Ti Lubong Dagiti Patriarka

RINUGIAN ni Esteban ti nalatak a palawagna babaen iti sumagmamano nga aktual a geograpiko a lugar: ‘Ni Jehova nagparang ken amatayo nga Abraham bayat nga adda idi idiay Mesopotamia, sakbay a nagtaeng idiay Haran, ket kinunana kenkuana, “Mapanka iti daga nga ipakitakto kenka.’” (Ara 7:1-4) Daytoy ti nangrugian ti sumagmamano a napateg a paspasamak iti Naikari a Daga a nakainaigan ni Abraham, Isaac, ken Jacob. Adda pakainaigan dagita a pasamak iti panggep ti Dios a mangbendision iti sangatauan.​—Ge 12:1-3; Jos 24:3.

Inayaban ti Dios ni Abraham (wenno Abram) manipud Ur dagiti Caldeo, maysa a nabaknang a siudad a masarakan idi iti dayaen ti Karayan Eufrates. Ania a ruta ti sinurot ni Abraham? Manipud idiay Caldea, maysa a rehion a naawagan met iti Sumer wenno Sinar, mabalin a kasla nalaka ti dumiretso iti laud. Apay pay laeng nga agpaamianan idiay Haran?

Masarakan idi ti Ur iti makindaya a pungto ti Fertile Crescent, nabunga a daga a kasla arko ti sukogna manipud Palestina agingga iti labneng ti karayan Tigris ken Eufrates. Mabalin a kalkalainganna idi ti klima iti daytoy a lugar. Masarakan ti Desierto ti Siria ken Arabia iti abagatanen ti kurba ti Fertile Crescent. Nalawa dayta a katurturodan a tisa a bato ken kadaratan a let-ang. Kuna ti The Encyclopædia Britannica a maysa dayta idi a “gistay di maserrek a bangen” iti nagbaetan ti Kosta ti Mediteraneo ken Mesopotamia. Mabalin nga adda sumagmamano a bunggoy a lumasat manipud Eufrates nga agturong idiay Tadmor sa kalpasanna idiay Damasco, ngem saan nga inturong ni Abraham ti pamiliana ken dagiti pangenna iti kasta a let-ang.

Imbes ketdi, nagdaliasat ni Abraham iti tanap ti Karayan Eufrates nga agturong idiay Haran. Manipud sadiay mabalinna a suroten ti ruta dagiti negosiante a lumasat iti ababaw a pagballasiwan idiay Carquemis sa agpaabagatan idiay Damasco sa dumiretso iti naawagan a Baybay ti Galilea. Ti Via Maris, wenno “Ti Dalan ti Baybay,” ket lumasat idiay Megiddo sa dumiretso idiay Egipto. Nupay kasta, nagdaliasat ni Abraham kadagiti kabambantayan ti Samaria, agingga a nagnaedda kadagiti tolda idiay Siquem. Idi agangay, nagtultuloy a nagpaabagatan iti dayta a kabambantayan. Surotem bayat a basaem ti Genesis 12:8–13:4. Kitaem ti dadduma pay a lugar a paset ti nadumaduma a kapadasanna: Dan, Damasco, Hoba, Mamre, Sodoma, Gerar, Beer-seba, ken Moria (Jerusalem).​—Ge 14:14-16; 18:1-16; 20:1-18; 21:25-34; 22:1-19.

No matarusantayo ti dadduma kadagiti geograpia ad-adda a maawatantayo dagiti pasamak iti biag da Isaac ken Jacob. Kas pagarigan, idi adda ni Abraham idiay Beer-seba, sadino ti nangibaonanna iti adipenna tapno  agbirok iti asawaen ni Isaac? Nagpaamianan idiay Mesopotamia (kayatna a sawen, “Daga iti Nagbaetan Dagiti Karayan”) agingga idiay Padan-aram. Sa panunotem ti makabannog a panagdaliasat ni Rebecca a nagsakay iti kamelio agingga idiay Negeb, nalabit iti asideg ti Cades, tapno agkitada ken Isaac.​—Ge 24:10, 62-64.

Idi agangay, nagdaliasat met iti adayo ti anakda a ni Jacob (Israel) tapno makiasawa iti agdaydayaw ken Jehova. Sabali a ruta ti sinurot ni Jacob a nagawid iti pagilianna. Kalpasan ti ilalasatna idiay Jaboc nga asideg ti Penuel, nakigabbo ni Jacob iti maysa nga anghel. (Ge 31:21-25; 32:2, 22-30) Sadiay ti nangsabatan kenkuana ni Esau, ket kalpasanna nagnaedda iti nagduma a rehion.​—Ge 33:1, 15-20.

Kalpasan a narames ni Dina nga anak ni Jacob idiay Siquem, immakar ni Jacob idiay Bethel. Ngem mapanunotmo kadi no kasano kaadayo ti nangipaaraban dagiti annak ni Jacob kadagiti arbanna ken no sadino ti nakasarakan ni Jose kadakuada? Mabalin a matulongannaka daytoy a mapa (ken ti panid 18-19) a mangkita no kasano kaadayo ti Dotan manipud Hebron. (Ge 35:1-8; 37:12-17) Dagiti mismo a kakabsatna ti nangilako ken Jose kadagiti negosiante a mapan idi idiay Egipto. Panagkunam ania a ruta ti sinurotda idi impanda ni Jose idiay Egipto, nga idi agangay dayta ti nakaigapuan ti iyaakar dagiti Israelita idiay Egipto ken ti ipapanawda?​—Ge 37:25-28.

[Dagiti Mapa iti panid 7]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Panagdaliasat ni Abraham (kitaem ti publikasion)

Panagdaliasat ni Isaac (kitaem ti publikasion)

Panagdaliasat ni Jacob (kitaem ti publikasion)

Dagiti Kangrunaan a Dalan (kitaem ti publikasion)

Dagiti Patriarka (pakabuklan)

A4 GOSEN

A5 EGIPTO

B4 SUR

B5 PARAN

C3 Damasco

C3 Dan (Lais)

C4 Siquem

C4 Bethel

C4 Hebron (Kiriat-arba)

C4 Gerar

C4 Beer-seba

C4 SEIR

C4 Cades

C5 EDOM

D1 Carquemis

D2 Tadmor

D3 Hoba

E1 PADAN-ARAM

E1 Haran

F2 MESOPOTAMIA

G1 Nineve

G2 FERTILE CRESCENT

G3 Babilonia

H4 CALDEA

H4 Ur

[Bambantay]

C4 Moria

[Dandanum]

B3 Baybay Mediteraneo (Dakkel a Baybay)

[Karayan]

E2 Eufrates

G2 Tigris

Dagiti Patriarka (iti Naikari a Daga)

CANAAN

Megiddo

GALAAD

Dotan

Siquem

Succot

Mahanaim

Penuel

Bethel (Luz)

Ai

Jerusalem (Salem)

Betlehem (Efrat)

Mamre

Hebron (Macpela)

Gerar

Beer-seba

Sodoma?

NEGEB

Rehobot?

Beer-lahai-roi

Cades

Dagiti Kangrunaan a Dalan

Via Maris

Dalan ti Ari

[Bambantay]

Moria

[Dandanum]

Asin a Baybay

[Karayan ken waig]

Jaboc

Jordan

[Ladawan iti panid 6]

Karayan Eufrates iti asideg ti Babilonia

[Ladawan iti panid 6]

Nagnaed ni Abraham idiay Beer-seba ken impastoranna dagiti arbanna kadagiti kabangibang a lugar

[Ladawan iti panid 6]

Ti naapres a ginget ti Jaboc