Réunion

DAGITI immuna a nakakita iti isla ti Réunion​—a nalabit dagiti negosiante nga Arabo—​di inggagara a nadiskobreda ti tropikal a paraiso. Ti Réunion ket kasla berde a saniata a tumtumpaw iti natayengteng nga asul a Taaw Indiano, ken napno kadagiti nagduduma a natural a kinapintas a saan a paudi kadagiti intero a kontinente. Di mabilang ti kaadu dagiti kadaratan a baybay, dissuor, napuskol a kabakiran, atap a sabsabong, nauuneg a ginget, narangkis a tuktok ti bulkan, namuyong a wangawangan ti natay a bulkan nga adu a kilometro ti kalawana, ken sibibiag a bulkan. Sumagmamano laeng dagitoy kadagiti pagpannakkel ti isla.

Nupay agnanaedda iti daytoy nangayed nga isla, adu a tattao idiay Réunion ti nangapresiar iti banag a napinpintas ngem iti basta makita laeng ti mata. Inayatda dagiti napateg a kinapudno iti Sao ti Dios. Ti misionero a ni Robert Nisbet, a naidestino iti kabangibang a Mauritius, ti immuna a simmangpet idiay Réunion kas manangiwaragawag iti Pagarian. Kabayatan ti sumagmamano laeng nga aldaw a panagtalinaedna sadiay idi Setiembre 1955, nakabirok ni Robert iti adu nga interesado iti Biblia, adu ti naipaimana a literatura ken adda sumagmamano a nagsuskribir iti Agriingkayo! Intultuloyna ti nakikomunikar kadagiti interesado babaen ti surat.

Iti nagbaetan ti 1955 ken 1960, ni Robert ken ti manangaywan iti sona a ni Harry Arnott sumagmamano a daras a simmarungkarda iti apagbiit iti isla. Idi 1959, ti sanga nga opisina idiay Francia kiniddawna a sumarungkar idiay Réunion ni Adam Lisiak, maysa a payunir a Pranses ken retirado a minero iti karbon, a kaputotan dagiti Polako ken agserserbi idiay Madagascar. Makabulan a nagtalinaed ni Adam idiay Réunion idi Disiembre 1959. Insuratna: “Napeklan a Katoliko ti 90 porsiento iti populasion, ngem adu ti mayat a mangammo iti ad-adu pay maipapan iti Sao ti Dios ken iti baro a lubong. Ikagkagumaan dagiti padi a pasardengen ti pannakaiwaragawag ti kinapudno. Adda  nangibaga iti agsussuskribir iti Agriingkayo! a kayat kano a buloden ti padi iti dayta a lugar ti librotayo a ‘Mapapati Koma ti Dios.’ ‘No isu ti umay mangbulod, ipabulodko,’ kuna ti agsussuskribir. Pulos a saan a napan ti padi.”

SIMMANGPET TI TULONG MANIPUD FRANCIA

Ti sanga nga opisina ti Francia, a mangas-asikaso iti trabaho iti dayta a tiempo, inawisna dagiti kualipikado nga agibumbunannag nga umakar idiay Réunion. Ti pamilia a Pégoud​—ni André, Jeannine, ken ti innem ti tawenna nga anakda a lalaki a ni Christian—​kasta met ni Noémie Duray a kabagianda, impangagda daytoy nga awis. Simmangpetda idi Enero 1961. Ni Noémie, a pagaammo kas Mimi, ket nagserbi nga special pioneer iti dua a tawen sakbay a nagsubli idiay Francia.

Dagus a nakabirokda iti adu nga interesado ken nangangayda pay kadagiti gimong iti pagnanaedanda a hotel idiay Saint- Denis, ti kabesera a siudad. Apaman a nakaakar daytoy a pamilia iti maysa a balay, inangaydan dagiti gimong sadiay. Kalpasan ti agarup maysa a tawen, ti kabbuangay a grupo idiay Saint-Denis ket nangabang iti bassit a pasdek a makalaon iti agarup 30 a tattao. Naaramid iti kayo daytoy a pasdek ken galba ti atepna, dua ti tawana nga adda rikepna, ken maysa ti ridawna. Napalubosan dagiti kakabsat a mangikkat kadagiti dibisionna, mangaramid iti bassit a plataporma, ken mangikabil kadagiti kayo a pagtugawan nga awan sanggirna.

Iti naariwanas, nainit nga agsapa ti Domingo, nakadagdagaang iti pasdek gapu iti galba nga atepna, ket di nagbayag, naslepen iti ling-et dagiti amin a timmabuno​—nangnangruna dagidiay agtaktakder iti plataporma a dandanin tumukno ti uloda iti atep. Malaksid iti dayta, gapu ta masansan a mapunno ti pasdek, adu ti agtakder iti ruar, a dumdumngegda iti tawa ken ridaw isu nga ad-adda a napudot ta maserraan ti pagnaan ti angin.

‘SAANKAMI A MAKAPPAPATI!’

Nupay saan a komportable, naabrasami ti amin kadagiti gimong, ket iti ngudo ti umuna a tawen, agarup 50 ti regular a tumabtabunon. Nagbalin a pito ti bilang dagiti agibumbunannag iti Pagarian, ken 47 ti mayad-adalan iti Biblia! Adda dagiti kabbaro a mamindua a mayadalan iti kada lawas. “Napalalo ti ragsakmi ken saankami a makappapati,” insurat dagiti kakabsat.

Maysa kadagiti kabbaro nga estudiante iti Biblia ket ni Myriam Andrien, a nangrugi a nagadal idiay Madagascar idi 1961. Malagipna a nagserbi met kas Assembly Hall ti nadakamat a pasdek. Nagaramid laeng dagiti kakabsat iti palapala iti aglawlawna sada binalawbawan kadagiti sangsanga ti palma. Immabut iti 110 ti timmabuno kadagidiay a daddadakkel idi a taripnong.

Karaman kadagiti nabautisaran iti asamblea idiay Mauritius idi Oktubre 1961 ket da David Souris, Marianne Lan-Ngoo, ken ni Lucien Véchot, nga aminda ket dakkel ti naitulongda iti trabaho a panangasaba. Iti maikadua a tawen, nagbalinen a 32 ti bilang dagiti agibumbunannag, ken 30 ti iyad-adalan ti tunggal payunir! Immabuten iti 100 ti tumabtabuno kadagiti gimong  iti Domingo, ket naggapu dagitoy iti nagduduma nga etniko a grupo.

Adu kadagiti Indian nga umili iti Réunion ti addaan iti dua a relihion​—Katolisismo ken Hinduismo. Marigatan dagiti dadduma a mangiwaksi kadagiti dati nga aramidda. Ngem masansan a nasayaat dagiti resulta ti kinaanus, kinaasi, ken kinatibker dagiti kakabsat a mangaramid iti umiso. Kas pagarigan, ti babai a dua a tawenen nga iyad-adalan ti maysa a payunir al-alagadenna pay laeng ti palso a relihion, agipadpadles, ken makikamkamalala. Inkeddeng ti payunir nga adda sabali a kabsat a babai a mangitultuloy a mangyadal iti dayta a babai barbareng matulongan. “Kalpasan ti sumagmamano a bulan,” insurat ti kabsat a nangitultuloy iti panagadal, “immuneg ti pannakatarus ti babai, ket kasta unay ti ragsakko ta insardengnan dagiti espiritistiko nga aramidna. Ngem saanda pay laeng a nagkasar iti kamalalana. Kinunana a saan a kayat ti lalaki nga agkasarda. Idi agangay, gapu ta inkeddengna ti makitipon latta iti kamalalana, awan ti maaramidak isu nga isardengkon nga iyadalan.

“Maysa nga aldaw, nagsabetkami iti kalsada ket kiniddawna nga itultuloyko nga iyadalan. Imbagak nga umanamongak no la ket ta igaedna nga iyaplikar dagiti bambanag a nasursurona. Imbalakadko nga ikararagna ken ni Jehova ti maipapan iti dayta a banag, ket kasta ti inaramidna. Kalpasanna, inturturedna ti nakisarita a sipaprangka iti kamalalana. Kasta unay ti ragsakna ta immanamong nga agkasarda. Malaksid iti dayta, makigimgimong metten ti lalaki a kaduana ti inkallaysana nga asawa.”

Iti 1963 a tawen serbisio, 11 a daras a ngimmato ti bilang dagiti agibumbunannag iti Pagarian. Siam a pulo ket tallo ti naudi a kangatuan a bilang. Addan ti dua a kongregasion ken maysa a grupo idiay Réunion. Duapulo ti nabautisaran iti immuna a palawag ti bautismo a naangay idi Disiembre 1962 iti baybay idiay St.-Gilles-les Bains. Iti maikadua a palawag a naangay idi Hunio 1963, adda 38 a nabautisaran. Idi 1961, ti 1 nga agibumbunannag idiay Réunion kasabaanna ti 41,667. Kalpasan ti tallo a tawen, 2,286 laengen ti kasabaan ti 1 nga agibumbunannag. Wen, ni Jehova ‘padpadakkelenna ti sao’ iti daytoy nadam-eg iti naespirituan nga isla.​—1 Cor. 3:6.

 PANANGIDANON ITI MENSAHE TI PAGARIAN KADAGITI AD-ADAYO A TERITORIA

Idi 1965​—kalpasan laeng ti uppat a tawen sipud idi simmangpet ti immuna a pamilia a Saksi—​nasuroken a 110 ti bilang dagiti agibumbunannag iti kongregasion idiay Saint-Denis, ken mawanwanasda ti teritoriada iti tunggal tallo a lawas! Kaskasdi, saan pay laeng a nakasabaan ti dadduma a lugar. Ania ti solusionna? Dagiti kakabsat nangarkilada kadagiti bus sa nangasabada kadagiti dadduma nga ili nga adda iti igid ti baybay, ramanen daytoy ti Saint-Leu, Saint-Philippe, ken Saint-Pierre.

Adu nga oras ti biahe a dumanon kadagiti dadduma a teritoria isu a sapaen dagiti kakabsat ti agbiahe kadagiti kalsada a masansan a nailet, nasang-at, ken agsikkosikko. Dua a makatuok nga oras idi ti biahe manipud iti Saint-Denis nga agturong iti siudad ti Le Port, a 15 minuto laengen a daliasaten ita. “Nasken nga agtalekkami ken ni Jehova no lumasatkami iti dayta a dalan,” malagip ti maysa a kabsat a lalaki. Napeggad uray ti baro a kalsada gapu kadagiti agtinnag a batbato. Nagngangato dagiti bantay iti igid ti kalsada ket no dadduma, margaay dagiti bato a sumagmamano a tonelada ti kadagsenna gapu iti napigsa a tudo. Iti panaglabas dagiti tawen, adun a tattao ti natay.

“Idi agarup walo ti tawenko,” kuna ni Christian Pégoud, “400 agingga iti 600 nga Agriingkayo! ti maipaima ti grupomi kadagiti naiputputong a teritoria. Maiparit idi Ti Pagwanawanan. Gapu  ta dagiti dadduma a di manamati ngem mannakigayyem nga assawa a lallaki ket kaay-ayoda ti agpasiar, sumurotda kadagiti assawada ngem saanda a makiraman iti panangasaba. Agpipiknikkami kalpasan ti panagserbimi iti tay-ak, ket talaga a pagay-ayatmi dayta kas annak. Pudno a nagdakkel ti epektona kaniak dagita nga espesial nga aktibidad.”

RIMMANG-AY TI TRABAHO GAPU KADAGITI PANAGBALBALIW ITI ORGANISASION

Idi Mayo 1963, ni Milton G. Henschel, a pannakabagi manipud iti sangalubongan a hedkuarter, ti immuna a simmarungkar idiay Réunion. Impaayna ti espesial a palawag iti imatang ti 155 nga agdengdengngeg. Kas resulta ti isasarungkarna, adda uppat a nadutokan kas special pioneer a tumulong a mangaywan kadagiti kongregasion ken mangasaba kadagiti lugar a saan pay a nakasabaan iti naimbag a damag. Idiay Le Port ti nakaibaonan ni David Souris, idiay met siudad ti Saint-André ni Lucien Véchot, ken idiay Saint-Pierre da Marianne Lan-Ngoo ken ni Noémie Duray (Tisserand itan).

Idi Mayo 1, 1964, ti Francia intedna iti Mauritius ti pannakaimaton ti trabaho. Maysa pay, adda naipasdek a pagipempenan kadagiti literatura idiay Réunion. Kabayatanna, naawis dagiti agibumbunannag a mangasaba kadagiti dadduma pay a saan a  naituding a teritoria, ken naparegta dagiti kakabsat a mangragpat kadagiti responsabilidad iti kongregasion tapno maasikaso a naimbag dagiti kabbaro a dimmasig iti kinapudno. Kinapudnona, bayat ti 1964 a tawen serbisio, 57 ti nabautisaran​—21 kadakuada ti nabautisaran iti maysa nga asamblea!

Idi 1963, ti grupo idiay Saint-André ket nagaplikar nga agbalin a maysa a kongregasion. Kastoy ti mabasa iti aplikasion: “Iti ngudo ti Hunio 1963, addanton ti 12 a bautisado nga agibumbunannag, ken posible nga adda mainayon a 5 wenno 6 a kabbaro nga agibumbunannag iti sumaganad a dua a bulan. Mangikonkondukta met dagiti kakabsat iti 30 a panangyadal iti Biblia.” Naanamongan ti aplikasionda ket dua a kabsat a lallaki ti nangasikaso iti kongregasion​—ni Jean Nasseau ti nagserbi kas adipen iti kongregasion, wenno mamangulo a manangaywan, ken ni Lucien Véchot ti katulonganna. Agpada nga awan pay dua a tawenda iti kinapudno.

Nabaneg ti 38 ti tawenna a ni Jean sa nasingpet ken managparabur a kabsat. Isu ket dati a mangisursuro iti maysa a technical school ken nasigo a karpintero. Nabautisaran idi 1962 ken kabaelanna nga iringpas dagiti bambanag a makatulong iti pannakayadelantar ti trabaho ti Pagarian. Kinapudnona, ginastuanna ti pannakaibangon ti maikadua a Kingdom Hall idiay Réunion ken impatakderna dayta iti bukodna a lote idiay Saint-André. Nasurok a 50 a tattao ti malaon ti natibker, napintas a Kingdom Hall a naaramid iti kayo. Manipud idi, addan ti nabuangay a walo a kongregasion iti teritoria a dati nga as-asikasuen ti grupo idiay Saint-André. Ni Jean ket nagmatalek ken ni Jehova agingga iti ipapatayna idi 1997.

Nabuangay ti maikatlo a grupo idi rugrugi ti dekada 1960 idiay Le Port, a siudad a pagsangladan, ken ramanenna dagiti interesado manipud idiay Saint-Paul, nga agarup walo a kilometro ti kaadayona iti abagatan. Ti Le Port ket aduan kadagiti simple a pagtaengan a naaramid iti kayo ken napalikmutan iti milkbush, maysa a mula a kasla cactus ti langana ngem awan ti siitna. Nangabang ni David Souris iti maysa a balay ken naggigimongda sadiay. Idi Disiembre 1963, daytoy a grupo ket nagaplikar iti sanga nga opisina tapno agbalin a maysa a kongregasion. Buklen  daytoy iti 16 nga agibumbunannag iti Pagarian, a 8 kadakuada ti bautisado, ken agpromedio iti 22.5 nga oras ti binulan a mabusbusbosda iti panagserbi iti tay-ak. Ni David ken ti katulonganna mangikonkonduktada iti 38 a panangyadal iti Biblia! Idi bimmisita ti manangaywan iti sirkito iti dayta met laeng a bulan, 53 ti dimngeg iti palawagna.

Naidestino met idiay Le Port dagiti special pioneer a da Christian ken Josette Bonnecaze. Nabautisaran ni Christian idiay French Guiana ken simmangpet idiay Réunion idi rugrugi ti dekada 1960. Awan pay idi ti asawana, ken isu laeng ti Saksi iti pamiliada. Nasingpet ni Kabsat Souris ta immakar iti sabali a balay tapno da Christian ken Josette ti agyan iti balay a pakaang-angayan dagiti gimong. Ngem idi agangay, immadu ti bilang dagiti kameng ti kongregasion isu a masapul nga umakar metten dagitoy nga agassawa!

Kabayatanna, dagiti klero iti dayta a lugar nga ad-adu ti Katoliko sinugsoganda dagiti tattao a bumusor kadagiti Saksi. Iti aldaw, dagiti agibumbunannag ti masansan nga uboren dagiti ubbing ken agtutubo sa iti rabii uborenda ti pagtaengan dagiti kakabsat.

Sumagmamano kadagidiay nga agtutubo ti am-ammo ni Raphaëlla Hoarau, a maysa a kabbaro nga estudiante iti Biblia. Napan iti pagtaengan dagiti delingkuente nga agtutubo kalpasan  ti maysa a panaguborda. “No itultuloyyo nga uboren ti kabsatko,” kinunana, “siak ti makalabanyo.”

“Dispensarennakami, Mrs. Hoarau,” insungbatda. “Saanmi nga ammo nga isu ket kabsatmo.”

Inabrasa ni Raphaëlla ti kinapudno ket kasta met ti inaramid dagiti tallo a babbalasangna. Maysa kadakuada ni Yolaine a nagbalin nga asawa ni Lucien Véchot.

Iti laksid ti ibubusor nga insungsong ti klero, rimmegta ti kongregasion idiay Le Port, ken di nagbayag, naileten ti Kingdom Hall gapu iti kinaganetget dagiti kakabsat ken iti pamendision ni Jehova. Kinapudnona, masansan nga ad-adu dagiti dumdumngeg nga adda iti ruar ngem dagiti adda iti uneg. Adda tugaw iti amin a suli, uray pay iti plataporma, ken nagtugaw dagiti ubbing iti igid ti plataporma a nakasangoda iti tallaong. Idi agangay, nangbangon dagiti kakabsat iti napintas a Kingdom Hall. Adda itan ti innem a kongregasion iti dayta a lugar.

NANGIDAULO DAGITI PIONEER

Ni Annick Lapierre ti maysa kadagiti nagkauna a payunir idiay Réunion. “Ni Annick ti nangyadal kadakami ken ni Nanang,” malagip ni Myriam Thomas. “Pinaregtanak a mangigaed iti ministerio, ken imbagak kenkuana a kayatko ti agbalin a payunir. Nabautisaranak kalpasan ti innem a bulan. Teritoriami idi  ti intero nga isla, ken masansan a magmagnakami gapu ta awan ti bus ken manmano laeng ti lugan. Nupay kasta, adda lugan ni Kabsat Nasseau, ket no posible, ilugannakami a mapan mangasaba. Mangyeg rag-o ti panangasaba, ken naparegtakami amin.”

Malagip ti maysa nga ulo ti pamilia a ni Henri-Lucien Grondin: “Kanayon a parparegtaenmi dagiti annakmi nga agpayunir. Impaganetget kadakami dagiti manangaywan iti sirkito ti kinapateg ti panangted iti inggat’ kabaelantayo ken ni Jehova. Ti inauna nga anakmi a ni Henri-Fred nga agtawen itan iti 40, pinagbalinna a karera ti panagserbi iti amin a tiempo.”

“Ti kongregasionmi ket aduan kadagiti nareregta nga agtutubo,” malagip ni Henri-Fred. “Adda dagiti bautisadon ngem adda met dagiti kas kaniak a saan pay a nabautisaran. Nupay kasta, kabayatan ti bakasion iti eskuelaan, mangbusboskami amin iti 60 nga oras iti ministerio. Pulos a saanmi a linipatan dagiti naespirituan a kalatmi, ket ita, agserserbiakon kas manangaywan iti sirkito a kadua ti asawak a ni Evelyne.”

IBUBUSOR DAGITI SAIRO

Nasaknap ti espiritismo idiay Réunion. “Idiay purok ti La Montagne,” malagip ni Jeannine Corino (dati a Pégoud), “adda nakasaritak a lalaki a nangibaga kaniak a gamudennak babaen ti panangitudokna kadagiti dagum iti munieka. Diak matarusan ti imbagana isu nga impailawlawagko dayta iti iyad-adalak iti Biblia. ‘Manggagamud ti lalaki,’ kinunana, ‘ket kiddawenna kano kadagiti espiritu a dangrandaka.’ Impasiguradok kenkuana a salakniban ni Jehova dagidiay naan-anay nga agtalek kenkuana ket pudno a saanak a nadangran.”

Malagip ti maysa a kabsat a lalaki nga idi ubing pay, mangikonkondukta ti pamiliana kadagiti espiritistiko a taripnong. Idi 1969, naam-ammona dagiti Saksi ni Jehova ken inrugina ti makipagadal iti Biblia. Ngem isu ket inkagumaan nga upayen dagiti sairo babaen ti panamagbalinda kenkuana a tuleng no mapan makigimong. Kaskasdi, kanayon latta a napan nakigimong sa inrekordna dagiti palawag tapno denggenna dagita iti pagtaenganda. Di nagbayag, binaybay-an met laeng dagiti sairo ken inruginan ti makiraman iti panagserbi iti tay-ak.​—Sant. 4:7.

 Idi 1996, ni Roséda Caro, a maysa a babai a Pentecostal, ket nakipagadal iti Biblia kadagiti Saksi. Nabiit pay a nabulsek gapu ta insardengnan ti agtomar kadagiti agas para iti sakitna a diabetes kas imbalakad dagiti gagayyemna iti relihionda. Ti asawana a ni Cledo, a karaman iti lokal a partido Komunista, ket mapagbutbutngan iti lugarda gapu iti kinaranggasna. Al-alagadenna pay ti espiritismo, makipaspaset kadagiti seremonia dagiti Hindu, sa nagbalin a Pentecostal idi agangay.

Idi nagadal ni Roséda, binusor ni Cledo ken pinangtaanna pay dagiti panglakayen iti kongregasion. Ngem saan a nagbuteng ni Roséda. Kalpasan ti sumagmamano a bulan, nayospital ni Cledo ken awan ti puotna sadiay. Idi adda puotnan, dua a Saksi ti namalon kenkuana iti sopas, nga impagarupna a para ken ni baketna.

“Saan, Mr. Caro, para kadakayo daytoy a sopas!” kinuna dagiti kakabsat a babbai.

“Natukay unay ti riknak gapu iti dayta,” kuna ni Cledo. “Awan ti Pentecostal a simmarungkar kaniak, ngem adda dua a Saksi ni Jehova​—dagiti tattao a binusbusorko iti kasta unay ti namalon kaniak iti taraon. ‘Talaga nga adda ni Jehova, a Dios ti asawak,’  kinunak iti bagik. Kalpasanna, nagkararagak iti naulimek ket kiniddawko nga agkaykaysa koma ti pammatimi ken ni Roséda.”

Saan a dinadarasudos ti napakumbaba a kiddaw ni Cledo. Sakbay a nagsakit, medio simmayaat ti kababalinna ken pinalubosanna  nga agadal ni baketna iti balay ti kaarrubada. Maysa nga aldaw, kinunana ken ni Roséda ken iti kabsat a mangyad-adal kenkuana: “Saan a nasayaat nga agadalkayo sadiay. Ditoy balay ti pagadalanyo.” Nagtulnog dagiti babbai. Ngem dida nga ammo a dumdumngeg ni Cledo iti bangir a kuarto ken nagustuanna ti nangngegna. Nupay saan nga ammo ni Cledo ti agbasa ken agsurat, idi nakaungar iti sakitna, namindua iti kada lawas a nagadal ket nabautisaran idi 1998. Iti laksid dagiti parikut iti salun-at a masansan a kakuykuyog ti kinanataengan, intultuloy da Cledo ken Roséda ti matalek a panagserbida iti Dios.

PANANGASABA KADAGITI NASULINEK A LUGAR

Adda bassit a porsiento iti populasion ti Réunion nga agnanaed iti nasulinek a lugar kadagiti nauneg a ginget a napalikmutan kadagiti napasdok a bantay a 1,200 a metro ti kangatona wenno nangatngato pay. Adda met dagiti agnanaed kadagiti nangangato a lugar, kadagiti namuyong a wangawangan ti dakkel ngem natayen a bulkan. Sumagmamano kadagitoy a tattao ti manmano, no bilang man, a nakakita iti baybay. Ti wangawangan ti natay a bulkan a Cirque de Mafate, kas pagarigan ket madanon laeng babaen ti pannagna wenno panaglugan iti helikopter.

Ni Louis Nelaupe, a kaputotan dagiti adipen a taga-Africa, ket dimmakkel idiay Cirque de Mafate. Kas agtutubo a lalaki, tumultulong idi a mangawit iti Katoliko a padi a nakatugaw iti kamilia. Idi agangay, immakar ni Louis idiay Saint-Denis, a sadiay a naammuanna ti kinapudno. Gagangay a kayatna nga iranud kadagiti kabagianna dagiti patpatien a kabbaro a naammuanna. Gapuna, maysa nga aldaw idi 1968, ni Louis ken ti asawana a ni Anne, agraman ti dua pay a kakabsat a babbai nga agtawen iti 15 ken 67, nagnagnada a napan iti nasulinek a lugar. Nangitugotda iti kaday kasta met ti maleta ken portpolio a napno kadagiti literatura.

Nagnada nga immuna iti karayan sa simmang-atda iti akikid, agsikkosikko a desdes iti bantay. Adda dagiti nadalananda a derraas ti maysa a bangir ti desdes sa napasdok a bato iti  kasumbangirna. Nangasabada iti tunggal balay a malabsanda. “Iti dayta a rabii,” kuna ni Louis, “impaay ni Jehova dagiti kasapulanmi babaen ti kakaisuna nga agtagtagilako iti dayta a distrito. Pinadagusnakami iti kalapaw a dua ti kuartona ken adda pagiddaan ken kosinana. Kabigatanna, intuloymi manen ti simmang-at iti bantay a 1,400 metro ti kangatona nga agturong iti wangawangan ti natay a bulkan, a maysa a nalawa, ken kasla ampiteatro ti buyana.

“Malemen idi nakadanonkami iti balay ti dati a gayyemko isu a pinadagusnakami. Kabigatanna, imbatimi kenkuana ti sumagmamano a gargaretmi ket nagnagnakami manen nga agturong iti destinasionmi, a nangnangankami kadagiti babassit a bayabas a pinurosmi iti dalan ken kinasabaanmi dagiti napakumbaba a tattao a pulos a saan pay a nakangngeg iti mensahe ti Pagarian. Nakadanonkami iti balay ti maysa a kabagiak iti 6:00 ti malem. Maragsakan a nakakita kadakami isu a nagluto iti naimas a manok a pangrabiimi. Daytoy ti nangipalagip kadakami kada Abraham ken Sara a nangpakan kadagiti anghel ti Dios. (Gen. 18:1-8) Siempre, kinaskasabaanmi bayat ti panaglutona ket 11:00 ti rabiin idi mangankami.

“Iti sumaruno nga aldaw ti Huebes, winanasmi ti wangawangan ti natay a bulkan, a nangnangankami kadagiti bayabas ken sinarungkaranmi dagiti amin a pagtaengan a nasarakanmi. Adda nasingpet a lalaki a nangidiaya kadakami iti kape, isu a nakainana met bassit dagiti sakami ngem saan dagiti ngiwatmi ta intultuloymi latta ti nangasaba! Kinapudnona, tinagiragsak unay daytoy a lalaki ti panagsasaritami maipapan iti Biblia nga uray la kimmuyog kadakami a simmarungkar kadagiti amin a pagtaengan a sumagmamano a kilometro ti kaadayona manipud iti pagtaenganna. Nagtoktokar iti silindro bayat ti pannagnami.

“Kamaudiananna, nagsublikami iti nangibatianmi kadagiti gargaretmi ken imyankami sadiay. Apaman a nakaawidkami kadagiti pagtaenganmi iti malem ti Biernes, dakami nga uppat​—agraman ti patpatgenmi nga 67 ti tawenna a kabsat a babai—​napagnamin ti agarup 150 kilometro, 60 a balay ti nasarungkaranmi,  ken nasurok a 100 a literatura ti naipaimami. Wen, pudno a nabannogkami iti pisikal ngem nabang-arankami iti naespirituan. Siempre, ti pannagnami a napan idiay Cirque de Mafate ket isasarungkarko metten iti dimmakkelak.”

MANIPUD DUA NGA AGIBUMBUNANNAG A NAGBALIN A LIMA A KONGREGASION

Idi 1974, immakar idiay makin-abagatan nga ili ti La Rivière ni Christian Pégoud ken ni nanangna. Awan idi ti kongregasion iti dayta a lugar. “Naggigimongkami iti garahemi, ket di nagbayag, addan ti 30 a nangrugi a tumabuno,” kuna ni Christian nga agtawen idi iti 20. “Nairugik nga inyadalan ti maysa a babai ken ti anakna a ni Céline, a naitulagen nga asawaen ni Ulysse Grondin. Maysa a militante a Komunista ni Ulysse ken dina kayat nga iyadalanmi ti nobiana. Nupay kasta, ni Céline inallukoyna ni Ulysse a dumngeg kadakami. Ni Nanang ti nangsarungkar kenkuana ken dagiti dadakkelna. Anian a ragsakmi ta dimngegda ken ni Nanang ken nagustuanda ti nangngegda. Nagadalda a sangapamiliaan, ket idi 1975, nabautisaran ken nagkasar da Ulysse ken Céline. Idi agangay, nadutokan ni Ulysse kas panglakayen.”

Intuloy ni Christian: “Malaksid iti La Rivière, teritoriami pay dagiti nasulinek a komunidad ti Cilaos, Les Avirons, Les Makes, ken L’Étang-Salé. Adu ti nabirokanmi nga interesado idiay Les Makes. Iti ngatuen dayta a purok ket ti Le Cap, a maysa a lugar nga adda iti ngarab ti natayen a bulkan. Iti naariwanas nga agsapa, matannawagam ti nasurok a 300 a metro ti kababana a namuyong nga ampiteatro.”

Adda maysa a pamilia nga agapelyido iti Poudroux nga agnanaed iti maab-abangan a lote nga asideg iti sakaanan ti Le Cap. Malagip ti inauna nga anakda a ni Jean-Claude: “Dagiti kakabsatko nga uppat a lallaki, lima a babbai ken siak, tinulonganmi ni Tatang nga agmula kadagiti nateng a mailako idiay tiendaan. Nagmula ken nangproseso pay kadagiti geranium tapno makaala iti likido a mausar iti bangbanglo. Magmagnakami iti lima a kilometro nga agturong iti eskuelaan iti lugarmi, a masansan nga awit-awitmi dagiti nateng a mulami. Inton agawidkami, agsusuonkami no dadduma iti agarup sangapulo kilo a groseria.

 “Raraemenmi ni Tatang gapu iti kinagagetna nga agtrabaho. Ngem kas kadagiti adu, mammartek ken naranggas no nakainum. Masansan a nakalkaldaang ti kasasaad iti pagtaenganmi ket madanagankami nga agkakabsat no ania ti masanguanan ti pamiliami.”

Intuloy ni Jean-Claude: “Idi 1974, adda simmarungkar kaniak a payunir. Mangisursuroak idi idiay La Rivière. Gapu iti panaginsisingpet ken kinaawan ti hustisia a nakitak kadagiti dadduma a relihion, nagbalinak a kasla maysa nga ateista. Kaskasdi, inapresiarko idi Biblia ti inusar ti kabsat a nangsungbat kadagiti amin a saludsodko. Nagadalkami ken ni baketko a Nicole. Sinarungkaranmi pay ti pamiliak tapno iranudmi kadakuada ti kinapudno iti Biblia, ket masansan nga agsasaritakami nga agkakabsat agingga nga adalemen ti rabii. Dumngeg met no dadduma dagiti dadakkelko.

“Di nagbayag, dagiti kakabsatko a lallaki a da Jean-Marie ken ni Jean-Michel ken ti kabsatko a babai a ni Roseline kanayonen nga um-umayda iti balaymi tapno makikaduada iti panagadalmi. Rimmang-aykami amin iti naespirituan, nagbalinkami nga agibumbunannag, ken nabautisarankami idi 1976. Nakalkaldaang ta kuna ni Tatang a dakes ti impluensiak kadagiti kakabsatko ket saannakon a kinasarsarita. Nagbalin pay a mannakiringgor isu a masapul a liklikakon iti publiko!

“Nagadal iti Biblia ni Nanang nupay saanna nga ammo ti agbasa ken agsurat ket maragsakanak a mangipadamag a nagbalbaliw met laeng ti kababalin ni Tatang idi agangay. Kinapudnona, inruginan ti nagadal iti Biblia idi 2002. Ita, addan ti 26 a kameng ti pamiliami a nabautisaran. Karaman iti dayta ket dakami a sangapulo nga agkakabsat, dagiti assawami, ken ni nanangmi, a naregta pay laeng iti laksid ti kinabaketna. Nagserbi kas manangaywan iti sirkito da Jean-Michel ken Jean-Yves ngem apagbiit laeng ta nagsardengda gapu iti kinakapuy ti salun-at. Agpadada itan a panglakayen iti kongregasion. Nagpayunir pay ni Jean-Yves ken ti asawana a ni Roséda. Siak ken ti inauna nga anakko a lalaki ket agserserbi met kas panglakayen iti kongregasion.”

 Idi 1974, nga isasangpet da Christian Pégoud ken ni nanangna, awan pay ti kongregasion idiay La Rivière ken kadagiti kabangibangna nga ili, ngem ita, addan ti lima. Adda maysa a kongregasion idiay ili ti Cilaos, a masarakan idiay Cirque de Cilaos a nalatak gapu kadagiti ubbog iti bantay ken iti napudot a danumna. Kasano a nabuangay ti kongregasion idiay Cilaos? Tunggal Huebes manipud idi 1975 agingga idi 1976, dagiti agibumbunannag idiay La Rivière sang-atenda ti 37 kilometro nga akikid, agsikkosikko a desdes​—a napeggad gapu kadagiti agtinnag a bato—​nga agturong idiay Cilaos ken mangasabada sadiay agingga iti agarup 5:00 ti malem. Nagbunga ti panagreggetda gapu ta agarup 30 itan ti agibumbunannag iti dayta nga ili, ken adda bukoddan a Kingdom Hall.

PANAGRANG-AY ITI NAESPIRITUAN IDIAY ABAGATAN

Adda rason dagiti umili a mangawag iti makin-abagatan a deppaar ti Réunion kas “ti atap nga abagatan.” No bumtak dagiti nagdadakkel a dalluyon, agburburek dagita a sumang-at iti nawayang a kosta nga ayan ti aktibo a bulkan a maawagan iti Piton de la Fournaise (Alimpatok ti Urno). Ti Saint-Pierre ti kadakkelan nga ili iti dayta a lugar. Idi ngudo ti dekada 1960, naidestino sadiay dagiti special pioneer a da Denise Mellot ken Lilliane Pieprzyk. Idi immadun dagiti interesado, dagiti agassawa nga special pioneer a da Michel ken Renée Rivière, tinulonganda dagiti dua a kakabsat a babbai.

Ti nagkauna nga estudiante iti Biblia iti dayta a lugar ket ni Cléo Lapierre, maysa a karpintero a nangabrasa iti kinapudno idi 1968. “Naangay iti sirok ti dakkel a kayo ti immuna a gimong a tinabunuak,” kuna ni Cléo. “Ti ‘Kingdom Hall’​—a tallo a metro ti kaakaba ken tallo a metro ti kaatiddogna—​ket narakrak tapno maibangon ti dakdakkel a patakder. Nakiramanak iti pannakaibangon dayta.”

Iti dayta met la a tawen, naayaban nga agserbi iti militar ni Cléo, a maysa nga army reserve. “Buyogen ti bassit a pannakaammok maipapan iti Biblia,” insalaysay ni Cléo, “nagsuratak  kadagiti autoridad, nga inlawlawagko a neutral itan ti takderko. Saanda a nagsubalit, isu a napanak iti kampo dagiti militar idiay Saint-Denis, nga adda iti sabali a deppaar ti isla, tapno agsaludsodak. Kinuna ti maysa nga opisial nga agawidak tapno agsaganaak a sumrek iti pagbaludan. Gapuna, nagkararagak nga awanan sarday ken siaanep a nagadalak. Di nagbayag, naayabanak manen iti kampo. Idi nakadanonak sadiay, kiniddawko iti kabsat a nakikalugan kaniak nga urayennak iti uneg ti maysa nga oras. ‘No awanak pay kalpasan ti maysa nga oras,’ kinunak, ‘nalabit a saanakon nga agsubli. No kasta, pangngaasim ta ilakom ti luganko ket itedmo ti kuarta ken ni baketko.’

 “Idi immunegak, napaliiwko nga agririkiar dagiti opisial no ania ti aramidenda kaniak. Kalpasan ti agarup 45 minuto, inasitgannak ti maysa a sarhento.

“‘Pumanawka!’ kinunana. ‘Agawidkan.’

“Awan pay 45 metro ti napagnak idi inayabannak manen. Kalmadon idi kinunana: ‘Apresiarenkayo. Nangnangngegkon ti  maipapan kadagiti Saksi ni Jehova idiay Francia ngem sika ti damo a naam-ammok.’

“Siak pay laeng idi ti kakaisuna a kabsat a lalaki iti Saint-Pierre, isu a siak ti mangikonkondukta kadagiti amin a gimong iti kongregasion. Nupay kasta, sagpaminsan nga adda maawatko a tulong. Idi 1979, simmangpet dagiti agassawa a misionero a da Antoine ken Gilberte Branca.”

PANAGIBANGON ITI KINGDOM HALL

Idi damo, gagangay nga agtataripnong dagiti kongregasion ken grupo kadagiti napapintas a balay ken pribado a pagtaengan. Nupay kasta, gapu ta masansan nga agbagyo, kasapulan  dagiti natibtibker a patakder. Ngem nangina dagiti sementado a patakder ken nabaybayag nga ibangon. Kaskasdi, saan nga ababa ti ima ni Jehova, ket idi agangay, naibangonen dagiti kasta a Kingdom Hall idiay Réunion.​—Isa. 59:1.

Idiay ili ti Saint-Louis, kas pagarigan, adda agtutubo a kabsat a lalaki nga agad-adal iti kinamason idi naawat ti kongregasion dagiti plano para iti baro a Kingdom Hall-da. Daytoy a kabsat kinaskasabaanna ti mannursurona, inlawlawagna ti maipapan iti Kingdom Hall, ken imbagana nga ibangon dayta dagiti boluntario. Ania ti reaksion ti mannursuro? Impanna ti klasena iti lugar a pakaibangonan ti Kingdom Hall tapno agsanayda iti aktual a trabaho! Timmulong dagiti estudiante nga agkali kadagiti pundasion, ket ti mannursuro nagidonar idi agangay kadagiti landok para iti pundasion.

Inyurnos dagiti kakabsat a sementuenda ti 190 metro kuadrado kabayatan ti piesta opisial, ket nasurok a sangagasut a magagaran a boluntario ti simmangpet a nasapa para iti trabaho. Ngem maigapu kadagiti sumagmamano a rason, naiddep ti suplay ti danum! Ti maysa a kabsat a lalaki kinasaritana ti am-ammona a hepe dagiti bombero ken inlawlawagna ti parikut. Daytoy a nasingpet a lalaki dagus a nangipatulod iti trak dagiti bombero a naglaon iti umdas a danum para iti trabaho.

Idi naibangonen ti Kingdom Hall, maysa a kabbaro nga interesado a lalaki ti nasdaaw iti trabaho dagiti kakabsat isu a nagidonar iti tseke a nababbaba la bassit ti gatadna ngem iti maysa a baro a sound system. Bayat ti ibibisitana idiay Mauritius idi  Disiembre 1988, ni Carey Barber a miembro ti Bagi a Manarawidwid napan idiay Réunion tapno ipaayna ti palawag ti dedikasion. Idi 1996, naibangon idiay St.-Gilles-les Bains ti damo a Kingdom Hall a napartak ti pannakaipatakderna. Ita, addan ti 17 a Kingdom Hall iti isla nga us-usaren ti 34 a kongregasion.

SADINO TI PAKAANGAYAN DAGITI ASAMBLEA SIRKITO?

Naballigi ti panangrugi ti trabaho idiay Réunion isu a nagrigat ti mangbirok kadagiti nalawa a lugar a pagasambleaan. Idi 1964, implano dagiti kakabsat ti pannakaangay ti damo nga asamblea  sirkitoda. Ngem kalpasan ti sumagmamano a bulan a panagbirokda, maymaysa laeng a lugar ti nasarakanda​—iti maikadua a kadsaaran ti maysa a restawran idiay Saint-Denis. Daanen ti patakder a naaramid iti kayo ken nangina ti abangna. Kinuna dagiti makinkukua a malaonna ti nasurok a 200 a tattao a manamnama a tumabuno.

Gapu ta awan ti pagpilian dagiti kakabsat, impareserbada ti restawran ken adda nasingpet a lalaki a nangted iti loudspeaker system. Idi dimteng ti aldaw ti asamblea ken agsasangpeten dagiti kakabsat, naganit-it ti pasdek ngem saan a narba. Adda 230 a timmabuno iti Domingo ken 21 ti nabautisaran.

Di nagbayag kalpasan dayta, ni Louis Nelaupe, a maysa a kabsat a dimmakkel idiay Cirque de Mafate, siaayat nga intukonna ti maysa a benneg ti lotena idiay Saint-Denis a pakaibangonan ti temporario nga Assembly Hall. Simple ken nawayang dagiti sikiganna, kayo ti sukoganna, galba ti atepna, ken nalagalaga a bulong ti palma ti didingna.

Ti immuna nga asamblea a naangay sadiay ket ti tallo nga aldaw a kombension distrito. “Iti damo nga agsapa,” malagip ti delegado a ni Myriam Andrien, “napankami nangasaba sa nagsublikami tapno mangankami iti nagasang a pangngaldaw dagiti Creole​—innapuy, bukbukel, ken manok nga adda silina. Para kadagidiay saan a naruam a mangan iti sili, nangisagana dagiti paraluto iti rougail marmaille, wenno chutney.”

Napalawa ti Assembly Hall nga agserserbi met kas Kingdom Hall gapu ta immadu dagiti tumabtabuno. Idi agangay, pimmanaw dagiti pamilia nga agab-abang kadagiti pagtaengan nga adda iti sanikua ni Louis isu a sibubulos nga indonarna nga interamente ti lotena agpaay iti kongregasion. Ita, addan ti naibangon sadiay a nagpintas a Kingdom Hall a naaramid iti ladrilio ken us-usaren dayta ti dua a kongregasion idiay Saint-Denis.

Idi 1997, naibangon ti Assembly Hall idiay ili ti La Possession, iti lote a nagatang lima a tawenen ti napalabas. Awan ti diding ti pasdek ken adda naikabil a pagbautisaran idiay platapormana. Makalaon dayta iti 1,600 ken di kumurang a 12 a daras a maus-usar iti tunggal tawen agpaay kadagiti asamblea ken kombension. Kaabayna ti pagtaengan dagiti misionero a mabalin a pagnaedan ti siam a tattao. Ramanen dayta ti pagipempenan kadagiti  literatura ken opisina a pakaas-asikasuan dagiti kasapulan iti teritoria ti Réunion.

SADINO TI PAKAANGAYAN DAGITI KOMBENSION DISTRITO?

Sakbay a naaddaan dagiti kakabsat iti bukodda nga Assembly Hall, maang-angay idi dagiti kombension distrito iti ab-abanganda nga Olympic Stadium idiay Saint-Paul. Nupay kasta, masansan a mapaakarda lattan gapu ta dagiti isport wenno dagiti pasken a nainaig iti kultura ti maipangpangruna idiay istadium. Idi agangay, ti munisipio kiniddawna kadagiti kakabsat nga usarenda ti exposition ground a kaabay ti istadium. Gapu ta nairanta dayta a pakaangayan dagiti peria ken eksibit, awan ti pagtugawan wenno atepna, isu a masapul a mangitugot dagiti delegado kadagiti bukodda a tugaw ken payong. Kas resultana, nadumaduma a kolor ti payong ti makita dagidiay agtakder iti plataporma imbes a dagiti atentibo a tattao.

“Naminsan, ti exposition ground ket namindua nga inreserba ti munisipio iti agpada a petsa,” insurat ti opisina idiay Réunion. “Ti maysa ket para iti grupo dagiti musikero a taga-Martinique a nagtokar iti zouk​—nagtitipon a ritmo dagiti taga-Africa, reggae, ken calypso. Gapu ta ti grupo nga agtokar iti zouk ti pinaboran dagiti opisial, intukonda kadakami ti lugar a paglinglingayan a maawagan iti The Cave of the First Frenchmen, ti lugar a simmangladan dagiti immuna a Pranses a nagindeg sadiay. Napintas ti lugar. Adda dayta iti likud dagiti nangato a rangkis ken aduan iti dadakkel a kaykayo ngem awan ti pagtugawan, manmano ti kasilias, ken awan ti platapormana.

“Nupay kasta, maragsakankami ta addakami sadiay iti dayta a gundaway gapu ta iti rabii ti Sabado bayat ti kombension, nagbagyo ken naiddep nga interamente ti koriente iti istadium  gapu iti kimat. Gapuna, nadadael ti konsierto dagiti nagtokar iti zouk. Lima a kilometro ti kaadayomi isu a saankami a naapektaran. Pinagsasaritaan pay dagiti lumugar ti ‘panangukom ti Dios’ iti dayta a pasken.”

IRARANG-AY TI ORGANISASION

Idi Hunio 22, 1967, naipasdek ti legal nga ahensia nga Association Les Témoins de Jéhovah (Asosasion Dagiti Saksi ni Jehova). Idi Pebrero 1969, addan ti damo a manangaywan iti sirkito idiay Réunion. Isu dayta ni Henri Zamit, a nayanak idiay Algeria ken dimmakkel idiay Francia. Ti sirkitona ket buklen ti innem a kongregasion idiay Réunion ken uppat idiay Mauritius kasta met ti sumagmamano a naiputputong a grupo. Ita, addan ti dua a sirkito idiay laeng Réunion.

Idi 1975, maipalubosen ti pannakaiwaras Ti Pagwanawanan idiay Francia kalpasan ti 22 a tawen a pannakaiparitna. Dagiti kakabsat dagus nga inusarda daytoy a magasin iti teritoria ti Réunion. Ti Bulletin intérieur ti inus-usarda idi a publikasion. Mayim-imprenta dayta idiay Francia ken naglaon iti isu met laeng nga impormasion a nailanad iti Ti Pagwanawanan ngem saan a maipapaima iti publiko. Idi Enero 1980, mangyim-imprentan ti sanga nga opisina idiay Francia iti Pranses nga edision Ti Ministeriotayo iti Pagarian nga agaplikar kadagiti kasapulan idiay Réunion ken kadagiti dadduma nga isla iti dayta a lugar. Maysa pay, tapno ad-adda a magunggonaan dagiti Réunion Creole ti lenguahena, naipatarus iti daytoy a lenguahe dagiti sumagmamano a publikasion​—a pakairamanan dagiti polieto, broshur, ken dagiti libro a Pannakaammo a Mangiturong iti Biag nga Agnanayon ken ti Agdayawkayo iti Maymaysa a Pudno a Dios. Dagitoy a nagsayaat a naespirituan a probision ket nakatulong iti pannakayadelantar ti naimbag a damag iti daytoy adayo a paset ti lubong.

Wen, nakabasbassit ti Réunion a tumtumpaw iti nakalawlawa a Taaw Indiano. Ngem anian a nagpigsa ti dir-i ti panagdayaw sadiay a mangmangngeg ti Dios! Ipalagip dayta dagiti sasao ni mammadto nga Isaias: “Kadagiti isla isaritada koma ti mismo a dayaw [ni Jehova]”! (Isa. 42:10, 12) Sapay koma ta dagiti Saksi ni Jehova idiay Réunion agtultuloyda a mangidaydayaw ken ni Jehova ken agmatalekda kas kadagiti dadakkel a dalluyon nga agtultuloy nga agallo-allon kadagiti aplaya iti isla.

 [Kahon/Dagiti Mapa iti panid 228, 229]

MAIPAPAN ITI​—Réunion

Pagilian

Ti Réunion nga agarup 65 kilometro ti kaatiddogna ken 50 kilometro ti kaakabana ti kadakkelan iti Mascarene Islands​—ti Mauritius, Réunion, ken Rodrigues. Iti asideg ti sentro ti isla, adda tallo a mapagnanaedan ken namuyong a narangkis nga abut (cirque), a naporma babaen ti panagreggaay ti dakkel ken nagkauna a bulkan.

Umili

Ti 785,200 nga umili ket kaaduanna a kaputotan dagiti taga-Africa, taga-China, taga-Francia, taga-India, ken taga-Makin-abagatan a daya nga Asia. Katoliko ti agarup 90 porsiento.

Lenguahe

Pranses ti opisial a pagsasao ngem Réunion Creole ti gagangay a maus-usar.

Pagbiagan

Ti kangrunaan a mangbibiag iti ekonomia ket turismo ken unas ken dagiti produkto a naaramid iti unas, kas iti pataroy ken arak.

Taraon

Innapuy, karne, ikan, bukbukel, ken lentehas ti kangrunaan a pagtaraon. Malaksid iti unas, adda met dagiti maapit a niog, lychee, papaya, pinia, repolio, letsugas, kamatis, ken banilia.

Klima

Napudot ken nasalimuot ti paniempo iti Réunion gapu ta masarakan daytoy iti amianan ti Tropic of Capricorn. Nagduduma ti panawen ti tudo ken agsasabali ti temperatura kadagiti nadumaduma a rehionna ken masansan nga agbagyo.

 [Dagiti Mapa]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Madagascar

Rodrigues

Mauritius

Réunion

RÉUNION

SAINT-DENIS

La Montagne

La Possession

Le Port

Saint-Paul

St.-Gilles-les Bains

CIRQUE DE MAFATE

CIRQUE DE SALAZIE

Cilaos

CIRQUE DE CILAOS

Saint-Leu

Le Cap

Les Makes

Les Avirons

L’Étang-Salé

La Rivière

Saint-Louis

Saint-Pierre

Saint-Philippe

Piton de la Fournaise

Saint-Benoît

Saint-André

[Dagiti Ladawan]

Naretrato iti tangatang

Agay-ayus a Lava

Saint-Denis

[Kahon iti panid 232, 233]

Ababa a Pakasaritaan ti Réunion

Dagiti nagkauna a marinero nga Arabo inawaganda ti isla kas Dina Morgabin (Makinlaud nga Isla). Idi nadiskobre dagiti aglaylayag a taga-Portugal ti saan pay laeng a mapagnanaedan nga isla idi rugrugi ti dekada 1500, pinanagananda dayta iti Santa Apollonia. Idi 1642, ti Pranses a ni Jacques Pronis pinagbalinna ti Santa Apollonia kas sakup ti Francia idi indeportana sadiay ti 12 a rebelde a naggapu idiay Madagascar. Idi 1649, naawagan dayta kas Île Bourbon. Naipanagan dayta iti Pranses a naarian a pamilia. Idi natnag ti turay ti Pamilia Bourbon idi 1793 bayat ti French Revolution, naawagan ti isla kas Réunion, a mangipalagip iti panagkaykaysa ti Paris National Guard ken dagiti rebolusionario a taga-Marseille. Idi 1848, kalpasan ti adu pay a panagbalbaliw, naanamongan manen ti Réunion kas nagan ti isla. Idi 1946, nagbalin daytoy kas ti administratibo a distrito ti Francia.

Idi rugrugi ti dekada 1660, nangbuangay ti Francia iti kolonia iti isla ken nangipasdek kadagiti plantasion ti kape ken asukar, a dagiti trabahador ket dagiti adipen a naibiahe manipud idiay Makindaya nga Africa. Idi nawaswasen ti panangadipen idi 1848, nangkontrata ti Francia kadagiti trabahador, a kaaduanna ti naggapu idiay India ken iti Makin-abagatan a daya nga Asia. Naggapu kadagitoy a grupo ti nagduduma ita nga umili ti isla. Idi rugrugi ti dekada 1800, kimmapuy ti panagmula iti kape ket ti unas ti nagbalin a kangrunaan nga apit a mailako.

 [Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 236, 237]

Nagbalin nga Special Pioneer ti Dati a Mangisursuro iti Panagpabaked

LUCIEN VÉCHOT

NAYANAK 1937

NABAUTISARAN 1961

ABABA A PAKASARITAANNA Dati a nalatak a mangisursuro iti panagpabaked ngem nagserbi kas special pioneer idi 1963 agingga idi 1968 ken kas panglakayen manipud idi 1975.

MALAGLAGIPKO pay laeng ti maysa nga aldaw idi 1961, idi a napanak iti balay ti gayyemko a ni Jean tapno “alawek” manipud kadagiti Saksi ni Jehova. Inayabannak ti baket ni Jean gapu ta maamak amangan no dagiti saan a pudno a mammadto, kas pangawagna kadagiti Saksi, ket makisupiat ken darupenda ni lakayna!

‘No dangranda ti gayyemko,’ kinunak iti bagik, ‘kabilek ida.’ Ngem nasingpet ken nainkalinteganda ken awan ti pakakitaan a naranggasda. Di nagbayag, naayatanak a makisarita maipapan iti krus, ket silalawag nga impakita dagiti Saksi manipud iti Biblia a natay ni Jesus iti poste wenno istaka.

Kalpasanna, sinaludsodko no ania ti kayat a sawen ni mammadto a Daniel idi kinunana nga “agtaktakder” ni Miguel nga arkanghel maigapu iti ili ti Dios. (Dan. 12:1) Inlawlawag dagiti Saksi manipud iti Kasuratan nga iti kinapudnona, dayta a Miguel ket isu ni Jesu-Kristo nga “agtaktakder,” wenno agturturay kas Ari ti Pagarian ti Dios, manipud idi tawen 1914. (Mat. 24:3-7; Apoc. 12:7-10) Nasdaawak kadagitoy a sungbat ken iti pannakaammo dagiti Saksi maipapan iti Biblia. Sipud idin, tunggal sumarungkar dagiti Saksi iti lugarmi, gundawayak dayta nga oportunidad tapno makisaritaak kadakuada maipapan iti Biblia. Simmurotak pay kadakuada a namalaybalay ken nakiramanak iti pannakisaritada. Di nagbayag, nakitimpuyogakon iti naiputputong a grupo nga agtataripnong iti Saint-André.

 Iti damo a pannakigimongko, nupay saanak a nalaing nga agbasa, binasak ti sumagmamano a parapo iti Bulletin intérieur, nga isu idi ti ad-adalenmi gapu ta maiparit Ti Pagwanawanan. Kalpasan la unay ti pannakabautisarko, nakiddawak a mangidaulo iti panagadal iti libro gapu ta awanen ti sabali pay a kabsat a lallaki. ‘Ngem kasanok nga ikondukta ti panagadal iti libro?’ pinampanunotko. Gapu ta ammo ni Jeannine Pégoud ti danag ken panagduaduak, siaayat nga insingasingna nga isu ti mangbasa kadagiti parapo ken siak ti mangbasa kadagiti nakaimprenta a saludsod iti panagadal. Kasta ti inaramidmi ket nagsayaat ti panagadalmi.

Idi 1963, simmarungkar iti Réunion ni Milton Henschel. Imparegtana kadagiti kualipikado nga usigenda ti panagserbi kas special pioneer. Kayatko ti agserbi ken ni Jehova iti amin a kararuak isu a sinuratak ti aplikasion ket naaprobaran. Naibaonak iti siudad ti Saint-André, a nakaikonduktaak iti siam a panangyadal iti Biblia idi agangay.

Ti kabbaro a kongregasion ket naggigimong iti pagtaengan ni Jean Nasseau. Idi natukkol ti padingpading ni Jean gapu iti aksidente iti lugan, siak ti nangaywan iti kongregasion iti uneg ti innem a bulan. Siak ti agpalawag, mangikondukta iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro ken Gimong ti Serbisio, ken mangisagana kadagiti report a maipatulod iti sanga nga opisina. Nangyeg amin dagitoy iti kanayonan a napapateg a kapadasan.

Iti teritoria, nasken a daeranmi ti an-anito a nagtaud iti makariro a panaglaok ti Katolisismo ken Hinduismo. Nupay kasta, dagiti tattao impangagda ti naimbag a damag. Kinapudnona, adda maysa a pamilia a di kumurang a 20 a miembrona ti nangabrasa iti kinapudno. Ita, addan ti lima a kongregasion iti Saint-André.

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 238]

Nasubok ti Pammatik Babaen ti Pannakaumsi

MYRIAM THOMAS

NAYANAK 1937

NABAUTISARAN 1965

ABABA A PAKASARITAANNA Payunir sipud idi 1966.

IDI inrugimi ken ni kasinsinko a Louis Nelaupe ti mangasaba idi 1962, napastrekkami iti dandani amin a pagtaengan. Dagiti tattao idiayaandakami iti kape, lemonada, ken uray pay arak! Ngem di nagbayag, nagbalbaliw ti kababalin ti adu gapu iti impluensia dagiti klero. Adda dagiti bumalay a nangumsi kadakami, a no dadduma igaggagarada a laisen ti nagan ti Dios. Nauborkami pay iti maysa nga ili.

Kas resultana, sumagmamano kadakami ti nangisardeng a mangusar iti nagan ti Dios iti ministerio. Napaliiw daytoy ti manangaywan iti sirkito isu a nagimtuod. Medio mabainkami idi inlawlawagmi kenkuana ti makagapu. Nupay kasta, siaanus a binalakadan ken pinaregtanakami nga ad-adda a tumured. Apresiarenmi unay dayta a balakad, a minatmatanmi dagiti sasaona kas disiplina manipud ken Jehova. (Heb. 12:6) Kinapudnona, no awan ti anus, asi, ken nasantuan nga espiritu ti Dios, nabayag koman a nagsardengak a payunir. Ita, nasurok nga 40 a napapateg a tawtawen ti nabusbuskon iti panagserbik kas payunir.

 [Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 246, 247]

Tinulongannak ni Jehova a Mangibtur Kadagiti Suot

SULLY ESPARON

NAYANAK 1947

NABAUTISARAN 1964

ABABA A PAKASARITAANNA Maysa kadagiti immuna a nabautisaran idiay Réunion ken tallo a tawen a naibalud gapu iti panagkedkedna nga agsoldado.

IDI agtawenak iti 15, inawatko ti kinapudno isu a pinagtalawdak dagiti dadakkelko. Ngem saan a dayta ti nangpakapuy iti determinasionko nga agserbi ken ni Jehova. Inrugik ti nag-regular pioneer idi 1964 ken nag-special pioneer idi 1965. Naaddaanak pay iti pribilehio a tumulong a mangaywan kadagiti kongregasion idiay Saint-André ken Saint-Benoît. Kanayon nga agbisikletakami ken ni Jean-Claude Furcy a mapan kadagiti dua a kongregasion nga addaan iti 12 ken 6 nga agibumbunannag.

Naayabanak nga agsoldado idi 1967. Inlawlawagko a kas Kristiano, saan a mabalin nga agawitak kadagiti armas. Nupay kasta, gapu ta siak ti damo a nagkedked nga agsoldado iti Réunion, saan a natarusan wenno naakseptar dagiti agtuturay ti takderko. Kinapudnona, adda opisial a nangbugbog kaniak iti imatang ti agarup 400 a naayaban nga agsoldado, ken agpigpigsolakon idi impannak iti opisinana. Imparabawna ti uniporme iti lamisaanna sa kunana nga ikawesko dayta ta no saan, bugbogennak manen. Nupay agarup 1.8 metro ti katayagna, nabaked, ken dumdumogannak, nangurnongak iti tured ket kinunak, “Idarumka no dangrannak manen ta impalubos ti Francia ti wayawaya iti relihion.” Nakapungtot nga immasideg kaniak ngem nagteppel. Kalpasanna, impannak iti commanding officer, a nangibaga a tallo a tawen nga agtrabahoak iti nadagsen kas balud idiay Francia.

Nupay kasta, saan nga idiay Francia no di ket iti Réunion ti nagtrabahuak iti tallo a tawen ken saan a nadagsen a trabaho dayta. Inawisnak ti ukom iti opisinana kalpasan ti panangsentensiana kaniak. Umis-isem a nangalamano ken nakipagrikna kaniak sa inlawlawagna a kas ukom, masapul nga ipakatna ti linteg. Nasingpet met kaniak ti katulongan a direktor iti pagbaludan ken inyurnosna nga agtrabahoak iti korte. Kimmuyog pay kaniak a mapan iti pangawatan iti bisita tapno maam-ammona dagiti dadakkelko ken ti maysa a kakongregasionko.

Idi damo, naikabilak iti selda nga ayan ti 20 agingga iti 30 a balud, ngem nayalisak idi agangay iti selda a 2 laeng ti agyan. Daytoy ti nangted kaniak iti ad-adu a wayawaya. Nagkiddawak iti de-koriente a silaw ket nakaskasdaaw ta inikkandak. Gagangay a saanda a mangmangted kadagiti de-koriente nga alikamen gapu ta mabalin nga agpakamatay dagiti balud babaen ti koriente. Imbag ta adda silawko isu a naadalko ti Biblia ken nakapagadalak iti accounting babaen ti surat. Idi nawayawayaanak idi 1970, tinulongannak ti maysa nga ukom a makasapul iti pagtrabahuak.

[Kahon iti panid 249]

Dagiti Pangta ti Bagyo

Idi Pebrero 1962, ti bagyo a Jenny dinuparna ti Réunion ken Mauritius isu a dimmawel ti Taaw Indiano a nanglikmut kadagita isu a nalayus dagiti lugar nga asideg iti baybay, nangnangruna iti Réunion. Idiay Saint-Denis, nadadael dagiti patakder, naruros ti bulong dagiti kaykayo, ken agkaraiwara kadagiti kalsada dagiti naspak a sangsanga. Nakaro ti irig dagiti poste ti koriente ken naguy-oy dagiti kable. Nakaskasdaaw ta saan a nadadael ti bassit a Kingdom Hall. Tallopulo ket pito ti natay gapu iti bagyo, 250 ti nasugatan, ken rinibu ti naawanan iti pagtaengan. Iti dayta a tiempo, timmabuno dagiti kakabsat iti asamblea idiay Mauritius, a saan unay a dinidigra ti bagyo. Nupay saanda a makaawid iti pagtaenganda iti sumagmamano nga aldaw, saanda met a nadangran.

Gapu iti Bagyo a Dina idi 2002, nagreggaay ti daga a nangserra iti dalan nga agturong idiay Cilaos. Nagpaut dayta iti tallo a lawas. Dagus nga inyurnos ti opisina iti Réunion ti pannakaipatulod ti lugan a napno kadagiti pangsaranay kadagiti 30 a kakabsat sadiay. Nakikuyog ti lugan iti grupo ti 15 pay a lugan, a dagiti polis ti mangidadaulo. Inyanud ti karayan ti dadduma a benneg ti sementado a kalsada isu a dagiti lugan sumalogda iti karayan sa sumang-atda manen iti kalsada. Anian a ragsak dagiti kakabsat idiay Cilaos idi simmangpet ti lugan!

 [Tsart/Graph iti panid 252, 253]

DAGITI PASAMAK ITI PANAGLABAS DAGITI TAWEN​—Réunion

1955 Simmarungkar ni Robert Nisbet iti Setiembre.

1960

1961 Simmangpet ti maysa a pamilia a Saksi a naggapu iti Francia ket adu ti nasarakanda nga interesado.

1963 Nagpalawag iti imatang ti 155 nga agdengdengngeg ni M. G. Henschel a naggapu iti sangalubongan a hedkuarter.

1964 Ti Francia intedna iti Mauritius ti pannakaimaton ti trabaho; 230 ti timmabuno iti immuna nga asamblea sirkito.

1967 Nairehistro ti legal nga ahensia nga Association Les Témoins de Jéhovah.

1970

1975 Saanen a maiparit ti pannakaiwaras Ti Pagwanawanan idiay Francia.

1980

 1985 Nasuroken a 1,000 ti bilang dagiti agibumbunannag.

1990

1992 Nasuroken a 2,000 ti bilang dagiti agibumbunannag. Gimmatang ti sanga iti sanikua idiay La Possession a pakaipatakderan ti opisina iti Réunion, Assembly Hall, ken pagtaengan dagiti misionero.

1996 Naipatakder ti damo a Kingdom Hall a napartak ti pannakaibangonna.

1998 Naangay ti immuna nga asamblea iti baro nga Assembly Hall idiay La Possession.

2000

2006 Agarup 2,590 ti aktibo nga agibumbunannag idiay Réunion.

[Graph]

(Kitaem ti publikasion)

Dagup Dagiti Agibumbunannag

Dagup Dagiti Payunir

3,000

2,000

1,000

1960 1970 1980 1990 2000

 [Ladawan iti panid 223]

[Ladawan iti panid 224]

Makabulan a nangasaba ni Adam Lisiak idiay Réunion, 1959

[Ladawan iti panid 224]

Ni Noémie Duray, Jeannine Pégoud, ken ti anakna a lalaki a ni Christian, idi mapmapanda idiay Réunion, 1961

[Ladawan iti panid 227]

Ti Kingdom Hall idiay Le Port, 1965

[Ladawan iti panid 230]

Dagiti awan bakrangna a bus a naarkila para iti panangasaba, 1965

[Ladawan iti panid 230]

Ni Josette Bonnecaze

[Ladawan iti panid 235]

Ni Jeannine Corino

[Ladawan iti panid 235]

Panangasaba idiay Saint-Paul, 1965

[Ladawan iti panid 243]

Ni Cléo Lapierre

[Dagiti Ladawan iti panid 244, 245]

Da Louis ken Anne Nelaupe nangasabada kadagiti naiputputong a purok ken nangnanganda kadagiti bayabas bayat nga addada iti dalan

Ti Cirque de Mafate

[Ladawan iti panid 248]

Ti naibangon a Kingdom Hall idiay Saint-Louis, 1988

 [Dagiti Ladawan iti panid 251]

Dagiti Asamblea ken Kombension

Naangay ti immuna nga asamblea sirkito iti maikadua a kadsaaran ti restawran, 1964

Ti “The Cave of the First Frenchmen” a nakaangayan ti kombension distrito

Temporario a lugar a pagtataripnongan, Saint-Denis, 1965