Kapitulo 13

No Apay a Mangyeg iti Ragsak ti Nadiosan a Panagbiag

1. Apay a maikunatayo a mangiturong iti kinaragsak ti dalan ni Jehova?

NI JEHOVA ti “naragsak a Dios,” ket kayatna a tagiragsakenyo ti biag. (1 Timoteo 1:11) No magnakayo iti dalanna, magunggonaankayo ken masagrapyo ti naan-anay ken manayon a talna, kas iti karayan a di agsarday ti ayusna. Ti pannagna iti dalan ti Dios tignayenna met ti maysa nga agaramid a kanayon iti nalinteg, “kas kadagiti dalluyon ti baybay.” Mangyeg daytoy iti pudno a ragsak.​—Isaias 48:17, 18.

2. Kasano a makapagragsak dagiti Kristiano nupay mairurumenda no dadduma?

² Mabalin a sumupiat ti dadduma, ‘Agsagaba no dadduma dagiti tattao gapu iti panagaramidda iti umiso.’ Pudno, ket kasta ti napasamak kadagiti apostol ni Jesus. Ngem, uray pay no naidadanesda, nagrag-oda ken intultuloyda nga ‘indeklara ti naimbag a damag maipapan iti Kristo.’ (Aramid 5:40-42) Adda maadaltayo a napapateg a leksion iti daytoy. Ti panangsurot iti nadiosan a panagbiag dina ipanamnama a kanayon a nasayaat ti pannakatratotayo. “Iti kinapudnona,” insurat ni apostol Pablo, “amin dagidiay agtartarigagay nga agbiag buyogen ti nadiosan a debosion a mainaig ken Kristo Jesus maidadanesdanto met.” (2 Timoteo 3:12) Ti makagapu a ta busbusoren ni Satanas ken ti lubongna dagidiay agbibiag a nadiosan. (Juan 15:18, 19; 1 Pedro 5:8) Ngem saan nga agpannuray ti napaypayso a ragsak kadagiti bambanag a makita. Imbes ketdi, agtaud dayta iti napasnek a pammati nga ar-aramidentayo ti umiso ket ngarud, adda kadatayo ti anamong ti Dios.​—Mateo 5:10-12; Santiago 1:2, 3; 1 Pedro 4:13, 14.

3. Kasano nga apektaran ti panagdayaw ken Jehova ti biag ti maysa a tao?

 ³ Adda dagiti tattao a mangipagarup a mateggedda ti pabor ti Dios babaen ti sagpaminsan a panagdebosion kenkuana ngem malipatanda no dadduma. Saan a kasta ti pudno a panagdayaw ken Jehova a Dios. Apektaranna ti kababalin ti maysa a tao iti amin nga oras a sipupuot, inaldaw, tinawen. Isut’ gapuna a naawagan dayta a “Ti Dalan.” (Aramid 19:9; Isaias 30:21) Maysa dayta a nadiosan a wagas ti panagbiag a mangkalikagum kadatayo nga agsao ken agtignay a maitunos iti Sao ti Dios.

4. Apay a makagunggona ti panagbalbaliw tapno makapagbiag a mayannurot kadagiti wagas ti Dios?

⁴ No mabigbig dagiti baro nga estudiante ti Biblia a nasken nga agbalbaliwda tapno maay-ayo ni Jehova, mabalin a panunotenda, ‘Talaga kadi a makagunggona ti nadiosan a panagbiag?’ Masiguradoyo a kasta. Apay? Agsipud ta “ti Dios ket ayat,” ket ngarud, nairanta dagiti wagasna a pakagunggonaantayo. (1 Juan 4:8) Masirib met ti Dios ken ammona ti kasayaatan para kadatayo. Tangay mannakabalin-amin ni Jehova a Dios, mapabilegnatay a mangtungpal iti tarigagaytayo a mangay-ayo kenkuana babaen ti panangisardeng iti dakes nga aramid. (Filipos 4:13) Intay usigen ti sumagmamano a prinsipio a nainaig iti nadiosan a panagbiag ket kitaentayo no kasano a mangyeg iti ragsak ti panangyaplikar kadagitoy.

TI KINAMAPAGTALKAN AGRESULTA ITI KINARAGSAK

5. Aniat’ kuna ti Biblia maipapan iti panagulbod ken panagtakaw?

⁵ Ni Jehova ket “Dios ti kinapudno.” (Salmo 31:5) Awan duadua a kayatyo a suroten ti ulidanna ken maaddaan iti pakasaritaan kas maysa a napudno a tao. Ti kinamapagtalkan agbanag iti panagraem iti bagi ken natalingenngen a rikna. Nupay kasta, gapu ta kadawyan ti panagsuitik iti daytoy managbasol a lubong, kasapulan dagiti Kristiano daytoy a palagip: “Sawenyo ti kinapudno tunggal maysa kadakayo iti kaarrubana . . . Ti agtatakaw saan koma nga agtakawen, ngem imbes ketdi agtrabaho koma a sipipinget . . . tapno adda koma maibunongna iti asinoman nga agkasapulan.” (Efeso 4:25, 28) Ipasnek dagiti empleado a Kristiano ti agtrabaho iti agmalmalem. Malaksid no adda pammalubos ti amoda, saanda nga alaen dagiti kukuana. Iti man  panggedan, eskuelaan, wenno iti pagtaengan, ti managdaydayaw ni Jehova masapul a “mapagtalkan iti isuamin a bambanag.” (Hebreo 13:18) Saan nga anamongan ti Dios ti siasinoman nga agul-ulbod wenno agtaktakaw.​—Deuteronomio 5:19; Apocalipsis 21:8.

6. Kasano a maidaydayaw ni Jehova no mapagtalkan ti maysa a nadiosan a tao?

⁶ Ti kinamapagtalkan mangyeg iti adu a bendision. Ni Selina ket maysa a marigrigat a balo a taga-Africa a mangipatpateg ken Jehova a Dios ken kadagiti nalinteg a prinsipiona. Maysa nga aldaw, nakapidut iti bag a naglaon iti libreta ken dakkel a kantidad. Babaen ti direktorio ti telepono, nabirokanna ti akinkukua​—maysa a tindero a natakawan. Di mamati ti lalaki idi simmarungkar kenkuana ni Selina, nupay adda rikriknaenna, ket insublina ti amin a linaon ti bag. “Masapul a masupapakan ti kasta a kinamapagtalkan,” kinunana sana inikkan [ni Selina] iti kuarta. Napatpateg pay, indayaw daytoy a lalaki ti relihion ni Selina. Wen, ti kinamapagtalkan arkosanna ti sursuro ti Biblia, idaydayawna ni Jehova a Dios, ken mangyeg iti ragsak kadagiti mapagtalkan a managdaydayawna.​—Tito 2:10; 1 Pedro 2:12.

TI KINAMANAGPARABUR MANGYEG ITI RAGSAK

7. Aniat’ pagdaksan ti sugal?

⁷ Adda ragsak iti kinamanagparabur, idinto ta dagiti naagum a tattao “didanto tawiden ti pagarian ti Dios.” (1 Corinto 6:10) Ti maysa a kadawyan a kita ti kinaagum isu ti panagsugal, a maysa a panguartaan babaen ti pannakaabak dagiti dadduma. Saan nga anamongan ni Jehova dagidiay “naagum iti nakusit a gunggona.” (1 Timoteo 3:8) Uray pay no legal ti sugal ken agsugal ti maysa a tao kas pagpalpaliwaan laeng, mabalin nga isut’ maigamer ken agbalin a promotor iti maysa a bisio a mangdaddadael iti adu a biag. Masansan a ti panagsugal ti makagapu iti panagrigat ti pamilia ti sugador, a mabalin nga agkurangen iti kuarta a panggatang kadagiti kasapulan [iti biag] a kas iti taraon ken kawes.​—1 Timoteo 6:10.

8. Kasano a nangipaay ni Jesus iti nasayaat nga ulidan iti kinamanagparabur, ken kasanotay nga agbalin a naparabur?

⁸ Gapu iti naayat a kinamanagparaburda, pagrag-oan dagiti  Kristiano ti tumulong kadagiti sabsabali, nangruna dagiti agkasapulan a kapammatianda. (Santiago 2:15, 16) Sakbay nga immay ni Jesus ditoy daga, napaliiwna ti kinamanagparabur ti Dios iti sangatauan. (Aramid 14:16, 17) Impaay a mismo ni Jesus ti panawen, laing, ken uray ti biagna gapu iti sangatauan. Gapuna, adda karbenganna a nangikuna: “Ad-adu ti kinaragsak iti panangted ngem iti panangawat.” (Aramid 20:35) Indayaw met ni Jesus ti napanglaw a balo a sipaparabur a nangipisok iti dua a babassit a sinsilio iti baul ti gameng ti templo, ta intedna “ti amin a pagbiagna.” (Marcos 12:41-44) Mapagulidanan dagiti nagkauna nga Israelita ken dagiti Kristiano idi umuna a siglo iti naragsak ken naparabur a panangipaay iti material a tulong iti kongregasion ken iti trabaho ti Pagarian. (1 Cronicas 29:9; 2 Corinto 9:11-14) Mainayon iti panangited ti material a kontribusion a maipaay kadagitoy a panggep, dagiti agdama a Kristiano siraragsak nga idaydayawda ti Dios ken us-usarenda ti biagda nga agserbi kenkuana. (Roma 12:1; Hebreo 13:15) Bembendisionan ida ni Jehova gapu iti panangusarda iti tiempo, pigsa, ken dadduma pay a sanikuada, a pakairamanan ti kuartada, a pangsuportar iti pudno a panagdayaw ken pangitandudo iti sangalubongan a trabaho a panangikasaba iti naimbag a damag ti Pagarian.​—Proverbio 3:9, 10.

DADDUMA PAY A BANAG A MANGYEG ITI RAGSAK

9. Aniat’ pagdaksan ti nalabes a panaginum iti arak?

⁹ Tapno naragsakda, masapul met a ‘saluadan [dagiti Kristiano] ti panagpampanunotda.’ (Proverbio 5:1, 2) Kalikaguman daytoy ti panangbasa ken panangutobda iti Sao ti Dios ken kadagiti makaay-ayo a literatura ti Biblia. Ngem adda dagiti banag a liklikan. Kas pagarigan, ti nalabes a panaginum iti arak mabalin a pukawenna ti kinasimbeng ti panunot ti maysa a tao. Iti kasta a kasasaad, adu a tattao ti maituggod iti imoral a kababalin, agtignay a siraranggas, ken agbalin a pakaigapuan dagiti makapapatay nga aksidente. Isu met la a kuna ti Biblia a dinto tawiden dagiti mammartek ti Pagarian ti Dios! (1 Corinto 6:10) Gapu ta determinadoda nga agtalinaed a “nasimbeng iti panunot,” liklikan dagiti pudno a Kristiano ti panagbartek, ket makatulong daytoy iti kinaragsakda.​—Tito 2:2-6.

10. (a) Apay a saan nga agtabako dagiti Kristiano? (b) Ania dagiti gunggona nga itden ti panangisardeng kadagiti makaadikto nga aramid?

 ¹⁰ Makatulong iti kinaragsak ti nadalus a bagi. Nupay kasta, adu ti maigamer kadagiti makadangran a produkto. Kas pagarigan, usigenyo ti panagtabako. Ipadamag ti World Health Organization a “tallo a milion a tattao ti matmatay kada tawen” gapu iti panagsigarilio. Mabalin a narigat nga isardeng ti panagsigarilio gapu kadagiti temporario a withdrawal symptom. Iti sabali a bangir, adu dagiti dati a mannigarilio ti simmayaat ti salun-atda ken ad-adun a kuarta [ti maur-urnongda] a maipaay iti pakasapsapulan ti sangakabbalayanda. Wen, ti panangparmek iti panagtabako wenno pannakaadikto iti dadduma pay a makadangran a produkto ket agresulta iti nadalus a bagi, nadalus a konsiensia, ken pudno a kinaragsak.​—2 Corinto 7:1.

KINARAGSAK ITI PANAGASAWA

11. Aniat’ kasapulan tapno maaddaan iti legal ken manayon a nadayaw a panagasawa?

¹¹ Siguraduen koma dagidiay agkabkabbalay kas agassawa a nakarehistro ti kasarda a mayannurot iti linteg sibil. (Marcos 12:17) Masapul met a matmatanda ti panagasawa kas maysa a serioso a responsabilidad. Pudno, mabalin a kasapulan ti panagsina kadagiti kaso a kas iti sipapakinakem a panangbaybay-a, nakaro a panangabuso, wenno naan-anay a panagpeggad ti espiritualidad. (1 Timoteo 5:8; Galacia 5:19-21) Ngem iparparegta ti sasao ni apostol Pablo iti 1 Corinto 7:10-17 a saan koma nga agsina dagiti agassawa. Siempre, tapno pudpudno a naragsakda, masapul a matalekda iti maysa ken maysa. Insurat ni Pablo: “Ti panagasawa nadayaw koma iti tengnga dagiti isuamin, ket ti pagiddaan ti agassawa awan koma ti tulawna, ta ti Dios ukomennanto dagiti mannakiabig ken dagiti mannakikamalala.” (Hebreo 13:4) Ti termino a “pagiddaan ti agassawa” ipasimudaagna ti seksual a panagdenna ti lalaki ken babai a legal ti panagkasarda. Awanen sabali a seksual a relasion, kas iti panangasawa iti nasursurok ngem maysa, a makuna a “nadayaw iti tengnga dagiti isuamin.” Maysa pay, kondenaren ti Biblia ti panagdenna sakbay ti kasar ken ti homoseksualidad.​—Roma 1:26, 27; 1 Corinto 6:18.

12. Ania ti sumagmamano a dakes a bunga ti pannakiabig?

 ¹² Mabalin a mangyeg ti pannakiabig iti apagbiit a pisikal a ragsak, ngem saan nga agbanag dayta iti pudno a kinaragsak. Saan a makaay-ayo dayta iti Dios ken mabalin a dadaelenna ti konsiensia ti maysa a tao. (1 Tesalonica 4:3-5) Dagiti nasaem a bunga ti imoral a panagdenna ket mabalin nga AIDS ken dadduma pay a sakit a maala iti sekso. “Mapattapatta a nasurok a 250 milion a tattao iti intero a lubong ti makapkaptan iti gonorrhoea kada tawen, ken ag-50 milion iti syphilis,” kuna ti maysa a medikal a report. Adda met ti parikut iti di matarigagayan a panagsikog. Ipadamag ti International Planned Parenthood Federation nga, iti intero a lubong, nasurok a 15 milion a babbai nga agtawen iti 15 agingga iti 19 ti masiksikogan kada tawen, ket kakatlo kadakuada ti agparparegreg. Impakita ti maysa a panagadal nga iti maysa a pagilian ti Africa, ti 72 porsiento iti dagup a bilang dagiti matmatay nga agtutubo a babbai ket gapu kadagiti komplikasion a resulta ti aborsion. Mabalin a maliklikan dagiti dadduma a mannakiabig ti sakit ken panagsikog ngem saanda a maliklikan ti emosional a panagsagaba. Adut’ saanen a mangraem iti bagida ken kagurada pay ketdin ti bagida.

13. Ania pay a parparikut ti ibunga ti pannakikamalala, ket aniat’ agur-uray kadagidiay agtultuloy a makiabig ken makikamalala?

¹³ Nupay mabalin a mapakawan ti pannakikamalala, maysa dayta a nainkalintegan ken Nainkasuratan a pangibatayan iti diborsio iti biang ti awan basolna nga asawa. (Mateo 5:32; idiligyo ti Oseas 3:1-5.) No agtungpal ti kasta nga imoralidad iti panagsina, mabalin a mangibati daytoy iti nauneg nga emosional a piglat iti awan basolna nga asawa ken kadagiti annak. Agpaay iti pagimbagan ti natauan a pamilia, ipakita ti Sao ti Dios a siiinget nga ukomennanto dagidiay di agbabawi a mannakiabig ken mannakikamalala. Maysa pay, silalawag nga ipakitana a dagidiay mangar-aramid iti seksual nga imoralidad “didanto tawiden ti pagarian ti Dios.”​—Galacia 5:19, 21.

“SAANDA A PASET TI LUBONG”

14. (a) Ania ti sumagmamano a kita ti idolatria a liklikan ti nadiosan a tao? (b) Ania a panangiwanwan ti naipaay iti Juan 17:14 ken Isaias 2:4?

¹⁴ Dagidiay agtarigagay a mangay-ayo ken ni Jehova ken mangsagrap kadagiti bendision ti Pagarian liklikanda ti aniaman  a kita ti idolatria. Ipakita ti Biblia a di umiso ti agaramid ken agdayaw kadagiti ladawan, a pakairamanan [dagiti ladawan] ni Kristo, wenno ni Maria nga ina ni Jesus. (Exodo 20:4, 5; 1 Juan 5:21) Gapuna, saan nga agrukbab dagiti pudno a Kristiano kadagiti rebulto, krus, ken ladawan. Liklikanda met dagiti nalimlimed a kita ti idolatria, kas ti panangipaay iti debosion kadagiti bandera ken ti panagkanta kadagiti kanta a mangidaydayaw kadagiti nasion. No adda mangpilit kadakuada a mangaramid kadagita, laglagipenda ti kinuna ni Jesus ken Satanas: “Ni Jehova a Diosmo ti masapul a daydayawem, ket kenkuana laeng ti masapul a pangipaayam ti sagrado a panagserbi.” (Mateo 4:8-10) Kinuna ni Jesus a dagiti pasurotna “saanda a paset ti lubong.” (Juan 17:14) Kaipapanan daytoy ti panagbalin a neutral kadagiti politikal nga aramid ken panagbiag a sitatalna maitunos iti Isaias 2:4, a kunana: “Isu [ni Jehova a Dios] ukomennanto dagiti nasion ket palintegennanto dagiti bambanag maipapan kadagiti adu nga ili. Ket pandayendanto dagiti kampilanda a pagbalinen a dingding ti arado ket dagiti pikada pandayendanto a kumkumpay.  Ti maysa a nasion saannanto nga itag-ay ti kampilan a maibusor iti nasion, ket didanto met adalenen ti pannakigubat uray kaano.”

15. Ania ti Babilonia a Dakkel, ken aniat’ ar-aramiden ti adu a baro nga estudiante ti Biblia tapno makaruarda kenkuana?

¹⁵ Ti panagbalin a ‘saan a paset ti lubong’ kaipapananna met ti isisina a naan-anay iti “Babilonia a Dakkel,” ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion. Nagramaram ti narugit a panagdayaw manipud iti nagkauna a Babilonia agingga nga inturayanna iti naespirituan dagiti tattao iti intero a lubong iti pagdaksanda. Saklawen ti “Babilonia a Dakkel” ti amin a relihion a dagiti doktrina ken ar-aramidda ket saan a maitunos iti pannakaammo ti Dios. (Apocalipsis 17:1, 5, 15) Awan ti matalek a managdaydayaw ni Jehova a makipaset kadagiti aramid ti naglalaok a pammati babaen ti pannakiraman iti panagdayaw ti nadumaduma a relihion wenno babaen ti naespirituan a pannakitimpuyog iti aniaman a paset ti Babilonia a Dakkel. (Numeros 25: 1-9; 2 Corinto 6:14) Gapuna, adu kadagiti baro nga estudiante ti Biblia ti mangipatpatulod iti surat ti panaglusulos iti relihioso nga organisasion a nakaikamenganda. Daytoy ti ad-adda a nangyadani kadakuada iti pudno a Dios, kas naikari: “‘Rummuarkayo manipud iti tengngada, ket isinayo ti bagbagiyo,’ kuna ni Jehova, ‘ket isardengyo ti mangsagsagid iti di nadalus a banag’; ‘ket awatenkayto.’” (2 Corinto 6:17; Apocalipsis 18:4, 5) Saan kadi a tarigagayanyo unay ti kasta a pananganamong ti nailangitan nga Amatayo?

PANANGTINGITING KADAGITI TINAWEN A SELEBRASION

16. Apay a saan a rambakan dagiti pudno a Kristiano ti Paskua?

¹⁶ Wayawayaannatay ti nadiosan a panagbiag iti masansan a makapadagsen a panangrambak kadagiti nailubongan a piesta. Kas pagarigan, saan nga ipalgak ti Biblia ti eksakto nga aldaw a pannakayanak ni Jesus. ‘Kunak la no nayanak ni Jesus iti Disiembre 25!’ mabalin a kuna ti dadduma. Saan a posible daytoy agsipud ta isu ket natay iti primavera ti 33 K.P. idi agtawen iti 33 1/2. Maysa pay, idi mayanak, ‘adda idi [dagiti papastor] nga aggigian kadagiti ruar ket iti rabii agbambantayda kadagiti arbanda.’ (Lucas 2:8) Iti daga ti Israel, nalam-ek ken matutudo ti arinunos ti Disiembre, ket masapul a mayapon dagiti karnero iti agpatnag tapno saanda a kumter. Kinapudnona, inlasin dagiti Romano ti Disiembre 25 kas kasangay ti init a diosda. Sinigsiglo kalpasan [ti panagbiag] ni Jesus ditoy daga, inawat dagiti apostata a Kristiano daytoy a petsa para iti pannakarambak ti kasangay ni Kristo. Gapuna, saan a rambakan dagiti pudno a Kristiano ti Paskua wenno aniaman a piesta a naibatay kadagiti ulbod a relihioso a pammati. Gapu ta ni laeng Jehova ti pangipapaayanda iti naipamaysa a debosion, saanda met a rambakan dagiti piesta a mangidayaw kadagiti managbasol a tattao wenno nasion.

17. Apay a saan a rambakan dagiti nadiosan a tattao ti kasangayda, ket apay a naragsak latta dagiti Kristiano nga ubbing?

¹⁷ Dua laeng a panagkasangay ti espesipiko a dinakamat ti Biblia, nga agpada a pakainaigan dagiti lallaki a saan nga agserserbi iti Dios. (Genesis 40:20-22; Mateo 14:6-11) Tangay saan nga ipalgak ti Kasuratan ti petsa a pannakayanak ti perpekto a tao a ni Jesu-Kristo, apay ketdin nga ikkantay iti naisangsangayan nga atension ti kasangay dagiti imperpekto a tattao? (Eclesiastes 7:1)  Siempre, dagiti nadiosan a nagannak saandan nga urayen ti naisangsangayan nga aldaw tapno ipakita ti ayat kadagiti annakda. Kinuna ti maysa a 13-años a Kristiano a balasitang: “Naragsakkam unay a sangapamiliaan. . . . Nakadekdekketak kadagiti dadakkelko, ket no damagen dagiti dadduma nga ubbing no apay a diak rambakan dagiti piesta, ibagak kadakuada nga inaldaw nga agramrambakak.” Kinuna ti maysa a Kristiano nga agtutubo nga agtawen iti 17: “Idiay balay, masansan nga agririnnegalokami iti intero a makatawen.” Dakdakkel ti ragsak no maited dagiti regalo kadagiti gundaway a di ninamnama.

18. Aniat’ imbilin ni Jesus a tinawen a rambakan dagiti pasurotna, ket ania ti ipalagip dayta kadatayo?

¹⁸ Kadagidiay agbibiag a nadiosan, adda naisangsangayan nga aldaw a tinawen a ramrambakanda. Isu ti Pangrabii ti Apo, a masansan a maawagan Panglaglagip iti ipapatay ni Kristo. Maipanggep iti dayta, binilin ni Jesus dagiti pasurotna: “Itultuloyyo nga aramiden daytoy kas panglaglagip kaniak.” (Lucas 22:19, 20; 1 Corinto 11:23-25) Idi inyussuat ni Jesus daytoy a pannangan iti rabii ti Nisan 14, 33 K.P., nagusar iti awan lebadurana a tinapay ken nalabaga nga arak, a mangiladawan iti awanan basol a natauan a bagina ken iti perpekto a darana. (Mateo 26:26-29) Makiraman kadagitoy nga emblema dagiti Kristiano a napulotan iti nasantuan nga espiritu ti Dios. Nayegda iti baro a tulag ken iti tulag a maipaay iti Pagarian, ken addaanda iti nailangitan a namnama. (Lucas 12:32; 22:20, 28-30; Roma 8:16, 17; Apocalipsis 14:1-5) Nupay kasta, magunggonaan dagiti amin a tumabuno iti sardam a katupag ti Nisan 14 iti kadaanan a kalendario dagiti Judio. Mapalagipanda iti ayat nga impakita ni Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo iti mangabbong-basol a daton a subbot a mamagbalin a posible ti biag nga agnanayon kadagidiay anamongan ti Dios.​—Mateo 20:28; Juan 3:16.

PANGGEDAN KEN PAGLINGLINGAYAN

19. Ania a karit ti pakaipasanguan dagiti Kristiano iti panggedan?

¹⁹ Obligado dagiti pudno a Kristiano nga agtrabaho a sipipinget ken agsapul iti pagbiagda. Ti panangtungpal iti daytoy ket mangyeg iti pannakapnek kadagiti ulo ti pamilia. (1 Tesalonica 4:11, 12) Siempre, saan a naragsak ti maysa a Kristiano no maikaniwas iti Biblia ti panggedanna. Kaskasdi, no dadduma narigat para iti maysa a Kristiano ti agbirok iti panggedan a  maitunos kadagiti pagalagadan ti Biblia. Kas pagarigan, dagiti dadduma nga empleado ket makalikaguman a mangkusit kadagiti suki. Iti sabali a bangir, adu nga amo ti mangraem iti konsiensia ti mapagtalkan a trabahador, ta saanda a kayat ti mapukawan iti mapagpiaran nga empleado. Nupay kasta, aniaman ti mapasamak, manamnamayo a bendisionan ti Dios ti panangikagumaanyo a mangbirok iti pagsapulan a mamagtalinaed a nadalus iti konsiensiayo.​—2 Corinto 4:2.

20. Apay a rumbeng a pilientay ti paglinglingayantayo?

²⁰ Tangay kayat ti Dios nga agbalin a naragsak dagiti adipenna, nasken a timbengentay ti panagbannogtayo iti makapabang-ar a panawen ti panaglinglingay ken panaginana. (Marcos 6:31; Eclesiastes 3:12, 13) Itantandudo ti lubong ni Satanas ti di nadiosan a paglinglingayan. Ngem tapno maay-ayo ti Dios, masapul a pilientay dagiti libro a basaentayo, programa iti radio ken musika a denggentayo, ken konsierto, sine, drama, programa iti telebision, ken video a buyaentayo. No ti dati a paglinglingayantayo ket maikaniwas kadagiti pakdaar dagiti kasuratan a kas iti Deuteronomio 18:10-12, Salmo 11:5, ken Efeso 5:3-5, maay-ayotay ni Jehova ken naragragsaktayo no agbalbaliwtayo.

PANAGRAEM ITI BIAG KEN DARA

21. Kasano nga apektaran ti panagraem iti biag ti panangmatmattayo iti aborsion, kasta met dagiti ugali ken ti kababalintayo?

²¹ Tapno magun-od ti pudno a ragsak, nasken a matmatantay ti natauan a biag a sagrado, a kas iti panangmatmat ni Jehova. Paritannatay ti Saona a pumatay. (Mateo 19:16-18) Kinapudnona, ipakita ti Linteg ti Dios iti Israel a napateg kenkuana ti biag ti sikog​—a di rumbeng a kettelen. (Exodo 21:22, 23) Gapuna, ditay koma tagibassiten ti biag babaen ti panagtabako, panangabuso iti bagitayo babaen ti droga wenno arak, wenno panangisagmak iti dayta. Ditay met koma makiraman iti aniaman a mamagpeggad-biag nga aramid wenno iyaleng-aleng dagiti panamagannad, a mabalin nga agtungpal iti pannakabasol iti dara.​—Deuteronomio 22:8.

22. (a) Ania ti nadiosan a panangmatmat iti dara ken ti usarna? (b) Makindara ti pudpudno a makaispal iti biag?

²² Imbaga ni Jehova ken ni Noe ken iti pamiliana a ti dara itakderanna ti kararua, wenno biag. Gapuna, pinaritan ti Dios ida a mangan iti aniaman a dara. (Genesis 9:3, 4) Tangay kaputotandatayo,  maipaannurot kadatay amin dayta a linteg. Imbilin ni Jehova kadagiti Israelita nga ibukbokda ti dara iti daga ken di rumbeng nga usaren sigun iti kayat ti tao a pangusaran. (Deuteronomio 12:15, 16) Ken naulit ti linteg ti Dios maipapan iti dara idi naibilin kadagiti umuna-siglo a Kristiano: “Itultuloyyo ti umadayo . . . iti dara.” (Aramid 15:28, 29) Gapu iti panagraem iti kinasagrado ti biag, saan nga agpayalison iti dara dagiti nadiosan a tattao, uray pay no ipilit dagiti dadduma a makaispal-biag ti kasta a pamay-an. Adu dagiti sandi a panangagas a di pagkedkedan dagiti Saksi ni Jehova a napaneknekan a nasamay unay ken mangsaluad iti maysa manipud kadagiti dakes nga epekto ti panangyalison iti dara. Ammo dagiti Kristiano a ti laeng naiparukpok a dara ni Jesus ti pudpudno a makaispal iti biag. Ti panamati iti dayta mangyeg iti pannakapakawan ken iti namnama a biag nga agnanayon.​—Efeso 1:7.

23. Ania ti sumagmamano a gunggona nga itden ti nadiosan a panagbiag?

²³ Nalawag, ti nadiosan a panagbiag kalikagumanna ti panagregget. Mabalin nga uyawendakayo dagiti kameng ti pamilia wenno gagayyemyo gapu iti dayta. (Mateo 10:32-39; 1 Pedro 4:4) Ngem dagiti gunggona iti kasta a wagas ti panagbiag adayo a lab-awanna ti aniaman a suot. Mangibunga dayta iti nadalus a konsiensia ken mangipaay iti makaay-ayo a pannakilangen kadagiti padayo nga agdaydayaw ken Jehova. (Mateo 19:27, 29) Kasta met, panunotenyo ti panagbiag nga agnanayon iti nalinteg a baro a lubong ti Dios. (Isaias 65:17, 18) Ken anian a rag-o ti itden ti panangannurot iti balakad ti Biblia ket iti kasta parparagsakenyo ti puso ni Jehova! (Proverbio 27:11) Di pakasdaawan a mangyeg iti ragsak ti nadiosan a panagbiag!​—Salmo 128:1, 2.

SUBOKENYO TI PANNAKAAMMOYO

Ania ti sumagmamano a rason no apay a ti nadiosan a panagbiag ket mangyeg iti ragsak?

Aniada a panagbalbaliw ti mabalin a kalikaguman ti nadiosan a panagbiag?

Apay a kayatyo ti agbiag a nadiosan?

[Salsaludsod]

[Ladawan iti panid 124, 125]

Ti panangtimbeng kadagiti naespirituan nga aktibidad iti panawen ti panaglinglingay ket makatulong iti kinaragsak dagidiay agbibiag a nadiosan