Nagsaknap ti Kristianidad iti Dadduma a Pagilian

ITI Bantay dagiti Olibo iti asideg ti Betania, adda impatrabaho ni Jesus a panangasaba a mangapektar iti historia ti lubong. Nangrugi dayta agarup tallo a kilometro iti laud​—idiay Jerusalem. Naisaknap ti mensahe iti kabangibangna a Judea ken Samaria, nga idi agangay nakadanon “iti kaadaywan a paset ti daga.”​—Ara 1:4, 8, 12.

Di nagbayag kalpasan ti panangibaga ni Jesus kadagita a sasao, ti Piesta ti Pentecostes ginuyugoyna dagiti Judio ken proselita iti intero nga Imperio ti Roma, manipud kadagiti rehion a naipakita iti daytoy a mapa. Ti panangasaba ni apostol Pedro kadakuada iti dayta nga aldaw linuktanna ti napartak a pannakaisaknap ti Kristianidad.​—Ara 2:9-11.

Di nagbayag naiwarawara dagiti pasurot ni Kristo gapu iti pannakaidadanesda idiay Jerusalem. Tinulongan da Pedro ken Juan dagiti Samaritano a mangammo ken mangawat iti naimbag a damag. (Ara 8:1, 4, 14-16) Kalpasan ti panangasaba ni Felipe iti maysa nga Etiope iti disierto a dalan a sumalog “manipud Jerusalem agingga iti Gaza,” nagsaknap ti Kristianidad idiay Africa. (Ara 8:26-39) Agarup iti dayta met laeng a tiempo, nagbunga ti mensahe idiay Lidda, nga adda iti Tanap ti Saron, ken iti puerto ti Joppe. (Ara 9:35, 42) Manipud sadiay napan ni Pedro idiay Cesarea ket tinulonganna ti Romano nga opisial a ni Cornelio, dagiti kakabagianna, ken dagiti gagayyemna tapno agbalinda a Kristiano a pinulotan ti espiritu.​—Ara 10:1-48.

Nupay dati a manangidadanes, nagbalin ni Pablo nga apostol kadagiti nasion. Nagdaliasat kadagiti kalsada ken babaen iti barko kabayatan ti tallo a panagdaliasatna kas misionero ken iti ipapanna idiay Roma. Insaknap ti apostol ken dagiti dadduma  pay ti naimbag a damag iti adu nga ili iti Imperio ti Roma. Tinarigagayan ni Pablo a danonen ti Espania (Kitaem ti panid 2.), ken nagserbi ni Pedro iti daya agingga idiay Babilonia. (1Pe 5:13) Kinapudnona, iti sidong ti aktibo a panangidaulo ni Kristo, insaknap dagiti pasurotna ti Kristianidad iti dadduma a pagilian. Idi 60/61 K.P., ‘naikaskasaba ti naimbag a damag iti isuamin a parsua iti baba ti langit.’ (Col 1:6, 23) Sipud idin, literal a nakadanon daytoy naimbag a damag “iti kaadaywan a paset ti daga.”

[Kahon iti panid 32]

NAGGAPUDA IDIAY . . .

Dagiti Judio ken proselita a nakangngeg iti naimbag a damag idi Pentecostes 33 K.P. ket naggapuda idiay Partia, Media, Elam, Mesopotamia, Judea, Capadocia, Ponto, Asia, Frigia, Pamfilia, Egipto, Libya, Roma, Creta, ken Arabia. Adu ti nabautisaran. Panagkunam ania ngata ti inaramidda idi nakaawiddan?

[Kahon iti panid 33]

PITO A KONGREGASION

Nangipatulod ni Jesus kadagiti mensahe iti pito a kongregasion idiay Asia Menor. Kitaem ti ayanda: Efeso ken Smirna iti igid ti baybay; nasulinek a Pergamo, Filadelfia, ken Laodicea; Tiatira iti igid ti karayan; ken Sardis, iti kangrunaan a ruta ti komersio. Dagiti nakabakab a tedtedda dagitoy a siudad pasingkedanda a pudno dagiti lugar a dakdakamaten ti Biblia.

[Mapa iti panid 32]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Panagsaknap ti Kristianidad

Dagiti Lugar nga Alisto a Nadanon ti Naimbag a Damag

B1 ILIRICO

B1 ITALIA

B1 Roma

C1 MACEDONIA

C2 GRECIA

C2 Atenas

C2 CRETA

C3 Cirene

C3 LIBYA

D1 BITINIA

D2 GALACIA

D2 ASIA

D2 FRIGIA

D2 PAMFILIA

D2 CHIPRE

D3 EGIPTO

D4 ETIOPIA

E1 PONTO

E2 CAPADOCIA

E2 CILICIA

E2 MESOPOTAMIA

E2 SIRIA

E3 SAMARIA

E3 Jerusalem

E3 JUDEA

F2 MEDIA

F3 Babilonia

F3 ELAM

F4 ARABIA

G2 PARTIA

[Dandanum]

C2 Baybay Mediteraneo

D1 Nangisit a Baybay

E4 Nalabaga a Baybay

F3 Gulpo ti Persia

[Mapa iti panid 32, 33]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Panagdaliasat ni Pablo

Umuna a Panagdaliasat kas Misionero (Ara 13:1–14:28)

H3 Antioquia (ti Siria)

H3 Seleucia

G4 CHIPRE

G3 Salamis

G4 Pafo

G3 PAMFILIA

F3 Perga

F3 PISIDIA

F2 Antioquia (ti Pisidia)

G2 Iconio

G2 LICAONIA

G2 Listra

G3 Derbe

G2 Lystra

G2 Iconio

F2 Antioquia (ti Pisidia)

F3 PISIDIA

G3 PAMFILIA

F3 Perga

F3 Atalia

H3 Antioquia (ti Siria)

Maikadua a Panagdaliasat kas Misionero (Ara 15:36–18:22)

H3 Antioquia (ti Siria)

H3 SIRIA

H3 CILICIA

H3 Tarso

G3 Derbe

G2 Listra

G2 Iconio

F2 Antioquia (ti Pisidia)

F2 FRIGIA

G2 GALACIA

E2 MISIA

E2 Troas

E1 SAMOTRACIA

D1 Neapolis

D1 Filipos

C1 MACEDONIA

D1 Amfipolis

D1 Tesalonica

D1 Berea

C2 GRECIA

D2 Atenas

D2 Corinto

D3 ACAYA

E2 Efeso

G4 Caesarea

H5 Jerusalem

H3 Antioquia (ti Siria)

Maikatlo a Panagdaliasat kas Misionero (Ara 18:22–21:19)

H3 SIRIA

H3 Antioquia (ti Siria)

G2 GALACIA

F2 FRIGIA

H3 CILICIA

H3 Tarso

G3 Derbe

G2 Listra

G2 Iconio

F2 Antioquia (ti Pisidia)

E2 Efeso

E2 ASIA

E2 Troas

D1 Filipos

C1 MACEDONIA

D1 Amfipolis

D1 Tesalonica

D1 Berea

C2 GRECIA

D2 Atenas

D2 Corinto

D1 Berea

D1 Tesalonica

D1 Amfipolis

D1 Filipos

E2 Troas

E2 Assos

E2 Mitilene

E2 CHIOS

E2 SAMOS

E3 Mileto

E3 Cos

E3 RODAS

F3 Patara

H4 Tiro

H4 Tolemaida

G4 Cesarea

H5 Jerusalem

Panagdaliasat Idiay Roma (Ara 23:11–28:31)

H5 Jerusalem

G4 Cesarea

H4 Sidon

F3 Mira

F3 LICIA

E3 Cnido

D3 CRETA

D4 CAUDA

A3 MALTA

A3 SICILIA

A3 Siracusa

A1 ITALIA

B2 Regio

A1 Puteoli

A1 Roma

Dagiti Kangrunaan a Dalan (Kitaem ti publikasion)

[Pito a Kongregasion]

E2 Pergamo

E2 Tiatira

E2 Sardis

E2 Smirna

E2 Efeso

F2 Filadelfia

F2 Laodicea

[Dadduma pay a disso]

E3 PATMOS

F2 Colosas

F5 Alejandria

F5 EGIPTO

G1 BITINIA

G5 Joppe

G5 Lidda

G5 Gaza

H1 PONTO

H2 CAPADOCIA

H4 Damasco

H4 Pella

[Dandanum]

D4 Baybay Mediteraneo

[Ladawan iti panid 33]

Teatro idiay Mileto, ti siudad a nagkikitaan da Pablo ken dagiti panglakayen a naggapu idiay Efeso

[Ladawan iti panid 33]

Altar ni Zeus idiay Pergamo. Dagiti Kristiano iti daytoy a siudad nagnaedda iti “ayan ti trono ni Satanas”​—Apo 2:13