Ti Israel Idi Kaaldawan da David ken Solomon

INKARI ti Dios nga itedna iti bin-i ni Abram ti daga “manipud iti karayan ti Egipto agingga iti . . . karayan Eufrates.” (Ge 15:18; Ex 23:31; De 1:7, 8; 11:24) Kalpasan ti iseserrek ni Josue idiay Canaan, limmabas pay ti agarup uppat a siglo sakbay a dimmanon ti Naikari a Daga kadagidiay a pagbeddengan.

Pinarmek ni Ari David ti Aramaeano a pagarian ti Zoba, a nakagteng idiay Eufrates iti makin-amianan a Siria. * Iti abagatan, limmawa ti teritoria ni David agingga iti pagbeddengan ti Egipto gapu ta naparmekna dagiti Filisteo.​—2Sm 8:3; 1Cr 18:1-3; 20:4-8; 2Cr 9:26.

Nagturay ni Solomon “manipud iti Karayan [Eufrates] agingga iti daga dagiti Filisteo ken agingga iti beddeng ti Egipto,” nga inyanninawna ti natalna a panagturay ti Mesias. (1Ar 4:21-25; 8:65; 1Cr 13:5; Sal 72:8; Zac 9:10) Nupay kasta, normal idi a kunaen a ti lugar a nasakup ti Israel ket “manipud Dan agingga iti Beer-seba.”​—2Sm 3:10; 2Cr 30:5.

Nagsukir ni Ari Solomon iti Dios gapu ta nagurnong kadagiti kabalio ken karuahe. (De 17:16; 2Cr 9:25) Maipalasatna idi dagita kadagiti nagsasangal a dalan ken kangrunaan a kalsada. (Jos 2:22; 1Ar 11:29; Isa 7:3; Mt 8:28) Addaantayo iti detalyado nga impormasion maipapan iti sumagmamano laeng kadagidiay a kalsada, a kas iti “kangrunaan a kalsada a sumang-at manipud Bethel agingga iti Siquem ken tumurong iti abagatan ti Lebona.”​—Uk 5:6; 21:19.

Kuna ti libro a The Roads and Highways of Ancient Israel: “Narigat unay nga adalen dagiti kalsada ti nagkauna nga Israel gapu ta awanen ti nabati a nalawag a pisikal a pakailasinan kadagiti kalsada ti pagilian idi tiempo ti Daan a Tulag, gapu ta saan pay a sementado dagiti kalsada iti [daydi a tiempo].” Nupay kasta, ti topograpia ken dagiti nakabakab a tedda dagiti siudad ipasimudaagda ti direksion ti adu kadagita a kalsada.

Ti direksion a pagturongan dagiti soldado ket masansan nga agpannuray idi kadagiti kalsada. (1Sm 13:17, 18; 2Ar 3:5-8) Tapno marautda ti Israel, nagmartsa dagiti Filisteo manipud Ekron ken Gat agingga iti “nagbaetan ti Socoh ken Azeca.” Sadiay ti nangsabatan kadakuada ti buyot ni Saul “iti nababa a tanap ti Elah.” Kalpasan ti panangpapatay ni David ken ni Goliat, naglibas dagiti Filisteo a nagsubli idiay Gat ken Ekron, ket napan ni David idiay Jerusalem.​—1Sm 17:1-54.

Masarakan idi ti Laquis (D10), Azeca (D9), ken Bet-semes (D9) kadagiti gagangay a ruta a lumasat iti Sefela ken agturong kadagiti turturod ti Judea. Gapuna, napateg unay dagita a siudad a mangbangen kadagiti kabusor a lumasat iti Via Maris tapno saanda a makastrek iti sentro ti Israel.​—1Sm 6:9, 12; 2Ar 18:13-17.

[Footnote]

[Kahon iti panid 16]

DAGITI LIBRO TI BIBLIA ITI DAYTOY A TIEMPO:

1 ken 2 Samuel

Dagiti Salmo (pasetna)

Dagiti Proverbio (pasetna)

Kanta ni Solomon

Eclesiastes

 [Dagiti Mapa iti panid 17]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Ti Teritoria ken Dagiti Kalsada Kabayatan ti Nagkaykaysa a Monarkia

Dagiti Beddeng (tiempo ni Solomon)

Tifsa

Hamat

Tadmor

Berotai (Cun?)

Sidon

Damasco

Tiro

Dan

Jerusalem

Gaza

Aroer

Beer-seba

Tamar

Ezion-geber

Elat (Elot)

[Karayan ken waig]

Eufrates

N.G. ti Egipto

David ken Solomon (dagiti kalsada)

B10 Gaza

C8 Joppe

C9 Asdod

C10 Ascalon

C11 Siclag

C12 LET-ANG TI PARAN

D5 Dor

D6 Hefer

D8 Afek

D8 Rama

D9 Saalbim

D9 Gezer

D9 Macaz

D9 Ekron

D9 Bet-semes

D9 Gat

D9 Azeca

D10 Soco(h)

D10 Adullam

D10 Keila

D10 Laquis

D11 Jattir

D12 Beer-seba

E2 Tiro

E4 Cabul

E5 Jocneam (Jocmeam?)

E5 Megiddo

E6 Taanac

E6 Arubot

E7 Piraton

E8 Lebona

E8 Zereda

E8 Bethel

E9 Makimbaba a Bet-horon

E9 Makinngato a Bet-horon

E9 Geba

E9 Gabaon

E9 Gabaa

E9 Kiriat-jearim

E9 Nob

E9 Baal-perazim

E9 Jerusalem

E9 Betlehem

E10 Tecoa

E10 Hebron

E11 Zif

E11 Hores?

E11 Carmelo

E11 Maon

E11 Estemoa

F5 En-dor

F5 Sunem

F5 Jezrael

F6 Bet-sean

F7 Tirza

F7 Siquem

F8 Zaretan

F8 Silo

F8 Ofra?

F9 Jerico

F11 En-gedi

G2 Abel-bet-maaca

G2 Dan

G3 Hasor

G3 MAACA

G5 Lo-debar (Debir)

G5 Rogelim

G6 Abel-mehola

G7 Succot

G7 Mahanaim

H1 SIRIA

H4 GESUR

H6 Ramot-galaad

H8 Rabba

H9 Medeba

H11 Aroer

H12 MOAB

I4 Helam?

I9 AMMON

[Kangrunaan a kalsada]

C10 Via Maris

H6 Dalan ti Ari

[Bambantay]

F5 Bty. Gilboa

[Dandanum]

C8 Baybay Mediteraneo (Dakkel a Baybay)

F10 Asin a Baybay (Natay a Baybay)

G4 Baybay ti Galilea

[Karayan ken waig]

E9 En-rogel

[Dagiti Ladawan iti panid 16]

Kannawan: Tanap ti Elah, nga agpadaya agingga kadagiti turturod ti Juda

Baba: Makapagdaliasatda idi iti Naikari a Daga gapu kadagiti nagsasangal a dalan