MASARAKAN ti Myanmar iti nagbaetan ti dua a dadakkel a pagilian ti Asia​—ti India ken China. Makita iti Myanmar dagiti makaay-ayo a panagduduma. * Ti kadakkelan a siudadna a Yangon (dati a Rangoon) ket addaan iti agkakangato a pasdek, paglakuan a napno iti tao, ken agsasanggala a trapiko. Ngem iti ruar ti Yangon, simple ken naulimek ti biag. Masmasdaaw  dagiti tattao ditoy a makakita kadagiti ganggannaet. Makakitaka met kadagiti agar-arado babaen ti nuang.

Ti kasasaad ti Myanmar ita ipalagipna ti kasasaad idi ti Asia. Adda dagiti karagkarag a lugan a maitaltataltag kadagiti lasonglasong a kalsada. Labsanda dagiti baka a nagguyod iti karison a nagkarga kadagiti produkto a mailako iti tiendaan ken dagiti agipaspastor kadagiti kalding iti kataltalonan. Agus-usar pay laeng ti kaaduan a lallaki iti tradisional a pandiling a maawagan iti lungi. Agus-usar dagiti babbai iti napalet a nadekdek nga ukis ti kayo a thanaka a pangpapintas iti rupada. Relihioso dagiti tattao. Dagiti debosionado a Budista ad-adda a raemenda dagiti monghe ngem kadagiti artista. Inaldaw nga ipigketda dagiti gold-leaf a datonda kadagiti nasileng nga estatua ti Buddha.

Naalumamay, nakonsiderar, ken managsaludsod dagiti taga-Myanmar. Adda walo a dadakkel nga etniko a grupo ditoy ken di kumurang a 127 a babassit a grupo. Adda bukod a lengguahe, klase ti kawes, kita ti taraon, ken kultura ti tunggal grupo. Agnanaed ti kaaduan a tattao iti nalawa a kapatagan iti aglikmut ti dakkel nga Ayeyarwady (Irrawaddy) River. Agatiddog daytoy iti 2,170 a kilometro manipud iti agniebniebe a kabambantayan ti Himalaya agingga iti medio nabara nga Andaman Sea. Minilion pay ti agnanaed iti aglawlaw ti nalawa a sabangan ken iti kabambantayan kadagiti beddeng ti Bangladesh, China, India, Laos, ken Thailand.

Dandani 100 a tawenen ti panagibtur ken natibker a pammati dagiti Saksi ni Jehova iti Myanmar. Nagtalinaedda a neutral uray nakaro ti kinaranggas ken nariribuk ti politika. (Juan 17:14) Iti laksid ti kinarigat ti biag, ibubusor ti relihion, ken limitado a komunikasion kadagiti kakabsatda iti sabali a pagilian, awan sarday nga inkaskasaba dagiti Saksi ni Jehova ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios. Kitaentayo dagiti sumaganad a makatukay-puso a kapadasanda.

Iti nakallalagip a tawen ti 1914, dua a lallaki a taga-England ti simmanglad iti nakabarbara a pier iti Yangon. Isu da Hendry Carmichael ken ti kaduana a payunir a naggapu iti India. Dimtengda iti Burma tapno irugi ti narigat nga annongen a panangasaba. Intero a pagilian ti teritoriada.

Nangrugi da Hendry ken ti kaduana iti Yangon. Naam-ammoda ditoy ti dua a lallaki nga Anglo-Indian a naginteres unay iti mensahe ti Pagarian. * Dagus a pinuted da Bertram Marcelline ken Vernon French ti koneksionda iti Kakristianuan ket kinasabaanda iti di pormal dagiti gagayyemda. Di nagbayag, agarup 20 ti regularen a makigimgimong iti balay da Bertram tapno agadal iti Biblia iti tulong ti The Watch Tower. *

Idi 1928, simmarungkar iti Burma ni George Wright, sabali pay a taga-England a payunir a naggapu iti India. Lima a bulan a sinursorna ti intero a pagilian, a nagimula iti bin-i ti kinapudno ken nagipaima iti adu a naibatay-Biblia a literatura. Karaman kadagita ti bokleta idi 1920 a Millions Now Living Will Never Die!​—ti damo kadagiti publikasiontayo a naipatarus iti Burmese.

Kalpasan ti dua a tawen, simmangpet iti Yangon dagiti payunir a da Claude Goodman ken Ronald Tippin. Nasarakanda ti bassit a grupo dagiti kakabsat a regular nga aggigimong ngem awanan iti organisado a panangasaba. “Pinaregtami ida a mangasaba iti kada Domingo,” kuna ni Claude. “Sinaludsod ti maysa a kabsat no mabalinna ti agpaisaup a mangasaba babaen ti panangtedna iti pinansial a suporta kadagiti payunir.  Kuna met ni Ron: ‘Wen a, no kayatmo la ketdi nga adda met mangisaup kenka a sumrek iti baro a lubong.’” Prangka a sungbat, ngem dayta ti nangparegta iti grupo nga agtignay. Di nagbayag, adun ti nakikadua kada Claude ken Ronald a mangasaba.

Iti dayta met la a tawen, nakasarita da Ron ken Claude ni Sydney Coote, ti stationmaster ti tren iti Yangon. Inawat ni Sydney ti maaw-awagan a rainbow set​—koleksion ti 10 a natayengteng ti kolorda a libro. Idi nabasana ti sumagmamano a paset ti maysa a libro, impukkawna ken baketna, “Rachel, nabirokakon ti kinapudno!” Di nagbayag, agserserbin ken Jehova ti intero a pamilia Coote.

Napasnek ni Sydney nga agadal iti Kasuratan. Nabayag a misionera ti anakna a ni Norma Barber nga agserserbi itan iti sanga nga opisina ti Britain. Kinunana: “Nangaramid ni Tatang iti libro a nangilistaanna kadagiti teksto. No makabasa iti teksto a mangilawlawag iti maysa a pannursuro, isuratna dayta iti libro iti babaen ti maitutop a paulo. Inawaganna ti libro iti Where Is It? (Pakabirokan iti Dayta?)”

Saan laeng nga agadal iti Biblia ti kayat ni Sydney, kayatna met nga iranud dagiti naadalna. Nagsurat iti sanga nga opisina ti India tapno maammuanna no adda Saksi iti Burma. Di nagbayag, nakaawat iti dakkel a kahon dagiti literatura ken listaan ti nagnagan. “Sinuratan ni Tatang ti tunggal nagan iti listaan tapno sarungkarandakami uray maysa la nga aldaw,” kuna ni Norma. “Lima wenno innem a kakabsat ti immay iti balaymi  ket insuroda no kasano ti mangasaba iti di pormal. Inwaras a dagus dagiti nagannakko dagiti literatura kadagiti gagayyem ken kaarrubami. Pinatulodanda met amin a kabagianmi iti surat ken literatura.”

Idi a ni Daisy D’Souza nga agnanaed iti Mandalay naawatna ti surat ti kabsatna a ni Sydney ken ti bokleta a The Kingdom, the Hope of the World, nagsubalit a dagus tapno agkiddaw iti ad-adu pay a publikasion ken maysa a Biblia. “Napalalo ti ragsak ni Nanang a nangadal iti dayta agingga iti parbangon,” kuna ti balasangna a ni Phyllis Tsatos. “Kalpasanna, inummongnakami nga innem nga annakna ta adda napateg nga ibagana: ‘Agikkatakon a Katoliko ta nasarakakon ti kinapudno!’” Idi agangay, inawat met ti asawa ni Daisy ken  dagiti annakda ti kinapudno. Ita, simamatalek nga agserserbi ken Jehova a Dios ti uppat a kaputotan ti pamilia D’Souza.

Idi rugrugi ti dekada 1930, ikaskasaban dagiti naregta a payunir ti naimbag a damag kadagiti lugar a malabsan ti tren nga agpaamianan manipud Yangon agingga iti ili ti Myitkyina iti asideg ti beddeng ti China. Nangasabada met iti Mawlamyine (Moulmein) ken Sittwe (Akyab), il-ili iti asideg ti baybay iti daya ken laud ti Yangon. Kas resultana, nabuangay dagiti babassit a kongregasion iti Mawlamyine ken Mandalay.

Idi 1938, ti sanga nga opisina ti India impasana iti sanga nga opisina ti Australia ti panangimaton iti trabaho iti Burma, isu a nagsangpet dagiti payunir manipud Australia ken New Zealand. Karaman kadagiti natutured a payunir da Fred Paton, Hector Oates, Frank Dewar, Mick Engel, ken Stuart Keltie. Amin dagitoy ket managsakripisio a payunir.

Insalaysay ni Fred Paton: “Bayat ti uppat a tawenko iti Burma, dandani intero a pagilian ti nangasabaak. Kadagidi a tiempo, napadasak ti nagmalaria, nagtipus, nagtakki, ken dadduma pay a sakit. Kalpasan ti agmalem a panangasaba, masansan nga awan ti pagturogak. Ngem kanayon nga impaay ni Jehova dagiti  kasapulak ket nakapagtultuloyak iti bileg ti espirituna.” Kinuna met ni Frank Dewar, maysa a natibker ti pammatina a taga-New Zealand: “Naipasangoak kadagiti bandido, rebelde, ken nauyong nga opisial. Ngem makatulong ti panagbalin a nadayaw, naalumamay, napakumbaba, ken nainkalintegan ta pakalmaenna uray dagiti nakabutbuteng a kasasaad. Di nagbayag, nakita ti kaaduan a tattao a nasingpet dagiti Saksi ni Jehova.”

Dakkel ti nakaidumaan dagiti payunir kadagiti dadduma a ganggannaet iti pagilian ta masansan a lalaisenda dagiti umili, idinto ta dagiti payunir raraemen ken ipatpategda dagiti tattao. Ti kinamannakigayyemda ket kaay-ayo unay dagiti napakumbaba a Burmese ta kaykayatda ti natanang ken naannad a pannakisarita. Babaen ti sao ken aramid, impakita dagiti payunir a dagiti Saksi ni Jehova ti pudno a Kristiano.​—Juan 13:35.

Sumagmamano a bulan kalpasan ti isasangpet dagiti payunir, inyurnos ti sanga nga opisina ti Australia nga adda maaramid a kombension iti Yangon. Pinilida nga angayen daytoy iti Yangon City Hall, maysa a pimmalasio a pasdek a marmol dagiti agdanna ken bronse ti dadakkel a ruanganna. Naggapu dagiti delegado iti Thailand, Malaysia, ken Singapore. Nangikuyog met ni Alex MacGillivray, ti adipen ti sanga nga opisina ti Australia, kadagiti kakabsat a naggapu iti Sydney.

Gapu iti pangta ti gubat, adu ti naginteres iti maiwarwaragawag a palawag publiko a napauluan iti “Universal War Near.” “Nagalisto a napunno ti auditorium,” kinuna ni Fred Paton. “Apaglukat ti makinsango a ruangan, nagiinnuna a simrek dagiti tattao. Awan pay 10 minuto, nasuroken a 1,000 ti aglilinnetlet iti auditorium  a 850 laeng ti tugawna.” “Masapul nga iserrami dagiti ruangan iti sango uray 1,000 pay a tattao ti adda iti ruar,” kinuna ni Frank Dewar. “Ngem impamuspusan ti dadduma nga agkabannuag ti simrek kadagiti babassit a ridaw iti sikigan ti auditorium.”

Maragragsakan dagiti kakabsat iti kasta unay a panaginteres dagiti tattao ken ti nagduduma a kita ti tattao nga immay, a pakairamanan ti adu a lokal a tribu. Sakbay dayta, manmano dagiti interesado iti kinapudno gapu ta kaaduan a taga-Burma ket napeklan a Budista. Dagiti met agkunkuna a Kristianoda​—a kaaduanna Kayin (Karen), Kachin, ken Chin​—ket agnanaed kadagiti nasulinek a lugar a manmano a madanon ti naimbag a damag. Agparang a tiempon ti pannakaani dagitoy a katutubo. Di nagbayag, adu a tribu iti Burma ti nagbalinen a paset ti naipadto iti Biblia a “dakkel a bunggoy” manipud iti nagduduma a nasion.​—Apoc. 7:9.

Idi 1940, maysa a payunir nga agnagan iti Ruby Goff ti mangaskasaba iti bassit nga ili ti Insein iti asideg ti Yangon. Awan ti interesado a nasarakan ni Ruby iti dayta nga aldaw isu nga inkararagna, “Apo Jehova, sapay koma ta makabirokak iti uray maysa laeng a ‘karnero’ sakbay nga agawidak.” Iti simmaganad a balay, nakasaritana ni Hmwe Kyaing a maysa a Kayin a Baptist. Sipapasnek a dimngeg iti mensahe ti Pagarian. Di nagbayag, makipagad-adalen iti Biblia ni Hmwe Kyaing ken dagiti babbalasangna a da Chu May (Daisy) ken Hnin May (Lily) ken rumangrang-ayda iti naespirituan. Di nagbayag, natay ni Hmwe Kyaing. Ngem ti in-inaudi nga anakna a ni Lily ti immuna a Kayin a nabautisaran kas Saksi ni Jehova idi agangay. Nabautisaran met ni Daisy kalpasanna.

Nagbalin a nareregta a payunir da Lily ken Daisy ken nangibatida iti nagsayaat nga ulidan. Ita, ginasut nga  inapoda ken inyad-adalanda iti Biblia ti agserserbi ken Jehova iti Myanmar ken iti sabali a pagilian.

Idi 1939, bimtak ti Gubat Sangalubongan II iti Europa, a nangkigtot iti intero a lubong. Bayat a dumegdegdeg ti gubat, ad-adda met ti panangsugsog dagiti klero ti Kakristianuan iti gobierno a nangkolonia iti Burma tapno iparitda ti pannakaiwaras dagiti literaturatayo. Gapu iti dayta, ni Mick Engel, a mangay-aywan iti bodega dagiti literatura iti Yangon, kinasaritana ti maysa a nangato nga opisial ti Estados Unidos ken nagkiddaw iti autorisasion a mangipalubos iti pannakaibiahe  ti agarup dua a tonelada a literatura iti trak ti soldado a lumasat iti Burma Road nga agpa-China.

Impan da Fred Paton ken Hector Oates dagiti literatura iti estasion ti tren iti ili ti Lashio nga asideg ti beddeng ti China. Idi nakasaritada ti opisial a mangkonkontrol kadagiti trak nga agturong iti China, dandani dina nateppelan ti pungtotna! “Ania?” impukkawna. “Apay koma nga iluganko dagita awan serserbina a pagbasaanyo ket awan payen pangikargaak iti masapsapul ken agas dagiti soldado a madaddadaelen ditoy?” Inruar ni Fred iti bagna ti autorisasion ket imbagana a serioso a banag ti pananglabsing iti bilin ti autoridad manipud iti Yangon. Gapuna, nangipaay ti opisial iti bassit a trak, drayber, ken abasto kadagiti kakabsat. Nagbiaheda iti agarup 2,400 a kilometro a nagpa-Chongqing (Chungking), iti abagatan a tengnga ti China. Ditoy a nagiwarasda kadagiti literatura ken nakasabaanda pay a mismo ni Chiang Kai-shek, a presidente ti gobierno a Chinese Nationalist.

Kalpasanna, idi Mayo 1941, ti gobierno a makinsakup iti India tinelegramaanna dagiti autoridad iti Yangon a kompiskarenda dagiti literaturatayo. Nakita dayta ti dua a kakabsat nga agtrabtrabaho iti opisina ti pagtelegramaan isu nga imbagada a dagus ken Mick Engel. Imbaga ni Mick kada Lily ken Daisy a mapanda a dagus iti bodega ti literatura tapno alaenda ti nabatbati nga 40 a karton sada ilemmeng kadagiti natalged a balbalay iti Yangon. Idi nakasangpet dagiti autoridad, awanen dagiti literatura.

Idi Disiembre 11, 1941, uppat nga aldaw kalpasan a rinaut ti Japan ti Pearl Harbor, insarunona a binomba ti Burma. Iti dayta a ngudo ti lawas, nagtataripnong ti bassit a grupo dagiti Saksi iti nailet nga apartment iti  ngatuen ti Yangon Central Railway Station. Kalpasan ti naibatay-Biblia a palawag, nabautisaran ni Lily iti maysa a bathtub.

Kalpasan ti 12 a lawas, rinaut dagiti soldado ti Japan ti Yangon. Ngem abandonadon ti siudad. Nasurok a 100,000 ti nagkamang iti India. Karaman dita ni Sydney Coote ken ti pamiliana. Rinibu ti natay iti dalan gapu iti bisin, bannog, ken sakit. Natay met ni Sydney iti asideg ti beddeng ti India gapu iti cerebral malaria. Adda kabsat a pinaltogan dagiti soldado ti Japan ken sabali pay ti natayan iti asawa ken pamilia idi nabomba ti balayda.

Manmano a Saksi ti nagtalinaed iti Burma. Immakar da Lily ken Daisy iti Pyin Oo Lwin (Maymyo), maysa a naulimek nga ili iti bakrang ti turod iti asideg ti Mandalay. Ditoy a nagimulada kadagiti bin-i ti kinapudno a nagbunga idi agangay. Ti sabali pay a Saksi a ni Cyril Gay ket nagnaed iti Thayarwaddy, bassit a purok nga agarup 100 a kilometro iti amianan ti Yangon. Nagtalinaed ditoy agingga a nalpas ti gubat.

Idi nagpatingga ti gubat, nagsubli iti Burma ti kaaduan a kakabsat a nagkamang iti India. Idi Abril 1946, walo ti aktibo nga agibumbunannag iti Yangon Congregation. Iti ngudo dayta a tawen, addan 24 nga agibumbunannag iti dayta a kongregasion ket inkeddengda ti mangangay iti asamblea.

Naangay ti dua nga aldaw nga asamblea iti maysa nga eskuelaan iti Insein. “Idi nagsubliak manipud India, naammuak a siak gayam ti mangiparang iti maysa nga oras a palawag publiko,” kuna ni Theo Syriopoulos, a nakaammo iti kinapudno iti Yangon idi 1932. “Sakbay dayta, dua pay laeng a saglilima minuto a palawag ti naiparangko kadagiti gimongmi idiay  India. Ngem nagballigi ti asamblea ken nasurok a 100 ti timmabuno.”

Kalpasan ti sumagmamano a lawas, maysa a lider ti komunidad a Kayin ti naginteres iti kinapudno. Nangidonar iti lote para iti kongregasion iti ili ti Ahlone iti igid ti karayan iti asideg ti sentro ti Yangon. Nangibangon ditoy dagiti kakabsat iti kawayan a Kingdom Hall nga addaan kadagiti tugaw para iti agarup 100 a tattao. Kasta unay a ragsak ti kongregasion. Saan a kimmapuy ti pammatida gapu iti gubat. Nakasagana ken magagarandan a mangasaba.

Idi rugrugi ti 1947, maysa a grupo dagiti magagaran a kakabsat ti naguummong iti pagsangladan ti Yangon tapno sabtenda ni Robert Kirk, ti umuna a misionero a nasanay iti Gilead a naidestino iti Burma. Di nagbayag, tallo pay a misionero ti simmangpet​—da Norman Barber, Robert Richards, ken Hubert Smedstad​—agraman ni Frank Dewar a nagpayunir iti India bayat ti gubat.

Nasangpetan dagiti misionero ti siudad a dandani interamente a nadadael gapu iti gubat. Nagadu a pasdek ti nauram. Rinibu ti nagnaed kadagiti abong-abong a naaramid iti narukop a kawayan a naipataraigid iti kalkalsada. Ditoy nga agluto, aglaba, ken maturog dagiti tattao. Ngem dimteng dagiti misionero tapno isuroda ti kinapudno a linaon ti Biblia, isu nga anusanda ti kasasaad ken agbalinda nga okupado iti ministerio.

Idi Septiembre 1, 1947, nabuangay ti sanga nga opisina ti Watch Tower Society iti pagtaengan dagiti misionero iti Signal Pagoda Road, iti asideg ti sentro ti siudad. Ni Robert Kirk ti nadutokan a manangaywan iti sanga nga opisina. Di nagbayag, saanen nga aggigimong ti Yangon Congregation iti kawayan a Kingdom Hall iti Ahlone. Immakardan iti makinngato a paset ti  maysa nga apartment iti Bogalay Zay Street. Sumagmamano laeng a minuto a pagnaen manipud iti Secretariat, ti pimmalasio a pasdek nga ayan ti opisina ti gobierno ti Britain​—ti administrasion a mabilbilang idin ti aldawna!

Idi Enero 4, 1948, impasa ti Britain ti panangiturayna iti baro a gobierno ti Burma. Kalpasan ti 60 a tawen a panagturay ti Britain, nawayan a pagilian ti Burma. Ngem nasaknap ti gerra sibil iti pagilian.

Naglalaban ti nagduduma a tribu ta kayatda a magun-od ti wayawayada. Nagiinnagaw met dagiti pribado a soldado ken dagiti grupo ti kriminal iti lugar a sakupenda. Idi rugrugi ti 1949, kontroladon dagiti rebelde ti kaaduan a paset ti pagilian, ket bimtak ti dangadang iti ruar ti Yangon.

Iti laksid ti panaglalaban, siaannad a nangasaba dagiti kakabsat. Manipud iti pagtaengan dagiti misionero iti Signal Pagoda Road, nayakar ti sanga nga opisina iti makinngato a paset ti dakkel nga apartment iti 39th Street. Natalged daytoy a lugar ta sumagmamano nga embahada ti nadumaduma a pagilian ti adda ditoy, ken tallo minuto laeng a pagnaen manipud iti kadakkelan a post office.

In-inut a napatibker ti Burma ti puersa militarna isu a napilitan dagiti rebelde nga agkamang iti kabambantayan. Iti katengngaan ti dekada 1950, kontroladon ti  gobierno ti kaaduan a paset ti pagilian. Ngem saan pay a nalpas ti gerra sibil. Agtultuloy nga aglalaban dagiti etniko a grupo agingga ita.

Sakbay ti katengngaan ti dekada 1950, dandani Ingles amin ti us-usaren dagiti kakabsat a mangasaba. Dayta ti lengguahe nga us-usaren dagiti de-adal iti dadakkel nga ili ken siudad. Ngem minilion ti agsasao iti Burmese (Myanmar), Kayin, Kachin, Chin, wenno dadduma pay a pagsasao. Kasano a maikasaba kadakuada ti naimbag a damag?

Idi 1934, impaipatarus ni Sydney Coote iti maysa a Kayin a maestro ti sumagmamano a bokleta iti Burmese ken Kayin. Idi agangay, impatarus met ti dadduma nga agibumbunannag ti libro a “Let God Be True” ken dadduma pay a bokleta iti Burmese. Idi 1950, inawis ni Robert Kirk ni Ba Oo a mangipatarus kadagiti mapagadalan nga artikulo Ti Pagwanawanan iti Burmese. Maimakinilia dagiti naisurat a patarus sa maipayimprenta kadagiti pagimprentaan iti Yangon. Kalpasanna, maiwaras kadagiti makigimong iti kongregasion. Idi agangay, gimmatang ti sanga nga opisina iti makinilia a Burmese dagiti letrana tapno mapaalisto ti proseso ti panagipatarus.

 Adu a rigat ti nakaipasanguan dagiti immuna nga agipatpatarus. “Agtrabahoak iti aldaw tapno masuportarak ti pamiliak sa agipatarusak agingga iti tengnga ti rabii uray nakudrep ti bombilia,” kuna ni Naygar Po Han, a simmukat ken Ba Oo idi dinan kabaelan ti agipatarus. “Bassit laeng ti ammok iti Ingles, isu a nalabit di umiso ti dadduma a patarusko. Ngem masapul nga ipatarusmi dagiti magasin tapno maawatan ti adu a tattao.” Idi kiniddaw ni Robert Kirk nga ipatarus ni Doris Raj Ti Pagwanawanan iti Burmese, nariribukan nga uray la nagsangit. “Nababa laeng ti adalko ken awan kapadasak iti panagipatarus,” kinuna ni Doris. “Ngem pinaregtanak ni Kabsat Kirk a padasek. Nagkararagak ken Jehova ket inrugik ti nagtrabaho.” Dandani 50 a tawenen nga agipatpatarus ni Doris iti Yangon Bethel. Uray ti 93 anyos a ni Naygar Po Han ket agserserbi pay laeng iti Bethel ken naregta a sumupsuporta iti trabaho ti Pagarian.

Idi 1956, ni Nathan Knorr manipud iti sangalubongan a hedkuarter binisitana ti Burma ken impakaammona ti pannakairuar Ti Pagwanawanan iti Burmese. Pinaregtana met dagiti misionero a sursuruenda ti lengguahe tapno mas epektibo ti panangasabada. Naparegtada iti imbagana isu nga impaspasnekda  pay ti nagsursuro iti Burmese. Iti simmaganad a tawen, ni Frederick Franz, a naggapu met iti sangalubongan a hedkuarter, ti bimmisita ken nangipaay iti pannakatema a palawag iti lima nga aldaw nga asamblea iti Yangon Railway Institute Hall. Pinaregtana dagiti kakabsat a palawaenda pay ti panangasaba babaen ti panangibaon kadagiti payunir kadagiti siudad ken ili. Ti immuna a lugar a nakaibaonan dagiti kabbaro a payunir ket ti Mandalay, dati a kabesera ti Burma ken maikadua a kadakkelan a siudad.

Iti rugrugi ti 1957, innem a kabbaro nga special pioneer ti simmangpet iti Mandalay. Kinaduada ditoy ti kakaskasar a misionero a da Robert Richards ken Baby, a maysa a Kayin. Narigatan dagiti payunir iti baro a teritoriada. Ti Mandalay ti sentro ti Budismo ken pagnanaedan ti agarup kagudua a Budista a monghe iti Burma. Ngem nabigbig dagiti payunir nga ‘adu ti tattao ni Jehova iti daytoy a siudad’ kas iti nagkauna a Corinto.​—Ara. 18:10.

Maysa kadakuada ti Kachin a ni Robin Zauja nga agtawen iti 21 ken estudiante. Kinunana: “Maysa nga agsapa, immay iti balaymi da Robert ken Baby Richards ken inyam-ammoda ti bagida kas Saksi ni Jehova. Ikaskasabada kano ti naimbag a damag iti binalaybalay kas imbilin ni Jesus. (Mat. 10:11-13) Imbagada ti mensaheda ken intedda ti adresda, agraman ti  sumagmamano a magasin ken libro. Binasak ti maysa kadagita a libro iti dayta a rabii ket aglawagen idi malpasko. Iti dayta met la nga aldaw, napanak iti balay da Robert ket nabayag a nagsarsaritakami ta adu ti insaludsodko. Sinungbatanna manipud Biblia ti amin a saludsodko.” Di nagbayag, ni Robin Zauja ti kaunaan a Kachin a nangawat iti kinapudno. Idi agangay, nagserbi iti adu a tawen kas special pioneer iti makin-amianan a Burma. Agarup 100 a tattao ti natulonganna a nakaammo iti kinapudno. Dua nga annakna ti agserserbi itan iti Yangon Bethel.

Ti 17 anyos a ni Pramila Galliara ti maysa pay kadagiti naregta nga adalan a nabiit pay a nakaammo iti kinapudno. “Jain ti relihion ni tatangko isu a kagurgurana unay ti kabbaro a pammatik,” kuna ni Pramila. “Dua ti Bibliak a pinuoranna agraman dagiti literatura a naibatay iti Biblia. Namin-adu a kinabkabilnak iti sanguanan dagiti tattao. Impupoknak pay iti balaymi tapno diak makagimong, ken impangtana a puoran ti balay ni Kabsat Richards! Ngem idi makitana a natibker latta ti pammatik, in-inut a bimmaaw ti gurana.” Insardeng ni Pramila ti nagadal iti unibersidad ket nagpayunir. Idi agangay, nakiasawa iti manangaywan iti sirkito a ni Dunstan O’Neill. Sipud idin, 45 a tattao ti natulonganna nga immawat iti kinapudno.

Bayat a rumangrang-ay ti trabaho iti Mandalay, nagibaon ti sanga nga opisina kadagiti misionero wenno payunir iti dadduma a rehion a pakairamanan ti Pathein (Bassein), Kalaymyo, Bhamaw, Myitkyina, Mawlamyine, ken Myeik (Mergui). Nalawag a binendisionan ni Jehova ti trabaho ta nabuangay dagiti narang-ay a kongregasion kadagitoy nga ili.

Bayat a rumangrang-ay ti panangasaba, kumarkaro met ti riribuk iti politika ken kadagiti tribu. Kamaudiananna,  idi Marso 1962, ti militar ti mangiturayen iti gobierno. Ginasut a ribu nga Indian ken Anglo-Indian ti naideporta iti India ken Bangladesh (dati nga East Pakistan). Agpaut laengen iti 24 nga oras ti maipalubos a panagtalinaed dagiti bumisita a ganggannaet. Limlimitaranen ti Burma ti komunikasionna iti sabsabali a pagilian.

Kumarkaro ti danag dagiti kakabsat bayat a makitkitada dagitoy a panagbalbaliw. Impasigurado ti gobierno-militar a mataginayon ti wayawaya ti panagdayaw no la ket ta saan a makibiang dagiti relihion iti politika. Kas iti gagangay, nagtultuloy a nakibiang iti politika dagiti misionero ti Kakristianuan. Kamaudiananna, idi Mayo 1966, napunuanen ti gobierno isu a pinapanawna iti pagilian ti amin a ganggannaet a misionero! Naan-anay a saan a nakibiang dagiti misionero a Saksi ngem nairamanda latta a naideporta.

Naklaat dagiti kakabsat ngem saanda a naupay. Ammoda nga adda iti dasigda ni Jehova a Dios. (Deut. 31:6) Ngem pampanunoten ti dadduma a kakabsat no kasano a maitultuloy ti trabaho ti Pagarian.

Di nagbayag, nakitada ti sungbat ni Jehova. Dagus a nadutokan ni Maurice Raj, dati a manangaywan iti sirkito, a mangiwanwan iti sanga nga opisina. Saan a naideporta ni Maurice uray no maysa nga Indian. “Adu a tawen sakbayna, nagaplayak a kas umili ti Burma,” kinunana. “Ngem awan pagbayadko nga 450 a kyat * isu nga intantanko pay laeng dayta. Maysa nga aldaw, limmabasak iti kompania a nagtrabahuak idi. Nakitanak ti dati a bossko ket impukkawna: ‘Raj, umaymo alaen ’toy kuartam. Nalipatam nga innala idi simmardengkan a nagtrabaho ditoy.’ Eksakto nga 450 a kyat.

“Idi rumrummuarak iti dayta nga opisina, adu ti  mapanunotko a pangusaran iti 450 a kyat. Ngem gapu ta dayta ti eksakto a gatad a kasapulak tapno agbalinak nga umili ti Burma, napanunotko a dayta ti kayat ni Jehova a pangusarak. Napaneknekak nga umiso ti desisionko. Napapanaw iti Burma ti dadduma nga Indian. Ngem gapu ta umiliakon iti Burma, nagtalinaedak iti pagilian, nawayaak nga agbiahe, makaipastrekak kadagiti literatura, ken maaramidko ti dadduma a pagrebbengak tapno maitultuloy ti panangasaba.”

Ni Maurice ken ni Dunstan O’Neill linikmutda ti intero a pagilian tapno paregtaenda ti tunggal kongregasion ken dagiti grupo nga adda iti adayo. “Imbagami kadagiti kakabsat: ‘Dikay madanagan, kaduatayo ni Jehova. Tulongannatayo no nasungdotayo kenkuana,’” kinuna ni Maurice. “Talaga a tinulongannakami ni Jehova! Di nagbayag, adu ti nadutokan nga special pioneer ket al-alisto manen a simmaknap ti panangasaba.”

Agarup 46 a tawenen ti napalabas, ni Maurice a miembro ti Branch Committee ket makapagbiahe pay laeng iti intero a Myanmar tapno mangpabileg kadagiti kongregasion. Kas iti lakayen a ni Caleb iti nagkauna nga Israel, saan a bimmaaw ti regtana maipaay iti trabaho ti Dios.​—Jos. 14:11.

Ti maysa kadagiti immuna a lugar a naaddaan kadagiti special pioneer ket ti Chin State, kabambantayan a rehion iti pagbeddengan ti Bangladesh ken India. Adu nga agkunkuna a Kristiano ti agnanaed ditoy. Kinomberte ida dagiti misionero a Baptist bayat ti kolonia ti Britain isu nga adda Biblia ti kaaduan a Chin ken raraemenda dagiti mangisursuro iti Biblia.

Idi dandani agngudo ti 1966, ni Lal Chhana a dati a soldado ngem special pioneer itan ket simmangpet iti Falam, ti kadakkelan idi nga ili ti Chin State. Nakaduana  ditoy da Dunstan ken Pramila O’Neill ken ni Than Tum, a dati met a soldado a nabiit pay a nabautisaran. Adu nga interesado a pamilia ti nabirokan dagitoy a nareregta a payunir isu a di nagbayag, nabuangay ti maysa a bassit ngem aktibo a kongregasion.

Iti simmaganad a tawen, immakar ni Than Tum iti ili ti Hakha iti abagatan ti Falam. Ditoy a nagpayunir ket nabukel ti bassit a grupo. Nangasaba met iti intero a Chin State ken timmulong a nangipasdek kadagiti kongregasion iti Vanhna ken Surkhua, agraman iti Gangaw ken dadduma pay a lugar. Kalpasan ti 45 a tawen, aktibo pay laeng nga special pioneer ni Than Tum iti lugarda a Vanhna.

Idi pimmanaw ni Than Tum iti Hakha, ni Donald Dewar nga agtawen iti 20 ti simmukat kenkuana kas special pioneer. Gapu ta nabiit pay a naideporta dagiti nagannakna a da Frank ken Lily (Lily May idi balasang) Dewar, ti 18 anyos nga adingna a ni Samuel ti nangkadua kenkuana. “Naggiankami iti bassit a kubo a naaramid iti galba isu a nakapudpudot no kalgaw  ken nakalamlamiis no kalam-ekna,” kuna ni Donald. “Ngem narigrigat kaniak ti agmaymaysa. Kanayon a maymaysaak a mangasaba ken marigatanak nga agsao iti lengguaheda a Hakha Chin. Duakami laeng ken ni Samuel sa adda maysa wenno dua nga umay makigimong. In-inut a nagbalinak a naliday nga uray la kayatkon ti pumanaw iti nakaidestinuak.

“Kalpasanna, nabasak ti makaparegta a kapadasan iti Tinawen a Libro maipapan kadagiti kakabsat a nagtalinaed a matalek iti laksid ti nakaro a pannakaidadanes. * Pinampanunotko, ‘No diak mapagballigian ti kinaliday, kasanonto a maibturak ti pannakaidadanes?’ Inkararagko dagitoy a pakaseknak ken Jehova ket nabang-aranak. Napabilegak met iti panagbasa ken panangutob iti Biblia ken kadagiti artikulo Ti Pagwanawanan. Nasorpresaak idi sinarungkarandak da Maurice Raj ken Dunstan O’Neill. Kasla nakakitaak iti dua nga anghel! In-inut a napasubli ti ragsakko.”

Idi agserserbin ni Donald kas agdaldaliasat a manangaywan, us-usarenna ti kapadasanna a mangparegta kadagiti agmaymaysa a Saksi iti lugarda. Nagbunga met ti panagreggetna iti Hakha. Addan narang-ay a kongregasion ditoy ken regular a pakaang-angayan dagiti asamblea ken kombension. Dua kadagiti agibumbunannag a makigimgimong iti Hakha, da Johnson Lal Vung ken Daniel Sang Kha, ti nagbalin a naregta nga special pioneer ken timmulong a nangikasaba iti naimbag a damag iti kaaduan a paset ti Chin State.

Masarakan ti Chin State iti 900 agingga iti 1,800 a metro iti ngatuen ti patar ti baybay. Agtayag ti dadduma  a bantayna iti 3,000 a metro. Adu a bantay ti napno kadagiti kayo a kas iti natatayag a teak, dadakkel a conifer, namaris a rhododendron, ken napipintas nga orkidia. Nakapimpintas ti aglawlaw ngem narigat a danonen gapu ta natapok ken agsikkosikko dagiti kalsada nga agturong kadagiti ilina. Dandani saan a mapagnaan no matutudo ken masansan a mabangenan iti nagreggaay a daga. Adu a nasulinek a purok ti madanon laeng babaen ti pannagna. Ngem saan a lapped dagitoy kadagiti kakabsat a determinado a mangidanon iti naimbag a damag iti ad-adu pay a tattao.

Kuna ni Aye Aye Thit nga asawa ti manangaywan iti sirkito iti Chin State: “Dimmakkelak iti kapatagan ti Ayeyarwady Delta ket pagsidsiddaawak ti kinapintas ti Chin Hills. Nakagangganaygayak iti damo nga isasang-atko iti turod ngem dandani diakon maalaw ti angesko idi makadanonak iti tuktok. Inulimi pay ti dadduma a turod ket kasla matayakon gapu iti bannogko. Idi agangay, nasursurokon ti agin-inayad a sumang-at iti bantay ken mangin-inut iti pigsak. Di nagbayag, kabaelakon a pagnaen ti 32 a kilometro iti tunggal aldaw a panagdaliasat nga agpaut iti innem nga aldaw wenno nasursurok pay.”

Iti panaglabas dagiti tawen, agus-usar dagiti kakabsat iti nagduduma a kita ti transportasion kas iti asno, kabalio, bisikleta ken iti nabiit pay, motor, pangpasahero a trak, ken lugan a four-wheel-drive. Ngem kaaduanna, magmagnada. Kas pagarigan, tapno madanon dagiti special pioneer a da Kyaw Win ken David Zama dagiti purok iti aglawlaw ti Matupi, kinilkilometro ti sang-aten ken salogenda a bambantay. Magna met ti Matupi Congregation iti innem agingga iti walo nga aldaw a mapan iti kombension iti Hakha, a nasurok a 270 a kilometro ti kaadayona. Kasta met la kaadayo ti pagnaenda nga agawid. Agkantada kadagiti kanta ti Pagarian  bayat a magmagnada ket agal-allangogang dagita iti nangayed a katurturodan.

Makabannog dagita nga isasang-at ta malaksid iti saan a nasayaat a paniempo, adu pay ti lamok ken makadangran nga insekto, nangruna no matutudo. “Bayat a magmagnakami iti kabakiran, adda dagiti alimatek a nagkarayam iti sakak,” kuna ni Myint Lwin a manangaywan iti sirkito. “Idi inikkatko ida, adda manen dua a kimpet iti sakak. Limmagtoak iti natumba a kayo ngem dita metten ti immarakan dagiti alimatek. Mabutengak isu a pinaspasak ti nagtaray. Idi nakadanonakon iti kalsada, napnon ti bagik iti alimatek.”

Ngem saan laeng nga alimatek ti ibturan dagiti taga-Chin State. Adda met dagiti alingo, oso, leopardo, tigre ken, kuna ti dadduma nga ad-adu ti nagita nga uleg ditoy  ngem iti dadduma a pagilian iti intero a lubong. No mapan ti manangaywan iti distrito a ni Gumja Naw ken ti asawana a ni Nan Lu kadagiti kongregasion iti Chin State, agpasgedda iti temtem tapno mabugaw dagiti atap nga animal!

Nangibati dagitoy a nagaget a manangaskasaba iti manayon a pakalaglagipan. “Nagserbida ken Jehova iti amin a pigsada,” kuna ni Maurice Raj. “Uray idi awandan iti Chin State, sidadaanda latta nga agsubli. Pudno a pakaidayawan ni Jehova ti panagsakripisioda!” Ti Chin State ti maysa kadagiti kabassitan ti populasionna a rehion iti pagilian ngem addaan itan iti pito a kongregasion ken sumagmamano a babassit a grupo.

Idi 1966, sumagmamano nga special pioneer ti simmangpet iti Myitkyina, maysa a napintas nga ili iti igid  ti Ayeyarwady River iti Kachin State nga asideg ti China. Idi 1960, nangasaba ditoy iti sumagmamano a tiempo da Robert ken Baby Richards. Kunada: “Awan ‘karnero’ iti Myitkyina.” Ngem nakabirok dagiti kabbaro a payunir kadagiti tattao a mabisbisin iti kinapudno.

Maysa kadagita ti 19 anyos a ni Mya Maung. Maysa a Baptist nga agkarkararag nga adda koma tumulong kenkuana a mangtarus iti Biblia. Kinunana: “Kasta unay ti ragsakko idi immay ti maysa a payunir iti pagtrabahuak ket intukonna ti panagadal iti Biblia. Kasla daytan ti sungbat dagiti kararagko. Mamindua iti makalawas a makipagadalkami ken adingko a San Aye, ket nagalisto ti panagrang-aymi iti naespirituan.

“Nalaing ti nangyadal kadakami a ni Wilson Thein. Saanna laeng nga ibaga ti aramidenmi, impakitana pay dayta! Babaen ti panagsanay ken demostrasion, nasursuromi nga usaren ti Biblia a sieepektibo, mangasaba a situtured, mangsango iti ibubusor, ken mangisagana ken mangiparang kadagiti palawag iti kongregasion. Dumngeg bayat nga ensayuenmi ti tunggal palawag sa mangted kadagiti singasing no kasanomi a maparang-ay dagita. Gapu iti kinaanusna a mangsanay, natignaykami a gumun-od kadagiti naespirituan a kalat.

“Idi 1968, nagpayunirkami ken San Aye isu a nagbalin a walo ti payunir iti Myitkyina. Karaman ni Nanang ken ti pito a kakabsatmi kadagiti damo nga inyadalanmi iti Biblia. Inawatda amin ti kinapudno idi agangay. Nangasabakami met kadagiti ili ken purok iti igid ti riles manipud Myitkyina agingga iti Mandalay. Agpaut dayta iti maysa agingga iti tallo nga aldaw. Nagbunga idi agangay dagiti immulami a bin-i ti kinapudno. Adda itan nararang-ay a kongregasion kadagiti ili ti Namti, Hopin, Mohnyin, ken Katha.”

 Bayat a mangaskasaba ni San Aye iti lugar ti negosio iti Myitkyina, nakasaritana ti Kachin a Baptist a ni Phum Ram nga agtrabtrabaho iti opisina ti gobierno. Inawat a dagus ni Phum Ram ti kinapudno ken immakar iti Putao a bassit nga ili iti sakaanan ti Himalaya. Kinasabaanna ditoy ti adu a kabagianna, ket idi agangay, 25 a tattao ti makigimgimongen. Bayat ti panagpayunir ni Phum Ram, natulonganna ti asawana, pito nga annakna, ken adu a kabagianna a nakaammo iti kinapudno. Agserserbi itan kas payunir ken maysa a panglakayen iti Myitkyina.

Gapu iti napartak nga irarang-ay ti trabaho iti Kachin State, inkeddeng ti sanga nga opisina nga angayen ti 1969 a “Peace on Earth” International Assembly iti Myitkyina. Nasurok a 1,100 a kilometro ti kaadayona manipud Yangon a dati a pakaang-angayanna. Tapno makapan sadiay dagiti delegado ti kombension, kiniddaw ti sanga nga opisina iti Burma Railways no mabalin nga agarkilada iti innem a bagon ti tren. Saan a gagangay ti kasta a kiddaw. Adu idi ti rebelde iti Kachin State isu a nainget ti pannakarekisa dagiti sumrek ken rummuar iti daytoy a lugar. Ngem nasdaaw dagiti kakabsat ta dagus a napatgan ti kiddawda.

Iti aldaw nga isasangpet koma ti tren iti Myitkyina, napan da Maurice Raj ken dagiti kakabsat iti estasion tapno sabtenda dagiti delegado. Kinuna ni Maurice: “Bayat nga agur-uraykami, agdardaras nga immasideg ti stationmaster. Nakaawat iti telegrama a mangibagbaga a diniskonektar ti autoridad ti innem a  bagon ti tren a nagluganan dagiti delegado isu a nabatida iti nagbaetan ti Mandalay ken Myitkyina. Saan kano ngamin a maisang-at ti tren dagiti kanayonan a bagon.

“Ania ngarud ti aramidenmin? Napanunotmi a baliwan ti petsa ti kombension. Ngem masapul a mangalakami manen iti permit ket aguraykami iti sumagmamano a lawas! Agkarkararagkami pay laeng idi sumangpet ti tren. Nasdaawkami ta napno iti kakabsat ti innem a bagon! Nakaisem ken agpaypayapayda. Idi dinamagmi no ania ti napasamak, kinuna ti maysa kadakuada, ‘Talaga nga adda diniskonektarda nga innem a bagon, ngem saan a ti innem a naglugananmi!’”

Nakabalballigi ti kombension iti Myitkyina. Bayat ti programa, tallo a baro a publikasion ti nairuar iti  Burmese ken lima iti Ingles. Tallo a tawen sakbayna, idi napapanaw dagiti misionero, in-inut a bimmassit ti maaw-awat a naespirituan a taraon iti Burma. Ngem aglaylayus itan ti naespirituan a taraon!

Uppat a bulan kalpasan ti kombension iti Myitkyina, nakaawat ti sanga nga opisina iti surat a naggapu iti sekretario ti post office iti Khamti, ili iti igid ti karayan iti sakaanan dagiti nangangato a turod iti amianan a laud a nagbeddengan ti Burma ken India. Ditoy ti ayan dagiti Naga, tattao a nagtaud iti nagduduma a tribu ken dati a pagbutbutngan gapu iti panagpugotda iti ulo. Ti nagsurat a sekretario ket ni Ba Yee a dati a miembro ti Seventh Day Adventist. Isu ket agkidkiddaw iti naespirituan a tulong. Dagus a nangibaon ti sanga nga opisina iti dua nga special pioneer a da Aung Naing ken Win Pe.

Kinuna ni Win Pe: “Iti eropuerto ti Khamti, mabutbutengkami idi nakitami dagiti nakatakder ken nakaam-amak ti langada a mannakigubat a Naga a nakabaag laeng. Agdardaras nga immasideg ni Ba Yee, kinablaawan ken inapuranakami tapno mayam-ammonakami iti sumagmamano nga interesado. Di nagbayag, lima ti yad-adalanmin iti Biblia.

“Ngem impagarup dagiti agtuturay a pastorkami ti Baptist a kakomplot dagiti lumugar a rebelde. Impatalgedmi a neutralkami iti politika ngem awan pay makabulanmi sadiay, pinapanawdakamin.”

Kalpasan ti tallo a tawen, idi naipatugawen dagiti kabbaro nga opisial, ti 18 anyos a ni Biak Mawia ti simmukat a payunir iti lugar a pinanawan dagiti immuna a  payunir. Di nagbayag, nagikkat ni Ba Yee iti trabahona sa nagpayunir ken simmangpet met ti dadduma pay a payunir. Dagitoy a nareregta a payunir nakaipasdekda idi agangay iti maysa a kongregasion iti Khamti ken babassit a grupo kadagiti kabangibang a purok. Kuna ni Biak Mawia: “Saan a nakaadal dagiti kakabsat a Naga isu a dida ammo ti agbasa ken agsurat. Ngem ipatpategda ti Sao ti Dios ken naregtada a mangasaba. Epektibo ti panangusarda kadagiti ladawan iti publikasiontayo. Adu a teksto ken kanta ti Pagarian ti kabesadoda.”

Ita, regularen a maang-angay dagiti kombension distrito iti Khamti. Aggapu pay ti dadduma a delegado iti ili ti Homalin iti abagatan, 15 nga oras a daliasaten ti barangay.

Kabayatanna, iti sabali a bangir ti pagilian, agsaksaknap met ti naimbag a damag iti kabambantayan iti pagbeddengan ti China, Laos, ken Thailand. Daytoy ti sentro ti Golden Triangle, napintas a rehion nga addaan iti turturod ken nabunga a tantanap. Ngem nadadael gapu kadagiti rebelde, produksion ti opium, ken illegal nga aktibidad. Naannad ken nataktika a mangasaba dagiti payunir iti daytoy a napeggad a lugar. (Mat. 10:16) Ngem saan a nagsardeng dagiti klero ti Kakristianuan a nangbusor iti panangasabada!

Idi simmangpet dagiti payunir a da Robin Zauja ken David Abraham iti Lashio, adu ti populasionna nga ili iti Shan State, dagus nga inakusaran ida dagiti lumugar a klero kas rebelde. Kinuna ni Robin: “Inaresto ken imbaluddakami. Impakitami kadagiti polis dagiti dokumentomi a naggapu iti gobierno. Idi kuan, dimteng ti maysa nga opisial ti militar. ‘Komustakayo, Mr. Zauja,’ impasungadna. ‘Nakagteng gayamen ditoy Lashio dagiti Saksi ni Jehova!’ Winayawayaannakami a dagus ti opisial a dati a kaeskuelaak.”

Intuloy dagiti dua a payunir ti nangasaba ket di nagbayag, nakabuangayda iti dakkel a kongregasion. Kalpasanna, nangibangonda iti Kingdom Hall. Kalpasan ti dua a tawen, naayabanda iti munisipio ti gobierno a nagdadanonan ti nasurok a 70 nga opisial ti militar, lider dagiti tribu, ken klero. “Napalalo ti pungtot ti klero a nangakusar kadakami. Pilpilitenmi kano dagiti tattao nga isardengda dagiti narelihiosuan a tradisionda,” kuna ni Robin. “Idi dinamag ti tserman no ania ti makunami, kiniddawko no mabalinko nga usaren ti Biblia a mangilawlawag. Immanamong isu a nagkararagak a dagus sa inlawlawagko ti kuna ti Biblia maipapan kadagiti tradision dagiti palso a relihion, panagserbi iti  militar, ken nasionalistiko a seremonia. Idi nalpasakon, timmakder ti tserman ket imbagana nga ipalpalubos ti linteg ti Burma a nawaya nga agdayaw ti amin a relihion. Nawayawayaan ken napalubosankami nga agtultuloy a mangasaba a nakadismayaan unay dagiti klero.”

Idi agangay, iti bassit a purok ti Mongpaw iti asideg ti beddeng ti China, pinuoran dagiti napalalo ti pungtotda a Baptist ti maysa a Kingdom Hall. Gapu ta saan a napabutngan dagiti Saksi, pinuoranda pay ti pagtaengan ti maysa nga special pioneer ken riniribukda dagiti kakabsat kadagiti pagtaenganda. Nagapelar dagiti kakabsat iti opisial dayta a lugar ngem dinasiganna dagiti Baptist. Kamaudiananna, bimmallaet ti gobierno ket pinalubosanna dagiti kakabsat a mangibangon iti baro Kingdom Hall. Saanen nga iti dati nga igid ti purok no di ket iti mismo a sentrona!

Iti abagatan, masarakan ti Leiktho a maysa a nasulinek a purok iti kabambantayan ti Kayin State iti beddeng ti Golden Triangle. Naipasango ditoy ni Gregory Sarilo iti nakaro nga ibubusor dagiti Katoliko. “Ti padi iti purokmi binilinna dagiti parokianona a dadaelenda dagiti mulak a nateng,” kinuna ni Gregory. “Kalpasanna, pinadigguandak iti makan ngem kuna ti maysa a gayyem a sinabidonganda dayta. Naminsan pay, dinamag ti katulongan ti padi no sadino ti pagnaak iti sumaganad nga aldaw. Ngem iti dayta nga aldaw nagnaak iti sabali a dalan ket naliklikak ti planoda a panangtambang ken panangpatay kaniak. Idi inreportko iti autoridad dagitoy a pananggandatda iti biagko, siinget nga imbilin ti autoridad iti padi ken kadagiti pasurotna a sardengandak. Sinalaknibannak ni Jehova manipud kadagidiay ‘mangan-anup iti kararuak.’”​—Sal. 35:4.

Iti panaglabas dagiti tawen, nasubok ti kinatarnaw dagiti kakabsat iti Burma iti sabali pay a pamay-an. Ti panaglalaban dagiti tribu ken riribuk iti politika ti masansan a nangsubok iti neutralidadda.​—Juan 18:36.

Iti abagatan nga ili ti Thanbyuzayat, a pagaammo nga ayan ti estasion ti tren a naaramid idi Gubat Sangalubongan II, naimatangan ti special pioneer a ni Hla Aung ti panaglalaban dagiti rebelde ken soldado ti gobierno. “Iti rabii, dagiti soldado serkenda dagiti purok. Alaenda dagiti lallaki ket pilitenda nga agtrabaho  kas katulongan dagiti soldado,” kinunana. “Adu ti saanen a pulos a nakitkita. Naminsan, agtungtungtongkami ken Donald Dewar iti balaymi idi sinerrek dagiti soldado ti purokmi. Dagus a binallaagannakami ni baketko isu a nakataraykami iti kabakiran. Kalpasan ti dandanimi pannakatiliw, nagaramidak iti mabalinmi a paglemmengan a dagus iti balaymi no kas pagarigan ta umay manen dagiti soldado.”

Idi dimteng ti special pioneer a ni Rajan Pandit iti ili ti Dawei iti abagatan ti Thanbyuzayat, nakairugi kadagiti panangyadal iti Biblia iti kabangibang a purok nga ayan ti adu a rebelde. “Idi agawidakon, inaresto ken kinabkabildak dagiti soldado. Impagarupda a kakumplotko dagiti rebelde,” kinunana. “Idi imbagak a maysaak a Saksi ni Jehova, dinamagda no kasano a nakapanak iti Dawei. Impakitak ti iduldulinko a tiketko iti eroplano. Pammaneknek dayta a nageroplanoak, banag a saan a paglugluganan dagiti rebelde. Insardengdak a kabilen sa winayawayaandakon. Ngem pinagsaludsodan dagiti soldado ti maysa a yad-adalak. Pinaneknekanna nga agad-adalkami laeng iti Biblia. Kalpasanna, binaybay-andakon dagiti soldado ken dadduma kadakuada ti nagbalin a regular nga ik-ikkak iti magasin.”

No dadduma, dagiti opisial ti ili pilitenda dagiti kakabsat a mangikompromiso iti neutralidadda babaen ti panagbutos ken pannakiraman kadagiti nasionalistiko a seremonia. Kas pagarigan, iti ili ti Zalun iti igid ti karayan nga agarup 130 a kilometro iti amianan ti Yangon, dagiti opisial pinilitda dagiti Saksi nga agbutos ngem nagkedkedda ken imbagada a ti Biblia ti surotenda. (Juan 6:15) Nagapelar dagitoy nga opisial iti autoridad ti rehion. Ngem ammo dagiti autoridad ti rehion a neutral iti politika dagiti Saksi ni  Jehova. Saanda ngarud a napilit dagiti kakabsat nga agbutos.

Iti ili ti Khampat iti nagbeddengan ti Burma ken India, 23 nga ubbing a Saksi ti saan a nagsaludo iti bandera isu nga inikkat ida ti prinsipal. Kalpasanna, dua a panglakayen ti pinaayabanna nga agilawlawag iti sango ti adu nga opisial a pakairamanan ti hues ti ili ken ti komander ti militar. “Bayat nga inlawlawagmi dagiti rasonmi manipud iti Biblia, napalalo ti rurod ti dadduma nga opisial,” kuna ti maysa a panglakayen a ni Paul Khai Khan Thang. “Sa impakitami ti kopia ti bilin ti gobierno a mangipalpalubos kadagiti Saksi ni Jehova nga ‘agtakder a siuulimek kas panagraemda bayat ti flag ceremony.’ Naklaat dagiti opisial. Kalpasanna, imbilin ti komander iti prinsipal a pasublienna dagiti inikkatna nga estudiante. Winarasan met ti prinsipal dagiti departamento iti eskuelaan iti kopia dayta a bilin.”

Pagaammo itan dagiti nangato nga opisial ti Myanmar a neutral iti politika dagiti Saksi ni Jehova. Babaen ti panangsalimetmetda kadagiti prinsipio ti Biblia, nakaipaayda iti nasayaat a panangsaksi kas impadto ni Jesu-Kristo.​—Luc. 21:13.

Bayat ti nariribuk a panawen iti Myanmar, adu nga umili ti nagbalin a soldado wenno rebelde. Kas ken Cornelio nga opisial dagiti soldado ti Roma idi umuna a siglo, dadduma kadakuada ti ‘napeklan ken managbuteng iti Dios.’ (Ara. 10:2) Idi naammuanda ti kinapudno, inkagumaanda nga intunos ti biagda kadagiti nalinteg a pagalagadan ni Jehova.

Maysa kadakuada ti dati nga opisial ti navy a ni Hlawn Mang. Naammuanna ti kinapudno idi adda iti  Mawlamyine. “Kayatko a dagus ti mangasaba,” kinunana. “Ngem idi agikkatakon, naammuak a maysaak gayam kadagiti maingato koma ti ranggona ken agbalin nga eskolar ti militar iti maysa nga eskuelaan iti nabaknang a pagilian iti Laud! Ngem determinadoak a makiraman iti trabaho ti Dios. Nasdaaw dagiti nangato nga opisialmi idi nagikkatak tapno agserbiak ken Jehova. Ita, agarup 30 a tawen ti napalabasen, kombinsidoak pay laeng nga umiso ti desisionko. Awanen ti nasaysayaat pay ngem iti pribilehio a panagserbi iti pudno a Dios!”

Agpapaimbag idi ni La Bang Gam iti ospital ti militar idi impakita ni Robin Zauja ti libro a From Paradise Lost to Paradise Regained. * Naragsakan ni La Bang Gam iti libro ket dinamagna no mabalinna a dawaten. Ngem gapu ta maymaysa laeng ti kopia ni Robin, impabulodna ken La Bang Gam iti maysa la a rabii. Idi nagsubli ni Robin kabigatanna, kinuna ni La Bang Gam: “Daytoyen ti librom. Adda kopiakon!” Nagpatnag gayam a kinopiana ti 250 ti panidna a libro iti sumagmamano a notebook! Di nagbayag, nagikkat ni La Bang Gam iti militar ket inusarna ti librona a “Paradise” a nangtulong iti sabsabali a mangammo iti kinapudno.

Iti kabambantayan ti Shan State, adda iti agkalaban a dasig da Sa Than Htun Aung a kapitan ti militar ti Burma, ken ni Aik Lin a komander ti United Wa State Army. Idi nagtulag ti agsumbangir a dasig nga isardengdan ti aglaban, agpada a nagnaed dagiti dua a soldado iti nagduma a paset ti Shan State. Idi agangay, naammuanda ti kinapudno, nagikkatda iti militar, ken nagpabautisarda.  Nagkita dagitoy dati nga agkalaban iti maysa nga asamblea sirkito ket nakaragragsakda a naginnarakup kas agkabsat a Kristiano! Gapu iti bileg ti Sao ti Dios, nakalapsutda iti pungtot ket nagkaykaysada iti singgalut ti ayat.​—Juan 8:32; 13:35.

Manipud 1965 agingga iti 1976, immadu iti nasurok a 300 a porsiento ti bilang dagiti agibumbunannag iti Burma. Kaaduan nga immawat iti kinapudno ket dati a miembro ti Kakristianuan. Ngem ammo dagiti kakabsat  a pagayatan ti Dios a “maisalakan koma dagiti amin a kita ti tattao ken dumtengda iti umiso a pannakaammo iti kinapudno.” (1 Tim. 2:4) Manipud 1975 nga agpatpatuloy, impaspasnekda a kinasabaan ti dadduma pay a miembro dagiti relihion iti Burma agraman Budista, Hindu, ken dagiti animista wenno mamati nga adda espiritu ti nakaparsuaan.

Adu dagiti napasaranda a karit. Saan a mamati dagiti Budista nga adda Dios wenno Namarsua. Minilion ti didiosen a pagdaydayawan dagiti Hindu. Mamati dagiti animista a taga-Burma kadagiti nabileg nga espiritu. An-annuroten dagitoy a relihion ti an-anito, panagpadles, ken espiritismo. Nupay ibilang ti kaaduan a debosionado a ti Biblia ket nasantuan a libro, bassit laeng wenno awan pay ketdi ti ammoda kadagiti tattao, pakasaritaan, kultura, ken isursuro ti Biblia.

Ngem ammo dagiti kakabsat a nabileg dagiti kinapudno iti Sao ti Dios a mangtignay iti puso ti tao. (Heb. 4:12) Masapul laeng nga agpannurayda iti espiritu ti Dios ken usarenda ti “arte ti panangisuro”​—kayatna a sawen, ti lohikal a panagilawlawag a makatukay iti puso ken mangtignay kadagiti tattao nga agbalbaliw.​—2 Tim. 4:2.

Alaentay a pagarigan ti nabayagen nga special pioneer a ni Rosaline. Lohikal ti pannakirinnasonna no makisarita kadagiti Budista. Kinunana: “No maisuro kadagiti Budista nga adda Namarsua, masansan a damagenda, ‘Asino ti nangparsua iti Namarsua?’ Mamati dagiti Budista a kararua dagiti tattao ti adda kadagiti animal isu nga usarek dagiti tarakenda a pagarigan no agilawlawagak.

“‘Ammo kadi ti taraken no siasino ti makinkukua kenkuana?’ isaludsodko.

“‘Wen.’

 “‘Ngem ammona kadi ti trabaho, asawa, wenno pakasaritaan ti makinkukua kenkuana?’

“‘Saan.’

“‘Umasping iti dayta, gapu ta naiduma dagiti tattao iti Dios, a maysa nga espiritu, ekspektarentayo kadi a maawatantayo ti amin maipapan iti kaadda wenno nagtaudan ti Dios?’

“‘Saan.’”

Gapu iti kasta a lohika, adu a napeklan a Budista ti nakombinsir a mangusig pay kadagiti ebidensia a mangpaneknek iti kaadda ti Dios. No ti pannakirinnason ket napakuyogan iti pudno a Nakristianuan nga ayat, dakkel ti epektona iti puso dagiti tattao. Kinuna ti dati a Budista a ni Ohn Thwin: “No ikomparak ti patpatien dagiti Budista a Nirvana iti kari ti Biblia a Paraiso a daga, kaykayatko ti Paraiso. Ngem  gapu ta mamatiak nga adu ti dalan nga agturong iti kinapudno, diak inyap-aplikar ti naadalko. Idi kuan, tumabtabunoakon kadagiti gimong dagiti Saksi ni Jehova. Kasla kasam-it ti tagapulot ti ayat nga impakitada kaniak. Dayta ti nakatignayak a mangyaplikar iti naadalko a kinapudno.”

Siempre, agkasapulan iti kinataktika ken kinaanus ti panangtulong kadagiti tattao a mangbaliw kadagiti patpatienda. Kas pagarigan, 10 ti tawen ni Kumar Chakarabani idi pinalubosan ni tatangna, maysa a napeklan a Hindu, nga isu ket isuro nga agbasa ti Bethelite a ni Jimmy Xavier. Kuna ni Kumar: “Imbaga ni Tatang a panagbasa laeng ti isurona, saan a relihion. Kuna met ni Jimmy a Ti Librok Dagiti Estoria ti Biblia ket nagsayaat a pangisuro kadagiti ubbing nga agbasa. Kalpasan ti panangisurona kaniak, makiinnestoria ni Jimmy ken ni Tatang, kas panangipakitana iti napudno nga interes kenkuana. Idi nagsaludsod ni Tatang maipapan iti relihion, sitataktika nga imbaga ni Jimmy: ‘Adda iti Biblia ti sungbat. Duata a mangkita.’ Idi agangay, saan laeng a ni Tatang ti immawat iti kinapudno, 63 pay a kameng ti pamiliami ti nagbalin a Saksi ni Jehova.”

Bayat ti katengngaan ti dekada 1980, kumarkaro ti riribuk iti politika iti Burma. Idi 1988, pinullo a ribu ti adda kadagiti kalsada nga agprotprotesta iti gobierno. Ngem alisto a napasardeng ti panagprotesta ket naipaulog ti martial law iti kaaduan a paset ti pagilian.

“Nainget ti panangipaannurot dagiti autoridad iti curfew, ken maiparit nga agtataripnong ti nasursurok  ngem lima a tattao,” kuna ti Bethelite a ni Kyaw Win. “Pampanunotenmi no kanselarenmi dagiti nayeskediul a kombension distritomi. Nagtalekkami ken Jehova. Kinasaritami ti komander ti militar iti Yangon Division ket nagkiddawkami iti permit a mangangay iti kombension nga atendaran ti 1,000 a tattao. Kalpasan ti dua nga aldaw, naawatmi ti permit! Idi impakitami dayta kadagiti opisial iti dadduma a lugar, pinalubosandakami met nga agkombension iti lugarda. Iti tulong ni Jehova, nakabalballigi a nairingpas ti intero a serye ti kombension!”

Kalpasan ti riribuk idi 1988, nagtultuloy a kimmaro ti krisis ti ekonomia iti Burma. Ngem natibker ti pammati dagiti kakabsat iti Dios ket intultuloyda nga inyun-una dagiti interes ti Pagarian.​—Mat. 6:33.

Ti maysa a pagarigan ket ni Cin Khan Dal nga agnanaed ti intero a pamiliana iti nasulinek a purok ti Sagaing. “Kayatmi a tabunuan ti kombension distrito iti Tahan a dua nga aldaw a biahien ti barangay ken trak,” kinunana. “Ngem awan agbantay kadagiti manokmi. Nupay kasta, nagtalekkami ken Jehova isu a timmabunokami latta. Idi nagawidkami, kurang metten iti 19 dagiti manokmi. Dakkel a pukaw kadakami dayta. Ngem kalpasan ti makatawen, immabot iti nasurok nga 60 dagiti manokmi. Iti dayta a tawen, adu a kalugaranmi ti nagpeste ti manokda ngem awan uray maysa a manokmi ti natay.”

Ti sabali pay nga agassawa a nagtultuloy a nangipamaysa iti espiritualidadda ket da Aung Tin Nyunt ken Nyein Mya. Kaduana ti siam nga annakda iti bassit nga ili ti Kyonsha, nga 64 a kilometro iti amianan a laud ti Yangon. Kuna ni Aung Tin Nyunt: “Masansan a  lugaw ken nateng laeng ti kanenmi. Awan kuartami ken awan ilakomi. Ngem naragsakkami latta. Kunak iti pamiliak: ‘Uray ni Jesus awan pay nangisadaganna iti ulona. Isu nga uray no sirok ti kayo laeng ti pagyanak wenno matayak gapu iti bisin, agserbiak latta iti Dios.’

“Ngem naminsan, awanen ti kanenmi. Madandanagan ni baketko ken dagiti annakmi a kumitkita kaniak. Ngem kunak, ‘Dikay madanagan, tulongannatayo ti Dios.’ Kalpasan ti panangasaba iti maysa nga agsapa, inkuyogko dagiti annakko a nagala iti lames. Ngem para laeng iti maysa a pannangan ti naalami. Imbatimi dagiti bubo a pagala iti lames iti asideg dagiti water lily sa imbagak kadagiti annakko nga agsublikamto no malpas ti gimong. Nakaang-angin iti dayta a malem isu nga idi agsublikamin, nakitami nga adu a lames ti naglemmeng kadagiti water lily. Impakatmi dagiti bubo ket adu ti naalami. Inlakomi dagita ket nakagatangkami iti taraon para iti makalawas.”

Napadasan manen dagiti adipen ni Jehova iti Myanmar ti kaitungpalan ti makaparagsak a kari ti Dios: “Saankanto a pulos panawan ket saankanto a pulos baybay-an.” Isu a maikunada: “Ni Jehova ti katulongak; saanakto nga agbuteng. Ania ti maaramidan kaniak ti tao?”​—Heb. 13:5, 6.

Sipud 1956, maaw-awaten dagiti taga-Myanmar ti regular a suplay ti naespirituan a taraon iti Myanmar (Burmese) nga edision Ti Pagwanawanan. Regular a maipabpablaak daytoy uray nariribuk ti kasasaad, narigat ti panagbiag, ken agtultuloy ti  panaglalaban dagiti tribu. Kasano a mapatpataud daytoy a magasin?

Iti adu a tawen, mangipatpatulod ti sanga nga opisina iti sumagmamano a naimakinilia a kopia ti naipatarus a magasin iti gobierno tapno repasuenda. No aprobaranda ti linaonna, mangala ti sanga nga opisina iti permit tapno makagatangda iti papel. Kalpasanna, ipan dayta ti maysa a kabsat agraman ti naipatarus a magasin iti kompania a pagimprentaan. Sadiay a manomano a maimakinilia iti letra-por-letra ti tunggal panid iti estilo a Myanmar (Burmese). Kalpasanna, basaen manen ti kabsat tapno masierto no umiso ti naimakinilia sa mayimprenta dayta iti daanen a pagimprentaan. Maisubli iti gobierno dagiti kopia ti magasin tapno mangtedda iti nanumeruan a sertipiko a mangaprobar iti pannakaipablaak dayta. Adu a lawas ti ibusen daytoy komplikado a proseso ken nababa ti kalidad ti papel ken ti pannakayimprentana.

Idi 1989, immawat ti sanga nga opisina iti baro a sistema ti panagipablaak a naan-anay a nangbalbaliw iti panagimprenta. Adda inaramid ken dinebelop ti sangalubongan a hedkuarter a MEPS para iti kompiuter, software, ken dagiti phototypesetters tapno makayimprenta kadagiti publikasion iti 186 a lengguahe​—a pakairamanan ti Myanmar! *

“Dagiti Saksi ni Jehova iti Myanmar ti immuna a nakaaramid ken nakaipablaak kadagiti literatura babaen ti kompiuter,” kuna ni Mya Maung nga agtrabtrabaho iti sanga nga opisina. “Ti MEPS, nga addaan kadagiti napintas a letra iti Myanmar, a dinisenio ti sanga nga opisina ti namagbalbaliw kadagiti pagimprentaan iti pagilian. Masmasdaaw dagiti tattao ta  nakadaldalus ti pannakayimprenta ti magasin!” Maibagay met ti MEPS iti offset printing​—nasaysayaat dayta ngem iti letterpress printing. Gapu iti MEPS, simmayaat met ti kalidad dagiti ladawan, isu a magusgustuan dagiti tattao Ti Pagwanawanan.

Idi 1991, inaprobaran ti gobierno ti pannakaipablaak ti Agriingkayo! isu a naragsakan dagiti kakabsat ken ti publiko! Kas kunaen ti adu a managbasa, inkomento ti maysa a nangato nga opisial iti Ministry of Information: “Naidumduma ti Agriingkayo! kadagiti dadduma a narelihiosuan a magasin. Adu ti makapainteres a topikona ken nalaka a maawatan. Magusgustuak unay daytoy.”

Iti napalabas a nasurok a 20 a tawen, immadu iti agarup 900 a porsiento ti magasin a yim-imprenta ti sanga nga opisina. Manipud iti 15,000, nagbalinen a nasurok a 141,000 iti kada bulan! Pamiliaren iti Yangon dagiti magasin a Pagwanawanan ken Agriingkayo! ken magusgustuan dagiti tattao iti intero a pagilian.

Kalpasan ti riribuk idi 1988, imbilin ti gobierno ti Myanmar a mairehistro dagiti relihion ken organisasion ti komunidad. Siempre, dagus a nagtungpal ti sanga nga opisina. Idi Enero 5, 1990, opisial a nairehistro iti gobierno ti “Jehovah’s Witnesses (Watch Tower) Society” iti Myanmar.

Idi a tiempo, ti sanga nga opisina iti 39th Street ket nayakar iti maysa a pagtaengan a dua ti kadsaaranna  iti Inya Road iti narang-ay nga ili iti amianan ti siudad. Agarup 2,000 a metro kuadrado ti lotena. Ngem saanen nga umanay ti baro a pasilidad. Kuna ti manangaywan iti sona a ni Viv Mouritz a bimmisita idi iti Myanmar: “Narigat ti kasasaad dagiti 25 a kameng ti pamilia ti Bethel. Bassit laeng a dekoriente a paglutuan ti us-usaren ti maysa a kabsat a babai iti kosina. Awan ti washing machine isu nga aglablaba laeng ti maysa a kabsat a babai iti naaramid nga abut iti datar. Kayatda ti gumatang iti paglutuan ken washing machine ngem dida makaangkat.”

Kasapulanda ngarud ti dakdakkel a sanga nga opisina. Gapuna, inaprobaran ti Bagi a Manarawidwid a marakrak ti dua ti kadsaaranna a pagtaengan sa mabangonan daytoy iti baro nga uppat ti kadsaaranna a pagtaengan ken opisina. Ngem adda dagiti dadakkel a parikut a masapul a marisut tapno maipatungpal ti proyekto. Umuna, masapul a makaalada iti permit  manipud iti innem nga ahensia ti gobierno. Maikadua, saan nga ammo dagiti kontraktor iti Myanmar no kasano ti agibangon babaen ti steel frame. Maikatlo, saan a makastrek iti Myanmar dagiti boluntario a Saksi iti sabali a pagilian. Ken kamaudiananna, awan ti magatang a materiales a pagibangon ken dida met makaangkat kadagita. Iti ababa a pannao, kasla saan a maaramid ti proyekto. Kas iti gagangay, nagtalek dagiti kakabsat ken Jehova. No pagayatanna, maibangon ti baro a sanga nga opisina!​—Sal. 127:1.

Ni Kyaw Win iti Legal Department ti sanga nga opisina inyestoriana: “Alisto a naaprobaran ti aplikasionmi kadagiti lima nga ahensia ti gobierno a pakairamanan ti Ministry of Religious Affairs. Ngem saan nga inaprobaran dayta ti maikanem, ti Yangon City Development Committee, gapu ta nangato kano unay ti uppat a kadsaaran. Impasami manen ti aplikasionmi ngem saan latta a naaprobaran. Pinaregtanak ti Branch Committee nga agan-anus. Sipapasnek a nagkarkararagak ken Jehova sa impasak ti aplikasionmi iti maikatlo a gundaway. Naaprobaran met laeng!

“Kalpasanna, nakisaritakami iti Ministry of Immigration. Kuna dagiti opisial a pito nga aldaw laeng ti maipalubos a panagtalinaed dagiti ganggannaet iti pagilian. Ngem idi inlawlawagmi nga agisuronto dagiti nalaing a ganggannaet a boluntario kadagiti baro a teknik iti panagibangon kadagiti lumugar a kontraktor, inaprobaranda ti innem a bulan a panagtalinaed dagiti boluntario!

“Idi napankami iti Ministry of Trade, naammuanmi a pinasardengda ti pannakaiserrek dagiti produkto ti sabali a pagilian. Ngem idi imbagami kadagiti opisial ti  maipapan iti proyektomi, inikkandakami iti permit nga agangkat kadagiti materiales a pagibangon nga aggatad iti nasurok a maysa a milion a doliar (U.S.). Imbag laengen ta idi nakisaritakami iti Ministry of Finance, inlibreda ti buisna! Namin-adu a napadasanmi a pudno ti kuna ti Dios: ‘“Saan a babaen iti puersa militar, wenno uray babaen iti bileg, no di ket babaen iti espirituk,” kinuna ni Jehova ti buybuyot.’”​—Zac. 4:6.

Idi 1997, nagdadanon dagiti boluntario iti lugar a pagibangonan. Indonar dagiti kakabsat a taga-Australia ti kaaduan a materiales ken dadduma ti naggapu iti Malaysia, Singapore, ken Thailand. Kuna ti maysa a nangimaton iti proyekto a ni Bruce Pickering: “Inaramid dagiti kakabsat a taga-Australia ti amin nga steel frame sada impan iti Myanmar tapno ditoy a sangalenda. Nakaskasdaaw ta eksakto ti pannakaikapet ti amin a pasetna!” Naggapu ti dadduma a boluntario iti Britain, Fiji, Germany, Greece, New Zealand, ken United States.

Iti uneg ti 30 a tawen, idi laeng a nawaya a makikadua dagiti kakabsat a taga-Myanmar kadagiti kakabsat iti sabali a pagilian. “Nakaragragsakkami; kasla tagtagainep laeng,” kinuna ni Donald Dewar. “Talaga a naparegtakami iti espiritualidad, ayat, ken  panagsakripisio dagiti bisita.” Kuna ti sabali pay a kabsat: “Adu met ti nasursuromi iti konstruksion. Dagiti kakabsat nga agus-usar laeng iti kandela nasursuroda ti agikapet kadagiti waya ti koriente. Dagiti met agus-usar laeng iti paypay nasursurodan ti agikabil iti aircon. Naadalmi pay ti agusar kadagiti alikamen a dekoriente!”

Napabileg met dagiti ganggannaet a boluntario iti pammati ken ayat dagiti kakabsat a taga-Myanmar. “Nakurapay dagiti kakabsat ngem naparaburda,” kuna ni Bruce Pickering. “Adu ti nagawis kadakami iti balbalayda. Insaganaandakami iti taraon a kanen koma ti pamiliada iti sumagmamano nga aldaw. Nasursuromi kadakuada no ania a talaga ti napateg iti biag​—pamilia, pammati, panagkakabsat, bendision ti Dios.”

 Idi Enero 22, 2000, naidedikar ti baro a pasilidad ti sanga nga opisina iti espesial a taripnong a naangay iti National Theatre. Nakaragragsak dagiti kakabsat ta ni John E. Barr a kameng ti Bagi a Manarawidwid ti nangipaay iti palawag ti dedikasion.

Idi dandanin malpas ti baro a pasilidad ti sanga, inturong met dagiti kakabsat ti atensionda iti sabali pay a panagkasapulan​—dagiti Kingdom Hall. Idi 1999, simmangpet ditoy ti agassawa a taga-Japan a da Nobuhiko ken Aya Koyama. Timmulong ni Nobuhiko iti pannakabukel ti Kingdom Hall Construction Desk iti sanga nga opisina. Kinunana: “Sinukimatmi ti paggigimongan dagiti kakabsat iti intero a pagilian. Naglugankami iti bus, eroplano, motor, bisikleta, bilog, ken nagnakami. Masansan a mangalakami iti permit ta adu a lugar ti saan a mabalin a serken dagiti ganggannaet. Apaman a makitami no sadino ti agkasapulan kadagiti baro a Kingdom Hall, mangipaay ti Bagi a Manarawidwid iti pondo a pagibangon para kadagiti lugar a limitado ti kabaelanda.

“Idi nakabukelkami iti grupo dagiti nagaget a boluntario, nagdadanonda iti Shwepyitha, maysa a lugar iti ruar ti sentro ti Yangon a pakaibangonan ti umuna a Kingdom Hall. Nagkakadua a nagtrabaho dagiti kakabsat a ganggannaet ken taga-Myanmar. Nasdaaw dagiti polis isu a namin-adu a pinasardengda ti konstruksion ta kayatda a siguraduen kadagiti hepeda no maipalubos ti kasta a panagkakadua. Dadduma a nakakita inapresiarda met dagiti kakabsat. ‘Adda nakitak a ganggannaet nga agdaldalus iti kasilias!’ kuna ti maysa a lalaki. ‘Ita pay la a nakakitaak iti ganggannaet a nangaramid iti kasta. Talaga a naidumdumakayo!’

 “Adda met sabali a grupo nga agibangbangon iti Kingdom Hall iti ili ti Tachileik iti pagbeddengan ti Myanmar ken Thailand. Adu a kakabsat a taga-Thailand ti inaldaw a bumallasiw iti Myanmar tapno tumulong nga agibangon. Nagkaykaysada a nagtrabaho uray agduma ti lengguaheda. Naiduma dayta iti mapaspasamak iti pagbeddengan ti dua a pagilian. Idi dandanin malpas ti proyekto, nangrugi nga agranget ti agkalaban a buyot dagiti soldado. Ngem saan a naan-ano ti Kingdom Hall uray kumanalbuong dagiti bomba ken paltog iti aglawlawna. Idi simmardeng ti rinnanget, 72 ti nagtataripnong iti Kingdom Hall tapno idedikarda daytoy a pasdek ken Jehova, ti Dios ti talna.”

Manipud 1999, nakaipatakderen dagiti grupo ti agibangbangon iti agarup 70 a baro a Kingdom Hall iti  intero a pagilian. Ania ti epekto dayta kadagiti agibumbunannag? Kas iti masansan a maikomento, kuna ti maysa a kabsat a babai nga agsangsangit gapu iti ragsakna: “Diak impagarup a maaddaankami iti nagpintas a Kingdom Hall! Ipaspasnekko itan ti agawis kadagiti interesado nga umay makigimong. Agyamanak iti kinaimbag ni Jehova ken ti organisasionna!”

Adu a tawen a naparitan dagiti ganggannaet a sumrek iti Myanmar. Ngem bayat ti dekada 1990, napalubosandan a sumrek. Gapuna, inkagumaan ti sanga nga opisina ti mangala iti permit tapno makaawis manen kadagiti misionero. Idi Enero 2003, simmangpet dagiti taga-Japan a nagturpos iti Gilead a da Hiroshi ken Junko Aoki. Isuda ti immuna a misionero a nakastrek iti Myanmar kalpasan ti agarup 37 a tawen.

“Gapu ta manmano ti ganggannaet iti pagilian, masapul nga agannadkami tapno saan a pagatapan ti gobierno ti panangasabami,” kuna ni Hiroshi. “Nakikaduakami kadagiti kakabsat iti panagsarungkar ken panangyadalda iti Biblia. Naammuanmi a kaykayat gayam dagiti taga-Myanmar a pagsasaritaan ti maipapan iti Dios. Iti damo nga iruruarmi, nakairugikami iti lima a panangyadal iti Biblia!”

“Masansan a mariknami ti pannarabay ni Jehova,” kuna ni Junko. “Naminsan, nabtak ti pilid ti motormi idi naggapukami a nangyadal iti asideg ti Mandalay. Indurduronmi ti motor agingga iti asideg a  paktoria sa nagpatulongkami tapno matarimaan ti pilid. Pinastrek ti guardia ni Hiroshi ken ti motor ngem nagurayak iti ayan ti guardia. Masmasdaaw ti guardia.

“‘Ania ti ar-aramidenyo ditoy?’ dinamagna.

“‘Paspasiarenmi dagiti gagayyemmi,’ kinunak.

“‘Apay?’ kinunana. ‘Aggigimongkayo?’

“Diak ammo ti motibona isu a diak sinungbatan.

“‘Ibagam ti agpayso!’ impilitna. ‘Ania nga organisasionkayo?’

“Nangiruarak iti Pagwanawanan sa impakitak kenkuana.

“‘Kunakto pay!’ maragragsakan a nangibaga. Impukkawna kadagiti katrabahuanna: ‘Binettak ti anghel ti pilidda tapno makaumay ditoy dagiti Saksi ni Jehova!’

“Innala ti lalaki ti bagna sa nangiruar iti Biblia ken maysa a tracts. Makipagad-adal gayam idi kadagiti Saksi iti sabali a lugar ngem naisardeng idi immakar iti Mandalay. Nagadalkami a dagus. Idi agangay, nakipagadal met ti dadduma a katrabahuanna.”

Idi 2005, uppat pay a misionero ti simmangpet iti Myanmar. Nagturposda iti Ministerial Training School (Bible School for Single Brothers itan) iti Pilipinas. Ni Nelson Junio ti maysa kadakuada. Kas gagangay iti  adu a misionero, isu ket mail-iliw. “Masansan nga agsangsangitak nga agkararag iti rabii,” kinunana. “Kalpasanna, impabasa kaniak ti maysa a naasi a kabsat ti Hebreo 11:15, 16. Ipakita ti teksto nga impamaysa da Abraham ken Sara nga aramiden ti maitunos iti panggep ti Dios imbes a ti napanawanda a pagtaengan idiay Ur. Saanakon a nagsangsangit idi nabasak dayta a teksto. Imbilangkon ti destinok kas pagtaengak.”

Idi umuna a siglo, binalakadan ni apostol Pablo ni Timoteo: “Ti bambanag a nangngegmo kaniak . . . italekmo kadagiti matalek a lallaki, a, kalpasanna, makaanayto a kualipikado a mangisuro iti sabsabali.” (2 Tim. 2:2) Impapuso dagiti misionero daytoy a balakad ket tinulonganda dagiti kakabsat a makidanggay kadagiti nateokratikuan nga urnos a sursuroten ti amin nga adipen ni Jehova iti intero a lubong.

Kas pagarigan, napaliiw dagiti misionero ti panangyadal ti adu a kakabsat. Ipabasada a direkta ti sungbat manipud iti libro​—maysa a pamay-an a maus-usar kadagiti eskuelaan iti Myanmar. “Inan-anusanmi a pinaregta dagiti kakabsat nga agusarda iti salsaludsod a mangaon iti kapanunotan ken rikrikna dagiti yad-adalanda,” kinuna ni Joemar Ubiña. “Dagus nga inyaplikarda dagitoy a singasing ket nagbalinda a mas epektibo a mannursuro.”

Nadlaw met dagiti misionero nga adu ti kongregasion a maymaysa laeng ti panglakayen wenno ministerial nga adipenna. Matalek ken nagaget dagiti nadutokan a kakabsat ngem dadduma kadakuada ti estrikto iti arban. Sabagay, napasamak met dayta idi umuna a siglo ta imbaga ni apostol Pedro kadagiti  panglakayen: “Ipastoranyo ti arban ti Dios nga adda iti aywanyo, saan a . . . kas agturay kadagidiay tawid ti Dios, no di ket agbalinkayo a pagulidanan ti arban.” (1 Ped. 5:2, 3) Kasano a natulongan ida dagiti misionero? “Nangipaaykami iti pagtuladan babaen ti panagbalinmi nga ad-adda a naasi, naalumamay, ken nalaka a maas-asitgan,” kuna ni Benjamin Reyes. In-inut a natulad dagiti kakabsat ti ulidanda. Nagbaliw ti pannakilangen ti adu a panglakayen ket nadungdungngoda itan iti arban.

Adu a tawen nga inus-usar dagiti kakabsat ti Biblia a naaramid idi maika-19 a siglo nga impatarus ti maysa a misionero ti Kakristianuan iti tulong dagiti Budista a monghe. Naipatarus daytoy iti lengguahe a Pali ngem adu a sasao ti saanen a maus-usar ken narigat a maawatan. Isu nga idi nairuar ti Baro a Lubong a Patarus ti Kristiano a Griego a Kasuratan iti lengguahe a Myanmar idi 2008, kasta unay ti ragsak dagiti kakabsat. “Nakapapaut ti palakpakda, ken adda dagiti nakalua iti ragsak idi naawatda ti bukodda a kopia,” kuna ni Maurice Raj. “Nalawag, simple, ken umiso ti baro a patarus. Uray dagiti Budista nalakada a maawatan!” Kalpasan a nairuar dayta, immadu iti nasurok nga 40 a porsiento dagiti mayad-adalan iti Biblia iti pagilian.

Kas iti adu a lengguahe, adda dua nga estilo ti lengguahe a Myanmar​—pormal nga estilo a naggapu iti Pali ken Sanskrit ken gagangay nga estilo a maus-usar iti inaldaw a panagsasarita. Agpada a mausar dagiti dua nga estilo iti panagsao ken panagsurat. Pormal nga estilo ti nausar iti kaaduan a daan a publikasiontayo ngem adu ita ti saanen a makatarus.  Gapu iti dayta, rinugian ti sanga nga opisina nga ipatarus dagiti publikasion iti sasao nga inaldaw a maus-usar ken nalaka a maawatan ti kaaduan a taga-Myanmar.

Dagus a nakita ti epektona dagitoy a baro a publikasion. Kinuna ni Than Htwe Oo a manangaywan iti Translation Department: “Ibagbaga idi dagiti tattao, ‘Nagmayat dagiti literaturayo ngem diak maawatan.’ Ngem ita, maragragsakanda kadagiti literaturatayo ken dagus a basaenda. Adu ti agkuna, ‘Naglaka a maawatan dagitoy a pagbasaan!’” Simmayaat met ti panagkomento dagiti kakabsat iti gimong ta mas maawatandan dagiti naisurat iti publikasiontayo.

Iti agdama, addaan ti Translation Department iti 26 nga amin-tiempo nga agipatpatarus iti tallo a lengguahe​—Myanmar, Hakha Chin, ken Sgaw Kayin.  Naipatarus metten dagiti literaturatayo iti 11 pay a pagsasao iti pagilian.

Idi Mayo 2, 2008, dinalapus ti Bagyo Nargis ti pagilian. Ti kapigsa ti anginna ket 240 a kilometro kada oras. Adu ti natay ken nadadael manipud iti Ayeyarwady Delta agingga iti pagbeddengan ti Thailand. Nasurok a dua a milion a tattao ti apektado ken agarup 140,000 ti natay wenno saanen a nasarakan.

Apektado met ti rinibu a Saksi ni Jehova ngem nakaskasdaaw ta awan nadangran. Adu ti nakalasat ta nagkamangda kadagiti kabbaro a Kingdom Hall. Iti Bothingone, maysa a purok iti igid ti Ayeyarwady Delta, 20 a Saksi ken 80 a lumugar ti nagtalinaed iti siam nga oras iti uneg ti bobida ti Kingdom Hall. Dandani dimmanon ti danum iti bobida ngem nages-es met laeng.

Dagus a nangibaon ti sanga nga opisina kadagiti grupo a mangsaranay kadagiti nakaro ti pannakadidigrana a lugar iti wangawangan ti karayan. Agkaiwara a bangkay ti nalabsan ti grupo a nangitulod kadagiti taraon, danum, ken agas iti purok. Isuda ti immuna a grupo a mangsaranay a dimmanon iti dayta a lugar. Kalpasan a naiwarasda dagiti abasto kadagiti kakabsat, pinaregtada ida babaen kadagiti palawag a naibatay iti Kasuratan. Nagiwarasda met iti Biblia ken publikasion agsipud ta dinadael ti bagyo ti amin a gargaretda.

Tapno maorganisar ti panangsaranay kadagiti nabagyo, nangbukel ti sanga nga opisina kadagiti Disaster Relief Committees iti Yangon ken Pathein. Nagawis dagitoy a komite iti ginasut a boluntario nga agiwaras iti danum, bagas, ken dadduma pay a kangrunaan a  kasapulan dagiti nabagyo. Nangyurnosda met kadagiti grupo a mangtarimaan wenno mangibangon kadagiti nadadael a balay dagiti kakabsat.

Kuna ti maysa a boluntario a ni Tobias Lund: “Nakitami ken baketko a Sofia ti 16 anyos a ni May Sin Oo a mangipampamaga iti Bibliana ken dadduma pay nga alikamenda a tedda ti bagyo. Maymaysana a Saksi iti pamiliada. Inisemannakami ngem agar-arubos dagiti luana. Di nagbayag, simmangpet ti grupo nga agibangbangon. Addaanda iti hard hat, dekoriente nga alikamen, ken materiales a pagibangon ket rinugianda nga ipatakder ti baro a balay da May Sin Oo. Nasdaaw dagiti kaarrubada! Mano nga aldaw a binuya dagiti tattao ti maibangbangon a balay. Kunkunada: ‘Ita pay laeng a nakakitakami iti kastoy! Agtutunos ken agiinnayat ti organisasionyo. Kayatmi met ti agbalin a Saksi ni Jehova.’ Makigimgimongen dagiti nagannak ken kakabsat ni May Sin Oo ket rumangrang-ayda iti naespirituan.”

Nagtultuloy ti trabaho a panangsaranay iti sumagmamano a bulan. Tinontonelada nga abasto ti naiwaras dagiti kakabsat ken 160 a balay ken 8 a Kingdom Hall ti natarimaan wenno naibangon. Trahedia ken rigat ti impagteng ti Bagyo Nargis, ngem adda nagpateg a banag a dina nadadael​—ti ayat a namagkaykaysa iti ili ti Dios ken pakaidayawan ti nagan ni Jehova.

Idi rugrugi ti 2007, nakaawat iti makapagagar a surat ti sanga nga opisina ti Myanmar. “Imbaga ti Bagi a Manarawidwid a mangorganisarkami iti internasional a kombension iti Yangon,” kuna ni Jon Sharp. Simmangpetda ditoy ken baketna a Janet idi 2006. “Ginasut a delegado manipud iti 10 a  pagilian ti karaman iti 2009 a kombension​—banag a di pay pulos napasamak iti pakasaritaan ti sanga nga opisina!”

Intuloy ni Jon: “Napanunotmi: ‘Ania ngata a pasilidad ti makalaon iti kasta kadakkel a taripnong? Tumabuno met kadi dagiti kakabsat nga adda kadagiti adayo a lugar ti Myanmar? Pagdagusandanto? Kasanoda a makaumay? Ti ngay taraonda? Dagiti ngay autoridad ti Myanmar? Ipalubosda ngata ti kasta kadakkel a taripnong?’ Kasla awan patinggana dagiti lapped. Ngem nalagipmi dagiti sasao ni Jesus: ‘Ti bambanag a di mabalin iti tao mabalin iti Dios.’ (Luc. 18:27) Nagtalekkami ngarud iti Dios ket nagplanokami a naimbag.

“Idi agangay, nakasarakkami iti maitutop a pagtataripnongan​—ti National Indoor Stadium ti Myanmar, maysa a pasilidad a 11,000 ti tugawna, adda aircon-na, ken asideg iti sentro ti siudad. Impasami a dagus iti autoridad ti aplikasionmi a mangusar iti dayta. Naglabasen ti adu a bulan ken sumagmamano laengen a lawas sakbay ti kombension ngem awan pay ti aprobasionna. Adda pay saan a nasayaat a nadamagmi: Nangyeskediul dagiti mangimatmaton iti istadium iti kickboxing tournament iti dayta a pasilidad ken iti mismo a petsa ti kombension! Gapu ta awanen ti tiempomi nga agsapul iti sabali a lugar, nagpakpakaasikami iti nangorganisar iti tournament ken iti adu nga opisial tapno masolbar ti problema. Kamaudiananna, kuna ti nangorganisar a mabalinna a yalud-od ti tournament no la ket ta baliwan dagiti 16 a professional kickboxers ti kontratada. Idi naammuanda a kayat nga usaren dagiti Saksi ni Jehova ti pasilidad para iti espesial a kombension, immanamongda amin a mabaliwan ti kontratada.”

 “Ngem,” kuna ti sabali pay a miembro ti Branch Committee a ni Kyaw Win, “kasapulanmi latta ti pammalubos ti gobierno a mangusar iti istadium nangruna ta namimpaten a saan a napatgan ti aplikasionmi! Kalpasan a nagkararagkami ken Jehova, napankami iti opisial a mangimatmaton iti amin nga istadium iti Myanmar. Dua laengen a lawas sakbay ti kombension ken damomi ti mapan iti kasta kangato nga opisial ti gobierno. Nakaragragsakkami idi pinatganna ti kiddawmi!”

Kabayatanna, rinibu a delegado manipud iti nadumaduma a paset ti Myanmar ken iti sabsabali a pagilian ti sumangsangpet iti Yangon babaen ti eroplano, tren, bilog, bus, trak, ken babaen ti pannagna. Adu a pamilia iti Myanmar ti adu a bulan a nagurnong iti  gastuenda a tumabuno. Adda dagiti nagmula, nagtaraken iti baboy, nagdait kadagiti kawes, ken nagbirok iti balitok iti karayan. Adu kadakuada ti saan pay a nakadanon iti dakkel a siudad wenno nakakita iti ganggannaet.

Nasurok a 1,300 a delegado manipud iti amianan a paset ti Myanmar ti nagdadanon iti estasion iti Mandalay para iti espesial a tren a mangipan kadakuada iti Yangon. Maysa a grupo dagiti taga-Naga Hills ti nagbiahe iti innem nga aldaw nga awit-awitda ti dua a kakabsat a naperdian iti wheelchair idi rugrugi pay laeng ti biaheda. Ginasut a kakabsat ti naguray iti estasion, nagiinnestoria, nagkakatawa, ken nagkakanta kadagiti kanta ti Pagarian. “Magagaran ti amin,” kuna ni Pum Cin Khai a timmulong a nangasikaso iti transportasion. “Inikkanmi ida iti taraon, danum, ken ikamen. Idi addan ti tren, tinulongan dagiti panglakayen ti tunggal grupo a lumugan iti nakaitudinganda a bagon. Kalpasanna, nangngegmi manipud iti loudspeaker: ‘Mapanen ti tren dagiti Saksi ni Jehova!’ Siniguradok a nakaluganen ti amin sakbay a simrekak iti tren!”

Iti met Yangon, agarup 700 a ganggannaet a delegado ti nagdagus kadagiti hotel. Ngem pagdagusan ngay dagiti nasurok a 3,000 a delegado a taga-Myanmar? “Linuktan ni Jehova ti puso dagiti Saksi iti Yangon tapno padagusenda dagiti kakabsatda,” kuna ni Myint Lwin iti Rooming Department. “Dadduma a pamilia ti nangpadagus iti 15 a bisita. Nagbayadda iti gobierno tapno mairehistro dagiti bisitada. Impaayanda pay ida iti pamigat ken pagluganan a mapan iti istadium ken agawid iti dagusda iti inaldaw. Adu ti nagdagus kadagiti Kingdom Hall; ginasut met ti naturog iti maysa a dakkel a paktoria.  Iti laksid dagitoy a panangipamuspusan, agarup 500 pay a delegado ti awan dagusna. Inlawlawagmi ti kasasaad kadagiti mangimatmaton iti istadium ket nasdaawkami ta impalubosda a maturog iti istadium dagitoy a delegado!”

Gapu ta saan a nasayaat ti kondision ti istadium, nasurok a 350 a boluntario ti nagtrabaho iti 10 nga aldaw tapno maisagana daytoy. “Tinarimaanmi dagiti tubo ti danum, waya ti koriente, ken aircon sa pinintaan ken dinalusanmi ti intero a pasilidad,” kuna ni  Htay Win a manangaywan iti kombension. “Nasayaat a panangsaksi ti resulta daytoy nagdakkel a trabaho. Kuna ti opisial ti militar nga agbambantay iti istadium: ‘Pagyamanan! Ikarkararagko ken Apo Dios a tinawen koma nga usarenyo ti istadium!’”

Nasurok a 5,000 ti timmabuno iti kombension a naangay idi Disiembre 3-6, 2009. Iti maudi nga aldaw, adu a delegado ti nagusar iti tradisional a kawes isu a nagmayat ti buya ti pagkombensionan a napno iti nadumaduma a maris. “Agiinnarakup ken agsasangit ti amin sakbay pay a mangrugi ti programa!” kuna ti maysa a kabsat a babai. Kalpasan ti pangserra a kararag ni Gerrit Lösch a kameng ti Bagi a Manarawidwid, sumagmamano a minuto a nagpalakpak ken nagpayapay ti tallaong. Kas iti kaaduan a timmabuno, kastoy ti narikna ti maysa a baket a kabsat nga agtawen iti 86, “Kasla addaakon iti baro a lubong!”

 Nasdaaw met ti adu nga opisial ti gobierno. “Naidumduma daytoy a taripnong,” kuna ti maysa kadakuada. “Awan ti agsasao iti dakes, agsigsigarilio, wenno agmammama. Nagkaykaysa dagiti nagduduma a tribu. Ita la a nakakitaak iti kastoy a grupo!” Inyestoria ni Maurice Raj, “Uray ti kangatuan a komander ti militar iti Yangon ken dagiti kakaduana kinunada nga ita la a nakakitada iti kasta kapintas a panagtataripnong.”

Adu a delegado ti umanamong a naisangsangayan ti naimatanganda. Kuna ti maysa a kabsat a taga-Myanmar: “Mangmangngegmi laeng idi ti maipapan iti internasional a panagkakabsat. Ita, mapadpadasanmin a mismo! Diminto pulos malipatan ti ayat dagiti kakabsat kadakami.”

Agarup 2,000 a tawenen ti napalabas, kinuna ni Jesus kadagiti adalanna: “Itannawagyo dagiti matayo  ket matmatanyo dagiti talon, ta purawdan a maipaay iti pannakaani.” (Juan 4:35) Kasta ti kasasaad ita ti Myanmar. Iti agdama, 3,790 ti agibumbunannag iti pagilian, 1 nga agibumbunannag iti kada 15,931 nga umili​—talaga nga adu ti anien! Yantangay 8,005 ti timmabuno iti Memorial idi 2012, manamnama ti dakkel a panagrang-ay!

Ti kanayonan a pammaneknek ket ti rehion ti Rakhine State iti asideg ti baybay iti pagbeddengan ti Bangladesh, nga agarup uppat a milion ti populasionna ngem awan uray maysa a Saksi ni Jehova. “Binulan a makaawatkami kadagiti surat dagiti agnanaed ditoy nga agkidkiddaw iti literatura ken tulong a mangtarus iti Biblia,” kuna ni Maurice Raj. “Umad-adu met a Budista iti Myanmar, nangruna dagiti agtutubo, ti aginteres iti kinapudno. Gapuna, agtultuloy nga ipakpakaasimi iti Apo a mangibaon iti ad-adu pay a paraani.”​—Mat. 9:37, 38.

 Dandani 100 a tawenen ti napalabas idi adda dua a natured a payunir a nangidanon iti naimbag a damag iti daytoy a pagilian nga aduan iti Budista. Sipud idin, rinibu a tattao manipud iti nadumaduma a tribu ti dimmasig iti kinapudno. Iti laksid dagiti naranggas a panaglalaban, riribuk iti politika, nasaknap a kinapanglaw, panangidadanes ti relihion, kalamidad, ken ti limitado a koneksion ti Myanmar kadagiti sabali a pagilian, nangipakita dagiti Saksi ni Jehova ditoy iti natibker a pammati ken Jehova a Dios ken iti Anakna a ni Jesu-Kristo. Determinadoda a mangikasaba iti naimbag a damag ti Pagarian ken ‘naan-anay nga agibtur ken maaddaan iti mabayag a panagitured buyogen ti rag-o.’​—Col. 1:11.