Norway

MAYSA nga agkabannuag a lalaki ti maay-ayatan a mangbuybuya iti kosta ti Norway bayat ti kaaddana iti kubierta ti barko. Isu daytoy ni Knud Pederson Hammer, dati a ministro ti Baptist church idiay North Dakota, U.S.A. ngem makatawenen a makitimtimpuyog kadagiti Estudiante ti Biblia (pagaammo itan kas Saksi ni Jehova). Ita, tawen 1892, agsubli iti pagilianna tapno mangasaba kadagiti gagayyem ken kakabagianna.

Kaaduan kadagiti dua a milion nga umili iti Norway ket miembro ti Lutheran State Church. Magagaran ni Knud a tumulong kadagiti nasingpet-panagpuspusoda nga umili iti Norway tapno maam-ammoda ti pudno a Dios a ni Jehova ken matarusanda a daytoy a naayat a Dios ket saanna a tutuoken dagiti managbasol iti umap-apuy nga impierno. Tarigagayanna met nga ikasaba kadakuada ti maipapan iti um-umayen a Sangaribu a Tawen a Panagturay ni Kristo, a kabayatan dayta ti daga ket agbalin a paraiso.

 Bayat a sumangsanglad ti barko, sipapasnek a matmatmatan ni Knud dagiti bambantay ken tantanap daytoy nangayed a pagilian​—atiddog, akikid a pagilian nga aduan iti nangato a bambantay a naabbungotan iti niebe, fjord, ken nalalawa a kabakiran. Napanunotna a narigat a danonen dagiti bassit ti umilina a rehion gapu ta manmano ti kalsada ken rangtay. Nupay adu a Norwego ti agnanaed kadagiti lumawlawa a siudad, dadduma ti nagindeg iti aw-away, kadagiti purok a panagkalap ti kangrunaan a pagsapulan, wenno kadagiti ginasgasut nga isla a naipataraigid iti kosta. Ti resulta ti panangasaba ni Knud ken ti panagrang-ay ti pudno a panagdaydayaw iti Norway iti laksid dagiti tuben ket makapabileg iti pammati ken makaparegta kadagiti adipen ti Dios iti sadinoman.

NAGBUNGA TI BIN-I TI PAGARIAN

Nupay ti dadduma a kailian ni Knud idiay Skien ket naginteres iti mensahena, saan a nakapagbayag sadiay ta kasapulan a sublianna ti pamiliana idiay Estados Unidos. Nupay kasta, idi 1899, nagsubli ni Knud iti Norway kas kiddaw ni Charles T. Russell, nga isu idi ti mangiwanwanwan iti trabaho dagiti Estudiante ti Biblia. Kayat ni Kabsat Russell a mangipasdek ni Knud iti maysa a kongregasion iti Norway. Nangisangpet ni Knud kadagiti kopia ti umuna a dua a tomo ti serye dagiti libro a Millennial Dawn (a naawagan idi agangay kas Studies in the Scriptures), a naipatarus iti Dano-Norwegian. (Ti naisurat a Norwegian ket  umasping idi iti Danish, ken dagitoy a publikasion ket magun-odan idiay Denmark ken Norway.) Nangasaba ni Knud iti adu nga umili ken nangipaima kadagiti libro. Ngem idi agangay, kasapulan manen nga agsubli idiay Estados Unidos.

Iti simmaganad a tawen, ni Ingebret Andersen, nga agindeg iti asideg ti Skien, ket nakagun-od iti libro a The Plan of the Ages, nalabit maysa kadagiti kopia nga insangpet idi ni Knud iti Norway. Nabayagen nga interesado ni Ingebret maipapan iti “maikadua nga iyaay” ni Kristo, ket ita sipapasnek nga inut-utobda ken baketna a Berthe ti nabasada iti dayta a libro. Di nagbayag, mangaskasaban ni Ingebret. Mapmapan pay ketdi kadagiti narelihiosuan a taripnong tapno iranudna ti maipapan iti Sangaribu a Tawen a Panagturay ni Kristo. Idi agangay, sinarungkaranna dagidiay  nangipakita iti interes, ket di nagbayag, addan aktibo a kongregasion idiay Skien a buklen ti sangapulo nga Estudiante ti Biblia.

Idi nadamag ni Knud iti kabagianna nga addan bassit a kongregasion idiay Skien, nagsubli idiay Norway idi 1904 tapno sapulenna ni Ingebret. Insaludsod ni Knud iti maysa a lalaki a nasabatna iti kalsada, “Adda kadi am-ammom ditoy nga agnagan iti Ingebret Andersen?” “Adda,” insungbat ti lalaki, “siak dayta.” Kasta unay ti ragsak ni Knud ket dagus a linuktanna ti maletana iti tengnga ti kalsada ket impakitana ken Ingebret dagiti awitna a libro. Siempre, naragsakan ni Ingebret a makaam-ammo ken Knud ken makakita iti adu a literatura.

Sigagagar nga impadamag ni Knud kadagiti kailianna a Norwego ti maipapan iti organisasion ken ti panangasaba a trabaho. Idi agsublin ni Knud iti pamiliana nga agnanaed idin idiay Canada, nabilegen ti Skien Congregation.

PANANGDANON ITI DADDUMA PAY A PASET TI NORWAY

Rimmayray ti panangasaba a trabaho idiay Norway idi 1903, idi simmangpet ti tallo a nareregta a colporteur (amin-tiempo a manangaskasaba)​—da Fritiof Lindkvist, Viktor Feldt, ken E. R. Gundersen. Nagnaed ni Fritiof iti kabesera a Kristiania (Oslo itan), ket idi 1904, nausar ti pagtaenganna kas opisina ti Watch Tower Society, a pakaasikasuan dagiti pedido a literatura ken suskripsion iti Zion’s Watch Tower.

Idi arinunos ti 1903, idi mangaskasaba ni Kabsat Gundersen idiay Trondheim iti sentro ti Norway, nakasabaanna ni Lotte Holm, a nangawat iti sumagmamano a literatura. Idi  agangay, nagawid ni Holm idiay Narvik, iti ngatuen ti Arctic Circle, ket isu ti kaunaan nga agibumbunannag iti makin-amianan a Norway. Kalpasanna, napan ni Viktor Feldt idiay Narvik, ket inyadalanna ti dua a pagassawaan a nagbalin idi agangay nga Estudiante ti Biblia. Kinontakda ni Lotte ket di nagbayag, regularen nga agtataripnong daytoy bassit a grupo tapno agadal iti Biblia. Ti babai nga ading ni Lotte a ni Hallgerd inawatna met ti kinapudno ket idi agangay, nagserbida a dua kas nareregta a payunir iti nagduduma a paset ti Norway.

Nagsayaat ti resulta ti panangasaba da Kabsat Feldt ken Gundersen idiay Bergen idi 1904 ken 1905. Kastoy ti kunaen ti Zion’s Watch Tower a Marso 1, 1905: “Maysa a nalatak a ministro ti Free Mission church [idiay Bergen] ti naan-anay a nakombinsir iti kinapudno ket iranranudna itan ti pudno nga Ebanghelio kadagiti adu ken atentibo a dumdumngeg.”

 Dayta a ministro ket ni Theodor Simonsen, nga inlaksid idi agangay ti Free Mission Church gapu iti panangisursurona iti agkakaimbag a baro a kinapudno a naadalna kadagiti publikasiontayo. Ti pukaw ti kapilia ket nagbalin a bendision kadagiti Estudiante ti Biblia. Kadagiti Estudiante ti Biblia, maipatpateg ni Theodor kas maysa a kabsat ken pumapalawag. Idi agangay, nagnaed ni Theodor idiay Kristiania, a sadiay adda rumangrang-ay a kongregasion dagiti Estudiante ti Biblia.

DADDUMA KADAGITI NAGKAUNA A PAYUNIR

Idi agarup 1905, addan kongregasion dagiti Estudiante ti Biblia iti uppat a siudad: Skien, Kristiania, Bergen, ken Narvik. Di nagbayag, nangrugi nga agpayunir ti sumagmamano a magagaran nga agibumbunannag ket indanonda ti naimbag a damag iti adu a paset ti pagilian. Makapainteres ti kabibiag dagidi a kakabsat sakbay a nagpayunirda.

Ni Helga Hess ti umuna a payunir a babai iti Norway. Isu ket maysa nga ulila ken nagnaed idiay Bergen, a sadiay a nagbalin a mannursuro iti Sunday-school idi agtawen iti 17. Idi nangngegna ti sermon ni Theodor Simonsen iti Free Mission church maipapan iti naadalna iti maysa kadagiti libro dagiti Estudiante ti Biblia, naginteres ni Helga ket binasana ti isu met laeng a literatura. Nagikkat kas mannursuro, ket idi 1905, idi agtawen iti 19, napan idiay Hamar ken Gjøvik tapno ikasabana ti naimbag a damag.

Maysa nga aldaw idi 1908, bayat nga agbalbalsig ni Andreas Øiseth iti kataltalonan ti pamiliana iti asideg ti Kongsvinger, simmarungkar kenkuana ti maysa a payunir a nangipaima iti libro a The Divine Plan of the Ages. Ni Andreas, nga agtawen iti nasurok bassit a 20, nagustuanna ti nabasana ket nagpedido iti ad-adu pay a literatura. Kalpasan ti sumagmamano a bulan, impasublatna ti talon iti maysa kadagiti adingna a lalaki ket rinugianna ti agpayunir. Bayat ti simmaganad a walo a tawen, nangaskasaba ni Andreas iti dandani amin a paset ti pagilian. Umuna,  nagpaamianan a nakabisikleta no iti kalgaw ken agusar iti kick-sled iti kaniebian no tiempo ti lam-ek. Idi nakadanon idiay Tromsø, nagpaabagatan ket nangaskasaba iti kosta agingga idiay Kristiania.

Ni Anna Andersen a taga-Rygge, nga asideg iti Moss, ket maysa pay kadagiti nagkauna a payunir. Isu ket maysa idi nga opisial ti Salvation Army iti adu a tawen ken impamaysana ti panangtulong kadagiti agkasapulan. Idi agarup 1907, nabasana ti dadduma kadagiti publikasiontayo ket naammuanna ti kinapudno. Idiay Kristiansund, kinasabaanna ti padana nga opisial ti Salvation Army a ni Hulda Andersen (Øiseth idi agangay), ket naginteres iti mensahe ti Biblia. Di nagbayag, nagpaamianan dagitoy a dua a babbai babaen ti coastal steamer agingga a nakadanonda idiay Kirkenes, nga asideg iti beddeng ti Russia. Bimmabada iti tunggal sangladan ket napanda nagipaima kadagiti literatura. Idi agarup 1912, nangrugi nga agpayunir ni Anna. Iti pinulpullo a tawen a panagdaliasatna iti intero a  pagilian babaen ti bangka ken bisikleta, nadanonna ti gistay amin nga ili, a nagipapaima kadagiti naibatay-Biblia a literatura. Nagtalinaed iti sumagmamano a tiempo iti Kristiansand iti abagatan tapno tulonganna ti rumangrang-ay a kongregasion sadiay.

Ni Karl Gunberg ket dati nga opisial iti Navy sakbay a nagbalin nga Estudiante ti Biblia. Idi agarup 1911, nangrugi nga agpayunir idi isu ket agtawen iti agarup 35, ket nagtrabaho kas instruktor iti nabigasion tapno masuportaranna ti bagina. Nupay kasla istrikto ti langana, ni Karl ket pagaammo a nasingpet ken naangaw. Nangaskasaba iti intero a Norway agingga iti panaglakayna, ket kas makitatayto, dakkel ti naitulongna iti pannakaikasaba ti naimbag a damag gapu iti kapadasanna kas opisial iti navy ken instruktor iti nabigasion.

PANANGPABILEG KADAGITI KAKABSAT

Idi Oktubre 1905, kasta unay ti ragsak dagiti kakabsat iti damo nga asamblea a naangay idiay Kristiania. Agarup 15 ti timmabuno ken 3 ti nabautisaran. Idi 1906, adda asamblea a naangay idiay Bergen. Sipud idi 1909, tinawenen ti asamblea, a nagpalawagan dagiti ispiker manipud Denmark, Finland, ken Sweden. Dadduma kadagidi a kakabsat ti bimmisita met kadagiti kongregasion kas peregrino, kas iti ar-aramiden ita dagiti agdaldaliasat a manangaywan.

Ti kangrunaan a nakalallagip idi ket dagiti panagbisita ni Kabsat Russell. Idi 1909, binisitana ti Bergen ken Kristiania. Anian a ragsak dagiti kakabsat a makakita kenkuana ken makangngeg kadagiti palawagna! Idi 1911, nagdinamag ti maikadua nga ibibisitana, ket naragsakan dagiti 61 a kakabsat a nagtataripnong tapno dumngeg iti palawag ni Kabsat Russell ta agarup 1,200 ti timmabuno!

Tallo a tawen kalpasanna, ni Kabsat Russell dinutokanna ni Henry Bjørnestad a regular a bumisita kadagiti kakabsat idiay Norway ken Sweden. Isu ti kaunaan a Norwego nga agdaldaliasat a manangaywan.

 PANNAKAPAPARTAK TI TRABAHO SAKBAY TI 1914

Idi 1910, dagiti serye ti polieto a naawagan iti Peoples Pulpit ket dakkel a tulong iti panangasaba. Dayta ti ad-adda a timmulong kadagiti Estudiante ti Biblia tapno naregregtada pay iti panangasaba. Gapu iti gagarda a mangibutaktak kadagiti palso a narelihiosuan a sursuro ken mangilawlawag kadagiti kinapudno iti Biblia, inwaras dagiti kakabsat ti rinibu a libre a polieto, a kaaduanna ket nairagpin kadagiti pagiwarnak.

Pakaseknan unay dagiti Estudiante ti Biblia no ania ti mapasamak iti 1914. Inlawlawag ti libro a The Time Is at Hand (ti maikadua a tomo ti serye ti Millennial Dawn) a ti panawen dagiti Gentil ket agpatingga iti 1914 ket agari ti riribuk ken anarkia, sa kalpasanna mangrugin nga agturay ti Pagarian ti Dios. Ninamnama pay dagiti Estudiante ti Biblia a dagiti kakadua ni Kristo nga agturay awatendan ti nailangitan a gunggonada.

Masansan a mapagsasaritaan dayta a topiko. Kas pagarigan, maysa a rabii idi Hulio 1914, agtoktokar ni Karl Kristiansen iti orkestra iti siudad ti Skien. Bayat ti intermision, kinunana kadagidiay adda iti aglawlawna: “Adda mapasamak iti sumaganad a sumagmamano a lawas. Umuna, adda panaggugubat, sumaruno rebolusion, sa anarkia, kalpasanna umayen ti Pagarian ti Dios.” Idi bimtak ti Gubat Sangalubongan I di nagbayag kalpasan dayta, napan dagiti tattao ken ni Karl ta kayatda a maammuan ti ad-adu pay.

Iti ad-adayo pay nga abagatan iti igid ti baybay, idiay Arendal, maymaysa laeng ti Estudiante ti Biblia idi 1914. Daytoy a kabsat, a maysa a babai, nasakasaritana naminsan ni Mia Apesland iti kalsada  ket imbagana kenkuana a sigun iti Biblia, adda mapasamak a gubat iti otonio ti 1914. “Saakto la mamati no mapasamak dayta,” insungbat ni Mia. Di nagbayag, idi napasamak ti imbaga ti kabsat, tinungpal ni Mia ti karina ket nagbalin a pudno a manamati. Ni Mia, ti kabsat a nakasaona, ken sumagmamano a sabsabali pay ti nangbukel iti Arendal Congregation.

PANAGRANG-AY, KALPASANNA PARPARIKUT

Saan a napagteng ti amin a ninamnama dagiti Estudiante ti Biblia a mapasamak idi 1914. Nupay kasta, sireregta nga intultuloyda ti trabahoda. Sipud idi Disiembre 1914 agingga 1915, ti pannakaipabuya ti nagpintas nga slide ken pelikula a “Photo-Drama of Creation” ket nakaipaay iti nagsayaat a panangsaksi iti dadakkel a tallaong idiay Kristiania, Bergen, Trondheim, Skien, Arendal, ken Kristiansand!

Ngem di nagbayag kalpasanna, adda dagiti timmaud a parikut. Ni Fritiof Lindkvist, a nangiwanwan iti trabaho iti Norway iti agarup sangapulo a tawen, nangrugi a sinurotna ti bukodna a patpatien, ket pinanawanna ti organisasion idi 1916. Kas resultana, dagiti nadutokan a kakabsat idiay Sweden ken Denmark ti nangiwanwan iti trabaho idiay Norway iti simmaganad a sumagmamano a tawen. Idi 1921, nadutokan ni Enok Öman a mangiwanwan iti trabaho iti Norway, ket intultuloyna dayta agingga idi 1945.

Medio nariribuk ti kasasaad idi pimmusay ni C. T. Russell idi 1916 sa sinuktan ni J. F. Rutherford kas manangaywan iti trabaho dagiti Estudiante ti Biblia. Gapu kadagiti natungday nga inanamaenda mainaig iti 1914 ken gapu kadagiti panagbalbaliw iti organisasion, adu ti pimmanaw iti organisasion. Nakarkaro pay ti napasamak idiay Bergen ta idi 1918, maysa laengen a kabsat a lalaki ken pito a kakabsat a babbai ti nagtalinaed iti kongregasion. Idiay met Trondheim, adu ti pimmanaw iti organisasion, ken maysa met a grupo idiay Kristiania ti simiasi. Ngem dagidiay  sisusungdo a nangsuporta iti organisasion nagapitda idi agangay iti adu a bendision.

NAPABARO A REGTA

Ti makapainteres a palawag ni Kabsat Rutherford idi 1918 ket natemaan iti “Minilion a Sibibiag Ita ti Saanton a Pulos a Matay.” Sipud idi 1920 agingga 1925, nangngegan iti intero a lubong dayta a makagutugot a palawag. Manipud sangalubongan a hedkuarter idiay New York, napan ni A. H. Macmillan iti adu a siudad ti Norway tapno ipaayna dayta a palawag. Idiay Kristiania, napno ti amin a pagtugawan iti auditorium ti unibersidad, ket adu a tattao ti saan a nakastrek. Nupay kasta, nagbatay ni Kabsat Öman iti nangato a disso iti pagserkan ket impukkawna: “No agsublikayo kalpasan ti maysa ket kagudua nga oras, uliten ni Macmillan ti palawagna!” Agpayso a napno manen ti auditorium iti tattao a dumngeg iti maikadua a panagpalawag ni Kabsat Macmillan. Sumagmamano a tawen kalpasan dayta, dagiti kakabsat a Norwego impalawagda met dayta iti intero a Norway. Rinibribu ti sigagagar a dimngeg iti makakombinsir a Nainkasuratan a pammaneknek nga adunto ti maisalakan iti Armagedon ken agbiag nga agnanayon iti paraiso a daga. Adu met ti nakaawat iti dayta a mensahe babaen ti bokleta a Millions Now Living Will Never Die!

Sipud 1922 agingga 1928, nagiwaras dagiti Estudiante ti Biblia iti ginasut a ribu a polieto a naglaon kadagiti resolusion a naanamongan kadagiti kombension, kas iti A Challenge to World Leaders, A Warning to All Christians, ken Ecclesiastics Indicted. Adu nga Estudiante ti Biblia ti nangrugi a mangasaba babaen ti panagiwaras kadagiti polieto.

Kaskasdi, nabannayat ti irarang-ay. Nupay sipipinget a nangasaba dagiti payunir ken nareregta nga agibumbunannag, dadduma ti agkasapulan iti tulong tapno makipasetda nga ad-adda iti panangasaba. Maysa pay, dagiti publikasion ket magun-odan laeng iti Danish, Dano-Norwegian, wenno Swedish, ngem saan a magun-odan iti Norwegian. Ania ti maaramid tapno maparang-ay ti trabaho?

 Iti Abril 1925 a Bulletin (Ti Ministeriotayo iti Pagarian itan) iti Norwegian, nadakamat daytoy a makapikapik a pakaammo: “Maawatyonton ti umuna a ruar ti The Golden Age iti Norwegian. Mabalinyon ti agsuskribir.” Isu dayta ti Marso 1925 a ruar ti The Golden Age (a pagaammo itan kas Agriingkayo!). Di nagbayag, simmaknap ti pannakaiwaras ti Golden Age, saan laeng nga iti Norway no di ket uray idiay Denmark. Idi 1936, idi nabaliwan ti nagan ti Norwegian a Golden Age iti Ny Verden (Baro a Lubong), 6,190 idin ti agsussuskribir iti dayta a magasin.

NASAYSAYAAT A PANNAKAORGANISAR KEN BARO A PASILIDAD

Idi Mayo 1925, nasurok a 500 nga Estudiante ti Biblia manipud iti nagduduma a lugar iti Scandinavia ti nagkombension idiay Örebro, Sweden. Iti kombension, impakaammo ni Kabsat Rutherford nga adda maipasdek a Northern European Office idiay Copenhagen, Denmark. Ni William Dey manipud London ti nadutokan a mangiwanwan kadagiti aktibidad dagiti kakabsat idiay Denmark, Norway, Sweden, Finland, ken kadagiti pagilian ti Baltic. Adda latta lokal a manangaywan kadagiti nagduduma a pagilian, ket ni Enok Öman ti nagtultuloy a manangaywan iti Norway.

Ni William Dey, a nagtaud iti Scotland, ket maysa a naganaygay a kabsat nga adu ti naitulongna iti pannakapapartak iti trabaho a panangasaba. Kas nalaing nga organisador, pinaregtana met dagiti kakabsat babaen ti makaay-ayo a kababalinna ken nasayaat nga ulidanna iti ministerio. Bayat ti Setiembre ken Oktubre 1925, napan iti intero a Norway ket inorganisarna ti trabaho dagiti kongregasion sigun kadagiti instruksion ti hedkuarter, a nagsao  iti Ingles sa adda mangipatarus. Nagserbi ni Kabsat Dey kas manangaywan iti Northern European Office agingga idi bimtak ti Gubat Sangalubongan II.

Nabayag met bassit a nagsapul dagiti kakabsat iti nasaysayaat a lugar para iti opisina iti Norway. Idi 1925, maysa a kabsat a nakatawid iti dakkel a kantidad ti gimmatang iti tallo kadsaaran a pasdek idiay Oslo sa inlakona dayta iti organisasion iti gatad nga agarup 50 porsiento a nalaklaka ngem iti pananggatangna. Naintiempuan la unay dayta! Dakkel ti naitulong dayta a pasdek agingga idi 1983.

ORGANISASION DAGITI NAREREGTA A SAKSI

Ti tawen 1931 ket nakapatpateg iti pakasaritaan dagiti adipen ti Dios iti intero a lubong. Iti dayta a tawen nga inawatda ti baro a nagan a Saksi ni Jehova. “Idi inawatmi dayta a baro a nagan,” insurat ni Kabsat Öman, “timmakderkami amin ket siraragsak nga impukkawmi ti ‘Ja’ [Wen].” Maragsakan unay dagiti kakabsat a maaddaan iti nagan a naibatay iti Biblia, ket determinadoda nga agbiag maitunos iti dayta.

Nabatad a bembendisionan ni Jehova ti naregta a panangasaba iti Norway. Immadu ti promedio a bilang dagiti agibumbunannag manipud 15 idi 1918 a nagbalin a 328 idi 1938. Dagiti adipen ni Jehova ket saanda laeng a basta Estudiante ti Biblia no di ket aktiboda a saksi.

Ti maysa a pagarigan ket ni Even Gundersrud, a nabautisaran idi 1917 ken naitimpuyog iti Skien Congregation. Idi damo, ilemlemmeng ni baketna dagiti sapatos ni Even tapno saan a makagimong. Kaskasdi, nakigimong latta uray sakasaka! Naminsan, inkandado ni baketna ti siled tapno di makaruar ni Even, ngem timpuak iti tawa. Iti laksid ti amin nga inaramid ni baketna, nakigimgimong latta ni Even. Intultuloy ni Even ti nasayaat a pannakilangenna ken baketna. Idi agangay, nakarikna ni baketna iti bain gapu ta sakasaka a mapmapan ni lakayna iti siudad. Kayat ni baketna a maammuan no apay a nakapatpateg ken  ni Even ti pannakigimong, isu a nangrugi a kimmuyog kenkuana. Idi agangay, nagbalin met a Saksi ni Jehova.

Ti kinaregta ti Skien Congregation ket gagangay met kadagiti kongregasion iti daydi a tiempo. Nasaknap ti panangasaba dagiti kakabsat kadagiti kabangibang a siudad, il-ili, ken aw-away. No ngudo ti lawas, masansan nga agluganda kadagiti trak ken bangka a mapan mangasaba ken mangyurnos kadagiti gimong. Di nagbayag, nabuangayen dagiti baro a grupo ken kongregasion iti dayta a lugar. Dadduma a kongregasion ti nagbalin met a sentro ti nateokratikuan nga aktibidad.

PANAGRANG-AY IDIAY BERGEN

Ni Torkel Ringereide ti maysa kadagiti aktibo nga agibumbunannag idiay Bergen. Idi 1918, nakasarak iti maysa a broshur nga impablaak dagiti Estudiante ti Biblia. Sinapulna ni Kabsat Dahl, ti kakaisuna idi a kabsat a lalaki iti Bergen Congregation. Mangang-angay ni Kabsat Dahl iti gimong iti pagtaenganna a kaduana ti pito a kakabsat a babbai, a ti maysa kadakuada ket ti immunan a nadakamat a ni Helga Hess, a nakasublin idiay Bergen. Nakitimpuyog ni Torkel iti dayta a bassit a kongregasion, ket idi 1919 inkasarna ni Helga.

Maysa a natured a lalaki ni Torkel ken dakkel ti bosesna. Adu a tawen nga isu laeng ti agpalpalawag iti kongregasion. Gagangay nga agpalawag iti  kada Domingo, a sipaprangka nga ibutaktakna ti kinamanaginsisingpet dagiti klero ken dagiti palso a narelihiosuan a pannursuroda. Dagiti palawag ket kaaduanna a maipakaammo kadagiti pagiwarnak, ket ad-adu nga amang dagiti interesado a makigimgimong ngem kadagiti Estudiante ti Biblia iti dayta a lugar.

Imparegta ni Torkel iti tallaong nga ipakaammoda met ti kinapudno iti sabsabali. Idi 1932, maysa ni Nils Raae kadagidiay dimngeg iti pammaregta ni Torkel. Makatawenen sipud naammuan ni Nils ti kinapudno, ngem bumdeng a mangasaba. Dandanin rugian ti kongregasion ti nasaknap a kampania a panagiwaras iti bokleta a The Kingdom, the Hope of the World, ket impalawag ni Torkel ti maipapan iti kinapateg ti pannakipaset iti ministerio. “Nagsayaat a palawag daydi,” kinuna ni Nils, “talaga a ginutugotnak.” Iti ngudo ti palawag, inadaw ni Torkel ti sasao ni Jehova iti Isaias 6:8: “Siasinonto ti ibaonko, ket siasinonto ti mapan a maipaay kadakami?” Kalpasanna, kinuna ni Torkel: “Sumungbattayo koma amin a kas ken Isaias: ‘Adtoyak! Ibaonnak’!” Dayta ti pammaregta a kasapulan unay da Nils ken  baketna, ket masindadaan a rinugianda ti ministerioda.

Masansan a mapan dagiti kakabsat iti pagtaengan da Torkel ken Helga. Kanayon a pagsasaritaanda ti kinapudno, ket dayta ti nakaparegtaan unay ti adu a kabbaro ken agtutubo nga agibumbunannag. Dagiti agibumbunannag idiay Bergen ket masansan a mangasabada kadagiti kabangibang a distrito babaen ti bangka ken trak. Kalpasanna, siraragsak a pagsasaritaanda dagiti kapadasanda.

NAREREGTA A MANANGASKASABA IDIAY OSLO

Kadagiti dekada ti 1920 ken 1930, rumangrang-ay met ti panangasaba idiay Oslo. Ti maysa kadagiti agibumbunannag ket ni Olaf Skau, a nabautisaran idi 1923. Idi 1927, nadutokan ni Olaf kas service director iti kongregasion, ket adu a tawtawen a nagserbi kas responsable ken naayat a manangaywan. Inorganisarna ti trabaho a panangasaba idiay Oslo ken inyurnosna pay ti panangasaba kadagiti lugar iti aglawlaw ti kabesera babaen ti bus wenno trak kadagiti ngudo ti lawas. Uray adalemen ti rabii, makumikom pay laeng ni Olaf nga agar-aramid kadagiti mapa ken plano ti panangasaba.

Dagiti agibumbunannag manipud Oslo nangasabada kadagiti siudad ken aw-away manipud Halden ken Fredrikstad iti abagatan ti Oslo agingga idiay Hamar iti amianan, ken manipud Kongsvinger iti daya ti siudad agingga idiay Drammen ken Hønefoss iti laud. Makasangpet dagiti agibumbunannag iti teritoria iti agarup alas nuebe ti bigat ket  agmalmalem a mangasabada iti binalaybalay. Masansan a mangangayda iti palawag publiko no bumisitada. Dayta nga aktibidad ti nakatulong iti pannakaipasdek dagiti baro a grupo ken kongregasion ket inapresiar unay dayta ti bassit a bilang dagiti kakabsat kadagita a lugar. Bayat ti siam nga aldaw a kampania idi 1935, dagiti 76 nga agibumbunannag idiay Oslo ket nakaipaima iti 13,313 a bokleta, a ti promedio a naipaima ti kada agibumbunannag ket nasurok a 175 a bokleta.

Ni Esther, nga asawa ni Olaf, ket adda rayumana isu a nakatugaw lattan iti wheelchair. Nupay kasta, ti pagtaenganda ket pagaayat a pagtataripnongan dagiti kakabsat. Kadawyanna a ni Olaf ti agluto, ket masansan a mangidasar kadagiti naimas a payak ti manok a pagaammo dagiti kakabsat a paboritona a lutuen. Ngem ti ad-adda a malaglagip ti adu a kakabsat iti pagtaengan ti agassawa nga Skau ket ti makapabileg iti naespirituan a panagtataripnongda, makapainteres a panagsasarita mainaig iti Kasuratan, ken panangsungbat kadagiti saludsod mainaig iti Biblia. “Kanayon a naragsakkami no aggapukami iti balay ti agassawa nga Skau,” kinuna ni Ragnhild Simonsen.

“SIUUMISO NGA AGANNAYAS ITI AGNANAYON A BIAG”

No idilig ita, dagiti umili idi ket mas relihioso ken ad-adu ti ammoda iti Biblia. Adu ti mayat a makisarita maipapan iti Biblia, ken kas idi umuna a siglo, “dagidiay siuumiso nga agannayas iti agnanayon a biag nagbalinda a manamati.”​—Ara. 13:48.

 Ni Durdei Hamre ti maysa kadakuada. Idi 1924, inawatna ti maysa a bokleta ket nagpatpatnag a binasana dayta. Kinunana idi agangay: “Naturogak kas maysa a Pentecostal, nagriingak kas maysa a Saksi ni Jehova.”

Idi katengngaan ti dekada 1920, maysa kadagiti walo nga agkakabsat a lallaki a Fjelltvedt ti timmabuno iti palawag publiko maipapan iti impierno ken immawat iti bokleta maipapan iti dayta a topiko. Nakombinsir iti nabasana a ti umap-apuy nga impierno ket maysa a palso a doktrina. Di nagbayag, idi naguummong ti pamiliada iti nalawa a dagada iti away, siraragsak nga inranudna ti nasursurona kadagiti pito a kakabsatna a lallaki ken tallo a babbai. Nagsasaritaanda ti maipapan iti linaon ti bokleta agingga nga adalemen ti rabii. Di nagbayag, nagbalin nga Estudiante ti Biblia ti amin a kakabsatna ken adu nga ipag ken kayongna. Idi agangay, adu kadagiti annak ken appokoda ti nagbalin met a nareregta nga agibumbunannag, ket dadduma kadakuada ti nangidanon iti kinapudno iti dadduma a lugar.

Idi 1936, nakadkadlaw ti panaginteres dagiti tattao iti naespirituan idi a ni M. A. Howlett manipud iti sangalubongan a hedkuarter idiay New York ket nagpalawag kadagiti kombension idiay Bergen ken Oslo. Idiay Bergen, 810 ti timmabuno iti palawag publiko, a pakaibilangan ti sumagmamano a ministro ti relihion ken maysa nga obispo. Kadagitoy a timmabuno, 125 laeng ti Saksi. Idiay Oslo, 1,014 ti timmabuno iti palawag publiko, idinto ta 140 laeng kadagitoy ti Saksi!

“MANGRUGRUGIDAN NGA UMAY!”

Idi 1935, kasta unay ti ragsak dagiti Saksi ni Jehova idi limmawag ti pakabigbigan ti “dakkel a bunggoy” iti Apocalipsis 7:9-17. Naragsakan ti ili ti Dios a makaammo a dagiti  managdaydayaw a mangnamnama nga agbiag iti paraiso a daga ket mabalinda ti makikadua iti napulotan a natda kas dedikado nga ad-adipen ni Jehova. Sipud idin, ti trabaho a panangasaba ket naipamaysa iti panangurnong iti dakkel a bunggoy, a makalasat iti “dakkel a rigat”​—ti kadakkelan pay laeng a pannakaurnong dagiti pudno nga agdaydayaw iti pakasaritaan ti sangatauan.

Idi 1935, dadduma a payunir a nailangitan ti namnamada ti nangaskasaba iti aw-away nga asideg ti Lillehammer. Ti agtawen iti sangapulo a ni John Johansen ket sigagagar a dimngeg kadagiti payunir bayat a kinasabaanda ti pamiliana maipapan iti panggep ti Dios a panangisubli iti paraiso a daga. Idi agtawenen ni John iti 13, kasta unay ti tarigagayna a mangiranud iti naragsak a namnamana iti sabsabali ta binulodna pay ti bag ni tatangna ket napan nangasaba kadagiti kaarrubada nga is-isuna. Ita, kalpasan ti nasurok a 70 a tawen, sireregta pay laeng a mangaskasaba ni John a kaduana ni Edith a baketna. Maragsakanda unay gapu ta adda pasetda iti iyaadu dagiti immawat iti kinapudno iti panaglabas ti tawtawen.

Maysa nga aldaw idi 1937, iti pagtaenganna, pagsarsaritaan ni Olaf Rød ken ti maysa pay a kabsat ti maipapan iti dakkel a bunggoy. Yantangay duada laeng idi a Saksi idiay Haugesund, pagsarsaritaanda no kasano a mapasamak dayta a dakkel a pannakaurnong. Pagammuan ta adda nagtuktok iti ruangan​—ni Alfred Trengereid. Nakasarak ni Alfred iti kopia ti Pagwanawanan ket nagustuanna ti nabasana. Dagdagus a naglugan iti bangkana ket naggaud agingga idiay Haugesund tapno mapan mangala iti literatura iti ammona a Saksi a ni Olaf. Nasdaaw ni Olaf. ‘Mangrugrugidan nga umay!’ napanunotna. Ket pudno nga adu ti immay, nupay saan nga iti agpapada a wagas ken tiempo. Nagbalin a Saksi ni Alfred ken ti adu a sabsabali pay iti dayta a lugar a nangipangag met iti naimbag a damag ti Pagarian.

 NAKATULONG DAGITI BANGKA ITI PANANGURNONG ITI DAKKEL A BUNGGOY

Idi mangrugrugi ti trabaho a panangasaba idiay Norway, narigat ti panangdanon kadagiti naiputputong nga umili iti adu nga isla ken kosta. Gapuna, idi 1928, gimmatang ti sanga nga opisina iti de motor a bangka a makalaon iti dua wenno tallo a payunir ken makapaglayag kadagiti nabato nga igid ti baybay. Ngem siasino ti kualipikado a mangiturong iti bangka? Nagboluntario ti eksperiensiado a payunir a ni Karl Gunberg. Dakkel ti naitulong ti kapadasanna iti navy ken kas instruktor iti nabigasion. Ti damo a bangka, a nanaganan iti Elihu, ket naglayag manipud Oslo, nagpaabagatan, ken nagsardeng iti tunggal sangladan. Ngem iti maysa a rabii, bayat ti bagyo iti tiempo ti lam-ek idi 1929, narba ti Elihu iti saan nga adayo iti Stavanger. Agyamyaman ti amin ta nakadanon dagiti kakabsat iti takdang a dida naan-ano.

 Idi 1931, nakagatang dagiti kakabsat iti sabali a bangka, a ninagananda iti Ester. Nagluas manen ni Karl, a kaduana ti dua a kakabsat a lallaki. Babaen ti Ester, nawanas dagiti teritoria iti makinlaud ken makin-amianan a Norway iti simmaganad a pito a tawen. Idi 1932, narikna ni Karl a ‘saannan a kabaelan pay ti aglayag iti adayo gapu ta lakayen.’ Gapuna, nagpayunir laengen iti makindaya a Norway ket impasublatna ti bangka ken ni Johannes Kårstad. Idi 1938, ti Ester ket nasuktan iti bangka a nanaganan iti Ruth, a nausar agingga idi 1940, idi naisardeng ti panangasaba babaen ti bangka gapu iti Gubat Sangalubongan II. Dagiti aglaylayag idi a payunir winanasda ti adu a lugar ken nakaipaimada iti adu a literatura. Idi 1939, dagiti dua a kakabsat a lallaki iti Ruth, a da Andreas Hope ken Magnus Randal, inreportda nga iti makatawen laeng, nakaipaimada iti nasurok 16,000 a libro, bokleta ken magasin ken  nakaipangngegda iti 1,072 a naiplaka a palawag iti 2,531 a tattao babaen ti ponograpo.

Malaksid iti adu a nakasaysayaat a kapadasan dagiti kakabsat iti ministerio, adda dagiti agkakangayed a buya a naimatanganda bayat ti panagdaliasatda babaen ti bangka. “Inaldaw a nagpaamianankami,” inreport ni Andreas Hope, “nga umuneg ken rummuar kadagiti fjord ken iti aglikmut dagiti paset ti daga a dimmawadaw iti baybay. Nakangayngayed ti buya ti nakaparsuaan.” Iti amianan ti Arctic Circle, naimatanganda ti “makapaamanga a lawag iti amianan [aurora borealis]” bayat ti tiempo ti lam-ek. Iti kalgaw, agamangada met iti “kinaraniag ti init iti tengnga ti rabii.”

MAYSA A NAREGTA A PAYUNIR

Bayat ti dekada 1930, nagbiit nga immadu dagiti payunir. Gapu ta simple laeng ti biagda, masapul nga agsakripisioda. Kaskasdi, nawanasda dagiti nalalawa a teritoria, nga inkaskasabada ti naimbag a damag ken nagiwarasda kadagiti naibatay-Biblia a literatura. Ti saan nga agmawmaw a regtada ket nakatulong iti pannakaipasdek ti pundasion para iti masanguanan a panagrang-ay.

Kas pagarigan, ti taga-Oslo a ni Solveig Løvås (Stormyr idi agangay), nabayagen a sapsapulenna ti kinapudno ken adun a narelihiosuan a taripnong ti natabunuanna. Maysa nga aldaw, timmabuno iti  gimong dagiti Saksi ni Jehova ket nabigbigna ti kinapudno a linaon ti Biblia. Nabautisaran ni Solveig idi 1933, ket dua a tawen kalpasanna, napan nagpayunir iti makin-amianan a Norway. Nupay saan a normal ti pannagnana gapu iti polio, innem a tawen a nangaskasaba ni Solveig iti kaaduan kadagiti siudad, il-ili, purpurok a panagkalap ti kangrunaan a pagsapulanda, ken babassit a komunidad manipud abagatan ti Bodø agingga idiay Kirkenes. Rinibu nga umili ti immawat kadagiti naibatay-Biblia a literatura. Iti las-ud laeng ti makatawen, nasurok 1,100 ti nagsuskribir kadagiti magasintayo a resulta ti panangasaba ni Solveig.

Ti maysa a naginteres unay iti mensahe ni Solveig ket ti karpintero a ni Dag Jensen iti purok ti Hennes idiay Vesterålen. Adu a tawen a dagiti interesado a tattao ti pangal-alaan ni Dag iti literaturatayo. Idi sinarungkaran ni Solveig ni Dag, impaayanna iti suskripsion iti magasin,  kalpasanna napanen nangasaba ni Solveig kadagiti sabali a teritoria. Nangrugi nga iranud ni Dag dagiti naadalna, nga impabulodna ti sumagmamano a literaturana iti dadduma nga interesado.

Iti isla ti Andøya, inasitgan ni Solveig ti maysa a grupo dagiti nababaneg a mangngalap kadagiti abong-abongda. Situtured a nangasaba kadakuada, impangngegna dagiti palawag manipud iti ponograpo, ken intukonanna ida iti suskripsion iti magasin. Maysa nga agkabannuag a mangngalap a ni Frits Madsen ti naginteres ken nagsuskribir kadagiti magasintayo. Idi nawanasna ti teritoria, intuloy ni Solveig ti panagdaliasatna. Kasta ti kadawyan a pamay-an dagiti payunir​—mangasabada, agbirokda kadagiti interesado, agipaimada iti literatura ken suskripsion, sa mapanda kadagiti baro a teritoria. Ania ti mabalinda nga aramiden tapno masurnadan amin a nangipakita iti interes?

PANANGIPASTOR ITI ARBAN TI DIOS

Idi Enero 1939, nangrugi ti baro nga urnos para kadagiti agdaldaliasat a manangaywan. Nabingay ti Norway iti uppat a sona, wenno sirkito. Dagiti manangaywan iti sirkito (maaw-awagan idi iti adipen ti sona) ket ad-adun a tiempo ti busbosenda iti tunggal lugar. Ipangpangrunadan ti panangtulong kadagiti kongregasion, panangorganisar kadagiti baro a kongregasion, ken panangtulong kadagiti interesado a makipaset iti ministerio. Nadutokan ni Andreas Kvinge nga agserbi kas manangaywan iti sirkito iti Circuit 4, manipud Florø agingga idiay Kirkenes, iti kawatiwat a 2600 a kilometro. Nupay dakkel dayta a teritoria, tallo  laeng ti kongregasion​—ti Trondheim, Namsos, ken Narvik. Ngem adda met dagiti masarungkaran a naiputputong nga agibumbunannag ken grupo, agraman dagiti agsussuskribir kadagiti magasin.

Babaen ti bisikleta, nagdaliasat a nagpaamianan da Andreas ken ni Sigrid a baketna. Inkagumaan ni Andreas a tinulongan dagiti agibumbunannag ken interesado tapno rumang-ayda iti kinapudno. Dagiti payunir a kas ken Solveig Løvås impaayanda ni Andreas iti kanayonan nga impormasion maipapan kadagiti interesado nga agkasapulan iti naespirituan a tulong. Kas pagarigan, dinakamatna ti maipapan ken ni Dag Jensen idiay Hennes ken ni Frits Madsen iti isla ti Andøya.

Iti damo a panagkita da Andreas ken Dag idi 1940, “agibarbarbas idi ken napno iti sabon ti rupana,” kinuna ni Andreas. “Diak malipatan dagidi maragragsakan a matana a napalikmutan iti labutab ket nalipatanna payen nga ituloy ti agibarbas.” Tinulongan ni Andreas ni Dag a rumang-ay iti naespirituan. Nakaregregta ni Dag, ket di nagbayag, natulonganna ni Anna a baketna, ken ti adu kadagiti gagayyem ken kabagianna a mangammo iti kinapudno.

Iti purok ti Bleik idiay Andøya, sinapul ni Andreas ti agkabannuag a mangngalap a ni Frits Madsen. Babaen ti tulong ni Andreas, nagbalin da Frits ken ni baketna a pundasion ti kongregasion a nabuangay sadiay idi agangay. Iti adu a sabali pay a lugar, sinarungkaran da Andreas ken ni baketna dagiti nakaskasabaan ni Solveig ken dagiti dadduma  a nagagaget a payunir. Da Andreas ken dadduma pay a manangaywan iti sirkito nangyurnosda kadagiti gimong ken nangbuangayda kadagiti kongregasion. Kas iti kongregasion Kristiano idi umuna a siglo, dadduma iti Norway ti nagmula, ken sabali dagiti nagsibug; ngem ti Dios ti “nangpadpadakkel iti dayta” iti nakaskasdaaw a pamay-an.​—1 Cor. 3:6.

DINAYYEG TI GUBAT SANGALUBONGAN II TI NORWAY

Idi Abril 1940, nakiraman ti Norway iti gubat sangalubongan II idi a dagiti soldado nga Aleman rinautda ti pagilian. Kalpasan laeng ti 62 nga aldaw a rinnupak, naparukma ti Nazi Germany ti intero a pagilian. Nakaro idi ti pannakabomba ti adu nga ili. Sumagmamano nga aldaw kalpasan a nangrugi ti iraraut, inarestar dagiti Gestapo ni Enok Öman, ti manangaywan iti sanga, ket imbaludda iti makalawas. Kalpasan ti apagbiit a pannakapalutpotna, isu ket winayawayaan dagiti opisial. Sumagmamano a lawas kalpasanna, inarestar manen dagiti Gestapo tapno palutpotenda.

Madanagan dagiti kakabsat di la ket ta ipan ida dagiti Nazi kadagiti kampo konsentrasion, kas iti ar-aramidenda idiay Germany. Ngem saan a kasta ti inaramid dagiti Nazi, ket intultuloy dagiti agibumbunannag ti nangasaba buyogen ti determinasion ken regta. Kinapudnona, gapu iti gubat, ad-adda a dimngeg dagiti tattao iti naimbag a damag ket adu ti naipasdek a panangyadal iti Biblia (a maaw-awagan idi iti modelo a panagadal). Makaaw-awat pay idi dagiti kakabsat iti Danish a Pagwanawanan manipud Denmark, bayat a naitultuloy a naipablaak iti Norwegian ti Consolation (Ny Verden). Nangangay latta dagiti kakabsat kadagiti gimong ken asamblea, ket nakaskasdaaw ti iyaadu dagiti agibumbunannag.

PANNAKAKOMPISKAR, PANNAKAARESTAR, KEN PANNAKAIPARIT

Ngem mangrugrugi idin ti narigat a kasasaad. Dagiti polis nga Aleman napanda manen iti sanga nga opisina,  nagsapulda iti literatura, ken pinalutpotda ni Kabsat Öman. Idi arinunos ti 1940, kinumpiskarda ti libro nga Enemies gapu iti linaonna mainaig iti Facismo ken Nazismo. Idi rugrugi ti 1941, inarestar ken pinalutpot dagiti polis ti sumagmamano a payunir. No dadduma, dagiti Nazi nga Aleman ken Norwego tumabunoda kadagiti gimong tapno agespiada kadagiti kongregasion. Kalpasanna, napan dagiti Nazi iti sanga nga opisina ket kinumpiskarda dagiti suplay a dua a bokleta, ti Fascism or Freedom ken ti Government and Peace.

Idi Hulio 1941, pagammuan ta inyussuat dagiti Gestapo ti panangpasardeng iti trabaho a panangasaba iti intero a Norway. Lima a polis nga Aleman ti dimteng iti Bethel, kinumpiskarda dagiti nabatbati a literatura, ken impanda dagiti kameng ti Bethel iti hedkuarter ti polisia tapno palutpotenda ida. Masapul nga inaldaw nga agreport ni Kabsat Öman iti polisia, ket inaramidna dayta iti las-ud ti 12 a lawas.

Iti maysa nga operasion a naiplano a naimbag, rinaut dagiti Gestapo ti pagtaengan dagiti nadutokan a kakabsat ket kinumpiskarda amin a literatura nga impablaak ti Watch Tower Society. Binallaaganda dagiti kakabsat a no saanda nga isardeng ti mangasaba, maipanda kadagiti kampo konsentrasion. Inarestar dagiti Gestapo ti sumagmamano a kakabsat a lallaki ken babbai ket imbaludda ti dadduma iti sumagmamano nga aldaw.

Idiay Moss, sinerrek dagiti polis ti pagtaengan ni Sigurd Roos ket kinumpiskarda dagiti literaturana. Naarestar ni Sigurd, ni baketna, ken ti sabali pay a kabsat. Imbilin dagiti polis nga isardengdan ti mangasaba ken saandan a dakdakamaten ti nagan a Jehova. Inlawlawag dagiti agibumbunannag a pulos a didanto sumardeng a mangasaba maipapan ken Jehova ken iti Pagarianna. Idi agangay, kinuna dagiti polis: “Talaga a saandakayo a mapagtallikud iti pammatiyo.” Kalpasan ti sumagmamano nga  oras, winayawayaanda dagitoy a matalek nga agibumbunannag.

Napan pay dagiti Nazi iti pagtaengan ni Olaf Skau, idiay Oslo. Puersado a sinerrekda ti balayna ket kinumpiskarda dagiti Biblia, literatura, ken ponograpo. Kinandaduanda pay ti kabinet dagiti libro ni Olaf. Saan a nabirokan dagiti Nazi dagiti publisher record card, a nailemmeng iti pugon. Kalpasanna, naka-trak a nagsubli dagiti Nazi tapno alaenda dagiti libro. Ti liderda ket ti mapagbutbutngan a Nazi a ni SS-Untersturmführer Klaus Grossmann. Idi sinaludsod ni Olaf ken ni Grossmann no ania ti aramidenna kadagiti naibatay-Biblia a literatura, kinuna ti opisial a runawenda tapno pagbalinenda a papel.

“Awan kadi pulos ti panagbutengmo ken Jehova?” insaludsod ni Kabsat Skau.

“Agannad dayta a Jehova!” insungbat ti arogante a Nazi. Idi simmuko dagiti Nazi kalpasan ti uppat a tawen, nagpakamatay ni Grossmann.

Inarestar dagiti Gestapo ni Andreas Kvinge idiay Bodø idi Hulio 1941 ket sinaludsodda kenkuana no sadino ti ayan dagiti Saksi iti makin-amianan a Norway. “Diak ammo no sadino ti ayanda ita,” sipupudno a kinuna ni Andreas. Panunotenyo laengen no ania ti narikna ni Andreas bayat ti panagpalutpot, idi nga imburais dagiti Gestapo ti linaon ti bagna​—dagiti papel a nakailistaan ti nagnagan ken adres dagiti kongregasion, dagiti agserserbi iti kongregasion, ken interesado a tattao. Ngem nabang-aran ni Andreas ta saanda a naginteresan a sukimaten dagita a pappapel. Ti ad-adda a pakaseknan dagiti Gestapo ket ti panagpirma ni Andreas iti maysa a dokumento tapno admitirenna a maiparit ti mangasaba ken agserbi kas Saksi ni Jehova.

 “Ammomi a maiparit ti aktibidadmi,” kinuna ni Andreas, “isu a mabalinko a pirmaan daytoy. Ngem uray no maiparit ti panaggigimong ken panangiwaras kadagiti magasin ken libro, itultuloymi latta nga usaren ti Biblia ken sawen kadagiti tattao ti maipapan iti Pagarian ti Dios.” Ni Andreas ket winayawayaan met laeng dagiti Gestapo idi saanda a mapilit a mangikompromiso iti pammatina.

Idi agangay, sinamsam dagiti Nazi ti balay nga us-usaren dagiti kakabsat kas sanga nga opisina. Pinalubosanda nga agbati ti agassawa nga Öman, ngem pinapanawda ti dadduma a kameng ti pamilia ti Bethel.

PANAGGIGIMONG ITI LAKSID TI PANANGIPARIT

Idi ikagumaan dagiti Nazi a talipuposen dagiti Saksi ni Jehova, sililimed nga inaramid dagiti kakabsat dagiti teokratiko nga aktibidadda. Sumagmamano a kakabsat a lallaki ti nagdaliasat tapno sarungkaran ken paregtaenda dagiti kakabsat. Ni Søren Lauridsen, a nagserbi iti Bethel iti sumagmamano a tawen, ket nagdaliasat iti makin-abagatan a Norway. Iti met makin-amianan a Norway, intultuloy ni Andreas Kvinge ti bimmisita kadagiti Saksi iti sirkitona​—a masansan a sumrek iti nagduduma a trabaho tapno saan a mapagsuspetsaan. Idi 1943, ni Magnus Randal, a maysa kadagiti payunir a nagluglugan idi iti bangka a Ruth, nangala kadagiti adres ken ni Kabsat Öman ket nagbisikleta a nagpaamianan agingga idiay Bodø, iti kawatiwat a 1200 a kilometro tapno paregtaenna dagiti kakabsat sadiay.

Nupay imparit dagiti autoridad ti panaggigimong, intuloy latta dagiti grupo dagiti kakabsat ti nagtataripnong tapno agpipinnaregtada. Kadawyanna nga agtataripnong dagiti babassit a grupo kadagiti pribado a pagtaengan, ngem no dadduma, sililimed a mangangayda iti dadakkel a panagtataripnong. Anian a ragsakda ta idi 1942, adda 280 a  timmabuno iti Memorial a naangay iti dua a lugar idiay Oslo, a 90 ti nakiraman kadagiti emblema!

Nakayurnos pay dagiti Saksi kadagiti nalimed nga asamblea kadagiti naiputputong a bangkag wenno iti kabakiran. Ti kadakkelan kadagitoy a panagtataripnong ket naangay idi 1943 iti maysa a kabakiran iti ruar ti purok ti Ski. Nagtataripnong ti agarup 180 a kakabsat manipud iti aglawlaw ti Oslo Fjord. Iti maysa kadagiti intermision, bayat a mangmanganda, pagammuan ta simmangpet ti tallo a nakakabalio a soldado nga Aleman. Ania itan ti aramiden dagiti kakabsat?

Maysa a kabsat a makapagsao iti Aleman ti immasideg kadagiti soldado ket naammuanna a mapanda koma aglalangoy ngem nayaw-awanda. Siempre, madagdagus nga intudo dagiti kakabsat ti pagturongan dagiti soldado.

“Ania ngata a kita ti panagtataripnong dayta?” sinaludsod ti maysa kadagiti soldado kadagiti kakaduana bayat ti ipapanawda.

“Grupo siguro dagita ti kumakanta,” insungbat ti kaduana. Imbes a korehiren dagiti kakabsat ti nangngegda, nabang-aranda ketdi idi pumanaw dagiti soldado.

 “UNDERGROUND” A PANAGTRABAHO

Adu nga agibumbunannag ti nagidulin kadagiti publikasionda kadagiti di gagangay a pagilemmengan. Ti sao nga “underground” ket naaddaan iti baro a kaipapanan idi inkali dagiti kakabsat dagiti literatura sada iruar no kasapulanda. Ni Kabsat Skau, a maysa nga elektrisian, inlemmengna ti maysa a karton dagiti libro iti likudan ti transformer iti pagtartrabahuanna. Ni Kabsat Øiseth inlemmengna dagiti literatura iti balay dagiti uyokan, idinto ta iti pagkargaan kadagiti patatas ti nagidulinan met ni Kabsat Kvinge.

Gapu iti danag ni Lotte Holm nga amangan ta maduktalan ti bodega a pagipempempenanda iti literatura idiay Harstad, napanna innala amin a nakakarton a literatura. Inluganna dagita iti bapor, a siaannad a pinagtutuonna sana tinugawan. Idi agluasen ti bapor, naklaat ni Lotte ta nagadu ti nakalugan a soldado nga Aleman ket pakadanaganna no kasano a maidiskargana dagiti literatura a saan a maduktalan. Ngem napukaw ti dadanaganna idi simmanglad ti bapor ta naasian dagiti soldado iti daytoy a baket gapu iti adu a nadagsen a kargana. Gapuna, tinulonganda a nangidiskarga kadagiti karton ken intulodda pay iti pagtaenganna. Di pulos impagarup dagidi a natakneng a soldado a ti kinaimbagda ket dakkel ti naitulongna kadagiti Saksi iti dayta a tiempo.

Iti laksid ti panangiparit, intultuloy dagiti kakabsat nga impuslit iti Norway dagiti kaudian a kopia Ti Pagwanawanan manipud Sweden ken Denmark. Dagiti mapagadalan nga artikulo ket impatarusda iti Norwegian ken inwarasda dagiti naimakinilia a kopia iti intero a pagilian. Maysa a narikut a sistema ti panagiinnallawat ti inaramid dagiti agitultulod, a nagdaliasatda babaen ti tren, bisikleta, wenno bangka tapno maidanonda dagiti naintiempuan a naespirituan a taraon kadagiti pudno nga agdaydayaw iti intero a pagilian.

 NANGASABADA LATTA

Bayat ti gubat, timmaud ti maysa a kasasaad a nangsubok kadagiti kakabsat idiay Norway. Idi naiparit ti trabahotayo idi Hulio 1941, nabalakadan dagiti kakabsat nga agannad tapno saan a makadlaw dagiti Nazi. Gapuna, adu ti di pormal a nangasaba kadagiti gagayyem ken kakabagianda wenno simmarungkar kadagiti nakasabaanda iti napalabas. Ngem napanunot ti dadduma a kakabsat a saan nga umdas dayta a pamay-an ken awan pagdaksanna no mangasabada iti binalaybalay a Biblia laeng ti usarenda. Nupay adda di panagtutunos mainaig iti wagas a panangasaba, nabileg amin ti tarigagayda nga agserbi a simamatalek ken Jehova iti laksid ti ibubusor.

Ania itan ti aramiden dagiti kakabsat? Saan a posible ti makikomunikar iti sangalubongan a hedkuarter idiay New York gapu iti gubat, isu a saan a marisut a dagus dayta a di panagtutunos. Ipalubos kadi dagiti kakabsat a ti dida panagtutunos ti mangpakapuy iti pammatida? Wenno itultuloyda latta ti mangasaba iti amin a kabaelanda ket urayenda ni Jehova ken ti organisasionna a mangrisut iti dayta a parikut?

Nabatad a bembendisionan ni Jehova ti matalek a panagserbida yantangay ti organisasion ket rimmang-ay bayat ti gubat a kas met laeng iti panagrang-ayna kadagiti lima a tawen sakbay ti gubat. Iti laksid ti gubat, ti pannakaiparit ti panangasaba, ken ti di panagtutunos iti wagas a panangasaba, ngimmato ti bilang dagiti agibumbunannag manipud 462 idi 1940 a nagbalin a 689 idi 1945​—a nanggapuan dagiti kakabsat nga agrag-o!

PANAGKAYKAYSA ITI PANAGSERBI KEN JEHOVA

Idi 1945, kalpasan a nagpatingga ti gubat, napan ni William Dey idiay Norway iti Hulio ken Agosto tapno tulonganna dagiti kakabsat a mangorganisar manen iti trabaho. Nangyurnos ni Kabsat Dey kadagiti gimong idiay Oslo, Skien, ken Berge ket nagpakpakaasi iti amin a kakabsat  a pagkaykaysaenda ti naimpusuan a panagreggetda. Impaganetgetna a binendisionan ida ni Jehova, nakitada ti iyaadu dagiti agibumbunannag, ken mabalinda ti rumang-ay pay buyogen ti panagtalek nga iwanwan ida ni Jehova.

Idi Setiembre 1945, ni Nathan H. Knorr iti sangalubongan a hedkuarter, kinontakna ti 28-anyos a ni Marvin F. Anderson, maysa nga Amerikano a kabsat a ti puonna ket taga-Denmark, a nagserbi idi iti Bethel idiay New York, ken agdama a manangaywan iti sirkito idiay Estados Unidos. Sinaludsod ni Kabsat Knorr ken ni Kabsat Anderson no kayatna ti mapan idiay Norway tapno asikasuenna ti sumagmamano a banag ken agtalinaed idiay Norway iti adu a tawen. Immannugot ni Kabsat Anderson, nupay sumagmamano pay a bulan sakbay a makapan iti Norway.

Kabayatanna, bimmisita da Kabsat Knorr ken Henschel iti Norway idi Disiembre 1945. Ti naayat a panangiwanwanda ti nakatulong kadagiti kakabsat a mangpatibker iti singgalut ti ayat ken panagkaykaysada. Iti dayta a gundaway, impakaammo ni Kabsat Knorr a ni Kabsat Dey ti sumukat ken Kabsat Öman kas manangaywan iti sanga. Makabulan kalpasanna, simmangpet ni Kabsat Andersen iti Norway, ket iti Pebrero nadutokan kas manangaywan iti sanga. Yantangay nagpatinggan ti Gubat Sangalubongan II, dagiti adipen ni Jehova iti intero a Norway pinabaroda ti regtada iti ministerio, nga agtalekda a bendisionan ida ni Jehova.

 RUMANGRANG-AY TI ORGANISASION NI JEHOVA

Adun ti trabaho iti sanga nga opisina iti Norway idi dimteng ni Marvin Anderson. Idi Setiembre 1945, adda naipablaak a maysa a bokleta iti Norwegian ken uppat iti Swedish a naited kadagiti agibumbunannag. Iti simmaganad a bulan, ti Watchtower nga Oktubre 1, 1945 ket naipablaak iti Norwegian, agraman ti ad-adu pay a publikasion idi agangay.

Ti kinapateg ti kaadda ti literatura iti lenguahe a Norwegian ket ipakita ti maysa a makapakatawa a situasion. Ti maysa kadagiti Swedish a bokleta ket napauluan iti Hopp​—ti Swedish para iti Ingles a sao a “hope” wenno Iloko a sao a “namnama.” Ngem iti Norwegian, ti sao a “hopp” kayatna a sawen “lumagto,” wenno “hop” iti Ingles. Nasken nga ilawlawag dagiti agibumbunannag a saan a masapul a lumagto dagiti mangbasa iti bokleta tapno maammuanda ti mangted-namnama a mensaheda!

Idi nadutokan ni Kabsat Anderson kas manangaywan iti sanga idi 1946, nakail-ilet ti sanga nga opisina isu a nagnaed iti maysa a siled a kaduana ti lima a sabali pay a kakabsat a lallaki. Dagiti saan a Saksi nga agnanaed iti pasdek sipud idi tiempo dagiti Nazi ket masapul a mayakar tapno adda pagyanan ti dumakdakkel a pamilia ti Bethel.

Sigaganaygay nga inaramid ni Kabsat Anderson ti baro nga annongenna. Napabaro ti sanga nga opisina ken nagatang dagiti baro nga equipment, agraman ti maysa a de pedal a pagimprentaan. Idi 1946, nayussuat kadagiti kongregasion  ti baro a makapagagar nga eskuelaan​—ti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro. Ad-adu met laengen a kakabsat a lallaki ti masanay a mangisagana ken mangiparang iti palawag, ket di nagbayag, adu kadakuada ti nagbalin a kualipikado nga agpalawag iti publiko.

Dagiti damo a kombension kalpasan ti gubat ket naangay idiay Oslo, Bergen, ken Trondheim idi Setiembre ken Oktubre 1946. Kadagita a tallo a lugar, 3,011 ti timmabuno iti palawag publiko a natemaan iti “Ti Prinsipe ti Kappia,” ken 52 ti nabautisaran. Makaparagsak unay dayta a bilang yantangay 766 laeng ti agibumbunannag iti Norway iti daydi a tiempo.

Idi Disiembre 1946, naituloy manen ti panagbisita iti sirkito kalpasan ti nasurok lima a tawen a pannakaisardengna. Adu nga agkabannuag a kakabsat a lallaki, a dadduma kadakuada ti nagserserbi iti Bethel, ti natudingan kas manangaywan iti sirkito (maaw-awagan idi iti servants to the brethren). Ti maysa kadagiti kangrunaan a panggepda isu ti panangsanay kadagiti kakabsat a mangasaba iti binalaybalay, ket inkagumaanda a  makadua ti ad-adu a kakabsat iti tunggal kongregasion. Ni Gunnar Marcussen ti maysa kadagidi nga agkabannuag a manangaywan iti sirkito. Sigun kenkuana, iti dadduma a kongregasion, 50 agingga 70 nga agibumbunannag ti makuyogna bayat ti makalawas a panagbisitana. In-inut a limmaing dagiti agibumbunannag a mangikasaba iti mensahe ti Pagarian, ket insardengdan ti agusar kadagiti testimony card ken ponograpo, a naus-usar sipud idi dekada 1930. Naipaayan met iti dakkel nga atension ti panagsarungkar ken panangyadal iti Biblia.

NAIPAREGTA TI PANAGPAYUNIR

Kalpasan ti gubat, naiparegta kadagiti agibumbunannag ti panagpayunirda tapno matulongan ti umad-adu nga interesado iti mensahe ti Pagarian. Gapuna, dadduma nga agibumbunannag a nagsardeng nga agpayunir idi maparitan ti trabaho idi 1941 ti nagsubli manen iti amin-tiempo a serbisio. Uray narigat ti biag, 47 a kakabsat a lallaki ken babbai ti nangrugi nga agpayunir idi arinunos ti 1946!

Ti maysa kadagidi a payunir ket ni Svanhild Neraal, maysa a kabsat a babai a nagdaliasat a napan iti distrito ti Finnmark iti amianan idi 1946. Nagpayunir sadiay idi 1941 a kaduana ni Solveig Løvås ket nasaksianna ti pannakabomba ti Kirkenes ken Vardø. Malaglagip ni Svanhild dagiti interesado a tattao a naam-ammoda ken ni Solveig, isu a nagsubli idiay Kirkenes a dinidigra ti gubat. Impagarup  dagiti umili nga agmauyongen ni Svanhild gapu iti panagsublina iti dayta a lugar uray awan ti mabalinna a pagnaedan.

Kaskasdi, nagtalek ni Svanhild ken Jehova. Iti umuna a tiempo ti lam-ek, naturog ni Svanhild iti suelo ti kosina ti bassit a balay a pagnanaedan ti lima a tattao. Nakarigrigat ti kasasaad kalpasan ti gubat, ngem inibturanna ti adu a rigat. Iti kaniebian, masansan nga aguray kadagiti agbiahe a bangka a maladaw wenno saan pay ketdi a sumangpet.

Adu ti makapainteres a kapadasan ni Svanhild bayat ti panangasabana kadagiti umili a Sami. No awan ti bus a paglugananna a mapan kadagitoy a naiputputong a komunidad, aglugan iti bangka wenno agbisikleta. Dagiti managpadagus a Sami masansan nga awisenda ni Svanhild iti toldada a naaramid iti lalat ti ugsa ket umimdengda a naimbag bayat a kasabaanna ida iti tulong dagiti managipatarus. Iti oras ti pannangan, awisenda a makipangan a ti sidada ket karne ti ugsa. Nagbalin a Saksi ti dadduma kadagidiay dimngeg iti naimbag a damag nga inkasaba ni Svanhild.

Sigun ken ni Kjell Husby, nga agserserbi idi iti Bethel, ammo a kanayon ti sanga no sadino ti ayan ni Svanhild gapu kadagiti adres dagiti suskripsion nga ipatpatulodna. Kadagiti tallo a tawen a kaaddana idiay Finnmark, 2,000 ti napagsuskribirna iti Pagwanawanan ken 2,500 a libro ti naipaimana!

“DUMADAKLIS ITI TATTAO”

Kalpasan ti gubat, sigagagar met a nangasaba dagiti agibumbunannag, ket makaparagsak dagiti resultana. Bayat ti gubat, ni Dag Jensen, a nadakamaten, kinasabaanna dagiti gagayyem ken kakabagianna iti bassit a purok ti Hennes idiay Vesterålen. Adu ti naginteres ket nagadalda iti Biblia babaen kadagiti literaturatayo. Idi nagpatingga ti gubat idi 1945, nabautisaran ni Dag. Iti simmaganad  a tawen, idi nabuangay ti maysa a kongregasion idiay Hennes, 16 ti nabautisaran iti pagtaengan ni Dag. Lima a tawen kalpasanna, addan agarup 50 nga agibumbunannag, ket idi 1971, inreport ni Dag a nasurok a 20 iti dayta a kongregasion ti nangrugi nga agpayunir.

Adu ti naparegta ni Dag gapu iti ayatna ken Jehova ken iti kinaregtana iti ministerio. “No sumrek ni Dag iti maysa a pagtaengan,” malaglagip ni Åshild Rønning, a dimmakkel iti dayta a kongregasion, “kanayonmo a makita ti kinaragsak ken kinarayrayna. Makapabang-ar ti kaaddana.” Kanayon a paregtaenna dagiti ubbing, kas no adda pasetda iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro. “Ipariknana kadakami a napateg ti naaramidanmi,” kuna ni Åshild. Gapu iti kasta a pammaregta, nangrugi met a nagpayunir ni Åshild idi 1962 ket tinagiragsakna met nga iranud iti sabsabali ti “nadayag a naimbag a damag ti naragsak a Dios,” a ni Jehova.​—1 Tim. 1:11.

Apay a nakaad-adu ti nagbalin a naregta a Saksi iti daytoy a lugar? Nupay saan a mannakimisa ti kaaduan nga umili iti daytoy a komunidad, mamatida iti Dios ken iti Biblia. Maysa pay, adu a Saksi ti pagaammo iti dayta a komunidad kas nasayaat nga ulo ti pamilia nga addaan iti manangsuporta a nasungdo nga assawa. Maysa kadagitoy nga ulo ti pamilia ket ti kaanakan ni Dag a ni Arnulf Jensen, a nabautisaran idi 1947. Kadagiti lawlawasna, sumagmamano nga aldaw a mapan agkalap babaen ti bangkana. Ngem agawid iti kada rabii ti Biernes nupay adu ti makalapan ken uray agtultuloy pay nga agkalap ti dadduma tapno ad-adu ti mailakoda. Sinigurado ni Arnulf a makaawid iti ngudo ti  lawas tapno makagimong ken makipaset iti panangasaba a kaduana ni baketna ken ti walo nga annakna​—nga amin ket nagtalinaed a sititibker iti kinapudno. Kada Sabado ken Domingo, itungtungpal dagiti kakabsat ti annongenda kas “dumadaklis iti tattao,” a masansan nga usarenda ti bangka ni Arnulf para iti naespirituan a panagdaklis kadagiti nasulinek a komunidad.​—Mar. 1:16-18.

“NAKAPATPATEG A TRABAHO TI ITUNGTUNGPALMI”

Ti pannakasanay dagiti misionero iti Watchtower Bible School of Gilead idiay New York ket dakkel ti naitulongna kadagiti kakabsat idiay Norway. Da Hans Peter Hemstad ken Gunnar Marcussen, ti kaunaan a taga-Norway a nagraduar iti Gilead idi 1948. Naibaonda iti Norway ket nagserbida kas agdaldaliasat a manangaywan sa iti Bethel, kas babbaro idi damo ken uray idi adda assawadan. Sipud 1948 agingga 2010, agarup 45 a taga-Norway ti nagraduar iti Gilead School. Nasurok a kagudua kadakuada ti naibaon iti Norway ket nagserbida kas amin-tiempo a manangaskasaba wenno agdaldaliasat a manangaywan wenno kas kameng ti pamilia ti Bethel.

Karaman kadagiti nagkauna a misionero a nasanay iti Gilead a simmangpet iti Norway ket da Andreas Hansen manipud Denmark ken ni Kalevi Korttila manipud Finland. Idi 1951, naibaonda idiay East Finnmark, ket winanasda ti adayo a luglugar babaen ti bangka, bisikleta, ken ski. Kaaduanna a sinurnadanda ti bin-i ti kinapudno nga immula ni Svanhild Neraal sumagmamano a tawenen ti napalabas. Kas resultana, kalpasan laeng ti makatawen, nagbalin a 15 ti dati a 3 nga agibumbunannag iti teritoriada!

Ni Kjell Martinsen manipud Hennes idiay Vesterålen ket nagraduar iti Gilead idi 1953 ket naibaon iti Norway. Idi agtawen iti 22, naibaon idiay Vestfold ken Telemark kas agdaldaliasat a manangaywan. Nupay mariknana a kasla ubing pay unay nga agserbi kas agdaldaliasat a manangaywan,  isu ket siaayat nga inawat ken sisusungdo a tinulongan dagiti mas eksperiensiado a kakabsat​—naragsak a kapkapadasan a dina malipatan. Nagserbi ni Kjell kas agdaldaliasat a manangaywan agingga idi 2001, idi inkeddengda ken baketna a Jorunn ti agnaed idiay Svolvær iti Lofoten tapno agserbida kas payunir.

Idi 1950, ni Karen Christensen a taga-Denmark ket napan nagpayunir idiay Egersund ken Kongsvinger, a sadiay awan pay ti kongregasion. Winanasna ti teritoria babaen ti bisikleta. Kalpasan ti panagraduarna iti Gilead idi 1954, isu ket naibaon idiay Kongsberg. Idi 1956, nagkasarda ken Marvin Anderson ket nagserbida iti Bethel sipud idin. Nasurok nga 60 a tawenen a tagtagiragsaken ni Karen ti amin-tiempo a ministerio. “Saankami a napateg a tattao, ngem nakapatpateg a trabaho ti itungtungpalmi,” kinunana.

 NAGPATEG A LEGAL A PANAGBIKTORIA

Sipud 1948 agingga 1951, nakasaysayaat ti panagrang-ay. Idi 1951, ngimmato iti 29 a porsiento ti promedio a bilang dagiti agibumbunannag, a dimmanon iti kangatuan a bilang a 2,066. Ngem iti daydi a tiempo, nakuestion ti legalidad ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova idiay Norway.

Ti kaso a nangnangruna a nangatrakar iti atension ti publiko ket mainaig iti panangitukon iti Pagwanawanan bayat ti panangasaba iti lansangan. Idi Nobiembre 1949, sumagmamano nga agibumbunannag a mangaskasaba iti lansangan idiay Oslo ti naipan iti polisia ngem nawayawayaanda kalpasan ti sumagmamano nga oras. Iti ngudo ti lawas, situtured manen a nangasaba dagiti Saksi iti lansangan. Kalpasanna, idi Disiembre 6, 1949, naarestar amin nga agibumbunannag a mangaskasaba iti lansangan idiay Oslo. Naibaga kadakuada a maiparit ti agipaima kadagiti magasin iti lansangan no awan ti pammalubos ti polisia. Sigun kadagiti polis, ti panangasabada iti lansangan ket mangpataud iti panaglilinnetlet ken pakasingaan, sa manglapped iti annayas ti trapiko. Pito kadagiti agibumbunannag ti pinalutpot ken insaklangda iti korte, a sadiay a mapatawanda iti bassit a multa wenno maibaludda iti tallo nga aldaw.

Yantangay daytoy ket saan laeng a pananggun-od iti pammalubos ti polisia no di ket ramanenna ti kalintegan a mangaramid a siwawayawaya kadagiti narelihiosuan a patpatienda, nagapelar dagiti kakabsat iti Korte Suprema ti Norway. Iti pagiwarnak a Dagbladet, inlawlawag ti pannakabagi dagiti Saksi ni Jehova a ni John Roos a ti panangasabatayo iti lansangan ket di pulos nangpataud iti aniaman a pakasingaan. “No ti panangasaba iti lansangan ket saan a mangsinga iti talna, saan a manglapped iti annayas ti trapiko, ken saan nga agresulta iti panaglilinnetlet,” inkalinteganna, “kasapulan pay kadi ti agkiddaw  iti pammalubos ti polisia? Wenno adda kalintegan ti siasinoman nga umili a mangasaba gapu iti wayawaya ti relihion?” Bayat ti pananguray dagiti Saksi iti desision ti Korte Suprema, intultuloyda ti nangasaba iti lansangan iti laksid ti agtultuloy a panangarestar ken dumakdakkel a multa. Adda dagiti agibumbunannag a naminsangapulo pay ketdi a naarestar.

Idi Hunio 17, 1950, ti Korte Suprema binaliktadna ti desision ti korte ti siudad, ket naabsuelto dagiti agibumbunannag! Daytoy ken dadduma pay a desision ti nangpatalged a dagiti Saksi ni Jehova iti Norway ket addaan iti legal a kalintegan a mangitukon kadagiti naibatay-Biblia a literatura, iti man lansangan wenno iti binalaybalay, a saandan a kasapulan ti agkiddaw iti pammalubos ti polisia.

DAGITI NAKALLALAGIP A KOMBENSION

Kadagiti dekada 1950 ken 1960, adu a nakallalagip a kombension ti nangpabileg iti organisasion ken namagsinged kadagiti Saksi. Da Nathan H. Knorr ken Milton G. Henschel, manipud iti sangalubongan a hedkuarter, ti dua kadagiti nagpalawag iti nasional a kombension idiay Lillehammer idi 1951. Nagkombension dagiti delegado manipud iti amin a paset ti pagilian. Anian a ragsak dagiti delegado ta 89 ti nabautisaran ken 2,391 ti dimngeg iti palawag publiko! Iti simmaganad a tawtawen, naragsakan unay dagiti delegado manipud Norway a timmabuno kadagiti internasional a kombension idiay London ken New York. Kalpasanna, idi 1955, agarup 2,000 a Saksi a taga-Norway ti timmabuno iti internasional a kombension idiay Stockholm, Sweden.

Saan la ketdi a malipatan ti “Sao ti Kinapudno” nga internasional nga asamblea a naangay idi 1965 iti Ullevål Stadium idiay Oslo. Ngem adda parikut a timmaud. Iti karabiyanna sakbay ti asamblea, adda ay-ayam ti soccer iti istadium iti nagbaetan ti team ti Norway ken team ti sabali a pagilian. Sangabatalion a Saksi ti naguray kadagiti  pagserkan ti istadium agingga a nakapanaw dagiti nagbuya iti soccer. Kalpasanna, nagdardarasda a simrek tapno isaganada ti istadium para iti asamblea. Nagpatpatnag a nagtrabahoda​—nagdalus, nagibelleng kadagiti basura, ken nangibangon kadagiti tolda para iti kapeteria. Nagibangonda pay kadagiti plataporma, pabilion dagiti agtokar, ken maysa a bodega ken tallo a babassit a siled para kadagiti dekorasion​—amin ket naatepan iti pan-aw. “Maysa dayta a milagro iti nagpatnag,” dinakamat ti pagiwarnak a Dagbladet. “Ti Ullevål Stadium ket napagbalin a nangayed nga away . . . Di nakappapati a gapuanan dagiti Saksi ni Jehova.”

Dagiti managpadagus a kakabsat iti Norway pinadagusda ti nasurok 7,000 a ganggannaet a delegado, a kaaduan kadakuada ket taga-Denmark. Naibangon ti adu a tolda iti nawayang a lugar iti ruar ti siudad. Nasayaat dayta a lugar no mayat ti paniempo. Ngem saan la ketdi a malipatan dagiti 6,000 a nagkampo sadiay ti panagbalin dayta a lugar a kapitakan gapu iti panagtudona kadagiti immuna nga aldaw ti asamblea. Agyamyaman ti isuamin idi simmayaat ti paniempo iti maudi a dua nga aldaw. Iti laksid ti saan a nasayaat a paniempo, dagiti lumugar ken bisita a delegado tinagiragsakda ti nabara a Nakristianuan  a timpuyog, ket naparegtada iti naintiempuan a naespirituan a programa. Anian a ragsakda ta 199 ti nabautisaran ken nadanonda ti kangatuan pay laeng a bilang a 12,332 a dimngeg iti palawag publiko nga impaay ni Kabsat Knorr!

“TI PANANGASABA TI KAPATGAN ITI BIAGMI”

Malaksid iti panangasaba iti binalaybalay ken kadagiti lansangan, tinagiragsak ti adu a kakabsat dagiti nasayaat a resulta ti di pormal a panangasaba. Idi 1936, ni Konrad Flatøy, nga agtartrabaho kas stoker iti maysa a barko, pinaimaanna iti bokleta ti maysa a katrabahuanna a ni Paul Bruun. Binasa ni Paul ti bokleta iti dayta met laeng a rabii.

“Dagus a nabigbigko a daytoy ti kinapudno,” kinuna ni Paul, “ken pinagminar ti bokleta ti nagdumaan ti pudno ken palso a relihion.” Bayat nga immadu ti naammuan ni Paul, inkasabana dayta iti sabsabali. Idi tiempo ti gubat, inyadalanna ti maysa nga interesado a marino. Bayat nga umun-uneg ti pannakaammona iti Biblia, makonsiensian ti marino a mangusar kadagiti masinggan ti barko. Idi naammuan dagiti autoridad ti narelihiosuan a patpatien ti marino, binilinda ni Paul nga isardengna nga iyadalan iti Biblia. Saan nga immannugot ni Paul isu a pinababada ida a dua iti barko idi simmangladda idiay London. Makabulan kalpasanna, limned ti barko kalpasan a mapuntaan iti torpedo. Di nagbayag, nagpabautisar ti marino, ken naawis met ni Paul nga ageskuela iti Gilead tapno agbalin a misionero. Kalpasan a nagraduar idi 1954, naibaon ni Paul ditoy Pilipinas kas misionero. Idi  agangay, nagsubli iti Norway ket nagserbi kas manangaywan iti sirkito, a kaduana ni Grethe a baketna.

Idi 1948, ni Holger Abrahamsen ket agtartrabaho kas drayber dagiti trabahador a mapan ken agawid manipud iti pantalan ti Narvik, a pagkalkalianda babaen ti dakkel a makina. Sangkaibaga ni Holger, “Ti panangasaba ti kapatgan iti biagmi; saankami nga agbiag no dikam mangasaba.” Gapuna, inusar ni Holger ti amin gundaway a mangasaba kadagiti pasaherona. Ni Olvar Djupvik ti maysa kadagita a pasahero a naginteres, ket imbagana met iti nobiana a ni Anne Lise ti maipapan iti namnama a Paraiso. Idi agangay, nagpabautisarda a dua, ket pinadakkelda ti uppat nga annakda kas ad-adipen ni Jehova. Maysa kadakuada ni Hermann, a nagserbi kas misionero idiay Bolivia a kaduana ni Laila a baketna. Idi agangay, nagsublida iti Norway a pagserserbian itan ni Hermann kas agdaldaliasat a manangaywan.

PANANGAYWAN ITI ARBAN NI JEHOVA

Bayat ti dekada 1960 ken 1970, naaramid dagiti napateg a panagbalbaliw iti sanga nga opisina ken kadagiti kongregasion. Ni Roar Hagen ti simmukat ken Marvin Anderson kas manangaywan iti sanga. Kalpasanna, idi 1969, nadutokan ni Thor Samuelsen kas manangaywan ti sanga. Idi 1976, nabukel ti Komite ti Sanga a mangiwanwan iti sanga nga opisina. Dagiti damo a nangbukel iti Komite ti Sanga ti Norway ket da Thor Samuelsen, Kåre Fjelltveit, ken Niels Petersen.

Idi Oktubre 1972, nabukel ti bagi dagiti panglakayen nga agserbi kas naespirituan a papastor kadagiti kongregasion. Naipaayan iti tulong dagiti nataengan a lallaki iti kongregasion tapno makualipikarda a mangipastor iti adu a kabbaro nga umawat iti kinapudno iti Biblia. Sipud idin, sibabaknang a binendisionan ni Jehova ti ilina bayat a sisusungdo nga agserserbida iti sidong ti naayat a panangiwanwanna.

 IMPANGAG DAGITI SAMI TI NAIMBAG A DAMAG

Iti sumagmamano a dekada, adu a payunir ken dadduma pay ti nangikasaba iti naimbag a damag kadagiti umili a Sami, agraman kadagiti agipaspastor iti ugsa kadagiti patag a paset ti bambantay ti Finnmarksvidda. Nupay makapagsao iti Norwegian ti kaaduan a Sami, adda dagiti gundaway a kasapulan dagiti agibumbunannag ti agipatarus. Ti maysa kadagiti immuna a Saksi a nangaskasaba iti lenguahe a Sami ket ni Aksel Falsnes, nga adda darana a Sami ken makapagsao iti Sami, Norwegian, ken Finnish. Ti adingna a babai, nga agnanaed iti makin-abagatan a Norway, ti immuna a nangawat iti kinapudno ket pinatulodanna ni Aksel iti maysa kadagiti publikasiontayo. Kasta unay ti interes ni Aksel a nangbasa iti dayta. Awan ti Saksi iti paset ti Troms a pagnanaedanna. Ngem idi 1968, ni Aksel ket sinarungkaran ti sumagmamano a payunir ken ti manangaywan iti sirkito ket tinulonganda a rumang-ay iti naespirituan.

Nagbalin a naregta nga agibumbunannag ni Aksel. Masansan nga iluganna ti bisikletana iti bangkana iti parbangon, aggaud a lumasat iti fjord, sa agbisikleta a mapan iti kada komunidad. Gapu ta makapagsao iti lenguahe a Sami, sieepektibo a nakasabaan ni Aksel dagiti umili a Sami kadagiti nasulinek a lugar ti Finnmark.

Nabaneg a lalaki ni Aksel, isu a nadanonna dagiti adayo a naiputputong nga umili babaen ti ski. Naminsan, iti arinunos ti tiempo ti lam-ek, nag-ski manipud Karasjok a limmasat iti kapatagan ti bantay agingga idiay Kautokeino sa nagturong idiay Alta. Ti laeng mabalinna nga  itugot ket simple a backpack a naglaon iti sumagmamano a personal a kasapulanna ken sumagmamano a literatura. Kalpasan ti sumagmamano a lawas, nakagteng iti pagtaengan dagiti gagayyemna idiay Alta, a nawanasna ti intero a distansia nga agarup 400 a kilometro babaen ti ski!

Idi rugrugi ti dekada 1970, sumagmamano a Sami ti nangawat iti kinapudno. Idiay Hammerfest, maysa a Sami a babai ken ni lakayna ti nakipagadal kadagiti Saksi ni Jehova. Di nagbayag, naginteres ti sumagmamano a kabagianna idiay Alta. Da Arne ken Marie Ann Milde, nga special pioneer idiay Alta, rinugianda nga iyadalan iti Biblia dagitoy a napasnek nga umili ket masansan a 10 wenno 12 ti makipagadal. Idi agangay, agarup kagudua kadagitoy ti nagbalin a Saksi.

“Maysa a karit ti mangasaba kadagiti umili a Sami,” kuna ni Hartvig Mienna, maysa a Sami a payunir idiay Alta nga agus-usar iti pang-niebe a lugan iti panangasabana kadagiti naiputputong nga umili. “Agaaddayo dagiti lugar, ken naisinggalut dagiti umili iti tradisionda. Ngem managpadagusda, ket nakairugikami iti sumagmamano a panangyadal iti Biblia kadakuada.”

 PINADPADAANANDA ITI ADU A TAWEN

Nagtultuloy ti iyaadu dagiti agibumbunannag sipud idi ngalay ti dekada 1960 agingga idi ngalay ti dekada 1970. Ngem nasubok ti pammati ti dadduma a kakabsat mainaig kadagiti in-inanamaenda a mapagteng iti tawen 1975. Idi saan a dimteng ti dakkel a rigat idi 1975, sumagmamano ti nangpanaw iti organisasion; ket idi 1976 agingga 1980, medio bimmassit ti bilang dagiti agibumbunannag. Dadduma kadagiti naupay ti temporario a gimminad iti Nakristianuan nga aktibidadda. Ngem ania ti panagrikna ti kaaduan no maipapan iti panagtultuloyda nga agserbi ken Jehova?

“Adda panagpadpadaan ken kinagagar mainaig iti 1975,” inadmitir ni Hans Jakob Lilletvedt, “ngem saan a dayta ti nagpannurayan ti pammatik.”

Kinuna dagiti matalek ken nabayagen a Saksi a da John ken Edith Johansen: “Idi indedikarmi ti biagmi ken Jehova, saanmi a pinanunot nga agingga laeng iti maysa a partikular a petsa ti panagserbimi, isu nga intultuloymi latta ti nagserbi a kas iti dati.”

“Agserbiak ken Jehova iti agnanayon,” kuna ni Lea Sørensen. “Saan a napateg kaniak no dumteng ti panungpalan iti 1975 wenno kalpasanna.”

BARO A SANGA NGA OPISINA

Immadu ti trabaho iti sanga nga opisina idi arinunos ti dekada 1970. Gapuna, kasapulan ti kanayonan a Bethelite, pagnaedan, ken lugar a pagtrabahuan. Gapu iti dayta, idi 1979, inaprobaran ti Bagi a Manarawidwid ti plano a panangibangon iti baro a sanga nga opisina iti ruar ti Oslo. Idi arinunos ti 1980, nakasarak dagiti kakabsat iti mayanatup a lugar idiay Ytre Enebakk, agarup 30 a kilometro manipud sentro ti Oslo.

Tapno basbassit ti magastos iti panagibangon, naawis dagiti boluntario nga agibangon kadagiti pasdek. Adda rigrigatna ti panangala kadagiti equipment iti  panangibangon, mangipaay iti taraon ken pagdagusan ti agarup 100 a tattao, ken mangikoordinar iti intero a proyekto.

Nasurok a 2,000 a lumugar ken ganggannaet a kakabsat ti ‘situtulok a nangidaton iti bagbagida.’ (Sal. 110:3) Adu ti nagidonar kadagiti patatas, nateng, prutas, tinapay, itlog, ikan, kawes, ken alikamen. Adda dagiti nagpukan kadagiti kayo iti kabakiran, bayat a ti dadduma inaramidda a tabla dagiti troso babaen ti bassit a pagragadi a makina iti lugar a pagibangonan. Adu pay ti timmulong babaen ti panagpautang ken panagidonarda iti kuarta.

Dadduma a nasanay a trabahador ti nakatulong ngem iti limitado laeng a tiempo. Adu a trabaho ti nagapuanan dagiti di nasanay a boluntario. Ni John Johnson, a nangiwanwan iti pannakaikabit dagiti linia ti koriente, dineskribirna ti nariknana ken ti dadduma pay a manangaywan iti panangibangon mainaig iti kinakurang ti abilidadda. “Nasursuro dagiti boluntario no kasano nga aramiden ti  trabaho ket nagsayaat ti nagapuananda,” kuna ni John. “Nakaskasdaaw a makita no kasano a nasolbar dagiti problema ken ti nasayaat a nagbanaganna. Nabatad a ni Jehova a Dios ti mangiwanwanwan iti panagibangon.”

Naballigi a naitungpal ti trabaho gapu iti kinaanep dagiti boluntario, kinaparabur dagiti kakabsat, ken iti panangbendision ni Jehova. Nangrugi ti panagibangon idi rugrugi ti 1981, ket idi Mayo 19, 1984, naidedikar ti baro a sanga nga opisina idi bimmisita ni Milton Henschel a kameng ti Bagi a Manarawidwid. Ti proyekto a panagibangon ket gubuayan a mismo ti dakkel a rag-o ken pinasingedna dagiti kakabsat iti Norway. Kadagiti tawtawen kalpasan a nakompleto ti proyekto, adu a boluntario iti panagibangon ti nagserbi kas auxiliary wenno regular pioneer.

PANANGPAPARTAK ITI PANAGIBANGON ITI KINGDOM HALL

Idi 1928 nga imbangon dagiti uppat nga agkakabsat a Fjelltvedt ti umuna a paggigimongan para kadagiti  agdaydayaw ken Jehova iti kabangibang ti Bergen. Idi rugrugi ti dekada 1980, sumagmamano a kongregasion ti nagibangon wenno gimmatang iti bukodda a Kingdom Hall. Ngem adu a kongregasion ti aggigimong pay laeng kadagiti saan a mayanatup a naabangan a pasdek. Bayat ti pannakaibangon ti sanga nga opisina, nagsasaritaan ti dadduma a kakabsat no kasanoda a mapapartak ti panangibangon kadagiti Kingdom Hall. Ammoda nga adda grupo dagiti kakabsat idiay United States ken Canada a nagpartak a nakaibangon kadagiti Kingdom Hall, isu a naikunada, ‘No kabaelan dagiti kakabsat sadiay nga aramiden dayta babaen ti tulong ni Jehova, apay ketdin a ditay kabaelan?’

Dadduma a kakabsat ti nagaramid kadagiti drowing ken nangisagana kadagiti espesipiko a detalye, ket kalpasan ti modelo a proyekto idiay Askim idi 1983, tallo a Kingdom Hall ti napartak a naibangonda idi 1984​—idiay Rørvik, Steinkjer, ken Alta. Kasanoda a naaramid dayta? Nasaksakbay nga insaganada dagiti pundasion sa siaannad a nakikoordinarda kadagiti boluntario​—nasanay ken saan a nasanay​—iti wagas a makompleto iti sumagmamano laeng nga aldaw ti nadumaduma a benneg ti panagibangon.

Iti simmaganad a sangapulo a tawen, agarup 80 a Kingdom Hall ti napartak a naibangon iti Norway. Idi agangay, nagdaliasat dagiti kakabsat a Norwego a napan idiay Iceland tapno tumulongda iti pannakaibangon ti tallo a Kingdom Hall sadiay. Nupay addan Kingdom Hall ti kaaduan kadagiti kongregasion iti Norway, adu pay ti kasapulan nga aramiden. Kasapulan a matarimaan dagiti daan, dadduma ti nasken a mapalawa, ken masapul ti agibangon kadagiti baro.

“BIMMILEG TI SINGGALUT TI PANAGKAKABSAT”

Dagiti naibangon a Kingdom Hall ket nakaipaay kadagiti praktikal ken napintas a lugar a pagdaydayawan, ken  nakaipaay iti nasayaat a panangsaksi kadagiti komunidad. Kas pagarigan, tallo a kakabsat ti nakisarita kadagiti opisial ti siudad idiay Fredrikstad tapno mayurnos ti pannakaibangon ti Kingdom Hall idi 1987. Nagkakatawa dagiti opisial idi ibaga dagiti kakabsat a malpas dayta a pasdek iti tallo nga aldaw. Ngem uray iti umuna pay laeng nga aldaw, iti Biernes, nakitan dagiti opisial a kabaelan dagiti Saksi nga ileppas dayta kas iti implanoda. Iti Sabado, maysa kadagiti opisial ti nangipan iti banda iti lugar a pagibangonan ket binilinna ida nga agtokar kas panagpadispensarna. Maysa a babai a nakaimatang iti pannakaibangon ti Kingdom Hall iti ili ti Arendal idi 1990, ti nagkuna: “Nakaskasdaaw ti kinaalistoyo nga agibangon, ngem ad-adda pay a makapasiddaaw a makita dagiti nakaisem ken nararagsak a trabahador.”

Adda itan dua a Regional Building Committee a mangiwanwanwan iti panagibangon kadagiti Kingdom Hall iti intero a Norway. Sidadaan met dagiti kakabsat a lallaki ken babbai a nagboluntario para kadagiti daddadakkel  ken ad-adu pay a proyekto a panagibangon. Kas pagarigan, idi 1991 ken 1992, nasken a palawaen dagiti kakabsat ti sanga nga opisina. Kasta met, nangibangonda iti nagpintas nga Assembly Hall idiay Oslo idi 1994. Idi 2003, maysa a grupo dagiti agibangbangon ti nangipatakder iti dakkel a Kingdom Hall idiay Bergen, a mabalin a paggigimongan ken pagasambleaan.

Malaksid iti panagtitinnulong ken panagkaykaysa iti panggep a resulta dagitoy a proyekto, nagsayaat met ti epekto dayta kadagiti adipen ni Jehova. “Dayta ti namagsinged kadagiti kongregasion,” kuna ti maysa a kabsat a timmulong iti panagibangon iti Kingdom Hall sipud idi 1983. “Bimmileg ti singgalut ti panagkakabsat​—simminged ti panaggagayyemmi ken simmayaat ti abilidadmi nga agtrabaho a sangsangkatunos.”

IMMADU TI TRABAHO ITI BETHEL

Kalpasan a nakompleto ti baro a sanga nga opisina, posiblen a manayonan ti agserbi iti Bethel ken mangaramid iti ad-adu a trabaho a makatulong iti panangasaba iti Norway. Kas pagarigan, umad-adu a literatura ti naipatarus iti Norwegian. Maysa a nagpateg a gapuanan ket ti pannakaipablaak ti intero a Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan iti Norwegian idi 1996. (Ti Norwegian a Baro a Lubong a Patarus ti Kristiano a Griego a Kasuratan ket nairuar idi 1991.) Iti agdama, dandani amin a literatura nga impablaak dagiti Saksi ni Jehova ket naipatarusen iti Norwegian, agraman ti pagreperensiaan a Pannakatarus iti Kasuratan.

Karaman met iti baro a pasilidad ti sanga ti kasapulan unay a siled a pagirekordan. Sipud idi dekada 1960, dagiti drama iti kombension ket mairekrekord kadagiti Kingdom Hall ken iti attic ken basement dagiti sigud a pasdek ti sanga. Saan idi a nasayaat dagiti pagirekordan, ken masansan a maisardeng ti panagirekord gapu iti uni dagiti lugan. Ngem babaen ti pagirekordan iti baro  a pasilidad, napapartak ti pannakairekord dagiti drama, video, ken kankanta ti Pagarian. Ti sanga ket agirekrekord pay iti Pagwanawanan ken Agriingkayo! iti Norwegian ken pinagbalinna a posible a ti intero a Biblia ken dadduma pay a libro ket magun-odanen iti CD ken iti Web site a www.pr418.com.

PANAGSERBI ITI LUGAR NGA AD-ADDA NGA AGKASAPULAN

Kaaduan nga agibumbunannag ti kongregasion ti nangaskasaba kadagiti lugarda, ngem adu met nga agibumbunannag ken payunir ti napan kadagiti manmano a makasabaan a teritoria iti adayo nga amianan, a kas iti Longyearbyen iti arkipelago ti Svalbard. Dadduma nga agibumbunannag ti immakar kadagiti nasulinek a lugar tapno ikasabada ti naimbag a damag ken, no posible, tumulongda a mangipasdek kadagiti kongregasion.

Idi nagkasar da Finn ken Tordis Jenssen idi 1950, ammoda a kasapulan ti agibumbunannag idiay Hammerfest, maysa kadagiti kaamiananan a siudad iti lubong. Awan unay ti makukuarta da Finn ken Tordis; ngem napigsa ken determinadoda, ken adda bisikletada. Gapuna, nagbisikletada manipud Bodø agingga Hammerfest, a 900 a kilometro ti kawatiwatna. Idi nakaguduadan ti panagdaliasatda, adda dagiti gagayyemda a siaasi a nangted iti pagpleteda tapno makaluganda iti bangka para iti nabatbati pay a biaheda. Idiay Hammerfest, okupado da Finn ken Tordis a nangasaba ken nagawis kadagiti tattao a dumngeg iti palawag ni Finn iti kada ngudo ti lawas. Binendisionan ni Jehova ti kinaanepda, ket di nagbayag, nakabuangayda iti bassit a kongregasion.

Maysa kadagiti nagpalawag iti kombension distrito idiay Trondheim idi 1957 ti nangparegta kadagiti agibumbunannag a panunotenda no mabalinda ti umakar iti lugar nga agkasapulan kadagiti manangaskasaba. Umim-imdeng idi a naimbag da Viggo ken Karen Markussen, a taga-Stavanger. Kinidag ni Viggo ni Karen, ket naawatan a dagus ni Karen ti kayatna a sawen. ‘Panawanmin  ti Stavanger iti din agbayag,’ napanunot ni Karen. Ngem ania ngata ti makuna dagiti tallo a babbalasangda, nga aminda ket agibumbunannag nga agtawen iti 11 agingga iti 14?

Kalpasan ti kombension, nagsasaritaan ti pamilia Markussen ti maipapan iti palawag ket immanamong ti intero a pamilia a mabalinda ti agserbi iti lugar nga addaan iti dakdakkel a panagkasapulan. Kas sungbat iti suratda, kiniddaw ti sanga nga opisina nga umakarda idiay Brumunddal, a sadiay awan pay ti kongregasion. Gapuna, idi 1958, inlako da Viggo ken Karen ti moderno a balayda ken ti pagar-aramidan ni Viggo iti muebles, ket immakar ti pamilia iti simple a balay a naaramid iti troso iti asideg ti Brumunddal. Binendisionan ni Jehova ti panagsakripisioda, ket iti simmaganad a tawtawen, adu kadagiti inyadalanda ti immawat iti kinapudno. Idi agwaywayasen dagiti babbalasangda ken nadutokan ni Viggo nga agserbi kas manangaywan iti sirkito, addan maysa a naregta a bassit a kongregasion idiay Brumunddal a buklen ti agarup 40 nga agibumbunannag.

Dagiti agkabannuag a kakabsat a lallaki rinegtaanda met ti nangasaba babaen ti iyaakarda kadagiti lugar nga awan ti kongregasion. Idi 1992, maysa a grupo dagiti lallaki a payunir, a kaaduan kadakuada ket agtawen iti agarup 19, ti immakar idiay Måløy iti Nord Fjord tapno surnadanda dagiti nangipakita iti interes sadiay. Sipipinget a nangasabada ken dagus a nangangayda kadagiti gimong iti ab-abanganda a balay. Maysa nga interesado a babai nga inyadalanda ti nakaparparabur ket nagbalin a pannakainada. Idi agangay, immakar idiay Måløy ti maysa a panglakayen a kaduana ni baketna, ket naipasdek ti maysa a kongregasion. Nakasaysayaat ti nagapuanan dagitoy nga agkabannuag ta adu ti inyadalanda iti Biblia, adu ti annongenda iti kongregasion, ken pinabilegda ti narayray a baro a kongregasion. “Maysa dayta a naragsak a kapadasan ken naisangsangayan a gundaway tapno rumang-ay  iti naespirituan,” kuna ti maysa kadakuada. Kas resulta ti kinaanep dagitoy nga agkabannuag ken ti dadduma pay, adda itan agarup 30 nga agibumbunannag iti Nord Fjord Congregation, ket 50 agingga 60 a panagadal iti Biblia ti ikonkonduktada.

PANANGASABA KADAGITI IMIGRANTE

Iti naglabas a 20 a tawen wenno nasursurok pay, nagtultuloy nga immadu dagiti imigrante iti Norway. Gapuna, nagtitinnulong dagiti kongregasion a nangasaba kadagiti imigrante iti bukodda a lenguahe wenno iti pagsasao a maawatanda. Ti umuna a kongregasion idiay Norway nga agus-usar iti ganggannaet a lenguahe ket naipasdek idi 1986. Naawagan dayta iti Oslo Latin Congregation gapu ta dagiti aggigimong dita ket dagiti agsasao iti Espaniol ken Portuguese, a kaaduan kadakuada ket naggapu iti Latin America. Agarup iti dayta met laeng a tiempo, rinugian ti dadduma nga agibumbunannag ti organisado a panangasaba kadagiti agsasao iti Ingles idiay Oslo. Nakasarita dagiti agibumbunannag ti adu nga interesado, nangruna dagiti naggapu iti Africa ken Asia. Dadduma kadagita nga interesado ti nakasabaan iti lansangan; adda met dagiti nakasabaan iti ayan dagiti nagbakuit. Inusarda met dagiti direktorio tapno birokenda ti nagnagan dagiti ganggannaet a makapagsao iti Ingles. Adu a panagadal iti Biblia ti nairugi, ket idi 1990, nabuangay ti Oslo English Congregation.

Sipud idin, adu a Norwego nga agibumbunannag ti nagregget nga agadal kadagiti ganggannaet a lenguahe. Iti tulong dagiti ganggannaet nga agibumbunannag, nabuangayda dagiti grupo wenno kongregasion para kadagiti makapagsao iti Arabic, Chinese, English, Persian, Polish, Punjabi, Russian, Serbo-Croatian, Spanish, Tagalog, Tamil, ken Tigrinya.

Rimmang-ay met ti tay-ak ti sign-language. Adda sumagmamano a ribu a tuleng nga agus-usar iti Norwegian  Sign Language, ket pagregreggetan ti organisasion a tulongan ida. Idi dekada 1970, dagiti kakabsat rinugiandan nga ipatarus iti sign language ti dadduma a paset ti gimong, asamblea, ken kombension, ket sipud idin, adda dagiti agibumbunannag a nagadal iti sign-language. Adda dagiti grupo ti sign-language a nabuangay iti dadduma a kongregasion, ket idi 2008, nabuangay ti kaunaan a sign-language a kongregasion idiay Oslo. Iti intero a pagilian, adda agarup 25 a tuleng nga agibumbunannag a mangus-usar kadagiti publikasion a naipatarus iti Norwegian Sign Language ken magun-odanen iti DVD.

DAGITI HOSPITAL LIAISON COMMITTEE

Gapu ta saanda nga agpapayalison iti dara, marigatan no dadduma dagiti pasiente a Saksi ni Jehova nga agsapul iti panangagas a kasapulanda ken maawat ti konsiensiada. Tapno matulongan dagiti Saksi nga adda iti kasta a situasion ken maipaayanda kadagiti impormasion maipapan iti alternatibo a pannakaagas, nangbuangay ti organisasion kadagiti Hospital Liaison Committee (HLC) iti Norway idi 1990. Sipud 1990 agingga 2010, dagiti kakabsat a kameng ti Oslo HLC nangangayda iti agarup 70 a miting kadagiti medical staff dagiti ospital iti lugarda ket nangipaayda iti tulong iti nasurok a 500 a pasiente. Gapu iti kinapinget dagitoy nga HLC, adu a mannakikooperar a doktor ti nabirokanda, ken dagiti medikal nga impormasion nga impaay dagiti HLC ti nangtignay iti ad-adu pay a doktor a mangagas iti pamay-an nga awan panangyalison iti dara. Ap-apresiaren met dagiti pasiente ken dagiti pamiliada ti dakkel a maitultulong dagiti Patient Visitation Group.

Nagpateg ti annongen ti HLC, kas ipakita ti kapadasan ti maysa nga agtutubo a payunir a ni Helen. Idi 2007, nagsakit iti nakaro ket nayospital iti lugarda. Nagbiit a bimmaba ti blood count-na, ket pilpilitenen dagiti doktor nga agpayalison iti dara, nga ibagbagada a dayta laeng ti  kakaisuna a mangispal iti biagna. Babaen ti tulong ti maysa a kameng ti HLC, nayakar ni Helen iti dakdakkel nga ospital nga addaan kadagiti nasaysayaat nga alikamen. Idi dimteng ni Helen ken ni nanangna iti dayta nga ospital, maysa a kameng ti HLC ti nangsabat kadakuada, nangipaay iti pammatalged, ken timmulong tapno maipaay ti kasapulan a medikal a pannakaasikaso. Immannugot ti ospital a mangipaay ken Helen iti panangagas a mangpaadu iti red blood cell-na. Iti uneg ti sumagmamano laeng nga aldaw, simmayaat ti blood count-na, ket di nagbayag, natalgeden ti kasasaadna. Ita nasalun-aten ni Helen, ket ap-apresiarenna ti panangraem ti ospital iti natibker a patpatienna. Kinuna ti agina, “Agyamyamankami unay iti wagas a panagtignay ti organisasion ni Jehova ken no kasano a tinulongan ken inkararagandakami dagiti kakabsat, banag a saanminto a pulos malipatan.”

PANANGBALUSINGSING ITI PAMMADAKES TI MEDIA

Dagiti Saksi ni Jehova idiay Norway ket nagbalin a puntiria ti pammadakes ken adu a negatibo a komento kadagiti pagiwarnak, magasin, ken kadagiti programa ti radio ken telebision. Nangnangruna a kasta idi 1989 agingga 1992. Ti maysa a kangrunaan a busorenda ket ti panangsurottayo iti ibagbaga ti Biblia a panangtrato kadagiti nailaksid. (1 Cor. 5:9-13; 2 Juan 10) Gapu kadagiti negatibo a publisidad, inibturan dagiti Saksi ti ibubusor dagiti makasabaan, katrabahuan, kaeskuelaan, ken kapamiliada. Nupay saan a pagsiddaawan dagiti pasurot ni Jesus no malalaisda, saan a nalaka a daeran ti kasta a kasasaad.​—Mat. 5:11, 12.

“Narigat ti situasionmi idi,” inlawlawag ti maysa a kabsat, “ngem adda met nagimbaganna. Tinignaynak a mangusig manen kadagiti Nainkasuratan a nakaibatayan dagiti patpatiek. Makapabileg iti pammati nga utoben dagiti nagsayaat a naespirituan a taraon a maaw-awatmi manipud iti matalek ken masirib nga adipen. Kas resultana,  napabilegkami a mangsango kadagiti pakasuotan ti pammati.”

“Makaparegta a makita ti kinatured dagiti kakabsat kadagidi a tiempo,” malagip ti maysa a manangaywan iti sirkito. “Nabigbigmi a ti kasayaatan a depensa ket ti naregregta pay a pannakipaset iti ministerio, agraman ti panangasaba iti lansangan. Makaparagsak ta positibo ti panangsango ti adu a Saksi iti ibubusor.”

Ti di nainkasuratan a kapanunotan ti media ket naiduma iti kapanunotan ti maysa a dati a nailaksid no maipapan iti bilin ti Biblia a panangtrato kadagiti nailaksid. “Idi nailaksidak idi agtawenak iti 20,” kuna ni Fred, “inut-utobko ti wagas ti panagbiagko. Nakababain ti pannakailaksidko, ngem positibo ti epekto dayta. Arigna nga ibagbaga ni Jehova kaniak: ‘Masapul nga agtignayka itan, anakko! Dakes ti pagbanagam no saanka nga agbalbaliw.’ Nakapatpateg a leksion daydi a nangtignay kaniak a mangtallikud iti managbasol a wagas ti panagbiagko. Imbes nga ipamaysak ti biagko iti ragragsak ken panaglinglingay, impapusok ti kinapudno. Maysa pay, dadduma kadagiti gagayyemko ti simmayaat ti panangmatmatda iti Nakristianuan a kondukta.” Makaparagsak ta nagbabawi ni Fred, binalbaliwanna ti wagas ti panagbiagna, ket naisubli. Maysa itan a panglakayen.

“NAKASAGANA ITI IYAAY TI ALDAW NI JEHOVA”

Iti laksid ti nasaknap a kinamaterialistiko ken kumarkaro a kinaaleng-aleng iti teritoria, impangpangruna ketdi dagiti adipen ni Jehova dagiti makapabileg iti pammati nga aktibidad, kas iti inaldaw a panagbasa iti Biblia ken pannakigimong. Immadu nga agibumbunannag ti rimmegta iti ministerio babaen ti panagserbida kas regular  pioneer. Inyebkas ti maysa a kabsat ti kapanunotan ti adu idi kinunana: “No inton bigat ket saanak a nakasagana iti iyaay ti aldaw ni Jehova, saanakto met a nakasagana inton talaga nga umay dayta. Kasapulan nga agtultuloytayo nga umabante. Addanto aldaw nga iyaayna.” Awan duadua a dayta a panangmatmat ti nakatulong iti agtultuloy a panagrang-ay a nabatad sipud idi 2001.

Ti naespirituan a probision a nangparegta kadagiti kongregasion ken nangipaay iti nasayaat a nateokratikuan nga edukasion iti adu a kakabsat a lallaki ket ti Ministerial Training School (maawagan ita iti Bible School for Single Brothers). “Gapu iti walo a lawas a napasnek a panagadal iti Biblia,” kuna ti maysa nga estudiante, “ad-adda itan a maapresiarko ti kinapudno. Nagbalin a nakalawlawag ken pudpudno kaniak ti isuamin nga adda iti Biblia!” Iti naglabas a dua a dekada, nasurok nga 60 a nagraduar ti nakatulong a mangpabileg kadagiti kongregasion ken mangparegta kadakuada nga ad-adda pay a makiraman iti ministerio.

NAPADAKKEL KAS SAKSI NI JEHOVA

Iti panaglabas ti tawtawen, adu kadagiti nagpabautisar kas Saksi ni Jehova ket naammuanda dagiti kinapudno iti Biblia babaen kadagiti nagannakda. Dadduma a Norwego nga agibumbunannag ket maikatlo, maikapat, wenno maikalima a henerasion a Saksi. “Masansan a mapampanunotko a naimbag laengen ta nayanakak iti maysa a pamilia a mangipangpangruna iti panagserbi ken Jehova,” kuna ni Ivan Gåsodden, apoko iti tumeng ni Ingebret Andersen, ti kaunaan nga Estudiante ti Biblia idiay Skien. “Ti personal a panagadal, regular a panagbasa iti Biblia, ken naimbag a gagayyem a kapadpadak kadagiti kalat ti nakatulong kaniak nga agtalinaed iti kinapudno.” Dagiti annak ni Ivan, a da André ken Richard, tinagipategda met ti naespirituan a tawidda kas maysa kadagiti kapatgan nga ik-ikutanda.

 “Agyamyamanak unay ta nagtaudak iti Saksi a pamilia,” kuna ti payunir a ni Bente Bu, apoko a babai ni Magnus Randal, a nagpaypayunir babaen ti bangka a Ruth. “Dayta ti nangilisi kaniak iti adu a parikut, ket kayatko nga usaren ti biagko iti wagas a pakagunggonaan ti sabsabali.”

Dadduma a nakapuy iti naespirituan bayat ti kinaagtutuboda ti nagbalin a naregta a Saksi ni Jehova idi adultodan. Kas pagarigan, da Thomas ken Serine Fauskanger a taga-Bergen, ket agpada a pinadakkel dagiti Kristiano a nagannak, ngem naginad ti panagrang-ayda iti naespirituan. Ania ti nakatulong kadakuada a mangbalbaliw iti panangmatmatda maipapan iti panagdayaw ken Jehova?

“Idi 2002, nagserbi iti kongregasionmi ti maysa nga agkabannuag a nagraduar iti Ministerial Training School,” kuna ni Thomas. “Tinulongannak a makiraman iti ministerio ken mangragpat kadagiti naespirituan a kalat.”

 Idi agtawen ni Thomas iti 25, inkasarna ni Serine, ket idi 2007, immakarda idiay Båtsfjord, Finnmark, tapno tumulongda iti agassawa a payunir a mangsurnad kadagiti nangipakita iti interes iti Biblia. Di nagbayag, nagpayunir met da Thomas ken Serine. Idi 2009, tallo a bulan a nangasabada idiay Kjøllefjord a purok dagiti mangngalap nga awan pay ti makinteritoria a kongregasion. Nasurok a 30 a panangyadal iti Biblia ti nairugida ken ti dadduma pay nga agibumbunannag a simmurot kadakuada. Kalpasanna, immakar da Thomas ken Serine iti lugar nga asideg ti Kjøllefjord tapno tumulongda a mangsarungkar kadagiti nangipakita iti interes. Iti agdama, regular nga agbibiaheda iti agarup tallo ket kagudua nga oras a mapan tumulong kadagiti interesado. Okupado ti biagda, ngem kuna ni Serine: “Naragsak ken saan a narikut ti biagko itan. Awan unay ti ik-ikutanmi ngem awan met unay ti parikutmi.”

 MANGINANAMA BUYOGEN TI PAMMATI KEN JEHOVA

Adun ti nagbalbaliwan ti biag sipud nangrugi a mangasaba iti Norway ti Estudiante ti Biblia a ni Knud P. Hammer ken ti dadduma pay. Idi damo, nakadkadlaw ti nakaidumaan dagiti Saksi ni Jehova gapu ta isursuroda ti kinapudno iti Biblia iti maysa a kagimongan a domdominaran dagiti relihion a mangisursuro kadagiti palso a doktrina. Iti panaglabas dagiti dekada, adu a napasnek a tattao ti naragsakan ta naammuanda ti maipapan iti Biblia ken sidadaan a dimmasigda iti pudno a panagdayaw.

Ita, nagbalbaliwen ti panangmatmat dagiti tattao iti Norway maipapan iti relihion. Manmanon ti mamati iti Dios, ken maibilbilang a kinapangas ti panangibaga nga adda maymaysa a pudno a relihion. Dagiti interesado kasapulanda ti panawen ken panagregget tapno maaddaanda iti pannakaammo iti Biblia ken mapabileg ti pammatida iti Dios ken iti Biblia. Kaaduanna a nabaybayagda pay a sursuruen no kasano ti agbiag maitunos kadagiti pagalagadan ti Biblia. Nupay kasta, itultuloy ni Jehova nga iturong dagiti napasnek a tattao , agnanaedda man kadagiti naiputputong a purok dagiti mangngalap wenno kadagiti moderno a nangangato nga apartment kadagiti napusek a siudad.​—Juan 6:44.

Kas kadagiti kapammatianda iti intero a lubong, ibilang dagiti Saksi ni Jehova iti Norway a nakapatpateg ti “pribilehio nga awanan buteng a panangipaay iti sagrado a panagserbi” iti Soberano nga Apo, a ni Jehova. (Luc. 1:74) Bayat a siaanep a sapsapulenda dagiti nalinteg-panagpuspusona a tattao iti daytoy a nakalawlawa a teritoria, masirsirpatandan ti makapaamanga, naparaisuan a kinangayed ken kinatalingenngen a pinanggep ti Namarsua para iti intero a daga. Dagiti agdaydayaw ken Jehova iti Norway ket kas kadagiti nasungdo a kakabsatda iti intero a daga, a sigagagar a mangpadpadaan iti panawen inton ti Pagarian ti Dios aramidenna ti pagayatan ti Dios iti amin a paset daytoy nakapimpintas a planetatayo.​—Dan. 2:44; Mat. 6:10.

[Blurb iti panid 106]

Nakigimong latta uray sakasaka!

[Blurb iti panid 111]

“Naturogak kas maysa a Pentecostal, nagriingak kas maysa a Saksi ni Jehova”

[Blurb iti panid 122]

“Talaga a saandakayo a mapagtallikud iti pammatiyo”

[Blurb iti panid 157]

‘Masapul nga agtignayka itan, anakko! Dakes ti pagbanagam no saanka nga agbalbaliw’

 [Kahon/Ladawan iti panid 90]

Maipapan iti Norway

Pagilian

Nalatak ti Norway gapu kadagiti agkakangayed a fjord ken bambantayna, agraman ti rinibribu nga islana. No idilig iti Italia, medio nalawlawa ti Norway no saan a mairaman ti arkipelago ti Svalbard iti nagbaetan ti mainland ken North Pole. Nupay adda tiempo a nakaro ti lam-ek iti Norway, nangruna ti pasetna iti rehion ti Arctic, ti bara manipud iti Atlantico ken ti direksion ti angin pagbalinenna a mas kalkalainganna ti temperatura iti kaaduan a paset ti pagilian no idilig iti dadduma a pagilian a masarakan iti isu met laeng a rehion.

Umili

Kaaduan kadagiti lima a milion nga umili ket katutubo a Norwego, ken agarup 10 porsiento ket imigrante. Adda met dagiti Sami (dati a maaw-awagan iti Lapps), a ti pagsapulan pay latta ti kaaduan kadakuada ket panagkalap, panaganup, panagsilo, ken panagtaraken iti ugsa.

Lenguahe

Ti opisial a lenguahe, a Norwegian, ket adda dua a kita ti pannakaisuratna—Bokmål (Book Language), nga us-usaren ti kaaduan ken umasping unay iti Danish, ken Nynorsk (New Norwegian).

Pagsapulan

Ti kangrunaan a pagsapulanda ket panagpataud iti langis ken gas ken dagiti industria a pagaramidan kadagiti produkto. Ti ikan ti maysa kadagiti kangrunaan a produkto nga ilaklakoda iti sabali a pagilian. Agarup tallo porsiento laeng a paset ti Norway ti mataltalon.

Taraon

Ti kangrunaan a taraon dagiti umili ket ikan, karne, patatas, tinapay, ken produkto ti gatas. Ti paboritoda a putahe ket Fårikål (inanger a karne ti karnero nga adda repoliona). Ngem nanaynayonan ti kita ti taraonda kas resulta ti panagadu ti imigrante iti kallabes a tawtawen.

 [Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 95, 96]

Nagserbi ken Jehova iti Amin a Pigsana

THEODOR SIMONSEN

NAYANAK 1864

ESTUDIANTE TI BIBLIA SIPUD 1905

ABABA A PAKASARITAANNA Dati a ministro ti Free Mission a nagbalin nga agdaldaliasat a manangaywan.

▪ IDI naammuan ni Theodor iti publikasiontayo a ti sursuro nga impierno ket maikontra iti Biblia, pinaneknekanna ti kinapalso dayta a sursuro babaen kadagiti sermonna iti kapilia ti Free Mission​—a nagustuan unay ti adu kadagiti agdengdengngeg kenkuana. Ngem maysa nga aldaw, kalpasan ti sermonna, nakaawat ni Theodor iti bassit a papel a nakaisuratan ti, “Daytoyen ti maudi a sermonmo ditoy!”

Idi 1905 nga impalawag ni Theodor dayta a maudi a sermonna iti kapilia ti Free Mission, ket iti dayta met laeng a tawen a nagbalin nga Estudiante ti Biblia. Kalpasanna, nangipaay iti adu a palawag iti ginasgasut a manangapresiar nga Estudiante ti Biblia. Sinuportaran ni Theodor ti pamiliana babaen ti panagpintor iti balay, bayat a nangaskasaba ken nangisursuro kadagiti ngudo ti lawas. Epektibo ni Theodor iti panangisurona gapu ta nauneg ti pannakaammona iti Biblia sa kalmado ken lohikal ti wagas a panangilawlawagna. Napintas met ti bosesna ken kaaduanna a rugian ken ingudona dagiti palawagna babaen ti panagkantana a danggayanna iti panagtokarna iti zither.

Idi 1919, idi nagbaliw ti kasasaad ti pamiliana, nagserbi kas agdaldaliasat a manangaywan. Nagbisbisita kadagiti kongregasion iti Norway, Denmark, ken Sweden agingga idi 1935. Makabannog dayta a trabaho ta malaksid a paregtaenna dagiti  kongregasion ken naiputputong a grupo, agpalawag pay kadagiti ili a sadiay awan pay dagiti Estudiante ti Biblia. Kas pagarigan: Iti makatawen a panagdaliasatna, 190 a lugar ti bisitaenna manipud Kristiansand iti abagatan agingga iti Tromsø iti amianan. Iti kaaduan a lugar a bisbisitaen dagiti agdaldaliasat a manangaywan, agtalinaedda idi iti maysa wenno dua laeng nga aldaw sakbay nga umallatiwda iti sabali a lugar babaen ti aniaman a mabalin a pagluganan.

Nupay manmano kadagiti binisitana a lugar ti addaan kadagiti Estudiante ti Biblia, adu nga interesado ti umay dumngeg no mangipaay iti palawag. Kas pagarigan, idi bimmisita idiay Bodø idi 1922 a kaduana ni Anna Andersen, maysa a payunir a bimmisita met sadiay, kinasabaan ken inawisda dagiti umili a dumngeg iti palawag. Timmabuno da Johan ken Olea Berntsen ket nangipakitada iti nagpaiduma nga interes. Kalpasan ti palawag, inawisda da Theodor ken Anna iti pagtaenganda ta kayatda a masungbatan dagiti saludsodda mainaig iti Biblia. Nagresulta dayta iti panagbalin da Johan ken Olea Berntsen kas ti kaunaan nga Estudiante ti Biblia idiay Bodø.

Boses ni Theodor ti nausar iti pannakairekord ti kaaduan kadagiti palawag iti ponograpo a napataud iti Norwegian idi dekada 1930. Simamatalek a nagserbi ni Theodor agingga a naturposna ti naindagaan a biagna idi 1955.

 [Kahon/Ladawan iti panid 102]

‘Nakipagna iti Dios’

ENOK ÖMAN

NAYANAK 1880

NABAUTISARAN 1911

ABABA A PAKASARITAANNA Nagserbi kas manangaywan iti sanga sipud 1921 agingga idi 1945.

▪ IDI agtutubo pay ni Enok idiay Sweden, nagustuanna unay ti salaysay iti Biblia maipapan ken Enoc, a nagtultuloy a “nakipagna iti pudno a Dios.” (Gen. 5:22) Kayat ni Enok a tuladen ti karakter iti Biblia a kanagnaganna. Ngem sana laeng naammuan ti ad-adu maipapan iti pannakipagna iti Dios idi isu ket agtawenen iti 31, idi nabasana ti umuna a tomo ti Studies in the Scriptures. Nabautisaran ni Enok kas maysa nga Estudiante ti Biblia sa nagpayunir. Idi agangay, nagserbi iti sanga nga opisina ti Sweden.

Idi 1917, naibaon ni Enok idiay Norway manipud Sweden tapno agserbi iti sanga nga opisina sadiay. Idi agangay, nadutokan a mangiwanwan iti trabaho iti Norway sipud idi 1921. Ti opisina ti Watch Tower Society ket maysa idi a siled iti pasdek nga ayan met ti apartment ken pedicure salon ni Kabsat Maria Dreyer. Idi nagkasar da Enok ken Maria idi 1922, inusarda ti intero nga apartment ni Maria kas sanga nga opisina. Nagtrabahoda a dua iti Bethel agingga a pimmusay ni Maria idi 1944. Idi 1953, nangasawa manen ni Enok ket nagserbi manen kas payunir. Kanayon a sipapanunot ni Enok iti kinapateg ti nailangitan a namnamana, ket simamatalek a ‘nakipagna iti Dios’ agingga iti ipupusayna idi 1975.

 [Kahon/Ladawan iti panid 110]

“Silnag ti Init ti Kayariganna”

WILHELM UHRE

NAYANAK 1901

NABAUTISARAN 1949

ABABA A PAKASARITAANNA Maysa a naregta a manangaskasaba iti laksid ti sagsagabaenna a sakit iti piskel a mangpakpakapsut kenkuana

▪ NI WILHELM ket paralisado dagiti gurongna ken marigatan nga agsao gapu iti sakit iti piskel. Nupay kasta, apaman a naammuanna ti naimbag a damag idi 1935, rinugianna nga iranud dagiti nakaskasdaaw a kinapudno a maad-adalna. Ag-tricycle a mapan mangasaba ken kanayon a mapan idiay pantalan ti Sortland idiay Vesterålen tapno agipaima kadagiti literatura ken tapno ipangngegna babaen ti ponograpo dagiti naiplaka a naibatay-Biblia a palawag. Gapu iti sakitna ken gapu ta naiputputong ti ayanna, sa la nabautisaran ni Wilhelm idi 1949. Ngem nakaregregta a mangasaba. Adu kadagiti nakasabaanna iti kosta ti nakabigbig iti kinapudno ket dadduma kadagitoy ti nagbalin a Saksi ni Jehova.

Idi lakayen ni Wilhelm, nagnaed iti maysa a nursing home idiay Tromsø. Iti tulong ti dadduma nga agibumbunannag, naitultuloyna ti mangasaba babaen ti surat. Gapu iti nasayaat ken makaay-ayo a kababalinna, adu ti naparegtana, a pakairamanan dagiti empleado iti nursing home. Idi natay ni Wilhelm, kinuna ti manedyer: “Maay-ayatankami no mapankami idi iti siledna. Silnag ti init ti kayariganna.”

 [Kahon/Ladawan iti panid 113]

Tinungpalna ti Karina

JOHANNES KÅRSTAD

NAYANAK 1903

NABAUTISARAN 1931

ABABA A PAKASARITAANNA Walo a tawen a nagserbi babaen kadagiti bangka dagiti payunir.

▪ IDI 1929, bayat nga agpapaungar ni Johannes iti ospital gapu iti tuberculosis, binasbasana ti Biblia ket inkarina iti Dios nga agserbi kenkuana apaman nga umimbag.

Sakbay ti iruruarna iti ospital, nagustuan ni Johannes a binasa ti sumagmamano a libro dagiti Estudiante ti Biblia. Idi agangay, nangala iti ad-adu pay a libro, ket namimpat agingga naminlima a binasana ti tunggal maysa kadagita. Di nagbayag, rinugiannan nga iranud dagiti naammuanna a kinapudno. Apaman a naan-anay nga immimbag, napan idiay Bergen ket kinasaritana ni Kabsat Ringereide, a nangparegta kenkuana nga agpayunir. Nupay di pay napadpadasan ni Johannes ti mangasaba, saan a nagkitakit nga agpasalista kas payunir.

Sipud 1931 agingga 1938, nagserbi ni Johannes kas payunir babaen ti bangka nga Ester, sa ti bangka a Ruth iti agarup makatawen, nga inunorna ti intero a kosta ket nakagteng pay ketdi idiay Tromsø iti amianan. Idi 1939, nangrugi nga agserbi ni Johannes kas agdaldaliasat a manangaywan iti makindaya a paset ti Norway, malaksid iti paset-tiempo a panagserbina iti Bethel iti sumagmamano a tiempo. Kalpasan ti Gubat Sangalubongan II, inkasarna ni Sigrid ket nagpayunirda a dua. Naturpos ni Johannes ti naindagaan a biagna idi 1995 idiay Fredrikstad.

 [Kahon/Ladawan iti panid 132]

Panangasaba iti Patad

RANDI HUSBY

NAYANAK 1922

NABAUTISARAN 1946

ABABA A PAKASARITAANNA Nagserbi iti amin-tiempo sipud 1946.

▪ DAGITI nagannak ni Randi ket nabautisaran kas Saksi ni Jehova idi 1938 ket idi agangay, inkeddengna met ti agserbi ken Jehova. Idi 1946, inawatna ti awis a panagserbi iti Bethel, ket naam-ammona sadiay ti maysa a baro a ni Kjell Husby. Di nagbayag, nagkasarda sada nagpayunir. Nagsayaat ti panagdanggayda iti nagduduma a kita ti amin-tiempo a panagserbi agingga iti ipapatay ni Kjell idi 2010.

Kadagitoy nabiit pay a tawtawen, marigatanen ni Randi nga umuli iti agdan wenno sumang-at iti nangato a lugar. Ngem kabaelanna ti magna iti patad isu a masansan a mangasaba kadagiti lansangan ken paglakuan idiay Trondheim. Tapno mairanudna ti naimbag a damag iti amin a kasaritana, siguraduen ni Randi nga adda dagiti awitna a literatura a saan a nakurkurang ngem walo a lenguahe. Kasta met, dagiti gagayyemna iti kongregasion iluganda ni Randi a mapan iti adu nga interesado a regular a papaimaanna kadagiti kaudian a magasin.

Saanen a kas idi ti pigsa ni Randi. Ngem kanayon a naragsak ken addaan pannakapnek iti amin-kararua a panagserbina, ta ammona a saan a ‘lipaten ni Jehova ti aramidna ken ti ayat nga impakitana maipaay iti naganna.’​—Heb. 6:10.

 [Kahon/Ladawan iti panid 149, 150]

Nagbalbaliw Babaen ti Bileg ti Sao ti Dios

VIKTOR UGLEBAKKEN

NAYANAK 1953

NABAUTISARAN 1981

ABABA A PAKASARITAANNA Dati a kriminal a nakaruk-at iti panangriribuk ti demonio ken iti panagabuso iti droga.

▪ NANGRUGI nga agusar ni Viktor iti hashish ken dadduma pay a droga idi agtutubo pay. Dayta ti nangituggod kenkuana nga agaramid iti krimen. Siguden nga interesado iti Biblia, ket idi 1979, inut-utobna no makatulong kenkuana ti Sao ti Dios gapu ta nabannogen iti wagas ti panagbiagna. Napan iti nagduduma a relihion ngem ad-adda laeng a nakarikna iti pannakaupay ken di pannakapnek.

Idi agangay, nalapunos iti liday ni Viktor ket kayatnan ti agpakamatay. Ngem nakaawat iti surat manipud iti kasinsinna idiay Bergen, a makipagad-adal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova. Napan ni Viktor idiay Bergen ket nakipagadal met. Idi damo, kayatna a paneknekan a di umiso ti isursuro dagiti Saksi. Ngem gapu ta nabayagen a maseknan iti kasasaad ti daga, naragsakan idi naammuanna a ‘dadaelento ti Dios dagidiay mangdaddadael iti daga’ ken pagbalinenna ti planetatayo a paraiso.​—Apoc. 11:18.

Dagus a rinugian ni Viktor ti makigimong a kaduana ti kasinsinna, ket nagustuanna ti kinaasi ken kinamanagpadagus a napaliiwna iti Kingdom Hall ken iti pagtaengan dagiti Saksi. Dagiti nangngeg ken nakitana ti nangkombinsir kenkuana a masapul a balbaliwanna ti panagbiagna ket isardengnan ti agdroga. Gapu iti napinget ken naimpusuan a panagkarkararagna, nagbalbaliw ni Viktor babaen ti bileg ti Sao ti Dios ken ti nasantuan nga espiritu.​—Luc. 11:9, 13; Heb. 4:12.

  Saan a nalaka para ken Viktor ti agbalbaliw tapno makualipikar nga agpabautisar. Babaen laeng iti tulong ni Jehova a nabalinanna ti rimmuk-at manipud iti panangriribuk dagiti demonio ken mangisardeng iti panagdroga kalpasan ti namindua a panangsublina iti dayta a bisio. Natulongan ni Viktor idi impanamnama kenkuana ti maysa a panglakayen a no kasano a ti “maysa nga ama mangipakita iti asi iti annakna, ni Jehova [mangipakita] iti asi kadagidiay agbuteng kenkuana.” (Sal. 103:13) Nagtultuloy a rimmang-ay ti espiritualidad ni Viktor ket nabautisaran idi 1981. Kaskasdi, kasapulan nga ikarona iti pagbaludan ti naaramidanna a krimen. Ngem idi nakaruar iti pagbaludan, dagus a rinugianna ti agpayunir. Sipud idin, naragsaken a tumultulong iti adu a tattao nga agbalin nga adipen ni Jehova. Nakabalballigi ti panangasaba ni Viktor nangruna kadagiti pagbaludan, ket dua a balud nga inyadalanna ti nagbalin a Saksi.

Nagbalin ni Viktor a mapagpannurayan nga ulo ti pamilia ken panglakayen. Intultuloyna ti nagserbi kas payunir a kaduana ni Tone a baketna ken ti baroda. “Ti pannakipasetko iti ministerio ti maysa a namagbalbaliw kaniak,” maikuna itan ni Viktor. “Kasta unay ti panagyamanko ken Jehova ta mabalinko nga iranud dagiti napapateg a naespirituan a gameng kadagiti sabsabali.”

 [Kahon/Ladawan iti panid 152]

Kayatna nga Adda Nasaysayaat a Maaramidanna

TOM FRISVOLD

NAYANAK 1962

NABAUTISARAN 1983

ABABA A PAKASARITAANNA Maysa nga umaayam iti soccer a kayatna ti agserbi ken Jehova.

▪ IDI agtawen ni Tom iti 20, dakkel ti potensialna nga agbalin a nalatak ken nabaknang kas kameng ti kalaingan a soccer team idiay Norway. Ni nanangna ket Saksi ni Jehova idin. Maysa nga aldaw, adda agkabannuag a payunir a simmarungkar ken nanangna a nangitukon ken Tom iti panagadal iti Biblia. Immanamong ni Tom ngem imbagana nga awan ti panggepna nga agbalin a Saksi.

Idi rugianna ti makigimong, natignay ni Tom iti nainggayyeman a panangabrasa kenkuana dagiti kakabsat. Napaliiwna met a tunggal maysa ket aglukib iti Biblia bayat ti gimong. “Biblia la ketdi ti namagbalin kadagitoy a tattao a nasayaat,” nakuna ni Tom iti bagina.

Idi agangay, masiguradon ni Tom a nasarakannan ti kinapudno ket kayatnan ti agserbi ken Jehova. Ngem gapu ta maysa a nalaing nga umaayam, parikutna no kasanona a kombinsiren ti team-na tapno paluspusandan. Nakaskasdaaw ta winaswasda ti kontratana idi nailawlawagna iti soccer management a kayatna nga usaren ti biagna iti banag a nasaysayaat ngem iti soccer.

Nabautisaran ni Tom idi 1983 ket nangrugi nga agpayunir idi 1985. Idi 1987, napan idiay Hammerfest a kaduana ni Viktor Uglebakken tapno tumulong iti lugar nga addaan iti dakdakkel a panagkasapulan. Idi agangay, nadutokan ni Tom kas manangaywan iti sirkito. Ita, agserserbin iti Bethel a kaduana ni Kristina a baketna.

 [Tsart/Dagiti Ladawan iti panid 162, 163]

DAGITI PASAMAK ITI PANAGLABAS DAGITI TAWEN—Norway

 1890

1892 Nangrugi a nangasaba ni Knud Pederson Hammer iti Norway.

1900

1900 Nabuangay ti umuna a kongregasion.

1904 Naluktan ti opisina idiay Kristiania (Oslo).

1905 Naangay ti umuna nga asamblea idiay Kristiania.

1909 and 1911 Simmarungkar ni C. T. Russell iti Norway.

1910

1914 Nadutokan ti umuna nga agdaldaliasat a manangaywan.

1914-1915 Adu ti nangbuya iti “Photo-Drama of Creation.”

1920

1920-1925 Naipalawag iti intero a pagilian ti “Minilion a Sibibiag Ita ti Saanton a Pulos a Matay!”

1925 Naipablaak ti The Golden Age (Agriingkayo!) iti Norwegian.

1928-1940 Dagiti bangka a nausar iti panangasaba kadagiti kosta.

1930

1940

1940-1945 Nagtultuloy ti panangasaba iti laksid ti ibubusor bayat ti gubat.

1945 Naipablaak ti Pagwanawanan iti Norwegian.

1948 Isasangpet dagiti immuna a misionero a nasanay iti Gilead.

1950

1950 Intandudo ti Korte Suprema ti kalintegan a mangasaba babaen kadagiti literatura.

1960

1965 Internasional a kombension idiay Oslo.

1970

1980

1984 Naidedikar ti baro a sanga nga opisina.

1990

1990 Nadutokan dagiti kameng ti Hospital Liaison Committee.

1994 Naidedikar ti Assembly Hall idiay Oslo.

1996 Nairuar ti Norwegian a kompleto a Baro a Lubong a Patarus.

2000

2010

2011 Naragpat dagiti baro a kangatuan a bilang dagiti regular ken auxiliary pioneer, agibumbunannag, ken timmabuno iti Memorial.

[Graph/Ladawan iti panid 159]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Dagup Dagiti Agibumbunannag

Dagup Dagiti Payunir

10,000

8,000

6,000

4,000

2,000

1920 1935 1950 1965 1980 1995 2010

 [Mapa iti panid 91]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

SWEDEN

STOCKHOLM

Örebro

Gulf of Bothnia

FINLAND

HELSINKI

Gulf of Finland

BALTIC SEA

DENMARK

COPENHAGEN

NORWAY

OSLO

Kjøllefjord

Båtsfjord

Vardø

Kirkenes

Karasjok

Hammerfest

Alta

Finnmarksvidda

Kautokeino

Tromsø

Harstad

Narvik

Sortland

Hennes

Svolvær

Bodø

Rørvik

Namsos

Steinkjer

Trondheim

Kristiansund

Måløy

Florø

Bergen

Haugesund

Stavanger

Egersund

Kristiansand

Arendal

Skien

Kongsberg

Drammen

Hønefoss

Gjøvik

Lillehammer

Brumunddal

Hamar

Kongsvinger

Ski

Askim

Moss

Halden

Fredrikstad

Oslo Fjord

NORTH SEA

NORWEGIAN SEA

Andøya Island

Bleik

Svalbard Archipelago

Longyearbyen

DISTRITO

Finnmark

Troms

Telemark

Vestfold

[Ladawan iti panid 88]

Ni Knud Pederson Hammer

[Ladawan iti panid 88, 89]

Reine, makin-amianan a Norway

[Ladawan iti panid 92]

Ti Skien Congregation idi 1911, a kaduada da Ingebret ken Berthe Andersen

[Ladawan iti panid 93]

Ni Viktor Feldt

[Ladawan iti panid 94]

Da Hallgerd Holm (1), Theodor Simonsen (2), ken Lotte Holm (3)

[Dagiti Ladawan iti panid 98]

Dagiti nagkauna a payunir: (1) Helga Hess, (2) Andreas Øiseth, (3) Karl Gunberg, (4) Hulda Andersen, ken (5) Anna Andersen

[Ladawan iti panid 100]

Ti “Peoples Pulpit”

[Ladawan iti panid 104]

Ti “Golden Age” iti Norwegian

[Ladawan iti panid 106]

Ni Even Gundersrud

[Ladawan iti panid 107]

Masansan nga aglugan dagiti kameng ti Skien Congregation iti di nabubongan a trak no mangasabada kadagiti kabangibang a lugar

[Ladawan iti panid 108]

Ni Torkel Ringereide

[Ladawan iti panid 109]

Ni Olaf Skau

[Dagiti Ladawan iti panid 114]

Ni Karl Gunberg ti nangiturong iti bangka nga “Elihu”

[Dagiti Ladawan iti panid 115]

Ni Johannes Kårstad ti nangiwanwan iti bangka nga “Ester”

[Dagiti Ladawan iti panid 116]

Da Andreas Hope ken Magnus Randal ti nangusar iti bangka a “Ruth”

[Ladawan iti panid 117]

Ti aurora borealis iti makin-amianan a Norway

[Ladawan iti panid 118]

Ni Solveig Løvås

[Ladawan iti panid 119]

Da Andreas ken Sigrid Kvinge

[Ladawan iti panid 124]

Nalimed nga asamblea iti kabakiran nga asideg ti Ski

[Ladawan iti panid 127]

Ti agassawa a Marvin ken Karen Anderson

[Ladawan iti panid 128]

De pedal a pagimprentaan

[Ladawan iti panid 129]

Kombension idiay Bergen idi 1946

[Ladawan iti panid 130]

Ni Svanhild Neraal idi 1961

[Ladawan iti panid 133]

Masansan idi a mausar iti ministerio ti bangka ni Arnulf

[Ladawan iti panid 135]

Dagiti immuna a Norwego a nagraduar iti Gilead a da Gunnar Marcussen (1) ken Hans Peter Hemstad (2)

[Ladawan iti panid 138]

Pagdagusan a toltolda para iti “Sao ti Kinapudno” nga internasional nga asamblea

[Ladawan iti panid 139]

Ni Paul Bruun

[Ladawan iti panid 142]

Dagiti pang-niebe a lugan nga inusar da Hartvig Mienna iti panangasabada kadagiti Sami

[Ladawan iti panid 144]

Nangrugi ti pannakaibangon ti sanga nga opisina idi 1981

[Ladawan iti panid 145]

Ti sanga nga opisina ita

[Ladawan iti panid 147]

Ti Assembly Hall idiay Oslo

[Ladawan iti panid 160]

Nagbalin a matalek nga ad-adipen ni Jehova ti sumagmamano a henerasion gapu iti pannakaisuro ti Biblia iti uneg ti pamilia