Kapitulo Uno

Ti Libro ni Daniel ken Dakayo

1, 2. (a) Aniat’ sumagmamano a nagpaiduma a situasion ti naidatag iti libro ti Biblia a Daniel? (b) Iti moderno a panawentayo, aniada a saludsod ti rumsua maipapan iti libro ni Daniel?

IMPANGTA ti mannakabalin nga ari a papatayenna dagiti masirib a lallakina gapu ta dida maipalgak ken dida mailawlawag ti kaipapanan ti narikut a tagtagainepna. Tallo a babbaro a nagkitakit nga agrukbab iti dakkel a ladawan ti naitapuak iti nakadardarang nga urno, ngem saanda a natay. Idi madama ti panagrarambakda, ginasut dagiti nakaimatang iti ima a nagsurat kadagiti misterioso a sasao iti diding ti palasio. Dagiti nadangkok a mannakikumplot impaipisokda ti maysa a lakay iti rukib dagiti leon, ngem rimmuar a di naan-ano. Adda uppat nga animal a nasirmata ti mammadto ti Dios, ket rinibribu a tawen iti masanguanan ti saknapan ti kayuloganda.

² Sumagmamano la dagitoy kadagiti salaysay a masarakan iti libro ti Biblia a Daniel. Maikari kadi dagita nga usigen a sipapasnek? Ania ti posible a pateg daytoy nakadadaanen a libro iti kaaldawantayo? Apay a maseknantay koma kadagidi pasamak agarup 2,600 a tawenen ti napalabas?

TI DANIEL—KADAANAN A LIBRO ITI MODERNO A PANAWEN

3, 4. Apay nga adu a tattao ti nainkalintegan a maseknan iti masanguanan ti sangatauan?

³ Kaaduan a linaon ti libro ni Daniel ket naisentro iti tema a panangituray iti lubong, tema a pakaseknantay unay itatta. Gistay isuamin umannugot nga agbibiagtayo kadagiti narikut a panawen. Inaldaw, malapunostayo kadagiti damdamag a nakalkaldaang a pammalagip a ti natauan a kagimongan  maar-arinebneben kadagiti nakarikrikut a problema—ket mapaspasamak dagitoy nupay nakaskasdaaw ti gapuanan ti siensia ken teknolohia.

⁴ Amirisenyo daytoy: Nabaelan ti tao ti bimmaddek idiay bulan, ngem iti adu a lugar saan a makapasiar kadagiti kalsada ti mismo a planetana nga awanan panagamak. Mapunnona ti balayna iti amin a kita dagiti moderno a pagnam-ayan, ngem dina malapdan ti pannakarakrak dagiti pamilia. Ken naiyegna ti panawen a napnuan impormasion, ngem dina masursuruan dagiti tattao nga agbiag a sikakappia. Insurat ni Hugh Thomas, maysa a propesor ti historia: “Ti panagsaknap ti pannakaammo ken edukasion bassit ti naisurona kadagiti tattao no iti panagteppel ken nakarkaro pay no iti pannakitunos kadagiti sabsabali.”

5. No iti kaaduanna, aniat’ resulta ti panangituray ti tao?

⁵ Tapno maurnosda ti kagimongan, inorganisar ti tattao ti bagbagida iti sidong ti nagduduma a kita dagiti gobierno. Ngem napasaranda amin ti kinapudno a napaliiw ni Ari Solomon: “Ti . . . tao addaan pannakabalin iti sabali a maipaay iti pagdaksanna.” (Eclesiastes 4:1; 8:9) Pudno nga adda sumagmamano nga agtuturay a nakasaysayaat ti prinsipioda. Nupay kasta, awan ari, presidente, wenno diktador a makapaksiat iti sakit ken ipapatay. Awan tao a makapagbalin iti dagatayo a Paraiso kas iti pinanggep ti Dios a pagbalinanna.

6. Apay a di kasapulan ni Jehova ti pannakitinnulong dagiti natauan nga agtuturay tapno mairingpas ti pagayatanna?

⁶ Ngem agpadpada a situtulok ken kabaelan ti Namarsua nga aramiden dagita. Dina masapul ti pammalubos dagiti natauan a gobierno tapno mairingpas ti panggepna, ta kenkuana “dagiti nasion kasda la sangkatedted ti maysa a timba, ken naibilangda a kas nalapat a tapok ti timbengan.” (Isaias 40:15) Wen, ni Jehova isut’ Soberano nga Agturay iti uniberso. Gapuna, adda autoridadna a nangatngato nga amang ngem iti autoridad dagiti natauan a gobierno. Ti Pagarian ti Dios isunto ti mangsukat kadagiti amin a turay ti tao, nga  agnanayonto a pakabendisionan ti sangatauan. Nalabit awanen ti ad-adda pay a nakailawlawagan daytoy no di iti libro ti Biblia a Daniel.

NI DANIEL—INAYAT UNAY TI DIOS

7. Siasino ni Daniel, ket kasano ti panangmatmat ni Jehova kenkuana?

⁷ Napalalo ti panangdungngo ni Jehova a Dios ken ni Daniel, a nagserbi kas mammadtona iti adu a tawtawen. Kinapudnona, ti anghel ti Dios dineskribirna ni Daniel kas ‘maysa a makaay-ayo unay.’ (Daniel 9:23) Ti orihinal a Hebreo a termino a naipatarus kas ‘maysa a makaay-ayo unay’ kaipapananna ti “napalalo nga ay-ayaten,” “mararaem unay,” ken “paborito” pay. Naisangsangayan ti kinapateg ni Daniel iti imatang ti Dios.

8. Kasano a nakagteng ni Daniel idiay Babilonia?

⁸ Usigentay biit dagiti nagpaiduma a kasasaad daytoy inay-ayat a mammadto. Idi 618 K.K.P., rinaut ni Ari Nabucodonosor a taga Babilonia ti Jerusalem. (Daniel 1:1) Di nagbayag, puersado nga indestieroda idiay Babilonia dagiti edukado nga agtutubo a Judio. Maysa ni Daniel kadagitoy. Nalabit tin-edyer pay idi.

9. Ania a pannakasanay ti naited ken ni Daniel ken dagiti Hebreo a kakaduana?

⁹ Ni Daniel ken dagiti kakaduana a da Hananias, Misael, ken Azarias karamanda kadagiti Hebreo a napili a masanay iti tallo a tawen iti “surat ken ti pagsasao dagiti Caldeo.” (Daniel 1:3, 4) Kunaen ti dadduma nga eskolar a saan a basta kurso iti lenguahe daytoy. Kas pagarigan, kunaen ni Propesor C. F. Keil: “Ni Daniel ken dagiti kakaduana masapul a masursuruanda idi iti sirib dagiti padi a Caldeo ken edukado a lallaki, nga isut’ naisuro kadagiti eskuelaan ti Babilonia.” No kasta, ni Daniel ken dagiti kakaduana naisangsangayan ti pannakasanayda nga agserbi iti gobierno.

10, 11. Aniada a karit ti sinaranget ni Daniel ken dagiti kakaduana, ket kasano a tinulongan ida ni Jehova?

¹⁰ Anian a nagdakkel daytoy a nagbalbaliwan ti kasasaad  ni Daniel ken dagiti kakaduana! Idiay Juda nakitakunaynayda kadagiti agdaydayaw ken Jehova. Ita linikmut idan dagiti tattao nga agrukrukbab kadagiti sariugma a didios ken didiosa. Ngem saan a nagamak da agtutubo a Daniel, Hananias, Misael, ken Azarias. Iti baet daytoy makapakarit-pammati a situasion, determinadoda a mangsalimetmet iti pudno a panagdayaw.

¹¹ Narigat daytoy. Debosionado unay ni Ari Nabucodonosor ken Marduk, ti kangrunaan a didiosen ti Babilonia. Dagiti kalikaguman ti ari no dadduma ket naan-anay a maikontra kadagiti agdaydayaw ken Jehova. (Kas pagarigan, kitaenyo ti Daniel 3:1-7.) Kaskasdi, addaan ni Daniel ken dagiti kakaduana iti di mabubos a pannarabay ni Jehova. Bayat ti tallo a tawen a pannakasanayda, binendisionan ti Dios ida “iti pannakaammo ken nauneg a pannakaawat iti isuamin a surat ken sirib.” Kanayonanna, naikkan ni Daniel iti abilidad a mangtarus iti kayulogan dagiti sirmata ken tagtagainep. Nagangayanna, idi inusisa ti ari dagitoy uppat a babbaro, nasarakanna a “maminsangapulo a nalalaing[da] ngem iti amin a managsalamangka a papadi ken kadagiti aran nga adda iti isuamin a naarian a pagturayanna.”—Daniel 1:17, 20.

PANANGIWARAGAWAG KADAGITI MENSAHE TI DIOS

12. Ania a naisangsangayan nga annongen ti naited ken Daniel?

¹² Iti unos ti adu a tawen a kaaddana idiay Babilonia, nagserbi ni Daniel kas mensahero ti Dios kadagiti lallaki a kas ken Ari Nabucodonosor ken ni Belsazar. Nakapatpateg ti annongen ni Daniel. Impalubos ni Jehova a dadaelen ni Nabucodonosor ti Jerusalem, nga inusarna kas instrumentona. Idi agangay, madadael met ti Babilonia. Pudno a ti libro a Daniel itan-okna ni Jehova a Dios kas Kangatuan ken kas Agturay “iti pagarian ti sangatauan.”—Daniel 4:17.

13, 14. Aniat’ napasamak ken Daniel kalpasan a narpuog ti Babilonia?

¹³ Nagtultuloy ni Daniel a nagserbi iti palasio iti agarup pito a dekada, agingga iti pannakarpuog ti Babilonia. Nag biag agingga a nakitana dagiti adu a Judio a nagsubli iti pagilianda idi 537 K.K.P., nupay saan nga ibaga ti Biblia a kinuyogna ida. Aktibo unay uray agingga iti maikatlo a tawen a panagturay ni Ari Ciro, ti nangbangon iti Imperio ti Persia. Mabalin nga ag-100 idin ti tawen ni Daniel!

¹⁴ Kalpasan a narpuog ti Babilonia, insuraten ni Daniel dagiti kangrunaan a pasamak iti biagna. Ti dokumentona ket naisangsangayan itan a paset ti Nasantuan a Biblia ken maaw-awagan iti libro a Daniel. Ngem apay a rebbeng nga ipangagtayo daytoy kadaanan a libro?

DUA NGA ELEMENTO, MAYSA A MENSAHE

15. (a) Ania dagiti dua nga elemento a linaon ti libro ti Biblia a Daniel? (b) Kasanonatay a mabenepisiaran ti salaysay a paset ti Daniel?

¹⁵ Ti nagpaiduma a libro ni Daniel naglaon iti dua a naggidiat unay nga elemento—ti maysa ket salaysay, ti sabali ket propetiko. Daytoy dua nga aspeto ti libro ni Daniel mapabilegda ti pammatitayo. Kasano? Dagiti paset a salaysay—maysa kadagiti naminar unay iti Biblia—ipakitada kadatayo a bendisionan ken aywanan ni Jehova a Dios dagidiay natarnaw kenkuana. Nagtalinaed a di maisin ni Daniel ken dagiti tallo a kakaduana nupay naipasangoda kadagiti suot a namagpeggad iti biagda. Itatta, amin nga agtarigagay nga agsungdo ken Jehova mapabilegdanto no siiinget nga amirisenda dagiti ulidanda.

16. Ania a leksion ti maadaltayo kadagiti propetiko a paset ti Daniel?

¹⁶ Dagiti propetiko a paset ti Daniel pabilgenda ti pammati babaen ti panangipakitada nga ammo ni Jehova ti turong ti historia nupay sinigsiglo—milenio pay ketdi—kasakbayan ti pannakapasamakda. Kas pagarigan, ipaay ti Daniel dagiti detalye maipapan iti itataud ken pannakarpuog dagiti pannakabalin ti lubong manipud iti tiempo ti kadaanan a Babilonia agingga “iti tiempo ti panungpalan.” (Daniel 12:4) Iturong ni Daniel ti atensiontayo iti Pagarian ti Dios a naisaad iti ima ti dinutokanna nga Ari ken kakaduana a “sasanto,” nga ipatuldona a dayta ti gobierno nga agtali naed iti agnanayon. Daytoy a gobierno naan-anaynanto nga iringpas ti panggep ni Jehova para iti dagatayo ket agresultanto iti bendision kadagiti amin a mayat nga agserbi iti Dios.—Daniel 2:44; 7:13, 14, 22.

17, 18. (a) Kasano a mapabileg ti pammatitayo no siaannad a sukimatentayo ti libro a Daniel? (b) Ania a banag ti nasken a masungbatan sakbay a rugiantayo nga adalen daytoy propetiko a libro ti Biblia?

¹⁷ Nasayaat unay ta saan a bukbukodan ni Jehova ti pannakaammo maipapan kadagiti masanguanan a pasamak. Imbes ketdi, isut’ “Manangipalgak kadagiti palimed.” (Daniel 2:28) Bayat nga usigentayo ti kaitungpalan dagiti padto a nairekord iti libro ni Daniel, bumilegto ti pammatitayo kadagiti kari ti Dios. Nabilbilegto ti panamatitayo nga iringpas ti Dios ti panggepna iti eksakto a tiempo ken iti apagisu a wagas a pilienna.

¹⁸ Isuamin a mangadal iti libro ti Biblia a Daniel buyogen ti silulukat a puso bumilegto ti pammatida. Ngem, sakbay a rugiantayo ti naan-anay a panangusig iti daytoy a libro, amirisentay pay dagiti ebidensia no talaga nga autentiko daytoy a libro. Adda dagiti kritiko a nangatakar iti libro ni Daniel, a kunada a dagiti padtona aktual a naisurat kalpasan ti pannakatungpalda. Umno ngata ti kuna dagiti managduadua? Sungbatan daytoy ti sumaruno a kapitulo.

ANIA TI NAAWATANYO?

• Apay a ti Daniel ket libro para iti moderno a panawen?

• Kasano a nairaman ni Daniel ken dagiti kakaduana nga agserbi iti gobierno ti Babilonia?

• Ania ti naisangsangayan nga annongen ni Daniel idiay Babilonia?

• Apay a masapul nga ipangagtayo ti padto ni Daniel?

[Salsaludsod]

 [Ladawan iti panid 4]

 [Ladawan iti panid 11]