Kapitulo Singko

Ti Wayawaya a Tagtagiragsaken Dagiti Agdaydayaw ken Jehova

1, 2. (a) Ania a kita ti wayawaya ti impaay ti Dios iti immuna a pagassawaan? (b) Mangdakamatkayo iti sumagmamano a linteg a nangapektar iti aktibidad da Adan ken Eva.

IDI pinarsua ni Jehova ti umuna a lalaki ken babai, dakdakkel nga amang ti wayawayada ngem iti tagtagiragsaken dagiti tattao itatta. Paraiso idi ti pagtaenganda, ti makaay-ayo a Minuyongan ti Eden. Awan ti sakit a mangapektar iti panangtagiragsakda iti biag, tangay perpekto ti isip ken bagida. Saan a kas ita, awan idi ti ipapatay nga agur-uray kadakuada. Saanda met a robot ngem addaanda iti nagsayaat a sagut a wayawaya nga agikeddeng, ti abilidad nga agaramid iti bukodda a desision. Ngem tapno agtultuloy a matagiragsakda dayta a nakaskasdaaw a wayawaya, nasken a raemenda dagiti linteg ti Dios.

² Usigenyo, kas pagarigan, dagiti pisikal a linteg nga impasdek ti Dios. Siempre, saan a literal a naisurat dagitoy a linteg, ngem naparsua da Adan ken Eva iti wagas a natural nga annurotenda dagitoy a linteg. No mabisinda, masapul a manganda; no mawawda, masapul nga uminumda; no lumnek ti init, masapul a maturogda. Adda met inted ni Jehova a trabahuenda. Dayta a trabaho, no ar-arigen, ket maysa a linteg yantangay apektaranna dagiti tignayda. Agpaaduda, iturayanda ti nadumaduma a kita ti biag ditoy daga, ket pagbalinenda a Paraiso ti intero a globo. (Genesis 1:28; 2:15) Anian a nagsayaat ken  makagunggona dayta a linteg! Mangyeg dayta iti makapnek unay a trabaho a naan-anay a pangusaranda kadagiti abilidadda iti makagunggona a pamay-an. Nawayada met a mangikeddeng no kasano nga ibanagda ti trabahoda. Ania pay koma ti sapulenda?

3. Kasano koma a nasursuro da Adan ken Eva nga usaren a nainsiriban ti wayawayada nga agdesision?

³ Siempre, idi naikkan da Adan ken Eva iti pribilehio nga agdesision, dina kayat a sawen a nasayaat ti resultana uray ania ti desisionda. Ti wayawayada nga agdesision ket masapul a maitunos kadagiti linteg ken pagalagadan ti Dios. Kasanoda a masursuro dagitoy? Babaen ti panagimdengda iti Namarsua kadakuada ken panangimutektek kadagiti aramidna. Inikkan ti Dios da Adan ken Eva ti kinasaririt tapno mausarda ti naadalda. Yantangay naparsuada a perpekto, natural laeng nga iparangarangda dagiti galad ti Dios no agdesisionda. Ikagumaanda nga aramiden dayta no pudno met laeng nga apresiarenda ti inaramid ti Dios agpaay kadakuada ken no kayatda nga ay-ayuen ti Namarsua.​—Genesis 1:26, 27; Juan 8:29.

4. (a) Napaidaman kadi da Adan ken Eva iti wayawaya gapu iti bilin a dida kanen ti bunga ti maysa a kayo? (b) Apay a maiparbeng dayta a bilin?

⁴ Kas ti Nangted iti Biagda, nainkalintegan ngarud ti panangsubok ti Dios iti debosionda kenkuana ken iti kinatulokda nga agtalinaed iti beddeng nga inyurnosna. Kastoy ti imbilin ni Jehova ken ni Adan: “Manipud iti tunggal kayo iti minuyongan mabalinmo ti agpennek a mangan. Ngem no maipapan iti kayo ti pannakaammo iti naimbag ken dakes dika mangan manipud iti dayta, ta iti aldaw a manganka manipud iti dayta mataykanto a di bumurong.” (Genesis 2:16, 17) Naipakaammo met daytoy a bilin ken Eva kalpasan ti pannakaparsuana. (Genesis 3: 2, 3) Napaidamanda kadi iti wayawaya gapu iti daytoy a panangipawil? Saan. Addaanda iti aglaplapusanan nga agkakaimas ken nadumaduma a kita ti taraon a dida kasapulan a kanen ti bunga dayta a kayo. (Genesis 2:8, 9) Maiparbeng laeng a bigbigenda a kukua ti Dios ti daga yantangay isu ti nangparsua iti dayta. Kalinteganna ngarud ti mangaramid kadagiti linteg a maitunos iti panggepna ken pagimbagan ti sangatauan.​—Salmo 24:1, 10.

5. (a) Kasano a napukaw da Adan ken Eva ti nadayag a wayawayada? (b) Ania ti kasukat ti wayawaya a tinagiragsak idi da Adan ken Eva, ket kasano a naapektarantayo?

⁵ Ngem ania ti napasamak? Gapu iti inaagum nga ambision, maysa nga anghel ti di umiso a nangusar iti wayawayana nga agikeddeng ket nagbalin a Satanas, a kaipapananna “Bumusbusor.” Inallilawna ni Eva babaen ti panangisungsongna kenkuana iti maysa a banag a maikontra iti pagayatan ti Dios. (Genesis 3:4, 5) Kimmanunong ni Adan ken ni Eva a nangsalungasing iti linteg ti Dios. Gapu ta ginamgamda ti saanda a kukua, napukawda ti nadayag a wayawayada. Inturayan ida ti basol, ket natayda idi agangay kas imballaag ti Dios. Ti impatawidda kadagiti annakda isu ti basol​—a naiparangarang babaen ti naikasigudan a pagannayasan nga agaramid iti dakes. Nangyeg met ti basol kadagiti pagkapuyan a pakaigapuan ti panagsakit, panaglakay, ken ipapatay. Ti pagannayasan nga agaramid iti dakes, a rinubroban ti impluensia ni Satanas, pinataudna ti maysa a natauan a kagimongan a nabayagen a naigamer iti gura, krimen, panangirurumen, ken gubat a nanguyos iti minilion a biag. Anian a nagpaiduma iti wayawaya nga impaay ti Dios iti sangatauan idi unana!​—Deuteronomio 32:4, 5; Job 14:1, 2; Roma 5:12; Apocalipsis 12:9.

 Ti Pakasarakan iti Wayawaya

6. (a) Sadino ti pakasarakan iti pudno a wayawaya? (b) Ania a kita ti wayawaya ti tuktukoyen ni Jesus?

⁶ Maigapu kadagiti nagdakes a kasasaad a nagsaknap iti amin a lugar ita, saan a pakasdaawan nga il-iliwen dagiti tattao ti dakdakkel a wayawaya. Ngem pakasarakan iti pudno a wayawaya? Kinuna ni Jesus: “No agtalinaedkayo iti saok, pudno a dakayo dagiti adalak, ket maammuanyonto ti kinapudno, ket ti kinapudno wayawayaannakayto.” (Juan 8:31, 32) Saan a daytoy ti wayawaya a namnamaen dagiti tattao no laksidenda ti maysa a turay wenno gobierno gapu ta kayatda ti sabali a turay. Imbes ketdi, pannakawayawaya daytoy kadagiti ramut dagiti parikut ti tattao. Tuktukoyen ni Jesus ti wayawaya manipud pannakaadipen iti basol. (Juan 8:24, 34-36) Isu a no ti maysa a tao ket agbalin a pudno nga adalan ni Jesu-Kristo, mapasaranna ti dakkel a panagbalbaliw iti biagna, maysa a pannakawayawaya!

7. (a) Iti ania nga anag a nawayawayaantayon iti basol ita? (b) Tapno matagiragsaktayo dayta a wayawaya, ania ti nasken nga aramidentayo?

⁷ Dina kaipapanan daytoy nga iti agdama, saanen a marikna dagiti pudno a Kristiano ti epekto ti naikasigudan a pagannayasan nga agbasol. Gapu ta natawidda ti basol, makidangdangadangda latta gapu iti dayta. (Roma 7:21-25) Ngem no talaga nga agbibiag ti maysa a tao maitunos kadagiti pannursuro ni Jesus, saanen a maadipen iti basol. Saanen a kabaelan a diktaran ti basol ket dagdagus nga agtulnog. Saanen a nakapupok iti wagas ti biag nga awanan iti direksion ken makaburibor iti konsiensiana. Matagiragsakna ti nadalus a konsiensia iti imatang ti Dios agsipud ta napakawanen dagiti napalabas a basolna maibatay iti pammatina iti daton ni Kristo. Mabalin a sulisogen dagiti dakes a tarigagayna, ngem no ikagumaanna a sarangten  dagitoy gapu ta malagipna dagiti nasin-aw a pannursuro ni Kristo, ipakpakitana nga isut’ saanen nga adipen ti basol.​—Roma 6:12-17.

8. (a) Aniada a wayawaya ti itden kadatayo ti pudno a Kinakristiano? (b) Ania koma ti kababalintayo kadagiti sekular nga agtuturay?

⁸ Panunotenyo ti wayawaya a tagtagiragsakentayo kas Kristiano. Naluk-atantayo manipud kadagiti epekto dagiti di umiso a pannursuro, pannakaigamer kadagiti an-anito, ken pannakaadipen iti basol. Dagiti naindaklan a kinapudno maipapan iti kasasaad dagiti natay ken ti panagungar winayawayaannatayo manipud iti awan mamaayna a panagbuteng ken patay. Gapu ta naammuantayo a ti imperpekto a natauan a gobierno ket asidegen a sukatan ti nalinteg a Pagarian ti Dios, nawayawayaantayo manipud iti kinaawan ti namnama. (Daniel 2:44; Mateo 6:10) Ngem saan a nainkalintegan a ditay raemen dagiti agtuturay iti gobierno ken dagiti lintegda gapu iti dayta a wayawaya.​—Tito 3:1,  2; 1 Pedro 2:16, 17.

9. (a) Kasano a siaayat a tulongannatayo ni Jehova tapno matagiragsak ti kadakkelan a wayawaya a posible ita kadagiti tattao? (b) Kasano a makaaramidtayo kadagiti nainsiriban a desision?

⁹ Saannatayo a binaybay-an ni Jehova a mangtakuat no ania ti kasayaatan a wagas ti panagbiag. Ammona ti pakabuklantayo, no ania ti makaipaay kadatayo iti pudpudno a pannakapnek, ken no ania ti agnanayon a pagimbagantayo. Ammona dagiti kapanunotan ken kababalin a mangdadael iti relasiontayo Kenkuana ken kadagiti padatayo a tao, a nalabit makalapped pay ketdi iti maysa a tao a sumrek iti baro a lubong. Gapu iti ayatna, impakaammo ni Jehova amin dagitoy kadatayo babaen ti Biblia ken ti makitkita nga organisasionna. (Marcos 13:10; Galacia 5:19-23; 1 Timoteo 1:12, 13) Kalpasanna, adda kadatayo nga agtignay sigun iti intedna kadatayo a wayawaya  nga agikeddeng. Saan a kas ken Adan, makaaramidtayo kadagiti nainsiriban a desision no ipangagtayo ti bilin ti Biblia. Ipakitatayo a ti kangrunaan a pakaseknantayo iti biag isu ti panangtagiragsak iti nasayaat a relasion ken Jehova.

Panangbirok iti Sabali a Kita ti Wayawaya

10. Ania a kita ti wayawaya ti ginundawayan ti dadduma a Saksi ni Jehova?

¹⁰ No dadduma, adda dagiti agtutubo a Saksi ni Jehova​—agraman ti dadduma nga adulto​—nga agbirbirok iti sabali a kita ti wayawaya. Kasla makaay-ayo ti lubong, ket bayat a pampanunotenda dayta, dumegdeg ti tarigagayda nga agaramid kadagiti saan a nakristianuan a tignay a gagangay iti lubong. Mabalin a dida gandaten ti agdroga, agbartek, wenno makiabig. Ngem makikaduada kadagiti saan a pudno a Kristiano tapno maalada ti rikna dagitoy.  Nalabit rugianda pay ketdi a tuladen ti panagsasao ken panagtigtignayda.​—3 Juan 11.

11. No dadduma, siasino ti paggapuan ti awis nga agaramid iti dakes?

¹¹ No dadduma, ti awis a makiraman iti di nakristianuan nga aramid ket aggapu iti maysa nga agkunkuna nga agserserbi ken Jehova. Napasamak dayta iti dadduma a nagkauna a Kristiano, ket mabalin a mapasamak dayta iti kaaldawantayo. Masansan a ti kasta a tattao kayatda nga aramiden ti ipagarupda a pagragsakanda, ngem maisalungasing dagitoy kadagiti linteg ti Dios. Guyugoyenda ti dadduma nga “agliwliwa.” ‘Mangikarida iti wayawaya, idinto ta adipen ida ti panagrupsa.’​—2 Pedro 2:19.

12. Ania dagiti nakas-ang a resulta ti aramid a maikaniwas kadagiti linteg ken pagalagadan ti Dios?

¹² Kanayon a dakes ti pagbanagan ti kasta a kita ti wayawaya, yantangay kaipapanan dayta ti panagsukir kadagiti linteg ti Dios. Kas pagarigan, ti seksual nga imoralidad ket mabalin nga agresulta iti emosional a pannakariribuk, sakit, ipapatay, di matarigagayan a panagsikog, ken nalabit panagsina ti agassawa. (1 Corinto 6:18; 1 Tesalonica 4:3-8) Ti panangabuso iti droga ket mabalin nga agresulta iti panagsikor, panagbeddal, panagkapuy ti panagkita, pannakaulaw, narigat a panaganges, panagamangaw, ken ipapatay. Agbanag pay dayta iti pannakaadikto, a mabalin a mangituggod iti panagaramid iti krimen tapno mataginayon ti bisio. Kasta met laeng ti pagbanagan ti nalabes a panaginum. (Proverbio 23:29-35) Ipapan dagiti mangar-aramid iti kasta nga adda wayawayada, ngem naladawton a maammuanda a nagbalinda nga adipen ti basol. Ket anian a nagulpit dayta nga apo! Ti panangusig kadagita a banag ita ti mangiliklik iti pannakaisagmaktayo kadagita a kasasaad.​—Galacia 6:7, 8.

 Ti Ramut Dagiti Problema

13. (a) Kasano a masansan a magargari ti derrep a mangiturong kadagiti parikut? (b) Tapno matarusantayo no ania ti “dakes a pannakitimpuyog,” kasapulantayo ti panangmatmat ti siasino? (c) Bayat a sungbatanyo dagiti saludsod a nakalista iti parapo 13, ipaganetgetyo ti panangmatmat ni Jehova.

¹³ Panunotenyo no ania ti masansan a ramut ti problema. Kuna ti Biblia: “Tunggal maysa masuot babaen ti pananggargari ken panangsulbog ti bukodna a derrep. Kalpasanna ti derrep, inton nayinawen, mangipasngay iti basol; kalpasanna, ti basol, inton naibanagen, mangpatanor iti ipapatay.” (Santiago 1:14, 15) Kasano a magargari daytoy a derrep? Babaen dagiti pampanunoten. Masansan a maigapu daytoy iti pannakikadua kadagiti tattao a di mangan-annurot kadagiti pagalagadan ti Biblia. Siempre, ammotayo amin a nasken a liklikantayo “dagiti dakes a pannakitimpuyog.” (1 Corinto 15:33) Ngem ania a pannakitimpuyog ti dakes? Ania ti panangmatmat ni Jehova iti dayta a banag? Ti panangusig kadagiti sumaganad a saludsod ken panangsukimat kadagiti kasuratan a nadakamat ti makatulong kadatayo a maaddaan iti umiso a konklusion.

Gapu ta mararaem ti dadduma a tattao, kayatna kadi a sawen a nasayaatda a kakadua? (Genesis 34:1, 2, 18, 19)

Ipakita kadi ti panagsasaoda, nalabit ti panagangawda, a dagitoy ti kita ti tattao a rumbeng a pakikaduaantayo? (Efeso 5:3, 4)

Kasano ti panagrikna ni Jehova no pilientayo a kasinninged dagiti tattao a di agayat kenkuana? (2 Cronicas 19:1, 2)

Nupay katrabahuan wenno kaeskuelaantayo ti dadduma a tattao a ditay kapammatian, apay a masapul nga agannadtayo? (1 Pedro 4:3, 4)

Maibilang a pannakikadua iti sabsabali ti panagbuya iti telebision ken sine, panangusar iti Internet, ken panagbasa  kadagiti libro, magasin, ken periodiko. Iti ania a kita ti material ti nasken a pagannadantayo? (Proverbio 3:31; Isaias 8:19; Efeso 4:17-19)

Ania a kinatao ti ipakpakitatayo ken Jehova no maibatay kadagiti pinilitayo a kakadua? (Salmo 26:1, 4, 5; 97:10)

14. Ania a naindaklan a wayawaya ti agur-uray kadagidiay simamatalek nga agtungpal iti balakad ti Sao ti Dios ita?

¹⁴ Umas-asidegtayon iti baro a lubong ti Dios. Babaen ti nailangitan a gobierno ti Pagarian ti Dios, mawayawayaanton ti sangatauan iti impluensia ni Satanas ken iti intero a dakes a sistema dagiti bambanag. In-inutto a maikkat ti amin nga epekto ti basol iti natulnog a sangatauan, nga agbanag iti pannakaperpekto ti isip ken bagi tapno matagiragsaktayo ti biag nga agnanayon iti Paraiso. Tagiragsakento ti amin a parsua ti wayawaya a naan-anay a maitunos ‘iti espiritu ni Jehova.’ (2 Corinto 3:17) Rasonable kadi a mapukawtay amin dagita gapu iti ditayo panangikankano iti balakad ti Sao ti Dios itatta? Babaen ti nainsiriban a panangusar iti wayawayatayo ita kas Kristiano, sapay koma ta silalawag a maipakitatayo amin a talaga nga il-iliwentayo “ti nadayag a wayawaya ti annak ti Dios.”​—Roma 8:21.

Panagrepaso

• Ania a kita ti wayawaya ti tinagiragsak ti immuna a pagassawaan? Ania ti nakaidumaan dayta iti mapaspasaran ti sangatauan ita?

• Ania a wayawaya ti tagtagiragsaken dagiti pudno Kristiano? Kasano a naiduma daytoy iti matmatan ti lubong a wayawaya?

• Apay a nasken a liklikan ti dakes a pannakitimpuyog? Saan a kas ken Adan, makindesision no ania ti dakes ti nasken a surotentayo?

[Salsaludsod]

[Ladawan iti panid 46]

Mamallaag ti Sao ti Dios: “Dikay payaw-awan. Dagiti dakes a pannakitimpuyog dadaelenda dagiti makagunggona nga ugali”