No Kasano a Maammuantayo nga Adda Dios
Paset 3
No Kasano a Maammuantayo nga Adda Dios
1, 2. Ania a prinsipio ti tumulong kadatayo a mangikeddeng no adda maysa a Dios?
MAYSA a pamay-an ti panangikeddeng no adda Dios isut’ panangipakat itoy naan-anayen a naipasdek a prinsipio: Aniaman a naaramid sapulenna ti nangaramid. No narikrikut ti banag a naaramid, nalalaing ti nangaramid.
2 Kas pangarigan, matmatanyo ti aglawlaw ti pagtaenganyo. Dagiti lamisaan, tugaw, lamisaan iti opisina, kama, banga, pariok, plato, ken dadduma pay nga alikamen iti pannangan adda nangaramid kadagita amin, kasta met dagiti diding, suelo, ken bubida. Kaskasdi, dagidiay a bambanag nalaka laeng nga aramiden. Yantangay adda nangaramid kadagita a simple a bambanag, di aya nainkalintegan nga adda nalalaing pay a nangaramid kadagiti narikut a bambanag?
Ti Nakaskasdaaw nga Unibersotayo
3, 4. Kasano a tulongannatayo ti uniberso a mangammo nga adda Dios?
3 Ti maysa a relo kasapulanna ti maysa a relohero. Ti ngay nakarikrikut a sistema solartayo, agraman ti Init ken dagiti planetana nga agrikrikus iti aglawlawna a siuumiso unay iti apagkanito iti sinigsiglon? Ti ngay nakaskasdaaw a galaksi a pagnanaedantayo, a maawagan ti Milky Way, agraman dagiti nasurok a 100 bilion a bitbituen? Nagsarimadengkayo kadin iti rabii tapno matmatan ti Milky Way? Nagsiddaawkayo aya? Kalpasanna panunotenyo ti di nakapapati a naglawaan nga uniberso a naglaon kadagiti linaklaksa a galaksi kas iti yantayo a Milky Way! Kasta met, iti sinigsiglon mapagtalkan unay ti panaggaraw dagiti nailangitan a parparsua ta naipadisda kadagiti apag-isu ti orasna a pagorasan.
4 No ti maysa a relo, a simple laeng, ipamatmatna ti kaadda ti relohero, sigurado a ti narikrikut pay ken nakaskasdaaw nga uniberso ipamatmatna ti kaadda ti maysa a diseniador ken nangaramid iti dayta. Isut’ gapuna nga awisennatayo ti Biblia nga ‘itangadtayo dagiti matatayo idiay ngato, ket kitaentayo,’ ken kalpasanna imtuodenna: “Asino ti namarsua kadagitoy?” Ti sungbat: “Isu Daydiay [Dios] a babaen iti panangbilang isu iruarna dagiti buybuyotda, isu inagananna ida amin. Gapu iti kinadakkel unay ti kinamaingelna, ken agsipud ta napigsa iti pannakabalin, awan ti agkurang uray no maysa.” (Isaias 40:26) Gapuna, ti uniberso utangna ti kaaddana iti maysa a di makita, mangtengtengngel, intelihente a pannakabalin—ti Dios.
Ti Daga Naisangsangayan Pannakadiseniona
5-7. Ania dagiti kinapudno maipapan iti daga a mangipakita nga adda Diseniadorna?
5 No ad-adda nga adalen dagiti sientista ti daga, ad-adda met a mabigbigda a naisangsangayan ti pannakadiseniona a maipaay a pagtaengan ti tao. Daytat’ apag-isu ti kaadayona iti init tapno makagun-od iti maitutop a kaadu ti lawag ken pudot. Maminsan iti makatawen dayta rikusenna ti init, nga apag-isu ti panagirigna, a mangpataud kadagiti nadumaduma a panniempo iti adu a paspaset iti daga. Agpusipos met ti daga iti paglikawanna iti tunggal 24 oras, isu a kankanayon a mangipaay iti lawag ken sipnget. Isut’ addaan iti atmospera nga apag-isu ti panaglalaok dagiti nagduduma a gas tapno makaanges ken masalaknibantayo kadagiti makadangran a radiasion manipud iti law-ang. Addaan met iti nasken a danum ken daga a kasapulan tapno agpataud iti taraon.
6 No awan dagitoy a bambanag, ken dagiti dadduma pay, nga agtitinnulong, awan koma ti biag. Naiparna laeng kadi a timmaud dagitoy? Kuna ti Science News: “Nalawag a ti kasta ken apag-isu a kasasaad saan a naiparna laeng a timmaud.” Saan, saanda a naiparna laeng. Kasapulanda ti addaan panggep a disenio ti nalaing a Diseniador.
7 No nakastrekkayon iti maysa a nagpintas a balay ket nakitayo a sibubuslon a naabastuan ti taraon, nga addaan iti nagsayaatan a pagpapudot ken alikamen a pagpalamiis, ken addaan kadagiti nagsayaatan a gripo a mangipaay iti danum, aniat’ makunayo? Basta kadi timmaud laeng dayta a bukodna? Saan, talaga a kunaenyo nga adda nalaing a persona a nangdisenio ken nangaramid iti dayta a buyogen ti kinaannad. Nadisenio ken naaramid met ti daga a buyogen ti kinaannad tapno makaipaay iti kasapulan dagiti agnaed kenkuana, ket narikrikut pay dayta ken napumpunno kadagiti abasto ngem ti aniaman a balay.
8. Ania pay ti adda maipapan iti daga a mangipakita iti naayat a panangipateg ti Dios kadatayo?
8 Kasta met, amirisenyo dagiti nagadu a bambanag a mangnayon iti ragsak ti panagbiag. Matmatanyo dagiti nagadu a nadumaduma a kita dagiti nagpipintas kolorna a sabsabong nga addaan makaay-ayo nga ayamuom a tagtagiragsaken dagiti tao. Ken adda met ti nakaad-adu a kita ti taraon a nakaim-imas iti panagramantayo. Addada dagiti kabakiran, kabambantayan, dandanaw, ken dadduma a parparsua a makaay-ayo a buybuyaen. Kasta met, dagiti ngay nagpintas nga ilelennek ti init a lalo pay a mangparagsak iti biag? Ken dagiti ngay an-animal, saantay kadi a maragsakan kadagiti panaggagantilda ken dagiti nakaay-ayat a kababalin dagiti oken, kuting, ken dagiti dadduma nga urbon dagiti animal? Gapuna ti daga mangipaay kadagiti nagadu a nakaay-ayat a sorpresa a saan met a naan-anay a kasapulan a mangtaginayon iti biag. Dagitoy ipakitada a ti daga ket nadisenio a buyogen ti panangipateg, a pampanunoten dagiti tao, tapno saanda laeng nga agbiag no di ket tagiragsakenda ti biag.
9. Asino ti nangaramid iti daga, ken apay nga inaramidna dayta?
9 Ngarud, ti nainkalintegan a konklusion isut’ panangbigbig iti Nangited kadagitoy amin a bambanag, kas iti mannurat ti Biblia a nagkuna maipapan ken Jehova a Dios: “Sika a mismo inaramidmo ti langit ken ti daga.” Maipaay iti ania a panggep? Impaayna ti sungbat babaen ti panagdeskribirna iti Dios a kas “ti Nangbukel iti daga ken ti Nangaramid iti dayta, Isu Daydiay nangpasingked kenkuana, isu a pinarsuana a saan nga ongaong, a binukelna tapno isu ti pagianan.”—Isaias 37:16; 45:18.
Ti Nakaskasdaaw a Sibibiag a Selula
10, 11. Apay a ti maysa a sibibiag a selula nakaskasdaaw unay?
10 Dagiti ngay sibibiag a bambanag? Dida aya kasapulan ti maysa a mangaramid? Kas pangarigan, amirisenyo ti sumagmamano a nakaskasdaaw a kasasaad ti sibibiag a selula. Iti librona nga Evolution: A Theory in Crisis, kunaen ti biologo ti molekula a ni Michael Denton: “Uray dagiti kasisimplean a nabiag ditoy daga itatta, dagiti selula ti bakteria, nakarikrikutda a bambanag. Nupay dagiti kababassitan a selula ti bakteria ket naisangsangayan ti kinabassitda, . . . tunggal maysa ket talaga a bassiusit a paktoria a naglaon kadagiti rinibribo a nagsayaatan ti pannakadisenioda a pedaso dagiti nakarikrikut a molekular a makinaria . . . a narikrikut pay ngem ti aniaman a makina nga imbangon ti tao ken naan-anay nga awan ti kapadana iti lubong dagiti awan biagna a bambanag.”
11 No maipapan ti genetic code iti tunggal selula, kunaenna: “Ti kabaelan ti DNA a mangurnong ti impormasion lab-awanna iti kasta unay ti aniaman a sabali a naammuanen a pamay-an; episiente unay ta amin dagiti impormasion a kasapulan a mangilasin kadagiti amin a detalye ti maysa a nakarikrikut nga organismo a kas iti tao ket agdagsen laeng iti nakurang pay a kakasangaribo a milion ti maysa a gramo. . . . No ipadis iti kinasigo ken kinarikut ti molekular a makinaria iti biag, uray pay dagiti kamomodernuanen [a produktotayo] agparang nga awan ti mamaayna. Mapagpakumbabanatayo.”
12. Aniat’ kinuna ti maysa a sientista maipapan iti gubbuayan ti selula?
12 Kuna pay ni Denton: “Kasta unay ti kinarikut dagiti kasisimplean a naammuanen a kita ti selula ta imposible nga awaten a dayta a banag ti kellaat a pinagtitipon ti naggarteman, di mapaneknekan, a pasamak.” Masapul nga adda diseniador ken nangaramid iti dayta.
Ti Naisangsangayan nga Utektayo
13, 14. Apay a ti utek ad-adda pay a nakaskasdaaw ngem ti maysa a sibibiag a selula?
13 Ngarud kuna daytoy a sientista: “No maipapan iti kinarikutna, ti sinaggaysa a selula ket awan mamaayna no maipadis iti maysa nga organo kas ti utek ti mamalia. Ti utek ti tao buklen ti agarup sangapulo bilion a selula ti nerbio. Tunggal selula ti nerbio mangisaknap iti lugarna ti agarup nagbaetan ti sangapulo ribo ken sangagasut a ribo a mangikonekta nga ur-urat a mangsagid kadagiti dadduma a selula ti nerbio iti utek. No dagdagupen ti nagupgop a koneksion ti utek ti tao dandani . . . sangaribo a riwriw a riwriw.”
14 Kuna pay ni Denton: “Uray no kakasangagasut laeng kadagiti koneksion ti utek ti espesipiko a maurnos, daytoy kaiyariganna pay laeng ti maysa nga organo nga addaan iti ad-adu nga espesipiko a koneksion ngem ti intero nga alikamen ti komunikasion ditoy Daga.” Idin inimtuodna: “Adda kadi aniaman a naiparna laeng a pamay-an a nangbukel iti kasta nga organo?” Nalawag, ti sungbat ket awan. Masapul nga adda maseknan a Diseniador ken Nangaramid iti utek.
15. Ania dagiti komento dagiti dadduma a tao maipapan iti utek?
15 Ti utek ti tao pagbalinenna pay uray ti moderno unayen a kompiuter a kadaanan. Kinuna ti mannurat iti siensia a ni Morton Hunt: “Ti aktibo a memoriatayo tenglenna ti sumagmamano a bilion a daras nga ad-adu nga impormasion ngem ti dakkel a kamomodernuan a pagsirarak a kompiuter.” Gapuna, nagkonklusion ti siruhano ti utek a ni Dr. Robert J. White: “Awan ti pagpiliak no di ti panangbigbig iti kaadda ti Natan-ok a Saririt, a makimbiang iti disenio ken itataud ti di nakapapati a relasion ti utek-isip—maysa a banag a narigat a maawatan ti tao. . . . Masapul a patiek nga amin daytoy addaan iti nasaririt a namunganayan, nga adda Maysa a nangparsua iti dayta.” Masapul met a dayta ket Maysa a maseknan kadatayo.
Ti Naisangsangayan a Pakabuklan ti Dara
16-18. (a) Kadagiti ania a pamay-an a naisangsangayan ti pakabuklan ti dara? (b) Maiturongtayo iti ania a konklusion?
16 Amirisenyo met, ti naisangsangayan a pakabuklan ti dara a mangibiahe kadagiti sustansia ken oksihena a mangsalaknib kadatayo iti impeksion. Maipapan iti nalabaga a selula ti dara, maysa a kangrunaan a paset daytoy a pakabuklan, kuna ti libro nga ABC’s of the Human Body: “Ti maysa a tedted ti dara addaan ti nasurok a 250 milion a nagsisina a selula ti dara . . . Nalabit ti bagi addaan iti 25 trilion, no maiyaplag, umdasen a mangsaknap iti uppat a pagay-ayaman ti tenis. . . . Masuksukatan dagitoy, iti kapartak a 3 milion a baro a selula iti tunggal segundo.”
17 No maipapan kadagiti puraw a selula ti dara, sabali pay a paset iti naisangsangayan iti pakabuklan ti dara, ibaga met laeng daytoy a gubuayan kadatayo: “Nupay maymaysa laeng a kita ti nalabaga a selula ti dara, nadumaduma a kita ti puraw a selula ti dara, tunggal kita kabaelanna ti makirupak kadagiti pannakidangadang ti bagi iti naiduma a pamay-an. Ti maysa a kita, kas pangarigan, dadaelenna dagiti natay a selula. Dadduma a kita pataudenda dagiti antibody a manglaban kadagiti virus, mangikkat ti sabidong dagiti ganggannaet a sustansia, wenno literal a kanenda ken runawenda ti bakteria.”
18 Anian a nakaskasdaaw ken nagsayaatan ti pannakaurnosna a sistema! Sigurado nga aniaman a nagsayaatan ti pannakabukelna ken naan-anay a mangsalaknib masapul nga addaan iti nakasarsaririt ken maseknan nga organisador—ti Dios.
Dadduma Pay a Pagsiddaawan
19. Kasano a maipadis ti mata kadagiti inaramid-tao nga instrumento?
19 Addada adu a dadduma pay a pagsiddaawan iti bagi ti tao. Ti maysa isu ti mata, nagsayaatan ti pannakadiseniona ta awan ti kamera a makatulad iti dayta. Kinuna ni astronomo Robert Jastrow: “Mabigbigtayo nga adda nangdisenio iti mata; awan diseniador ti teleskopio ti nakaaramid iti nasaysayaat ngem dayta.” Ket isalaysay ti publikasion a Popular Photography: “Ti mata ti tao makitana ti ad-adu pay a detalye ngem ti makita ti film. Makitada ti kalawa ken kaakaba ken kauneg, nakalawlawa ti saklawenna, awan ti pannakasinga, kankanayon ti panaggarawna . . . Saan a nasayaat ti panangipadis ti mata ti tao iti kamera. Ad-adda a maipadis ti mata ti tao iti di nakapapati a moderno unay a nagsayaatan a kompiuter nga addaan artipisial a saririt, abilidad a mangiproseso iti impormasion, kinasiglat, ken pamay-an ti panagandar a di maipadpad iti aniaman nga alikamen nga inaramid ti tao, kompiuter wenno kamera.”
20. Aniada dagiti dadduma a nakaskasdaaw a benneg iti bagi ti tao?
20 Panunotenyo met, ti wagas ti panagtitinnulong dagiti amin a naririkut nga organo ti bagi a pulos a dikay pampanunoten dayta. Kas pangarigan, mangantayo ti nagduduma a kita ti taraon ken inumen, ngem tamingen ida ti bagi ket mangpataud iti bileg. Padasenyo ti mangipisok iti kasta a nagduduma a kita ti bambanag iti tangke ti gasolina iti kotse ket kitaenyo no aniat’ maaramid! Sa adda met datdatlag ti panagpasngay, ti itataud ti maysa a nakaay-ayat a maladaga—kapadpada dagiti dadakkelna—iti las-ud laeng ti siam a bulan. Ken ti ngay abilidad ti ubing a sumagmamano laeng a tawenna nga agsuro nga agsao iti maysa a narigat a suruen a pagsasao?
21. No amirisenda dagiti pagsidsiddaawan iti bagi ti tao, aniat’ kunaen dagiti managpanunot a tao?
21 Wen, nagadu a nakaskasdaaw, narikut a panamarsua nga adda iti bagi ti tao a mangpasiddaaw kadatayo. Awan ti enheniero a makatulad kadagitoy a banag. Mabalin kadi ngarud a naiparparna laeng dagitoy? Talaga a saan. Imbes ketdi, no amirisentayo dagiti amin a nakaskasdaaw a benneg iti bagi ti tao, dagiti managpanunot a tao iyebkasda, ti kas iti kinuna ti salmista: “Idaydayawkanto [Dios] ta nakaam-amak ken nakaskasdaaw ti pannakaaramidko. Nakaskasdaaw dagiti ar-aramidmo.”—Salmo 139:14.
Ti Natan-ok a Managbangon
22, 23. (a) Apay a rebbeng a bigbigentayo ti kaadda ti Namarsua? (b) Ania ti siuumiso a kunaen ti Biblia maipapan iti Dios?
22 Kunaen ti Biblia: “Ta amin a balay adda nangbangon; ngem ti nangbangon kadagiti isuamin a bambanag nga adda isu ti Dios.” (Hebreo 3:4, The Jerusalem Bible) Yantangay aniaman a balay, kasano man ti kinasimplena, adda nangbangon, ngarud ti narikrikut pay nga uniberso, agraman ti nakaad-adu a nagduduma a biag ditoy daga, masapul nga adda nangbangon. Ket yantangay bigbigentayo ti kaadda dagiti tao a nangimbento kadagiti alikamen a kas kadagiti eroplano, telebision, ken dagiti kompiuter, ditay kadi met bigbigen ti kaadda Daydiay a nangipaay ti utek kadagiti tao a mangaramid kadagita a banag?
23 Bigbigen ti Biblia dayta, a nangawag kenkuana “ti pudno a Dios, ni Jehova, . . . ti Namarsua iti langlangit ken Daydiay Naindaklan a nangisaknap kadakuada; Daydiay a nangisaad iti daga ken ti agtaud kenkuana, Daydiay a mangted anges kadagiti tao iti rabawna.” (Isaias 42:5) Siuumiso a kinuna ti Biblia: “Maikarika, Jehova, sika a Diosmi, nga umawat iti dayag ken iti dayaw ken iti pannakabalin, agsipud ta pinarsuam dagiti amin a banag, ket agsipud iti pagayatam naadda ken naparsuada.”—Apocalipsis 4:11.
24. Kasano a maammuantayo nga adda Dios?
24 Wen, maammuantayo nga adda Dios babaen kadagiti bambanag nga inaramidna. “Ta dagiti di makita a kualidadna [ti Dios] nalawag a maipakaammoda, ta maipakitada gapu kadagiti bambanag nga inaramidna [ti Dios] nanipud idi pannakaparsua ti lubong ken agtultuloy.”—Roma 1:20.
25, 26. Apay a ti di umiso a panangusar iti maysa a banag dina ikalintegan ti nangaramid iti dayta?
25 Ti di umiso a pannakaaramat ti maysa a banag a naaramid dina kaipapanan nga awan ti nangaramid. Ti maysa nga eroplano mabalin nga aramaten iti natalna a panggep, kas maysa a pagpasahero nga eroplano. Ngem mabalin met nga usaren a pagdadael, kas ti maysa a mangitinnag iti bomba. Ti pannakausarna nga alikamen a pagpatay dina kaipapanan nga awan ti nangaramid.
26 Umasping iti dayta, gaput’ masansan a dimmakes dagiti tao dina kaipapanan a dagitoy awan Nangaramid kadakuada, nga awan ti Dios. Gapuna, siuumiso a kunaen ti Biblia: “Dakayo balinsuekenyo dagiti bambanag! Mapatganto aya ti agdamdamili a kas iti pila? A ti banag nga inaramidna kunaenna koma iti daydiay nangaramid kenkuana: ‘Isu saannak nga inaramid’? Ket ti banag a binukel kunaenna iti nangbukel kenkuana: ‘Isu awan ti pannakaawatna’?”—Isaias 29:16.
27. Apay a mabalin nga inanamaentayo a sungbatan ti Dios dagiti saludsodtayo maipapan iti panagsagaba?
27 Impakita ti Namarsua ti siribna babaen ti nakaskasdaaw a kinarikut dagiti inaramidna. Impakitana a pudno a maseknan kadatayo babaen ti panangaramidna iti daga nga apag-isu ti kasasaadna a pagnaedan, babaen ti panangaramidna iti bagi ken isiptayo a nakaskasdaaw, ken babaen ti panangaramidna kadagiti adu a naimbag a bambanag a pagragsakantayo. Talaga nga ipakitananto ti umasping met a kinasirib ken pannakaseknan babaen ti panangipakaammona kadagiti sungbat dagiti saludsod a kas ti: Apay a pinalubosan ti Dios ti panagsagaba? Anianto ti aramidenna iti dayta?
[Salsaludsod]
[Ladawan iti panid 5]
Ti daga, agraman ti makasalaknib nga atmosperana, ket maysa a naisangsangayan a pagtaengan a dinisenio ti maysa a maseknan a Dios nga agpaay kadatayo
[Ladawan iti panid 6]
Naaramid ti daga a buyogen ti panangipateg tapno tagiragsakentayo a naan-anay ti biag
[Ladawan iti panid 7]
‘Ti maysa nga utek addaan iti ad-adu a koneksion ngem ti intero a sangal ti komunikasion ditoy Daga.’—Molekular a biologo
[Ladawan iti panid 8]
“Nalawag nga adda nangdisenio iti mata; awan ti diseniador ti teleskopio a nakaaramid iti nasaysayaat ngem dayta.”—Astronomo
