KAPITULO 1

Nakasaganaak Kadin a Makideyt?

“Nakaad-adu dagiti impluensia a mangiduron kaniak a makideyt. Ken adu met a talaga ti nagguguapo a lallaki.”​—Whitney.

“Adda dagiti babbai a mangaw-awis kaniak a mangideyt kadakuada, ket kayatko met a patgan dayta nga awis. Ngem no agpakadaak kadagiti dadakkelko, ammok no ania ti isungbatda.”​—Phillip.

URAY no ubingka pay, mabalin a napigsa ti tarigagaymo a makikadua iti kursonadam, ken iti agkursonada met kenka. “Agtawenak iti 11 idi kayatkon ti makideyt,” malagip ni Jenifer. Kuna ni Brittany: “Idiay eskuelaan, kasla saanka a normal no awan ti kaayan-ayatmo!”

 Sika ngay? Nakasaganaka kadin a makideyt? Tapno masungbatam dayta, usigentay pay nga umuna ti maysa a simple a saludsod:

Ania ti “Pannakideyt”?

Kur-itam ti sungbatmo kadagiti sumaganad a saludsod:

Kanayon a makikuykuyogka iti maysa a saanmo a kasekso. Makidedeytka kadi?

□ Wen

□ Saan

Sika ken ti saanmo a kasekso ket adda riknayo iti maysa ken maysa. Sumagmamano a daras iti tunggal aldaw nga ag-text wenno agsaritakayo iti telepono. Makidedeytka kadi?

□ Wen

□ Saan

Tunggal aglalangenkayo kadagiti gagayyemmo, kanayon a kaduam ti isu met laeng a tao a saanmo a kasekso. Makidedeytka kadi?

□ Wen

□ Saan

Nalabit a nalakam la a sinungbatan ti immuna a saludsod, ngem mabalin a nagsarimadengka sakbay a sinungbatam ti maikadua ken maikatlo. Ania aya a talaga ti pannakideyt? Ti pannakideyt tuktukoyenna ti aniaman a panaglangen a ti romantiko nga interesmo ket naipamaysa iti maysa a tao ken naipamaysa met kenka ti interesna. No kasta, wen ti sungbat dagiti tallo a saludsod. Makidedeytka no sika ken ti saanmo a kasekso ket addaan iti rikna iti maysa ken maysa ken kanayon nga agsarsaritakayo iti man telepono wenno iti personal, iti man publiko wenno dakayo laeng a dua. Nakasaganaka kadin a makideyt? Adda tallo a saludsod a makatulong kenka a mangtingiting iti dayta.

Apay a Kayatmo ti Makideyt?

Iti adu a kultura, ibilangda ti pannakideyt kas nasayaat a pamay-an tapno ad-adda a makapagam-ammo ti dua a tao. Ngem masapul a nadayaw ti panggep ti pannakideyt. Dayta koma ti tumulong iti agtutubo a lalaki ken babai a mangtingiting no kayatda ti agkallaysa.

 Mabalin a tagtagilag-anen ti dadduma a gagayyemmo ti pannakideyt. Nalabit a kayatda laeng ti makikuykuyog iti kursonadada ngem awan ti panggepda a makiasawa. Dagiti dadduma mabalin pay ketdi a makideytda tapno laeng makapagpannakkelda. Ngem masansan a saan nga agbayag dagiti kasta a narabaw a relasion. “Adu nga agnobio nga agtutubo ti agsina met laeng kalpasan ti maysa wenno dua a lawas,” kuna ti maysa nga agtutubo a babai nga agnagan Heather. “Matmatanda a temporario laeng ti pannakirelasion​—banag a mangisagana kadakuada a makisina imbes a makiasawa.”

Nalawag a no makideytka iti asinoman, maapektaram ti rikna ti kadeytmo. Gapuna, siguraduem a nadalus ti intensionmo. Utobem daytoy: Kayatmo kadi nga adda mangay-ayam iti riknam a no naumaannakan ket ibellengnaka lattan? Kuna ti agtutubo a ni Chelsea: “No dadduma, kayatko a pagang-angawan ti makideyt, ngem saanen nga ang-angaw no serioso ti maysa kadakayo ngem saan a serioso daydiay maysa.”

Mano ti Tawenmon?

Iti panagkunam, mano ti tawen ti maysa nga agtutubo a mabalinen a makideyt ․․․․․

Ita, iyimtuodmo daytoy a saludsod kadagiti dadakkelmo, ken isuratmo ti sungbatda ․․․․․

Mabalin a nababbaba ti edad nga insuratmo ngem iti imbaga dagiti dadakkelmo. Wenno mabalin met a saan! Nalabit maysaka kadagiti adu nga agtutubo a nainsiriban a nangikeddeng a saan a makideyt agingga a dimo pay nagteng ti husto nga edad  ken saanka pay a nakasagana. Dayta ti inkeddeng nga aramiden ni Danielle nga agtawen iti 17. Kinunana: “No lagipek ti riknak iti napalabas a dua a tawen, sabali itan ti estandartek no iti panangpili iti pakiasawaak. Kinapudnona, agingga ita, diak pay la ammo no kabaelakon ti mangaramid iti kasta a desision. Sakonto la panunoten ti makideyt no iti las-ud ti dua a tawen ket saan a nagbaliwbaliw ti personalidadko.”

Adda sabali pay a rason no apay a nainsiriban ti aguray. Inusar ti Biblia ti sasao a “kinalasbang ti kinaagtutubo” a mangdeskribir iti tiempo a narasuk ti derrep ken rikna ti maysa a tao. (1 Corinto 7:36) No kanayon a nadekketka iti saanmo a kasekso bayat nga addaka pay laeng iti kinalasbang ti kinaagtutubom, mabalin a rumugso ti riknam ket agbanag dayta iti di umiso nga aramid. Pudno a mabalin a saan unay a napateg daytoy kadagiti gagayyemmo. Adu kadakuada ti magagaran a mangpadas a makidenna. Ngem madaeram ti kasta a kapanunotan! (Roma 12:2) Kinapudnona, idagadag ti Biblia nga ‘adaywam ti imoralidad.’ (1 Corinto 6:18, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) ‘Maiwaksim ti didigra’ no agurayka agingga a malabsam ti kinalasbang ti kinaagtutubo.​—Eclesiastes 11:10.

Nakasaganaka Kadin a Makiasawa?

Tapno masungbatam dayta a saludsod, sukimatem a naimbag ti bagim. Usigem dagiti sumaganad:

Relasion. Kasano ti panangtratom kadagiti nagannak ken kakabsatmo? Masansan kadi a saanka a makapagteppel, a nalabit nagubsang wenno sarkastiko ti panagsasaom kadakuada?  Ania ti makunada kenka maipapan iti dayta a banag? No kasano ti panangtratom iti pamiliam kastanto met ti panangtratom iti asawam.​—Basaem ti Efeso 4:31.

Kababalin. Positibo kadi wenno negatibo ti panagpampanunotmo? Nainkalinteganka kadi, wenno kanayon nga ipapilitmo nga aramiden ti kaykayatmo? Kabaelam kadi ti agtalinaed a kalmado uray no adda dagiti pakaburiboram? Naanuska kadi? Ti panangpatanor kadagiti bunga ti espiritu ti Dios itan isagananaka nga agbalin a nasayaat nga asawa.​—Basaem ti Galacia 5:22, 23.

Pinansial. Komusta ti panagbadyetmo? Masansan kadi nga umutangka? Maanusam kadi ti maysa a trabaho? No saan, apay a saan? Maigapu kadi iti kita ti trabaho? iti amo? Wenno gapu iti kababalin wenno ugali a masapul a balbaliwam? No saanmo nga ammo nga iggaman ti bukodmo a kuarta, kasanonto la ngatan no adda pamiliam?​—Basaem ti 1 Timoteo 5:8.

Espiritualidad. No maysaka kadagiti Saksi ni Jehova, ania ti ar-aramidem tapno mataginayon ti nasayaat a relasionmo iti Dios? Basbasaem kadi ti Sao ti Dios, mangaskasabaka, ken makiparpartisiparka kadagiti Nakristianuan a gimong? Ti tao a pakiasawaam ket maikari a maaddaan iti asawa a natibker ti espiritualidadna.​—Basaem ti Eclesiastes 4:9, 10.

 No Ania ti Mabalinmo nga Aramiden

Ti pannakideyt no dika pay nakasagana ket mayarig iti panangala iti pinal nga eksaminasion iti kurso a kairugrugim pay laeng. Nalawag a saan a maiparbeng dayta! Kasapulam ti panawen a mangadal iti asignaturam tapno masungbatam dagiti saludsod iti eksaminasion.

Kasta met laeng iti pannakideyt. Kas naammuantayon, saan nga ang-angaw daytoy. Gapuna, sakbay a makideytka, nasken nga iwayaam nga adalen ti nagpateg nga “asignatura”​—no kasano ti makigayyem. Inton mabirokam ti maibagay kenka, nalalaingkanton a mangpatanor iti natibker a relasion. Kinapudnona, ti naballigi a panagasawa ket panagtipon ti dua a nasinged nga aggayyem.

 Ti panangitantan iti pannakideyt saannaka a paidaman iti wayawaya. Imbes ketdi, ikkannaka iti ad-adu a wayawaya nga ‘agrag-o iti kinaagtutubom.’ (Eclesiastes 11:9) Ikkannaka pay iti panawen nga agsagana babaen ti panangpasayaat iti personalidadmo, ken kapatgan iti amin, ti espiritualidadmo.​—Un-unnoy 3:27.

Kabayatanna, mabalinmo a tagiragsaken ti makikadua kadagiti saanmo a kasekso. Kasano ti kasayaatan a panangaramidmo iti dayta? Agtitimpuyogkayo a kadua dagiti responsable nga adulto. Kinuna ti maysa a babai nga agnagan iti Tammy: “Iti panagkunak, naragragsak no kasta ti aramidenmi. Nasaysayaat ti maaddaan iti adu a gagayyem.” Immanamong ni Monica. Kinunana: “Talaga a nasayaat ti agtitimpuyog kas grupo gapu ta makitam ti nagduduma a personalidad dagiti tattao.”

Maisupadi iti dayta, no ubingka pay ngem ipamaysamon ti atensionmo iti maysa a tao, dakdakkel ti posibilidadna a masaktankanto. Isu a saanka nga aggangganat. Usarem ti kinaagtutubom nga agsursuro no kasanom a patanoren ken taginayonen ti panaggayyem. Inton ikeddengmon ti makideyt, am-ammomton a naimbag ti bagim ken ammomon no ania dagiti galad a sapulem iti agbalin a katakunaynaymo.

ADU PAY TI MABASAM MAIPAPAN ITI DAYTOY A TOPIKO ITI TOMO 1, KAPITULO 29 KEN 30

ITI SUMAGANAD A KAPITULO

Agduyoska kadi a makideyt a di ammo dagiti dadakkelmo? Ad-adu ti pagdaksan ti nalimed a pannakideyt ngem iti nalabit ipagarupmo.

KANGRUNAAN A TEKSTO

“Daydiay nasaldet utobenna dagiti addangna.”​—Proverbio 14:15.

BALAKAD

Tapno makapagsaganaka a makideyt ken makiasawa, basaem ti 2 Pedro 1:5-7 ken mangpilika iti maysa a kualidad a kayatmo a parang-ayen. Kalpasan ti makabulan, tingitingem no kasano kaadu ti rimmang-ayam ken nasursurom maipapan iti dayta a kualidad.

AMMOM KADI . . . ?

Ipakita ti adu a panagadal a dagiti agkasar nga agpada nga awan pay 20 ti tawenda ket adda posibilidadna nga agdiborsio iti uneg ti lima a tawen.

DAGITI ARAMIDEK!

Tapno makapagsaganaak nga agasawa, nasken a parang-ayek dagiti sumaganad a kualidad: ․․․․․

Maparang-ayko dagitoy a kualidad babaen ti ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Kadagiti ania a maitutop a gundaway a mabalinmo ti makipulapol kadagiti saanmo a kasekso?

● Kasanoka a makirinnason iti kabsatmo a kayatnan ti makideyt nupay nakaub-ubing pay?

● No makideytka ngem awan ti panggepmo a makiasawa, ania ngata ti marikna ti kadeytmo?

[Blurb iti panid 18]

“Iti panagkunak, saka la makideyt iti maysa a tao no talaga nga adda riknam kenkuana ken adda posibilidadna nga agkatuloyankayto. Maseknanka iti dayta a tao, saan a gapu ta kayatmo laeng ti makideyt.”​—Amber

[Ladawan iti panid 16, 17]

No makideytka nga awan ti panggepmo a makiasawa, kaslaka la maysa nga ubing a mangay-ayam iti baro nga abalbalay sa ibellengna dayta