Kapitulo 3

Siasino ti Pudno a Dios?

1. Apay nga adu ti umanamong iti panglukat a sasao ti Biblia?

NO TUMANGADKAYO iti langit iti naariwanas a rabii, dikay kadi masdaaw a makakita iti nakaad-adu a bituen? Kasanoyo nga ilawlawag ti kaaddada? Ken komusta met ngay dagiti nabiag ditoy daga​—dagiti namaris a sabong, billit a siraragsak nga agkakanta, napipigsa a balyena nga aglalagto iti taaw? Awan pagpatinggaan ti listaan. Di mabalin a naiparparna laeng amin dagitoy. Di pakasdaawan nga adu ti umanamong iti panglukat a sasao ti Biblia: “Idi punganay ti Dios pinarsuana dagiti langit ken ti daga”!​—Genesis 1:1.

2. Aniat’ kuna ti Biblia maipapan iti Dios, ken aniat’ iparparegtana nga aramidentayo?

² Nadumaduma ti kapanunotan dagiti tattao maipapan iti Dios. Ipagarup ti dadduma a ti Dios ket maysa a puersa. Riniwriw ti agdaydayaw kadagiti natayen nga inapoda, a mamatida nga awan ti makaasideg iti Dios gapu iti kaadayona. Ngem ipalgak ti Biblia a ti pudno a Dios ket maysa a pudno a persona a sipapasnek a maseknan iti tunggal maysa kadatayo. Dayta ti gapuna nga iparparegtana a “sapulen[tay] ti Dios,” a kunkunana: “Saan nga adayo manipud iti tunggal maysa kadatayo.”​—Aramid 17:27.

3. Apay a di mabalin nga iladawan ti langa ti Dios?

³ Ania ngatat’ langa ti Dios? Adda dagiti adipenna a nakakita kadagiti sirmata ti nadayag a kaaddana. Kadagitoy, inladawanna ti bagina kas situtugaw iti maysa a trono, a pagtataudan ti nakaskasdaaw a lawag. Nupay kasta, pulos a di inladawan dagidiay nakakita iti kakasta a sirmata ti masnup a rupana. (Daniel 7:9, 10; Apocalipsis 4:2, 3) Ngamin, ti “Dios ket maysa nga  Espiritu”; awan ti pisikal a bagina. (Juan 4:24) Kinapudona, di mabalin nga iladawan iti pisikal a pamay-an ti langa ti Namarsua kadatayo, ta “awan ti tao a nakakita iti Dios uray kaano.” (Juan 1:18; Exodo 33:20) Kaskasdi, adut’ masursurotayo iti Biblia maipanggep iti Dios.

ADDA NAGAN TI PUDNO A DIOS

4. Ania ti sumagmamano a napnuan kaipapanan a titulo a mayaplikar iti Dios iti Biblia?

⁴ Iti Biblia, naipabigbig ti pudno a Dios kadagiti ebkas a kas iti “Mannakabalin-amin a Dios,” “ti Kangatuan,” “Naindaklan a Namarsua,” “Naindaklan nga Instruktor,” “Soberano nga Apo,” ken “Ari ti kinaagnanayon.” (Genesis 17:1; Salmo 50:14; Eclesiastes 12:1; Isaias 30:20; Aramid 4:24; 1 Timoteo 1:17) Ti panangutob iti kakasta a titulo matulongannatay a rumang-ay iti pannakaammo iti Dios.

5. Ania ti nagan ti Dios, ken kasano kasansan nga agparang dayta iti Hebreo a Kasuratan?

⁵ Nupay kasta, addaan ti Dios iti naisangsangayan a nagan nga agparang iti agarup 7,000 a daras iti Hebreo a Kasuratan laeng​—ad-adu ngem iti aniaman kadagiti titulona. Ag-1,900 a tawenen ti napalabas, insardeng dagiti Judio a baliksen ti nagan ti Dios gapu iti an-anitoda. Naisurat nga awanan kadagiti bokales ti Biblikal a Hebreo. Gapuna, saan a masinunuo no kasanot’ eksakto a panangibalikas da Moises, David, wenno dadduma pay idi ugma iti uppat a konsonante (יהוה) a mangbukel iti nadibinuan a nagan. Sigun iti dadduma nga eskolar, mabalin a “Yahweh” ti pannakaibalikas ti nagan ti Dios, ngem saanda a masigurado. Adun a siglo a maar-aramat ti balikas a “Jehovah” iti Ingles, ken sisasaknap a maawat itatta ti katupagna iti adu a pagsasao.​—Kitaenyo ti Exodo 6:3 ken Isaias 26:4 iti King James Version.

NO APAY A RUMBENG NGA ARAMATENYO TI NAGAN TI DIOS

6. Aniat’ kuna ti Salmo 83:18 maipapan ken Jehova, ken apay a rumbeng nga aramatentayo ti naganna?

⁶ Ti naisangsangayan a nagan ti Dios, a Jehova, ti mangiduma kenkuana kadagiti amin a sabali a didiosen. Dayta ti gapuna  a masansan nga agparang dayta a nagan iti Biblia, nangruna iti Hebreo a teksto daytoy. Adu a manangipatarus ti saan a mangar-aramat iti nagan ti Dios, ngem silalawag a kuna ti Salmo 83:18: “Siksika laeng nga agnagan Jehova, ti Kangatuan iti amin a daga.” Isu a maikanatad nga aramatentayo ti personal a nagan ti Dios no agsaotayo maipapan kenkuana.

7. Aniat’ isuro kadatayo ti kaipapanan ti nagan ni Jehova maipanggep iti Dios?

⁷ Ti nagan a Jehova ket maysa a porma ti Hebreo a verbo a kayuloganna, “agbalin.” Isu a ti kaipapanan ti nagan ti Dios ket “Pagbalinenna.” No kasta, impabigbig ni Jehova a Dios ti bagina kas ti Naindaklan a Managpanggep. Kanayon a tungpalenna dagiti panggepna. Ti laeng pudno a Dios ti maikari a mangikut iti daytoy a nagan, ta saan a pulos a masigurado dagiti tattao nga agballigi dagiti planoda. (Santiago 4:13, 14) Ni Jehova laeng ti makaibaga iti: “Kastanto met ti saok a rummuar iti ngiwatko. . . . Agballiginto iti banag a nangibaonak iti dayta.”​—Isaias 55:11.

8. Ania a panggep ti impakaammo ni Jehova babaen ken Moises?

⁸ “Inawagan [ti tunggal maysa kadagiti Hebreo a patriarka a da Abraham, Isaac, ken Jacob] ti nagan ni Jehova,” ngem saanda nga ammo ti naan-anay a kaipapanan ti nadibinuan a nagan. (Genesis 21:33; 26:25; 32:9; Exodo 6:3) Idi impalgak kamaudiananna ni Jehova ti panggepna a mangwayawaya kadagiti kaputotanda, dagiti Israelita, idiay Egipto a nakaadipenanda ken itedna kadakuada ti “maysa a daga a pagayusan ti gatas ken diro,” mabalin a kasla imposible daytoy. (Exodo 3:17) Nupay kasta, impaganetget ti Dios ti agnanayon a kaipapanan ti naganna babaen ti panangibagana ken Moises a mammadtona: “Kastoy ti sawemto kadagiti annak ti Israel, ‘Ni Jehova a Dios dagiti ammayo, a Dios ni Abraham, a Dios ni Isaac ken Dios ni Jacob, imbaonnak kadakayo.’ Daytoy ti naganko nga agnanayon, ket daytoy ti pakalaglagipak kadagiti isuamin a kaputotan.”​—Exodo 3:15.

9. Kasanot’ panangmatmat ni Faraon ken Jehova?

⁹ Indawat ni Moises ken ni Faraon, ti ari ti Egipto, a palubosanna dagiti Israelita a mapan agdaydayaw ken Jehova idiay let-ang. Ngem kastoy ti insungbat ni Faraon, a naibilang a mismo  kas maysa a dios ken nagdaydayaw iti dadduma pay a didiosen ti Egipto: “Asino ni Jehova, nga imdengak koma ti timekna tapno bay-ak a pumanaw ti Israel? Pulos a diak am-ammo ni Jehova ket, maysa pay, diakto palubosan ti Israel.”​—Exodo 5:1, 2.

10. Iti nagkauna nga Egipto, aniat’ inaramid ni Jehova tapno matungpal ti panggepna mainaig kadagiti Israelita?

¹⁰ Gapuna, nangiwayat ni Jehova iti agsasaruno nga addang tapno maibanag ti panggepna, a nagtignay maitunos iti kaipapanan ti naganna. Inyegna ti sangapulo a saplit kadagiti nagkauna nga Egipcio. Pinapatay ti maudi a saplit dagiti amin nga inauna nga annak iti Egipto, agraman ti anak a lalaki ni natangsit a Faraon. Idin, tinarigagayan dagiti Egipcio a pumanaw ti Israel. Nupay kasta, natignay iti kasta unay ti sumagmamano nga Egipcio iti pannakabalin ni Jehova ket kimmuyogda kadagiti Israelita a pimmanaw idiay Egipto.​—Exodo 12:35-38.

11. Ania a milagro ti inaramid ni Jehova idiay Nalabaga a Baybay, ket aniat’ napilitan a binigbig dagiti kabusorna?

¹¹ Nagrubbuat ni nasubeg a Faraon ken ti buyotna, agraman ginasut a karuahe a pakigubat, tapno pagsublienna dagiti adipenna. Bayat nga umas-asideg dagiti Egipcio, simimilagro a binisngay ti Dios ti Nalabaga a Baybay tapno makaballasiw dagiti Israelita iti namaga a daga. Idi simrek dagiti kumamkamat iti lansad ti baybay, ‘inikkat [ni Jehova] ti pilid dagiti karuaheda ket narigat ti panangulodda kadakuada.’ Impukkaw dagiti soldado ti Egipto: “Pumanawtayo iti sango dagiti Israelita, ta ni Jehova isu ti pannakabagida a makibakal a bumusor kadagiti Egipcio.” Ngem naladaw unayen. Narsuod dagiti nagdadakkelan a pader a danum ket “linapunosda dagiti karuahe a pakigubat ken dagiti kaballeria ti amin a buyot ni Faraon.” (Exodo 14:22-25, 28) Iti kasta, intan-ok ni Jehova ti naganna, ket malaglagip pay laeng agingga ita dayta a pasamak.​—Josue 2:9-11.

12, 13. (a) Aniat’ kaipapanan kadatayo itatta ti nagan ti Dios? (b) Aniat’ masapul a sursuruen dagiti tattao, ken apay?

¹² Dakkel ti kaipapananna kadatayo itatta ti panangitan-ok ti Dios iti naganna. Patalgedan ti naganna, a Jehova, a tungpalennanto amin a pinanggepna nga aramiden. Karaman iti dayta ti pannakaibanag ti orihinal a panggepna a pagbalinen a paraiso ti dagatayo. (Genesis 1:28; 2:8) Maipaay iti dayta a panggep, pukawento  ti Dios dagiti amin a bumusbusor iti kinasoberanona itatta, ta kinunana: “Maammuandanto a siak ni Jehova.” (Ezequiel 38:23) Kalpasanna tungpalento ti Dios ti karina nga ispalen dagiti agdaydayaw kenkuana nga agturong iti baro a lubong ti kinalinteg.​—2 Pedro 3:13.

¹³ Masapul a sursuruen dagiti amin nga agtarigagay iti pabor ti Dios ti umawag iti naganna a buyogen ti pammati. Ikari ti Biblia: “Tunggal maysa nga umawag iti nagan ni Jehova maisalakanto.” (Roma 10:13) Wen, napnuan kaipapanan ti nagan ni Jehova. Ti panangawag ken Jehova kas Dios ken Manangisalakanyo maiturongnakayo iti agnanayon a kinaragsak.

DAGITI GALAD TI PUDNO A DIOS

14. Ania dagiti kangrunaan a galad ti Dios nga itampok ti Biblia?

¹⁴ Itampok ti panangusig iti pannakaispal ti Israel idiay Egipto dagiti uppat a kangrunaan a galad ti Dios a naan-anay ti pannakatimbengda. Ti inaramidna ken ni Faraon impalgakna ti nakaskasdaaw a pannakabalinna. (Exodo 9:16) Ti nagsayaat a panangtaming ti Dios iti dayta narikut a kasasaad impakitana ti di maartapan a siribna. (Roma 11:33) Impalgakna ti kinahustisiana iti panangdusana kadagiti nasubeg a kabusor ken manangirurumen iti ilina. (Deuteronomio 32:4) Ti kangrunaan a galad ti Dios ket ayat. Impakita ni Jehova ti naisangsangayan nga ayatna babaen ti panangtungpalna iti karina kadagiti kaputotan ni Abraham. (Deuteronomio 7:8) Impakitana met ti ayat babaen ti panangipalubosna iti sumagmamano nga Egipcio a mangtallikud kadagiti ulbod a didiosen ken magunggonaan a naan-anay iti idadasigda iti maymaysa a pudno a Dios.

15, 16. Kadagiti ania a pamay-an nga impakita ti Dios ti ayat?

¹⁵ Iti panagbasayo iti Biblia, mapaliiwyo a ti kangrunaan a galad ti Dios ket ayat, ken ipakpakitana dayta iti adu a pamay-an. Kas pagarigan, gapu iti ayat, nagbalin a Namarsua ket immuna nga imburayna ti rag-o ti biag kadagiti espiritu a parsua. Ay-ayaten ken idaydayaw dagidiay a ginasut a milion nga anghel ti Dios. (Job 38:4, 7; Daniel 7:10) Impakita met ti Dios ti ayat iti panangparsuana iti daga ken panangisaganana iti dayta para iti naragsak a panagbiag dagiti tattao.​—Genesis 1:1, 26-28; Salmo 115:16.

 ¹⁶ Nakaad-adu dagiti pamay-an a magunggonaantayo iti ayat ti Dios ta ditay maibinsabinsa amin dagitoy. Umuna, siaayat nga inaramid ti Dios ti bagitayo iti nakaskasdaaw a pamay-an tapno matagiragsaktayo ti biag. (Salmo 139:14) Maipakita ti ayatna iti panangipaayna “kadagiti tudo manipud langit ken kadagiti nabunga a pampanawen, a pinunnona a naan-anay dagiti puso[tayo] iti taraon ken ragsak.” (Aramid 14:17) ‘Pagleggaken [pay ketdi ti Dios] ti initna kadagiti nadangkes a tattao ken kadagiti naimbag ket pagtuduenna kadagiti nalinteg a tattao ken kadagiti nakillo.’ (Mateo 5:45) Ti ayat ti mangtigtignay met iti Namarsua a tumulong kadatayo a gumun-od iti pannakaammo ti Dios ken siraragsak nga agserbi kenkuana kas managdaydayawna. Wen, “ti Dios ket ayat.” (1 Juan 4:8) Ngem adu pay ti aspeto ti personalidadna.

“DIOS A MANANGNGAASI KEN NAPARABUR”

17. Aniat’ masursurotayo maipapan iti Dios iti Exodo 34:6, 7?

¹⁷ Kalpasan ti ibaballasiw dagiti Israelita iti Nalabaga a Baybay, adu pay ti masapul a maammuanda maipapan iti Dios. Nabigbig ni Moises daytoy a pakasapulan ket inkararagna: “Dawatek kenka, no nagun-odkon ti parabur iti imatangmo, ipakaammom kaniak dagiti dalanmo, tapno maam-ammoka, tapno masarakak ti parabur iti imatangmo.” (Exodo 33:13) Ad-adda a naam-ammo ni Moises ti Dios idi mangngegna ti mismo a sasao ti Dios: “Jehova, Jehova, Dios a manangngaasi ken naparabur, nainayad nga agpungtot, ken aglaplapusanan iti naayat a kinamanangngaasi ken kinapudno, manalimetmet iti naayat a kinamanangngaasi a maipaay kadagiti rinibribu, mamakawan iti kinadakes ken salungasing ken basol, ngem iti uray kaano dinanto ilaksid ti pannusa.” (Exodo 34:6, 7) Timtimbengen ti Dios ti ayatna iti kinahustisia, a dina salakniban dagiti sipapakinakem nga agbasbasol manipud iti bunga ti dakes nga aramidda.

18. Kasano a napaneknekan a manangngaasi ni Jehova?

¹⁸ Kas nasursuro ni Moises, manangngaasi ni Jehova. Kaasian ti manangngaasi a tao dagidiay agsagsagaba ken ikagumaanna a bang-aran ida. Gapuna, impakita ti Dios ti asina iti sangatauan  babaen ti panangipaayna iti probision a mangbang-ar kadakuada iti agnanayon manipud iti panagsagaba, sakit, ken ipapatay. (Apocalipsis 21:3-5) Mabalin a mapasaran dagiti agdaydayaw iti Dios dagiti didigra gapu kadagiti kasasaad iti daytoy dakes a lubong, wenno makapagtignayda a di nainsiriban a mangiturong iti parikut. Ngem no sipapakumbabada nga agpatulong ken Jehova, liwliwaen ken tulonganna ida. Apay? Agsipud ta sikakaasi nga ipakpakitana ti nadungngo a pannakaseknan kadagiti agdaydayaw kenkuana.​—Salmo 86:15; 1 Pedro 5:6, 7.

19. Apay a maikunatayo a naparabur ti Dios?

¹⁹ Adu dagiti tattao nga adda iti turay a naulpit kadagiti sabsabali. Maigidiat iti dayta, anian a kinamanagparabur ni Jehova kadagiti napakumbaba nga adipenna! Nupay isu ti katan-okan nga agturay iti uniberso, ipakpakitana ti naisangsangayan a kinamanangngaasi iti amin a sangatauan. (Salmo 8:3, 4; Lucas 6:35) Naparabur met ni Jehova kadagiti indibidual, nga ipangagna dagiti espesipiko a panagdawatda iti parabur. (Exodo  22:26, 27; Lucas 18:13, 14) Siempre, saan nga obligado ti Dios a mangipakita iti parabur wenno asi iti siasinoman. (Exodo 33:19) Gapuna, nasken nga ipakitatay ti nauneg a panangapresiar iti asi ken kinamanagparabur ti Dios.​—Salmo 145:1, 8.

NAINAYAD NGA AGPUNGTOT, DI MANGIDUMDUMA, KEN NALINTEG

20. Aniat’ mangipakita a ni Jehova ket agpadpada a nainayad nga agpungtot ken di mangidumduma?

²⁰ Nainayad nga agpungtot ni Jehova. Ngem, di kayat a sawen daytoy nga isu ket saan nga agtignay, agsipud ta nagtignay idi dinadaelna ni nasubeg a Faraon ken ti buyotna idiay Nalabaga a Baybay. Saan met a mangidumduma ni Jehova. Gapuna, napukaw idi kamaudiananna ti naparaburan nga ilina, dagiti Israelita, ti paborna gapu iti agtultuloy a panagaramidda iti dakes. Awaten ti Dios kas managdaydayawna dagiti tattao manipud iti amin a nasion, ngem dagidiay laeng mangannurot kadagiti nalinteg a dalanna.​—Aramid 10:34, 35.

21. (a) Aniat’ isuro ti Apocalipsis 15:2-4 kadatayo maipapan iti Dios? (b) Aniat’ mangpalaka iti panangaramidtayo iti kuna ti Dios nga umiso?

²¹ Itampok ti libro ti Biblia nga Apocalipsis ti kinapateg ti panangsursuro kadagiti “nalinteg a bilin” ti Dios. Kunaenna kadatayo nga ikankanta dagiti nailangitan a parsua: “Naindaklan ken nakaskasdaaw dagiti aramidmo, Jehova a Dios, a Mannakabalin-amin. Nalinteg ken napudno dagiti dalanmo, Ari ti kinaagnanayon. Siasinonto ti pudno a di agbuteng kenka, Jehova, ken mangpadayag iti naganmo, agsipud ta siksika ti nasungdo? Ta amin dagiti nasion umaydanto ket agdaydayawda iti sanguanam, agsipud ta dagiti nalinteg a bilinmo naiparangarangda.” (Apocalipsis 15:2-4) Maipakitatayo ti umno a panagbuteng ken Jehova, wenno panagraem kenkuana, babaen ti iyaannurot iti kunana nga umiso. Nalaklaka nga aramiden daytoy no silalagiptayo iti sirib ken ayat ti Dios. Amin a bilinna ket agpaay a pagimbagantayo.​—Isaias 48:17, 18.

“NI JEHOVA A DIOSTAYO KET MAYMAYSA”

22. Apay a saan nga agdaydayaw iti Trinidad dagidiay mangakseptar iti Biblia?

²² Adu a didiosen ti dinaydayaw dagiti nagkauna nga Egipcio,  ngem ni Jehova ket “maysa a Dios a mangkalikagum iti naipamaysa a debosion.” (Exodo 20:5) Impalagip ni Moises kadagiti Israelita a “ni Jehova a Diostayo ket maymaysa a Jehova.” (Deuteronomio 6:4) Inulit ni Jesu-Kristo dagidiay a sasao. (Marcos 12:28, 29) Gapuna, saan nga agdaydayaw dagidiay mangakseptar iti Biblia kas Sao ti Dios iti maysa a Trinidad a buklen ti tallo a persona wenno dios iti maymaysa. Kinapudnona, saan man la nga agparang iti Biblia ti sao a “Trinidad.” Ti pudno a Dios ket maymaysa a Persona, a naisina ken Jesu-Kristo. (Juan 14:28; 1 Corinto 15:28) Ti nasantuan nga espiritu ti Dios ket saan a persona. Isu dayta ti aktibo a puersa ni Jehova, nga us-usaren ti Mannakabalin-amin a mangibanag kadagiti panggepna.​—Genesis 1:2; Aramid 2:1-4, 32, 33; 2 Pedro 1:20, 21.

23. (a) Kasano a dumakkel ti ayatyo iti Dios? (b) Aniat’ kinuna ni Jesus maipapan iti panagayat iti Dios, ken aniat’ nasken a maammuantayo maipapan ken Kristo?

²³ No panunotenyo ti kinanakaskasdaaw ni Jehova, dikay kadi umanamong nga isut’ maikari a dayawenyo? Iti panagadalyo iti Saona, ti Biblia, ad-adu ti maammuanyo maipapan kenkuana ken masursuroyo no aniat’ kalikagumanna kadakayo maipaay iti agnanayon a pagimbagan ken kinaragsakyo. (Mateo 5:3, 6) Mainayon pay, dumakkel ti panagayatyo iti Dios. Maitutop dayta, ta kinuna ni Jesus: “Masapul nga ayatem ni Jehova a Diosmo iti amin a pusom ken iti amin a kararuam ken iti amin a panunotmo ken iti amin a pigsam.” (Marcos 12:30) Nalawag, addaan ni Jesus iti kasta nga ayat iti Dios. Ngem aniat’ ipalgak ti Biblia maipapan ken Jesu-Kristo? Aniat’ akemna iti panggep ni Jehova?

SUBOKENYO TI PANNAKAAMMOYO

Ania ti nagan ti Dios, ken kasanot’ kasansan a naaramat iti Hebreo a Kasuratan?

Apay a rumbeng nga aramatenyo ti nagan ti Dios?

Aniada a galad ni Jehova a Dios ti nangnangruna a makaallukoy kadakayo?

[Salsaludsod]

[Ladawan iti panid 29]

Am-ammoyo kadi a naimbag ti Namarsua kadagiti amin a bambanag?