Libro a Pinadpadakesda

“Biddut ti teoria a ti daga agtaytayyek a bukodna sa agrikus iti init, ken interamente a maikontra iti Nasantuan a Kasuratan.” Kasta ti inlanad ti Congregation of the Index ti Iglesia Katolika Romana sigun iti maysa a dekreto idi 1616.¹ Talaga kadi a kontraen ti Biblia dagiti nasientipikuan a kinapudno? Wenno pinadpadakesda dayta?

IDI kalam-ek ti 1609/10, inturong ni Galileo Galilei sadi langit ti kaar-aramidna a teleskopio ket nadiskobrena dagiti uppat a bulan a manglawlawlaw iti planeta a Jupiter. Ti nakitana ginunggonna daydi agdama a kapanunotan nga amin a nailangitan a banag rikrikusenda ti daga. Sakbayna, idi 1543, adda teoria ni Polako nga astronomo a Nicolaus Copernicus a dagiti planeta rikrikusenda ti init. Pinasingkedan ni Galileo a daytoy ket nasientipikuan a kinapudno.

Nupay kasta, kadagiti Katoliko a teologo, erehia daytoy. Nabayagen a patpatien ti simbaan a ti daga isut’ sentro ti uniberso.² Naibatay daytoy a panangmatmat iti literal a panangipatarus kadagiti kasuratan a mangiladawam iti daga a naisaad “kadagiti pamuonna, a dinto maisin uray kaanoman.” (Salmo 104:5, The Jerusalem Bible) Tangay pinaayabanda idiay Roma, nagparang ni Galileo iti saklang ti Inkisision. Gapu ta kasta unay ti panangpalutpotda kenkuana, napilitan a mangilusulos kadagiti nasirarakna, ket nagtaeng kas balud iti balayna agingga a natay.

Idi 1992, agarup 350 a tawen kalpasan ti ipapatay ni Galileo, binigbig met laeng kamaudiananna ti Iglesia Katolika a husto gayam ni Galileo.³ Ngem no husto ni Galileo, ngarud errado kadi ti Biblia?

Panangsarak iti Pudno a Kaipapanan Dagiti Teksto ti Biblia

Pinati ni Galileo a pudno ti Biblia. Idi kinontra ti nasientipikuan a takuatna dagidi agdama nga interpretasion ti dadduma a bersikulo ti Biblia, inrasonna a di matartarusan dagiti teologo ti pudpudno a kaipapanan dagiti teksto. Total, “ni kaanoman saan nga agsupadi ti dua a kinapudno,” insuratna.⁴ Impasimudaagna a dagiti eksakto a termino ti siensia dida supringen dagiti gagangay a sasao ti Biblia. Ngem saan nga imannugot dagiti teologo. Impapilitda nga amin a sasao ti Biblia maipapan iti daga masapul a maipatarus a literal. Kas resultana, saanda laeng nga inlaksid dagiti takuat ni Galileo no di ket naikapisda pay iti pudno a kaipapanan dagita a Nainkasuratan nga ebkas.

Talaga, sentido komon koma ti mangibaga kadatayo a no tukoyen ti Biblia “dagiti uppat a suli ti daga,” dina kaipapanan a dagiti mannurat iti Biblia natarusanda a ti daga literal a kuadrado. (Apocalipsis 7:1) Naisurat ti Biblia iti lenguahe dagiti komon a tattao, a masansan nga agusar kadagiti nabiag a mangiladawan a sasao. Isu a no saritaenna ti daga nga addaan “uppat a suli,” nalagda a “pamuon,” “pagbatayan,” ken “pasuli a bato,” saan a mangipapaay ti Biblia iti nasientipikuan a panangiladawan iti daga; nalawag nga agsasao  iti pangngarig, kas masansan nga ar-aramidentayo iti inaldaw a panagsaotayo. *​—Isaias 51:13; Job 38:6.

Iti librona a Galileo Galilei, kinuna ni biograpo a L. Geymonat: “Dagiti teologo nga akikid ti panagpampanunotda a tarigagayanda a limitaran ti siensia sigun iti pannakatarusda iti Biblia awan magapuananda no di laeng ti panangdispresioda a mismo iti Biblia.”⁵ Ket kasta ti inaramidda. Kinaagpaysona, ti interpretasion dagiti teologo iti Biblia​—saan a ti Biblia a mismo​—ti nangikabil iti di nainkalintegan a limitasion iti siensia.

Kasta met, balballikugen dagiti relihioso a pundamentalista ita ti Biblia no ipilitda a naparsua ti daga iti innem nga aldaw a sag-24 nga oras. (Genesis 1:3-31) Saan a maitunos iti siensia wenno iti Biblia ti kasta a panirigan. Iti Biblia, kas iti inaldaw a panagsasarita, ti sao nga “aldaw” adut’ kaipapananna, a yebkasna dagiti pagrukodan ti tiempo a nagduduma ti kaatiddogda. Iti Genesis 2:4, amin dagiti innem nga aldaw ti panamarsua, natukoy a kas maymaysa a nangsaklaw nga “aldaw.” Ti Hebreo a sao a naipatarus nga “aldaw” iti Biblia mabalin a kaipapananna laeng iti “naunday a tiempo.”⁶ Gapuna, awan Nainkasuratan a rason a mangipapilit a dagiti aldaw ti panamarsua ket sag-24 nga oras. Babaen iti sungani a pannursuroda, padpadaksen dagiti pundamentalista ti Biblia.​—Kitaenyo met ti 2 Pedro 3:8.

Iti intero a historia, masansan a ballikugen dagiti teologo ti Biblia. Imutektekanyo ti dadduma pay a pammadakes dagiti relihion ti Kakristianuan iti ibagbaga ti Biblia.

Pinadakes ti Relihion

Ti tignay dagidiay mangibagbaga a mangan-annurot iti Biblia masansan a padpadaksenda ti libro a kunada a raraemenda. Iti nagan ti Dios nagpipinnatay dagiti maaw-awagan Kristiano. Ngem, balakadan ti Biblia dagiti pasurot ni Kristo nga “ayaten[da] ti maysa ken maysa.”​—Juan 13:34, 35; Mateo 26:52.

Lalaten ti dadduma a klero dagiti arbanda, nga aliuganda ida kadagiti nagrigrigatanda a kuarta​—naiduma unay iti Nainkasuratan nga instruksion: “Inawatyo nga awan bayadna, itedyo nga awan bayadna.”​—Mateo 10:8; 1 Pedro 5:2, 3.

Nalawag, saan a maukom ti Biblia sigun iti sasao ken tigtignay dagidiay basta mangad-adaw iti dayta wenno agkunkuna nga agbibiag a maitunos iti dayta. Ngarud, ti tao a nalawa ti panagpampanunotna nalabit kayatna nga adalen a mismo no ania ti linaon ti Biblia ken no apay a karkarna a libro dayta.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 4]

Dua kadagiti teleskopio ni Galileo

[Ladawan iti panid 5]

Idi sangsanguen ni Galileo dagiti mangukom kenkuana