaaw a nakasarak iti uneg dagiti nagtutuon a magasin iti maysa a pakete a naglaon iti uppat a kilo a marihuana! Dagus nga imbalud dagiti polis. Nupay kasta, nagsayaat ti rekomendasion nga inted kenkuana ti postmaster general iti Curaçao, a nagkuna nga imposible a makiraman ni Brother Yeatts iti maiparit a droga. Naibalud koma ni Brother Yeatts no di nangted ti opisial iti di mapagduaduaan a pammaneknek. Kas resulta, nawayawayaan a dagus. Ti insidente ket sisasaknap nga impadamag dagiti periodiko iti daytoy a lugar. Maysa kadagitoy ti nangawag ken Brother Yeatts a “desente unay ken mapagpiaran a tao” ken “interesado unay a mangikasaba iti naimbag a damag iti amin.” Ipaganetget daytoy a kapadasan ti kinapateg ti naimbag a pakasarsaritaan.

 [Kahon/Ladawan iti panid 96]

Naisangsangayan a Polieto iti Trabaho ti Pagarian

Kada tawen, maipaima ti adu a kopia ti Panangsukimat Kadagiti Kasuratan iti Inaldaw. Iti sumagmamano a tawen, ginasgasut kadagitoy ti naipaima dagiti payunir. Nayospital ni Giselle Heide, isu a ginundawayanna ti nangasaba kadagiti padana a pasiente. Maysa kadagiti dimngeg ket ni Ninoska. Dinamagna ken Giselle no addaan iti “bassit a libro.” Idi damo, saan nga ammo ni Giselle no ania ti tuktukoyenna ngem idi agangay, naawatanna a dayta ti Panangsukimat Kadagiti Kasuratan iti Inaldaw. Nanipud idin, kada agsapa pagsaritaanda ti teksto. Nayurnos nga agadalda ti Biblia idi nakaruardan iti ospital. Awan pay makatawen, nabautisaranen ni Ninoska. Ita, ti asawana ken dagiti annakna makipagad-adaldan iti Biblia kadagiti Saksi.

[Ladawan iti panid 96]

“Panangsukimat kadagiti Kasuratan iti Inaldaw” iti Olandes, Ingles, ken Papiamento

[Kahon iti panid 104]

‘Kinaregta iti Dios; ngem Saan a Maitunos iti Umiso a Pannakaammo’

Maysa a bigat bayat a mangaskasabada, naam-ammo da Hubert Margarita ken Morena van Heydoorn ti balasitang nga estudiante a ni Morella. Madlaw iti langa ni Morella nga addaan ‘regta iti Dios; ngem saan a maitunos iti umiso a pannakaammo.’ (Roma 10:2) Inlawlawagna nga inaldaw a maisursuro kadagiti pannursuro dagiti Romano Katoliko ket kombinsido a dayta ti pamay-an iti panagdayaw iti Dios. Inyurnos da Hubert ken Morena nga iyadalanda iti Biblia. Dagitoy ti urnos: Mapan iti padi a mangisursuro kenkuana tapno mapatalgedanna ti ad-adalenna. No di umanamong iti maad-adalna, kiddawenna kenkuana a mangted iti Nainkasuratan a rason no apay. No madlawna a maikontra iti Biblia ti isursuro dagiti Saksi kenkuana, isut’ sumardeng a makipagadal. Di nagbayag, naammuanen ni Morella a di nainkasuratan dagiti pannursuro ti Iglesia Katolika. Idi nabigbigna nga alusiisenen ti padi kadagiti saludsodna, saanen a nagatender iti klasena. Intultuloy ni Morella ti panagadalna iti kinapudno, nagpabautisar, ket ita agserserbin a simamatalek ken Jehova.

[Kahon/Ladawan iti panid 107]

Ti Darat ken Bato iti Aruba

Makaawis a buyaen dagiti nagdadakkel a bato a makita iti Casibari ken Ajo idiay Aruba. Nakadkadlaw met dagiti kueba a naglaon kadagiti bato nga addaan drawing, a maipagarup nga inaramid dagiti Dabajuro nga Indian. Makaawis kadagiti rinibu a turista, a tinawen nga agkarasubli iti isla, ti kanayon a nainar a paniempo ken ti nalawa a puraw ti kadaratanna nga aplaya.

 [Kahon iti panid 110]

“Manipud iti Ngiwat Dagiti Ubbing”

Kinuna ni Jesus: “Manipud iti ngiwat dagiti ubbing ken agsussuso nangipaayka iti dayaw.” (Mat. 21:16) Pudno met daytoy iti ubbing kadagiti isla nga ABC. Ti 15 anyos a ni Maurice ket agnanaed idiay Aruba. Idi pito ti tawen ni Maurice, di masarakan ni nanangna iti maysa a kombension distrito. Gapu ta madanagan, sinapulna ket nasarakanna iti likudan ti kuarto a pagmimitingan dagiti mayat nga agserbi idiay Bethel. Kayat ni Maurice ti agserbi idiay Bethel. Gapu ta di kayat nga upayen ti tserman ti miting, pinalubosanna a nakimiting. Saan a kimmapuy ti nasged a tarigagay ni Maurice nga agserbi ken Jehova idiay Bethel. Isut’ nabautisaran idi agedad iti 13 ket sigagaget nga agtrabaho iti kongregasion, ken isaganana a naimbag dagiti pasetna. Determinado pay laeng nga agserbi idiay Bethel.

Idiay Bonaire, naawis iti Kingdom Hall ti innem ti tawenna a ni Renzo ket nagustuanna unay dayta. Nairugi a nayadalan iti Biblia, ket nanipud idin, dina kayaten ti mapan iti simbaan dagiti Katoliko. Dinamagna kadagiti dadakkelna no apay a di maisursuro idiay simbaan ti maipapan iti Paraiso, ket daytoy ti nangtignay iti panagusiusoda. Rinugianda ti nakipagadal kadagiti Saksi ni Jehova. Kalpasanna, nagpabautisar ti ama ken ina ni Renzo a kadua ti maysa nga estudiante ni Renzo iti Biblia. Walo itan ti tawen ni Renzo ket nabautisaran iti maysa nga asamblea sirkito idiay Bonaire.

[Kahon/Ladawan iti panid 115]

Kayatyo ti Lauya nga Iguana?

Dagiti iguana (banias), a kas iti nailadawan iti baba, ket masarakan iti intero nga isla nga ABC. Napateg dagitoy a reptilia saan laeng a kas taraken. Ti iguana ti kangrunaan a ramen dagiti sopas ken lauya. “Kasla manok ti ramanna,” kuna ti maysa nga eksperto a kosinero iti daytoy a lugar. “Nakaluklukneng ti karnena.”

 [Dagiti Mapa iti panid 71]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

HAITI

BAYBAY CARIBE

VENEZUELA

ARUBA

ORANJESTAD

San Nicolas

CURAÇAO

WILLEMSTAD

Santa Cruz

Buena Vista

BONAIRE

Kralendijk

 [Ladawan iti panid 66]

[Ladawan iti panid 68]

Dagiti tattao iti adu a nasion sitatalna nga agtitinnulongda idiay Kongregasion ti Hooiberg, Aruba

[Ladawan iti panid 70]

Kadua idi ni Pearl Marlin ni tatangna nga aglaklako kadagiti narelihiosuan a literatura. Nagbalin a Saksi idi agangay

[Ladawan iti panid 73]

Ti kaunaan nga Ingles a kongregasion idiay San Nicolas, Aruba

[Dagiti Ladawan iti panid 74]

Dadduma kadagiti immakar ditoy Aruba: (1) Ni Martha Faustin ita, (2) ti natayen a lakayna a ni Hamilton, (3) da Robert ken Faustina Titre

[Ladawan iti panid 75]

Da Woodworth ken Oris Mills idi aldaw ti kasarda

[Ladawan iti panid 76]

Ni Edwina Stroop a payunir idiay Aruba

[Ladawan iti panid 77]

Nakagun-od ni Jacobo Reina iti kopia ti libro a “Creation” idi 1928 ket naammuanna ti kinapudno

[Ladawan iti panid 78]

Kannigid nga agpakannawan: Da Russell ken Hazel Yeatts a nagturpos iti maika-6 a klase ti Gilead, ken da Mary ken William Yeatts, iti maika-14 a klase

[Ladawan iti panid 79]

Ni Henricus Hassell, adayo a kannigid, ket napasnek a manangiwaragawag iti naimbag a damag

[Ladawan iti panid 79]

Ni Camilio Girigoria ti kaunaan a nabautisaran kadagiti umili idi 1950

[Ladawan iti panid 80]

Malaglagip unay da Alice ken Henry Tweed gapu iti kinamanagsakripisio ken kinaregtada

[Ladawan iti panid 81]

Naregaluan ni Gabriel Henriquez iti suskripsion iti “Agriingkayo!” Isu ti kaunaan a nabautisaran a taga Aruba

[Dagiti Ladawan iti panid 82]

Idi damo, binusor ni Ninita Webb ti kinapudno. Isu ken ni lakayna a Daniel ket nagbalin a napasnek a manangiwaragawag iti Pagarian

[Ladawan iti panid 82]

Napeklan idi a Katoliko ni Maria Rasmijn agingga nga imbaga ti padina nga awan serserbi dagiti rebulto

[Ladawan iti panid 83]

Nangibati ni Albert Suhr kadagiti nagsayaat a “surat ti rekomendasion”

[Ladawan iti panid 84]

Adu ti natulongan ni Olive Rogers a nangidedikar iti biagda ken Jehova

[Ladawan iti panid 85]

Ngato: Ni Eugene Richardson a nabautisaran idi agedad iti 17 ket nagserbi a naregta a payunir

Baba: Nakikuyog kenkuana ti agtutubo a ni Clinton Williams a nanglukat iti “kunuku”

[Ladawan iti panid 86]

Pagtaengan dagiti misionero idiay Aruba, idi agarup 1956

[Ladawan iti panid 89]

Ngato: Idi 1962, indedikar ni Nathan H. Knorr, manipud Brooklyn Bethel, daytoy a Kingdom Hall, ti kaunaan a kukua dagiti kakabsat ditoy Curaçao

[Ladawan iti panid 89]

Kannawan: Ni Victor Manuel, maysa nga agibumbunannag iti naimbag a damag iti dandani 50 a tawen, nagserbi iti maikadua a Papiamento a kongregasion

[Ladawan iti panid 90]

Ngato: “Talna Ditoy Daga” nga Internasional nga Asamblea idi 1969, idiay Atlanta, Georgia, E.U.A.

[Ladawan iti panid 90]

Kannawan: Ti lugar a pagkombensionan iti pareho a programa ditoy Curaçao

[Ladawan iti panid 94]

Da Petra Selassa (kannawan) ken ti balasangna a ni Ingrid ket special pioneer a naibaon a tumulong idiay Bonaire idi 1969

[Ladawan iti panid 97]

“Ti Pagwanawanan” iti Papiamento

[Ladawan iti panid 98]

Ngato: Da Pauline ken John Fry

[Ladawan iti panid 98]

Baba: Simmangpet ni Age van Dalfsen idi 1964 kalpasan a nagturpos iti maika-39 a klase iti Gilead

[Dagiti Ladawan iti panid 99]

Ngato: Da Janine Conception ken Raymond Pietersz ket kameng ti maysa a grupo a buklen ti siam nga agipatpatarus

[Ladawan iti panid 99]

Kannawan: Agtartrabaho ni Estrelita Liket babaen ti computer ken software ti MEPS a napapateg nga alikamen a tumultulong kadagiti agipatpatarus

[Ladawan iti panid 100]

Da Robertus ken Gail Berkers, (kannigid), nga agserserbi iti sirkito, adu ti naparegtada iti amin-tiempo a ministerio

[Ladawan iti panid 100]

Da Julie ken Age van Dalfsen (baba) nagsublida ditoy Curaçao idi 1992 ket naawisda iti Bethel idi 2000

[Ladawan iti panid 100]

Agserserbi da Age van Dalfsen, Clinton Williams ken Gregory Duhon a kameng ti Branch Committee

[Ladawan iti panid 102]

Nakatulong da Blanche ken Hans van Heydoorn iti 65 a tattao a nangidedikar iti biagda ken Jehova

 [Ladawan iti panid 108]

(1) Ti sanga nga opisina a naidedikar idi 1964

[Dagiti Ladawan iti panid 108]

(2, 3) Ti agdama a sanga nga opisina, a naidedikar idi Nobiembre 20, 1999

[Dagiti Ladawan iti panid 112]

Naparaburan dagiti isla nga ABC kadagiti agassawa nga adda iti trabaho a panagdaliasat, kas kada Ludmila ken Humphrey Hermanus (ngato) ken (kannigid nga agpakannawan) da Paul ken Marsha Johnson ken da Edith ken Marc Millen

[Dagiti Ladawan iti panid 114]

Dagiti immuna a misionero: (1) ti agassawa a Van Eyk, (2) Hoornveld, ken (3) Cor Teunissen a pinanawanda dagiti pagtaenganda tapno agserbida kadagiti kakabsat ditoy