Kapitulo 15

Panangbangon iti Pamilia a Pakaidayawan ti Dios

1-3. Apay a di kabaelan dagiti dadduma a risuten dagiti parikut a kadawyan kadagiti assawa ken nagannak, ngem apay a makatulong ti Biblia?

IPAPANTAYON a planoyo ti mangbangon iti bukodyo a balay. Gimmatangkayo iti lote. Gapu iti nalaus a gagaryo, kasla makitkitayon ti baro a balayyo. Ngem kasanon no awan remientayo ken diyo ammo ti mangbangon? Sayang la ti bannogyo!

² Adu dagiti agkakasar a mangnamnama a maaddaan iti naragsak a pamilia, ngem awananda kadagiti remienta wenno kabaelan a kasapulan iti panangbangon iti dayta. Di agbayag kalpasan ti kasar, tumanor dagiti di makaay-ayo a kababalin. Inaldaw ti riri ken apa. No addan annakda, mabigbig ti baro nga ama ken ina a saanda a kabaelan ti agakem kas nagannak, no kasano a saanda a kabaelan ti mangbangon iti naragsak a panagasawa.

³ Nupay kasta, makaparagsak ta makatulong ti Biblia. Mayarig dagiti prinsipiona kadagiti remienta a tumulong kadakayo a mangbangon iti naragsak a pamilia. (Proverbio 24:3) Kitaentayo no kasano.

DAGITI REMIENTA ITI PANANGBANGON ITI NARAGSAK A PAMILIA

4. Apay a manamnama dagiti parikut iti panagasawa, ken aniada a pagalagadan ti naipaay ti Biblia?

⁴ Uray no agkabagay unay dagiti agassawa, nagdumada no iti emosion, panagubing, ken pamilia a nagtaudanda. Gapuna, adda ta addanto latta dagiti parikut a tumanor kalpasan ti kasar.  Kasanot’ panangtamingda kadagitoy? Bueno, no mangbangon dagiti karpintero iti balay, kitaenda dagiti plano. Dagitoy ti pagannurotan a masapul a suroten. Naglaon ti Biblia kadagiti pagalagadan ti Dios iti panangbangon iti naragsak a pamilia. Intay usigen ita ti sumagmamano kadagitoy.

5. Kasano nga ipaganetget ti Biblia ti kinapateg ti kinasungdo iti panagasawa?

⁵ Kinasungdo. Kinuna ni Jesus: “Ti pinagmaymaysa ti Dios saan koma a pagsinaen ti tao.” * (Mateo 19:6) Insurat ni apostol Pablo: “Ti panagasawa nadayaw koma iti tengnga dagiti isuamin, ket ti pagiddaan ti agassawa awan koma ti tulawna, ta ti Dios ukomennanto dagiti mannakiabig ken dagiti mannakikamalala.” (Hebreo 13:4) Gapuna, rumbeng a bigbigen dagiti naasawaan ti obligasionda ken Jehova nga agtalinaed a matalek iti assawada.​—Genesis 39:7-9.

6. Kasano a makatulong ti kinasungdo a mangtaginayon iti panagasawa?

⁶ Ti kinasungdo pagtalinaedenna ti panagasawa a nadayaw ken natalged. Ammo dagiti nasungdo nga assawa nga, aniaman ti mapasamak, agbinnadangda iti maysa ken maysa. (Eclesiastes 4:9-12) Anian a naiduma kadagidiay agsina a dagus no adda bassit a parikut! Ipapan a dagus dagiti kasta a tattao a ‘nagkamalida a nagpili,’ a saandan nga ‘agpimpinnateg,’ a ti solusion isu [ti panangsapul] iti baro nga asawa. Ngem daytoy dina ikkan dagiti agassawa iti gundaway a rumang-ay iti emosional. Mabalin a mayallatiw ketdi dagita a di nasungdo a tattao dagiti isu met laeng a parikut iti baro a kaparehada. No addaan ti maysa a tao iti nasayaat a pagtaengan ngem matakuatanna nga agtedtedted ti atep, ikagumaanna a tarimnen dayta. Saan a basta umakar lattan iti sabali a balay. Kasta met, ti panangsukat iti asawa ket saan nga isut’ pamay-an a panangrisut kadagiti problema a pakaigapuan ti di pagkinnaawatan dagiti agassawa. No tumaud dagiti parikut, diyo ipamuspusan ti pannakawaswas ti relasionyo kas agassawa, no di ket ikagumaanyo  a taginayonen dayta. Ipakita ti kasta a kinasungdo a ti panagasawa ket maikari a saluadan, taginayonen, ken ipateg.

7. Apay a masansan a marigatan dagiti agassawa nga agsarita, ngem kasano a makatulong ti panangikawes iti “baro a personalidad”?

⁷ Komunikasion. “Mapaay dagiti plano no awan ti kompidensial a panagsarita,” kuna ti maysa a proverbio ti Biblia. (Proverbio 15:22) Nupay kasta, ti pannakisarita ket narigat para iti dadduma a pagassawaan. Apay a kasta? Agsipud ta nagduduma ti wagas dagiti tattao a makisarita. Masansan a mangiturong daytoy iti adu a di panagkinnaawatan ken pannakapaay. Ti panangpadakkel dagiti nagannak mabalin nga adda pakainaiganna iti daytoy. Kas pagarigan, mabalin a dimmakkel ti dadduma iti pagtaengan a kanayon ti panagapa dagiti nagannak. Ita ta naasawaandan, mabalin a dida ammo no kasano ti makisarita iti asawada iti naasi ken naayat a pamay-an. Nupay kasta, saan koma nga agbalin a maysa a ‘balay a napno iti riri’ ti pagtaenganyo. (Proverbio 17:1) Ipaganetget ti Biblia ti panangikawes iti “baro a personalidad,” ken dina panuynoyan  ti makadangran a kinapait, panagririaw, ken nabassawang a panagsasao.​—Efeso 4:22-24, 31.

8. Aniat’ makatulong no dikay agkinnaawatan iti asawayo?

⁸ Aniat’ mabalinyo nga aramiden no adda dagiti di pagkikinnaawatan? No mangrugin nga agpinnudotkayo, nasayaat no surotenyo ti balakad ti Proverbio 17:14: “Sakbay a bumtak ti apa, pumanawkan.” Wen, mabalinyo nga isardeng pay laeng ti agsarita agingga iti di agmawmaw ti riknayo. (Eclesiastes 3:1, 7) Iti aniaman a kasasaad, ikagumaanyo ti agbalin a ‘nasiglat maipapan iti panagdengngeg, nainayad maipapan iti panagsao, nabannayat maipapan iti panagpungtot.’ (Santiago 1:19) Ti kalatyo isu koma ti panangrisut iti situasion, saan a tapno mangabak iti supiat. (Genesis 13:8, 9) Mangpilikayo iti sasao ken wagas ti panagsao a mangpakalma kadakayo nga agassawa. (Proverbio 12:18; 15:1, 4; 29:11) Kangrunaan iti amin, dikay agtalinaed a sipupungtot, no di ket dumawatkay iti tulong babaen ti sipapakumbaba a panagkararagyo a sangsangkamaysa iti Dios.​—Efeso 4:26, 27; 6:18.

9. Apay a maikuna a mangrugi ti komunikasion iti puso?

⁹ Kuna ti maysa a proverbio ti Biblia: “Ti puso ti masirib isurona ti ngiwatna; ket nayonanna ti pannakasursuro dagiti bibigna.” (Proverbio 16:23) Ngarud, ti tulbek iti naballigi a komunikasion ket adda iti puso, saan nga iti ngiwat. Aniat’ kababalinyo iti asawayo? Paregtaen ti Biblia dagiti Kristiano a mangipakita iti “pannakipagmaymaysa ti rikna.” (1 Pedro 3:8) Maaramidyo kadi daytoy no adda pakariribukan ti asawayo? No kasta, dayta ti tumulong kadakayo a mangammo no kasano ti sumungbat.​—Isaias 50:4.

10, 11. Kasano a mayaplikar ti asawa a lalaki ti balakad ti 1 Pedro 3:7?

¹⁰ Dayaw ken Panagraem. Naibilin kadagiti Kristiano nga assawa a lallaki a makipagtaengda iti assawada a “maitunos iti pannakaammo, nga itudingan[da] ida iti dayaw a kas iti maysa a narasrasi a basehas, ti nababaían.” (1 Pedro 3:7) Ti panangraem iti asawa a babai ramanenna ti panangbigbig iti pategna. Ti lalaki a makipagtaeng iti asawana a “maitunos iti pannakaammo” dakkel ti panangikabilanganna iti rikrikna, kabaelan,  saririt, ken dignidad ni baketna. Rumbeng met a kayatna a maammuan no kasanot’ panangmatmat ni Jehova kadagiti babbai ken no kasanot’ kayatna a pannakatratoda.

¹¹ Iti balayyo, ipapantayon nga addaankay iti napateg unay a pagkargaan a nakarasrasi. Saan kadi a kasta unay ti panangigigiryo iti dayta? Bueno, kasta ti adda iti panunot ni Pedro idi inaramatna ti termino a “narasrasi a basehas,” ket daytoy komat’ mangtignay iti Kristiano nga asawa a lalaki a mangipakita iti nadungngo a panangikabilangan iti ing-ingungotenna nga asawa.

12. Kasano a maipakita ti asawa a babai ti nauneg a panagraem ken lakayna?

¹² Ngem aniat’ maibalakad ti Biblia iti asawa a babai? Insurat ni Pablo: “Ti babai addaan koma iti nauneg a panagraem iti asawana.” (Efeso 5:33) No kasano a marikna koma ti asawa a babai nga isut’ padpadayawan ken dungdungnguen unay ni lakayna, marikna met koma ti asawa a lalaki nga isut’ raraemen ni baketna. Ti managraem a babai dina isao-sao dagiti biddut ni lakayna, Kristiano man wenno saan. Dina ibabain babaen ti panangbabalaw ken panangtagibassit kenkuana, is-isuda man wenno iti publiko.​—1 Timoteo 3:11; 5:13.

13. Kasano a mayebkas dagiti kapanunotan iti natanang a pamay-an?

¹³ Di kayat a sawen daytoy a di mabalin ti asawa a babai nga iyebkas ti kapanunotanna. No adda pakaburiboranna, mabalinna a sidadayaw nga iyebkas dayta. (Genesis 21:9-12) Ti panangyebkas iti kapanunotan ken ni lakayna ket mayarig iti panangipasa iti bola kenkuana. Mabalin nga in-inayadenna nga ipasa dayta tapno nalaka la a masippaw ni lakayna, wenno ibarsakna nga uray la a madangran. Anian a nasaysayaat nga amang no agpada a liklikan dagiti agassawa ti agpinnabasol, imbes ketdi, agsaritada iti naasi ken naalumamay a pamay-an!​—Mateo 7:12; Colosas 4:6; 1 Pedro 3:3, 4.

14. Aniat’ rebbeng nga aramidenyo no saan nga interesado ti asawayo a mangyaplikar kadagiti prinsipio ti Biblia iti panagasawa?

¹⁴ Kas nakitatayon, matulongannakay dagiti prinsipio ti Biblia a mangbangon iti naragsak a panagasawa. Ngem kasanon  no saan nga interesado ti asawayo iti ibagbaga ti Biblia? Dakkel latta ti maaramidanyo no iyaplikaryo ti pannakaammo ti Dios iti akemyo. Insurat ni Pedro: “Dakayo nga assawa a babbai, agpasakopkayo kadagiti bukodyo nga assawa, tapno iti kasta, no ti asinoman saan a natulnog iti sao, mabalin a magun-od ida nga awan ti sao babaen iti kababalin dagiti assawada a babbai, agsipud ta nasaksianda ti nadalus a kababalinyo agraman ti nauneg a panagraem.” (1 Pedro 3:1, 2) Siempre, mayaplikar met dayta iti lalaki a saan nga interesado ti asawana iti Biblia. Aniaman ti kayat nga aramiden ti asawayo, pagbalinennakay koma dagiti prinsipio ti Biblia a nasaysayaat nga asawa. Mapagbalinnakay met ti pannakaammo ti Dios a nasaysayaat a naganak.

PANANGPADAKKEL KADAGITI ANNAK A MAYANNUROT ITI PANNAKAAMMO TI DIOS

15. Kasano a mayallawat no dadduma dagiti di umiso a pamay-an ti panangpadakkel iti annak, ngem kasano a mabalbaliwan daytoy a padron?

¹⁵ Ti basta panangtagikua iti ragadi wenno martilio dina pagbalinen ti maysa a nasigo a karpintero. Kasta met, ti basta pannakaadda kadagiti annak dina pagbalinen ti maysa a nasigo a naganak. Inggagara man wenno saan, masansan a padakkelen dagiti nagannak ti annakda iti wagas a pannakapadakkelda. Gapuna, no dadduma mayallawat kadagiti sumarsaruno a kaputotan dagiti di umiso a pamay-an ti panangpadakkel kadagiti annak. Kuna ti maysa a kadaanan a Hebreo a pagsasao: “Dagiti amma ti mangan iti di pay naluom nga ubas, ngem dagiti ngipen ti annak ti maalino.” Ngem, ipakita ti Kasuratan a di kasapulan a suroten ti maysa a tao ti dana dagiti nagannak kenkuana. Mabalinna ti agpili iti sabali a dana, daydiay mayannurot kadagiti pagalagadan ni Jehova.​—Ezequiel 18:2, 14, 17.

16. Apay a napateg ti panangipaay kadagiti kasapulan ti pamiliayo, ket aniat’ iraman daytoy?

¹⁶ Namnamaen ni Jehova nga idalan ken aywanan dagiti Kristiano a nagannak ti annakda iti umiso a pamay-an. Insurat  ni Pablo: “Pudno unay no ti asinoman dina taraonan dagidiay bukodna, ken nangnangruna kadagidiay kameng ti sangakabbalayanna, pinaglikudanna ti pammati ket isu dakdakes ngem ti tao nga awanan pammati.” (1 Timoteo 5:8) Anian nga agkakadagsen a sao! Ti panangtungpal iti akemyo kas manangipaay, a pakairamanan ti panangasikaso iti pisikal, espiritual, ken emosional a kasapulan dagiti annakyo, ket maysa a pribilehio ken responsabilidad ti nadiosan a tao. Mangipaay ti Biblia kadagiti prinsipio a makatulong kadagiti nagannak a mangparnuay iti naragsak a kasasaad para kadagiti annakda. Usigenyo ti sumagmamano kadagitoy.

17. Aniat’ kasapulan tapno maimula ti linteg ti Dios iti puso dagiti annakyo?

¹⁷ Mangipakitakayo iti nasayaat nga ulidan. Naibilin kadagiti nagannak nga Israelita: “Masapul nga itukitmo [ti sasao ti Dios] iti anakmo ket dagitoy ti isarsaritam no situtugawka iti balaymo ken no magmagnaka iti dalan ken no agiddaka ken no bumangonka.” Masapul nga isuro dagiti nagannak dagiti pagalagadan ti Dios kadagiti annakda. Ngem kastoy ti kuna ti umuna a sasao dayta a bilin: “Dagitoy a sasao nga ibilinko kenka iti daytoy nga aldaw masapul nga agyandanto ita pusom.” (Deuteronomio 6:6, 7) Wen, saan a maipaay dagiti nagannak ti awan kadakuada. Masapul a maisurat nga umuna dagiti linteg ti Dios iti mismo a pusoyo no kayatyo a maisurat dagitoy iti puso dagiti annakyo.​—Proverbio 20:7; idiligyo ti Lucas 6:40.

18. Iti panangyebkas iti ayat, kasano nga impakita ni Jehova ti nagsayaat nga ulidan kadagiti nagannak?

¹⁸ Ipanamnamayo ti ayatyo. Idi nabautisaran ni Jesus, kinuna ni Jehova: “Sika ti Anakko, ti dungdunguen; inanamonganka.” (Lucas 3:22) No kasta, binigbig ni Jehova ti Anakna, a sipapanayag nga inyebkasna ti pananganamongna kenkuana ken impanamnamana ti ayatna. Idi kamaudiananna, kinuna ni Jesus iti Amana: “Inayatnak sakbay ti pannakabangon ti lubong.” (Juan 17:24) Gapuna, kas nadiosan a nagannak, iyebkasyo ti ayatyo kadagiti annakyo iti sao ken tignay​—ken masansan  nga aramidenyo daytoy. Kanayon a laglagipenyo a “ti ayat mangpabileg.”​—1 Corinto 8:1.

19, 20. Aniat’ nairaman iti umiso a panangdisiplina kadagiti annak, ken kasano a magunggonaan dagiti nagannak iti ulidan ni Jehova?

¹⁹ Disiplina. Ipaganetget ti Biblia ti kinapateg ti naayat a disiplina. (Proverbio 1:8) Dagiti nagannak a di mangtungtungpal iti pagrebbenganda a mangidalan kadagiti annakda ita mabalin nga aglak-amdanto iti nasaem a pagbanagan iti masanguanan. Ngem, mapakdaaran met dagiti nagannak a saanda koma nga aglablabes. “Dakayo nga amma,” insurat ni Pablo, “dikay rurruroden dagiti annakyo, tapno saan a maupay ti riknada.” (Colosas 3:21) Masapul a liklikan dagiti nagannak ti nalabes a panangkorehir kadagiti annakda wenno panangdagdagullit kadagiti pagkurkuranganda ken panangbabalaw iti panagreggetda.

²⁰ Ni Jehova a Dios, ti nailangitan nga Amatayo, ti ulidan iti panangipaay iti disiplina. Saan a nalabes ti panangkorehirna. “Bagbagaankanto kas maiparbeng,” kinuna ti Dios iti ilina. (Jeremias 46:28) Dagiti nagannak tuladenda koma ni Jehova iti daytoy a banag. Sigurado a makaparurod ti disiplina a di nainkalintegan wenno lumbes iti nairanta a panggep ti panangkorehir ken panangisuro.

21. Kasano a maammuan dagiti nagannak no epektibo ti panangdisiplinada?

²¹ Kasano a maammuan dagiti nagannak no epektibo ti panangdisiplinada? Mabalinda nga isaludsod iti bagbagida, ‘Aniat’ maar-aramidan ti panangdisiplinak?’ Rumbeng a makaisuro dayta. Maawatan koma ti anakyo no apay a disdisiplinaanyo. Panunoten met koma dagiti nagannak ti epekto ti panangdisiplinada. Pudno, dandani amin nga annak ket marurod iti damo a pannakadisiplinada. (Hebreo 12:11) Ngem ti disiplina dina koma butbutngen ti ubing wenno iparikna nga isu ket nabaybay-an wenno nayanak a dakes. Sakbay a kinorehirna ti ilina, kinuna ni Jehova: “Dika agbuteng, . . . ta addaak kenka.” (Jeremias 46:28) Wen, maaramid koma ti panangkorehir iti pamay-an a marikna ti anakyo nga isut’ tartarabayenyo kas naayat, manangsaranay a nagannak.

 PANANGGUN-OD ITI “NASIGO A PANANGIWANWAN”

22, 23. Kasanoyo a magun-odan ti panangiwanwan a kasapulan iti panangbangon iti naragsak a pamilia?

²² Agyamantayo ta impaay ni Jehova dagiti remienta a kasapulantayo iti panangbangon iti naragsak a pamilia. Ngem saan nga umdas ti basta panangtagikua kadagiti remienta. Masapul nga iruamtayo nga aramaten dagitoy iti umiso a pamay-an. Kas pagarigan, mabalin a tumanor dagiti di nasayaat nga ugali ti maysa a karpintero iti panangaramatna kadagiti remientana. Mabalin a saan nga umiso ti panangusarna iti dadduma kadagitoy. Kadagitoy a kasasaad, mabalin a nakapuy ti resulta dagiti pamay-anna. Umasping iti dayta, mabalin a mabigbigyo itan nga adda dagiti di makaay-ayo nga ugali nga in-inut a nakastrek iti pamiliayo. Mabalin a nagramuten ti dadduma ken narigaten a balbaliwan. Nupay kasta, surotenyo ti balakad ti Biblia: “Ti masirib a tao dumngeg ken umawat iti ad-adu pay a pannursuro, ket ti tao a mannakaawat isu daydiay gumun-od iti nasigo a panangiwanwan.”​—Proverbio 1:5.

²³ Makagun-odkayo iti nasigo a panangiwanwan babaen ti panagtultuloyyo a manggun-od iti pannakaammo ti Dios. Sipapanunotkay koma kadagiti prinsipio ti Biblia a mayaplikar iti biag ti pamilia, ken mangaramidkayo iti panagbalbaliw no kasapulan. Paliiwenyo dagiti nataengan a Kristiano a mangipakpakita iti nasayaat nga ulidan kas assawa ken nagannak. Makisaritakayo kadakuada. Kangrunaan iti amin, ikararagyo ken Jehova dagiti pakaringgoranyo. (Salmo 55:22; Filipos 4:6, 7) Matulongannakay a mangbangon iti naragsak a pamilia a pakaidayawanna.

[Footnote]

SUBOKENYO TI PANNAKAAMMOYO

Kasano a makatulong iti naragsak a panagasawa ti kinasungdo, komunikasion, dayaw, ken panagraem?

Kadagiti ania a pamay-an a maipanamnama dagiti nagannak ti ayatda kadagiti annakda?

Aniat’ nairaman iti umiso a disiplina?

[Salsaludsod]

 [Ladawan iti panid 147]