SIERRA LEONE KEN GUINEA
1945-1990 ‘Panangyeg Kadagiti Adu iti Kinalinteg’—Dan. 12:3. (Paset 3)
Panangsango Kadagiti Poro
Ti umuna a naraut ket ti purok nga asideg ti Koindu. Adda grupo ditoy dagiti lallaki nga agad-adal iti Biblia ken regular a makigimgimong. Kas iti kaaduan a lallaki a Kisi, kamengda iti Poro, maysa a nalimed a grupo a mangan-annurot iti espiritismo. “Idi nagkedked dagiti agad-adal iti Biblia a makiraman kadagiti dinedemonio a ritual, nakapungtot ti panguluen dagiti Poro,” kinuna ni James Mensah, maysa a misionero a nasanay iti Gilead nga agserserbi met iti Sierra Leone. “Ti panguluen ken dagiti kakaduana kinabkabilda dagiti agad-adal iti Biblia, tinakawda dagiti sanikuada, pinuoranda dagiti balayda, kinawaranda ida, ken pinanawanda ida iti kabakiran tapno matayda iti bisin. Sinugsogan ti kangatuan a lider ti Poro dagiti miembrona. Iti laksid dagitoy a panangabuso, nagtalinaed a natibker dagiti agad-adal iti Biblia.”
Dagiti kakabsat iti Koindu inreportda kadagiti polis ti mapaspasamak, isu a naaresto ti pangulo ti Poro, dagiti kakaduana, ken ti kangatuan a liderda. Nabista ken nakaro ti pannakadisiplinada. Nasuspende ti kangatuan a liderda iti dandani makatawen. Nagdinamag daytoy a panangabak ti kaso, a nangpatured iti ad-adu pay a kabbaro a makigimong. Di nagbayag, nagbaliw ti kababalin ti kangatuan a liderda ket naginteres iti kinapudno. Idi naangay ti asamblea sirkito iti lugarda, pinadagusna dagiti delegado ken nangidonar pay iti dakkel a baka.
Pinadas ti dadduma a lider ti Poro ti sabali pay a pamay-an ti panangraut—sisisikap a ‘nangbalabalada iti riribuk babaen iti bilin.’ (Sal. 94:20) Nangisubmitir dagiti politiko a Poro iti aplikasion iti Parliamento a mangpasardeng iti trabaho dagiti Saksi ni Jehova. “Ngem indepensanakami ti kangatuan a lider ken imbagana iti Parliamento a dua a tawen a makipagad-adalen kadakami,” kinuna ni Charles Chappell. “Imbagana pay a saan a pulos makiramraman iti politika ti organisasiontayo, isursurona dagiti tattao, ken paspasayaatenna ti moralidadda. Imbagana met a kayatna ti agbalinto a Saksi. Adda sabali a miembro ti Parliamento a nakipagad-adal idin a nangsuporta kenkuana isu a naibasura ti aplikasion.”
“Ti Diosmo ti mangpakan kenka!” inlaisda.
Dagidiay nagikkat iti daytoy nalimed a grupo naipasangoda iti nakaro nga ibubusor ti pamiliada. Ni Jonathan Sellu, maysa a tin-edyer a taga-Koindu, ket papadi a juju dagiti apongna manipud pay iti maikapat a henerasion. Masansanay nga agbalin met a padi a juju. Idi nangrugi nga agadal iti Biblia, insardengna dagiti espiritistiko a ritual ken panagatangna. Nakaro ti ibubusor ti pamiliana, pinasardengda nga ageskuela, ken saanda nga ikkan iti makan no mapan makigimong. “Ti Diosmo ti mangpakan kenka!” inlaisda. Ngem nagtalinaed a natibker ni Jonathan. Saan a nabisinan, ken nasursurona pay ti agbasa ken agsurat. Idi agangay, nagbalin a regular pioneer ken maragragsakan ta inawat met ni nanangna ti kinapudno.
Irarang-ay iti Dadduma a Paset ti Pagilian
Idi 1960, adda dagiti kongregasion ken naiputputong a grupo iti Bo, Freetown, Kissy, Koindu, Lunsar, Magburaka, Makeni, Moyamba, Port Loko, Waterloo, ken agingga iti Kabala iti amianan. Immadu dagiti agibumbunannag iti dayta a tawen manipud 182 agingga iti 282. Nagsangpet ti adu nga special pioneer manipud Ghana ken Nigeria tapno pabilgenda dagiti rumangrang-ay a kongregasion.
Kaaduan kadagiti kabbaro ket kameng ti dua a tribu: Ti Krio, nga agnanaed iti Freetown ken iti aglawlawna, ken ti Kisi nga adda iti Eastern Province. Ngem bayat a sumaksaknap ti naimbag a damag, impangag met dayta ti dadduma a tribu kas iti Kuranko, Limba, ken Temne iti amianan; Mende iti abagatan; ken dadduma pay nga etniko a grupo.
Idi 1961, indedikar ti Freetown East Congregation ti Kingdom Hall-da. Kalpasanna, indedikar met ti Koindu Congregation ti ladrilio a Kingdom Hall a 300 ti tugawna ken mausar met nga Assembly Hall. Di nagbayag, 40 a panglakayen ti timmabuno iti umuna a klase ti Kingdom Ministry School iti Sierra Leone. Ti sabali pay a napasamak iti dayta a nakallalagip a tawen ket ti pannakiraman dagiti kakabsat iti naballigi a kampania a panangitukon iti publiko ti Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan.
Talaga a bembendisionan ni Jehova ti ilina. Idi Hulio 28, 1962, opisial a nairehistro iti gobierno ti Sierra Leone ti International Bible Students Association, maysa a legal a korporasion nga us-usaren dagiti Saksi ni Jehova iti adu a pagilian.
Naluktan ti Trabaho iti Guinea
Kitaentayo met ti kabangibang a Guinea (dati a French Guinea). Sakbay ti 1958, sumagmamano a kakabsat ti apagbiit a nakapangasaba iti dadduma a taga-Guinea bayat ti ilalasatda iti daytoy a pagilian. Ngem dagiti French nga agtuturay iti kolonia kagurada ti trabahotayo. Nupay kasta idi 1958, naluktan ti gundaway—saanen a nagpaituray ti Guinea iti France ket nagbalin nga independiente a pagilian.
Iti maudi a paset dayta a tawen, nangrugi a nagtrabaho ni Manuel Diogo iti pagminasan ti bauxite iti Fria, maysa nga ili nga agarup 80 a kilometro iti amianan ti kabesera a Conakry. Isu ket maysa a kabsat nga agsasao iti French a taga-Dahomey (Benin itan) ken agtawen iti nasurok bassit a 30. Gapu iti gagar ni Manuel a mangasaba iti daytoy di pay naas-asak a teritoria, nagsurat iti sanga nga opisina ti France nga agkidkiddaw kadagiti literatura ken tulong dagiti special pioneer. Kastoy ti ngudo ti suratna: “Ikarkararagko a bendisionan ni Jehova ti trabaho gapu ta adu ti interesado ditoy.”
Makaparegta ti subalit ti sanga nga opisina iti France ken pinabilegda ni Manuel nga agtalinaed iti Guinea agingga a posible. Nangyurnos met ti sanga nga opisina iti special pioneer a mangbisita ken mangsanay kenkuana iti ministerio. Napabileg ni Manuel iti pammaregtada ket nagtultuloy a nangaskasaba iti Fria agingga iti ipapatayna idi 1968.
Idi bimmisita ti manangaywan iti sona a ni Wilfred Gooch iti Conakry idi 1960, naam-ammona ti dua pay nga Africano a kakabsat a mangaskasaba sadiay. Inrekomenda ni Brother Gooch a ti Guinea ket imatonan ti sanga nga opisina iti Sierra Leone imbes nga iti France. Napasamak daytoy idi Marso 1, 1961. Kalpasan ti makabulan, nabuangay iti Conakry ti umuna a kongregasion iti Guinea.
Rimmaniag ti Naespirituan a Lawag iti Kabakiran
Maisaksaknap met ti naimbag a damag iti abagatan a paset ti Guinea. Ni Falla Gbondo a maysa a Kisi nga agnanaed iti Liberia ket nagawid iti nakayanakanna a purok ti Fodédou nga agarup 13 a kilometro iti laud ti Guékédou. Nangyawid iti libro a Manipud Paraiso a Napukaw Agingga iti Paraiso a Naisubli. Saan nga ammo ni Falla ti agbasa ngem mailawlawagna dagiti ladawan iti libro kadagiti katribuanna. “Nangparnuay dayta a libro iti adu a panagsasarita,” malagip ni Falla. “Pinanaganan dayta dagiti tattao iti libro da Adan ken Eva.”
Nagsubli ni Falla iti Liberia. Nagpabautisar ket idi agangay, nagbalin nga special pioneer. Mamindua iti makabulan a mapan iti Fodédou tapno mangyadal iti grupo a buklen ti agarup 30 a tattao. Di nagbayag, kinadua ti sabali pay a Kisi nga special pioneer a ni Borbor Seysey a taga-Liberia. Nagkaduada a nangirugi iti sabali pay a grupo iti Guékédou. Agpada a nagbalin a kongregasion dagitoy dua a grupo.
Bayat nga umad-adu a Kisi ti nagbalin a Saksi, napaliiw dagiti lumugar nga agtuturay ti nasayaat a konduktada. Nagaget, mapagpiaran, ken mannakikappia dagiti Saksi. Gapuna, idi agkiddaw dagiti kakabsat iti pammalubos a mangibangonda iti Kingdom Hall iti Fodédou, dagus nga inikkan ida dagiti agtuturay iti tallo ektaria a daga. Nalpas dayta nga umuna a Kingdom Hall iti Guinea idi rugrugi ti 1964.
Dagiti Riribuk iti Conakry
Kabayatanna, mangrugrugi idi ti riribuk iti Conakry. Gapu iti riribuk iti politika, pagsussuspetsaan dagiti opisial ti gobierno dagiti ganggannaet. Uppat a misionero iti Gilead ti saan a naikkan iti permanente a visa ket naideportada. Dua a kakabsat a lallaki a taga-Ghana ti naaresto gapu iti di umiso a pammabasol ket naibaludda iti dandani dua a bulan.
Kalpasan a nawayawayaanda, naaresto manen ti maysa kadakuada, ni Emmanuel Awusu-Ansah. Nakarigrigat ti kasasaadna iti pagbaludan ken nakarugrugit ti seldana. Insuratna: “Nupay kanayon nga aggurigorak, nasalun-atak iti naespirituan gapu ta mangaskasabaak latta. Idi napan a bulan, 67 ti orasko ken 2 a mayad-adalan iti Biblia ti kaduakon a nangasaba.” Maysa kadagiti inyadalanna ti nangawat iti kinapudno. Kalpasan ti lima a bulan, nawayawayaan ni Brother Awusu-Ansah ken naideporta iti Sierra Leone. Maymaysa nga agibumbunannag ti nabati iti Conakry.
Idi 1969, bimmaawen ti riribuk iti politika isu a simmangpet dagiti special pioneer iti Conakry. Impalubos dagiti agtuturay a mangibangonda iti Kingdom Hall nga addaan karatula. Di nagbayag, agarup 30 nga interesado ti regularen a makigimgimong.
Idi damo, naannad ti panangasaba dagiti kakabsat gapu ta agpeggadda a maaresto. Ngem idi pimmigsa ti pakinakemda, ad-adda pay a nagreggetda. Nakaiwaras dayta a bassit a kongregasion iti 6,000 a tracts idi 1973. Idi agangay, nagitukon dagiti kakabsat iti magasin kadagiti opisina ken lugar ti negosio. In-inut a naawatan ken naapresiar dagiti opisial ti gobierno ken dagiti tattao ti trabahotayo. Idi Disiembre 15, 1993, nagbunga met laeng ti kinaanus ken kinapingetda idi legal a nairehistro ti Christian Association of Jehovah’s Witnesses of Guinea.