Obligado kadi dagiti Kristiano a mangsalimetmet iti linawas a sabbath?

Ex. 31:16, 17: “Dagiti annak ti Israel ngilinendanto ti aldaw a panaginana, tapno salimetmetanda ti aldaw a panaginana bayat ti kapkaputotanda. Isu ti maysa a tulag agingga iti panawen a di nakedngan [“agnanayon a tulag,” RS]. Isu ti maysa a tanda agingga iti panawen a di nakedngan kaniak ken dagiti annak ti Israel.” (Paliiwenyo ta ti panagngilin iti sabbath ket tanda iti nagbaetan ni Jehova ken ti Israel; saan koma a kasta no isuamin a tattao ket obligado a mangsalimetmet iti sabbath. Ti Hebreo a sao a naiyulog kas “agnanayon” iti RS isut’ ‛oh·lamʹ, a ti kangrunaan a kaipapananna isut’ periodo ti panawen a, sigun iti agdama a panangmatmat, ket di nakedngan wenno naitalimeng manipud panangmatmat ngem naunday. Mabalin nga agnanayon ti kaipapanan dayta, ngem saan a kanayon a kasta. Idiay Numeros 25:13 dayta met la a Hebreo a sao ti naiyaplikar iti kinapadi, ngem idi agangay nagngudo met dayta, sigun iti Hebreo 7:12.)

Roma 10:4: “Ni Kristo isu ti panungpalan ti Linteg, tapno pakagun-odan ti kinalinteg ti tunggal maysa a mangalagad iti pammati.” (Ti panangsalimetmet iti sabbath nagbalin a paset daydi Linteg a ni Kristo ti inaramat ti Dios a namagngudo. Ti pannakagun-odtay iti nalinteg a takdertay iti Dios agdepende iti pammatitay ken Kristo, saan ket nga iti panagngilin iti sabbath.) (Kasta met ti Galacia 4:9-11; Efeso 2:13-16)

Col. 2:13-16: “[Ti Dios] pinakawannatayo iti isuamin a basbasoltayo ket pinunasna ti maibusor kadatayo a surat, a nakailanadan ti bilbilin a nangparigat kadatayo . . . Dikay koma ngarud paukom iti siasinoman no maipapan iti pannangan wenno iyiinom wenno maipapan iti aldaw ti piesta wenno panangsalimetmet iti lutuad wenno aldaw a panaginana.” (No ti maysa ket adda iti sidong ti Linteg Mosaiko ket nakedngan a kas nakabasol iti panangsalungasingna iti Sabbath, isut’ batuen idi ti intero a kongregasion agingga a matay, sigun iti Exodo 31:14 ken Numeros 15:32-35. Dagidiay mangipilpilit ti pannakangilin ti sabbath agyamanda koma ta awantayon iti sidong dayta a Linteg. Kas impakita daytay naadaw a texto, ti naanamongan a takdertay iti Dios saanna nga ibilin ti panangsalimetmettay iti sabbath.)

Kasano a ti Domingo isut’ nagbalin a kangrunaan nga aldaw a pannakimisa ti kaaduan a paset ti Kakristianuan?

Nupay nagungar ni Kristo iti umuna nga aldaw ti lawas (a  maawagan itan kas Domingo), awan bilin ti Biblia nga iranta dayta nga aldaw ti lawas kas nasagraduan.

“Ti pannakataginayon ti kadaanan a Pagano a nagan a ‘Dies Solis,’ wenno ‘Sunday,’ para iti linawas a piesta Kristiana, isut’, nangnangruna, a maigapu iti panagkaykaysa ti Pagano ken ti [makunkuna a] Kristiano a sentimiento a ti umuna nga aldaw ti lawas ket inrekomendar ni Constantine [sigun iti pammilin idi 321 K.P.] kadagiti iturayanna, agpadpada kadagiti Pagano ken Kristiano, kas isu ti ‘nadayaw nga aldaw ti Init.’ . . . Daydit’ namuspusanna a mamagtutunos kadagiti agsisimparat a relihion ti Imperio iti sidong ti maymaysa nga institusion.”—Lectures on the History of the Eastern Church (Nueva York, 1871), A. P. Stanley, p. 291.

Naibilin kadi ken Adan ti panangsalimetmetna iti sabbath gapuna nga obligasion dayta dagiti amin a kaputotanna?

Ni Jehova a Dios nangrugi a naginana kadagiti aramidna a namaterialan a panamarsua kalpasan nga insaganana ti daga a pagnaedan ti tao. Daytoy ti naibaga idiay Genesis 2:1-3. Ngem awan mabasatayo idiay Biblia a ti Dios binilinna ni Adan a salimetmetanna ti maikapito nga aldaw ti linawas a kas sabbath.

Deut. 5:15: “Laglagipemto a maysaka [Israel] met idi nga adipen iti daga nga Egipto ket ni Jehova a Diosmo inaonnaka sadiay iti ima a mannakabalin ken takkiag a sitatag-ay. Gapuna a ni Jehova a Diosmo imbilinna kenka a salimetmetam ti aldaw a panaginana.” (Ditoy inkonektar ni Jehova ti pannangtedna iti linteg ti sabbath iti daydi pannakaaon ti Israel manipud pannakaadipenda idiay Egipto, saan ket nga iti paspasamak idiay Eden.)

Ex. 16:1, 23-29: “Amin ti gimong dagiti annak ti Israel dimtengda iti let-ang ti Sin . . . iti maikasangapulo ket lima nga aldaw ti maikadua a bulan kalpasan ti panagtalawda iti daga nga Egipto. . . . [Ni Moises] kinunana kadakuada: ‘Daytoy ti imbaga ni Jehova. Intono bigat isu ti nadaeg a panaginana a maysa a nasantuan nga aldaw a panaginana ken Jehova. . . . Innem nga aldaw nga agurnongkayonto [ti manna], ngem ti maikapito nga aldaw isu ti panaginana. Iti dayta awanto a pulos.’ . . . Ni Jehova kinunana ken Moises: . . . ‘Kitaenyo ta ni Jehova intedna kadakayo ti panaginana.’” (Sakbay daytoy nabingbingayen dagiti lawas a sagpipito nga aldaw,  ngem daytoy ti damo a pannakatukoy ti pannakangilin ti sabbath.)

Ti Linteg Mosaiko nabingay kadi kadagiti paset a “seremonial” ken “moral,” ket ti “linteg a moral” (ti Sangapulo a Bilin) agpaay kadi kadagiti Kristiano?

Tinukoy kadi ni Jesus ti Linteg a kasla nabingay kadagiti dua a paset?

Mat. 5:17, 21, 23, 27, 31, 38: “Dikay pagarupen nga immayak a mangdadael iti Linteg wenno kadagiti Mammadto. Saanak nga immay a mangdadael, no di ket mangtungpal.” Ita, paliiwenyo ti innayon ni Jesus kadagiti komentona. “Nangngegyo a naisao kadagiti immun-una, ‘Dika mamapatay [Ex. 20:13; ti Maikanem a Bilin]’ . . . Ngarud, no agidatagka ti datonmo iti altar [Deut. 16:16, 17; saan a paset ti Sangapulo a Bilin] . . . Nangngegyo a naisao, ‘Dika makikamalala [Ex. 20:14; ti Maikapito a Bilin].’” Kasta met a naisao, ‘Uray siasinoman a mangidiborsio iti asawana a babai, itedna kenkuana ti surat ti panagdiborsio [Deut. 24:1; saan a paset ti Sangapulo a Bilin].’ Nangngegyo a naisao, ‘Mata supapakan iti mata ket ngipen iti ngipen [Ex. 21:23-25; saan a paset ti Sangapulo a Bilin].’ (No kasta, ni Jesus pinagtitiponna a tinukoy dagiti Sangapulo a Bilin ken sabsabali a paset ti Linteg, a dina pinaglalasin ida. Paglalasinentayto ketdin aya dagita?)

Idi adda nagimtuod ken Jesus, “Mannursuro, ania ti kadaklan a bilin iti Linteg?” inlasinna aya dagiti Sangapulo a Bilin? Imbes ketdi, insungbatna: “‘Ayatem ni Jehova a Diosmo iti amin a pusom ken iti amin a kararuam ken iti amin nga isipmo.’ Daytoy isu ti kadaklan ken ti umuna a bilin. Ti maikadua, isu umasping kenkuana, isu daytoy, ‘Ayatem ti kaarubam a kas iti bagim.’ Kadagitoy dua a bilin mapukpok amin a Linteg, ken dagiti Mammadto.” (Mat. 22:35-40) No adda dagidiay mangipilit kadagiti Sangapulo a Bilin (Deut. 5:6-21), a kunaenda a dagitoy ket maisalsaluminada kadagiti sabali, didanto aya talaga nga ilaklaksid daydiay kinuna ni Jesus nga ad-adawen ti (Deut. 6:5; Lev. 19:18) a bilbilin a kadadaklan?

No tukoyenna ti ilalabas ti Linteg Mosaiko, direktamente kadi a kunaen ti Biblia a dagiti Sangapulo a Bilin ket nairamanda iti daydiay banag a nagpatingga?

Roma 7:6, 7: “Ngem ita nawayawayaantayon iti Linteg,  idinto a nataytayon iti daydi nakatenglantayo . . . Ania, ngarud, ti kunatayo? Basol aya ti Linteg? Ni kaanoman! Ta diak koma nailasin ti basol no saan a gapu iti Linteg; ket, kas pangarigan, diak met koma nabigbig ti panagagum no saan koma a kinuna ti Linteg: ‘Dika agagum.’” (Ditoy, apaman a nalpasna nga insurat kadagiti Judio a Kristiano a ‘nawayawayaandan iti Linteg,’ ania nga ehemplo iti Linteg ti insitar ni Pablo? Ti Maikasangapulo a Bilin, iti kasta impakitana a dayta ket nairaman iti Linteg a nakawayawayaanda.)

 2 Cor. 3:7-11: “No ti kodigo a mangipatay iti ipapatay ken naikitikit iti sursurat iti batbato immay a sidadayag, ta uray pay dagiti annak ti Israel saanda idi a mabalin nga iperreng ti matada iti rupa ni Moises gapu iti dayag ti rupana, a dayag a mapukaw idi, dinto aya ad-adda pay ti dayag ti pannakaipatay ti espiritu? . . . Ta no daydi mapukpukaw adda dayagna idi, ad-addanto pay ti dayag ti mataginayon.” (Natukoy ditoy ti kodigo a “naikitikit iti sursurat iti batbato” ket nakuna a “dagiti annak ti Israel saanda idi a mabalin nga iperreng ti matada iti rupa ni Moises” idi kanito a pannakaiyawatna kadakuada. Aniat’ salsalaysayenna daytoy? Ipakita ti Exodo 34:1, 28-30 nga isu daydiay pannakaiyawat dagiti Sangapulo a Bilin; isu dagitoy ti bilin a naikitikit iti bato. Nabatad a nairaman dagitoy iti daydiay sasawen ti kasuratan a dagidiay “mapukpukaw.”)

Ti pannakaiwalin ti Linteg Mosaiko, agraman dagiti Sangapulo a Bilin, kaipapananna kadi ti pannakaiwalin amin a panagteppel iti moral?

Saan a pulos; adu kadagidiay moral nga estandarte a nailanad kadagiti Sangapulo a Bilin naulitda met laeng kadagiti napaltiingan a libro dagiti Nakristianuan a Griego a Kasuratan. (Nupay kasta, saanen a naulit ti linteg ti sabbath.) Ngem uray no kasanot’ kasayaat ti linteg, mientras ti managbasol a pagannayasan ti mangdominar kadagiti tarigagay ti maysa a tao addanto latta kinakillo. Ngem no maipapan iti baro a tulag, a nangsandi iti Linteg a tulag, kuna ti Hebreo 8:10: “‘Ta daytoy ti tulag nga aramidekto iti balay ti Israel inton malpas dagidiay nga aldaw,’ kuna ni Jehova. ‘Ikabilkonto ti linlintegko iti isipda, ket isuratkonto met ida iti puspusoda. Ket siakto ti Diosda, ket isudanto a mismo ti ilik.’” Anian a mas epektibo ti kakasta a linlinteg ngem dagidiay naikitikit kadagiti tapi a bato!

 Roma 6:15-17: “Agbasoltayo kadi gapu ta awantayo iti babaen ti linteg no di iti babaen ti di magatadan a kinamanangaasi? Ni kaanoman! Dikay ammo aya nga iti pangidatonanyo a siannugot iti bagbagiyo met laeng isu dayta ti mangadipen kadakayo, uray iti basol tapno ipatay wenno uray iti kinatulok a maipaay iti kinalinteg? Ngem yaman pay iti Dios ta nupay pinaad-adipenkayo idi iti basol nagbalinkayo a natulok iti pusoyo iti daydiay kita ti sursuro a nakasursuruanyo.” (Kitaenyo met ti Galacia 5:18-24.)

 Aniat’ kayulogan ti linawas a sabbath no kadagiti Kristiano?

Adda “sabbath a panaginana” a pakiramramanan dagiti Kristiano iti inaldaw

Hebreo 4:4-11: “Iti maysa a paset [Genesis 2:2] kastoy ti masasao [ti Dios] a maipapan iti maikapito nga aldaw: ‘Ket naginana ti Dios iti maikapito nga aldaw iti isuamin nga ar-aramidna,’ ket ditoy masasao manen [Salmo 95:11]: ‘Saandanto a sumrek iti inanak.’ Iti kasta, agsipud ta rumsua a dagiti dadduma sumrekdanto kenkuana, ket dagidi nakaikaskasabaan dagiti naimbag a damag idi damo saanda a simrek gapu iti kinasukir, ibagana manen ti maysa nga aldaw a kunana babaen iti salmo ni David [Salmo 95:7, 8] iti kalpasan ti adu a tiempo ‘Ita nga aldaw’; kas adda a naisaon: ‘Ita nga aldaw no mangngegyo ti timekna, dikayto patangkenen ti puspusoyo.’ Ta no ni Josue inturongna koma ida iti lugar a paginanaan, saan koman a sasawen ti Dios iti kalpasan daytoy ti sabali nga aldaw. Adda pay ngarud maysa a sabbath a panaginana a maipaay iti ili ti Dios. Ta ti simrek iti panaginana ti Dios isu met laeng ti simmardeng iti ar-aramidna, a kas met ti Dios simmardeng iti ar-aramidna. Umagawatay ngarud tapno sumrektayo iti daydiay a panaginana, tapno awan mapasag a maitulad iti daydiay met la a kita ti kinasukir.”

Aniat’ naigunamgunam ditoy a paginanaan dagiti Kristiano? Manipud ‘mismo nga ar-aramidda.’ Ania nga ar-aramid? Ar-aramid nga idi dati isu ti namuspusanda a mangpalinteg ti bagbagida. Dida itan mamati a maulloda pay ti anamong ti Dios ken magun-odanda ti agnanayon a biag babaen iti panagtungpalda kadagiti espesipiko nga al-alagaden ken ngilngilinen. Dayta idi ti kamali dagidiay awan pammatina a Judio nga, ‘inagawaanda nga isaad ti bukodda a kinalinteg, saanda a nagtulnog iti kinalinteg ti Dios.’ (Roma 10:3) Dagiti pudno a Kristiano  bigbigenda a datayo naipasngaytay amin a managbasol ket babaen laeng iti panamati ti daton ni Kristo a ti maysa magun-odna ti nalinteg a takderna iti Dios. Ikagumaanda nga ipapuso ken iyaplikar amin a pannursuro ti Anak ti Dios. Sipapakumbaba nga akseptarenda ti pammalakad ken pammabalaw a naggapu iti Sao ti Dios. Dina kaipapanan daytoy nga ipagarupda a maulloda ti anamong ti Dios iti kastoy a wagas, imbes ketdi, ti inda aramiden ket ebkas ti ayatda ken pammatida. Iti kastoy a kabibiagda maliklikanda ti “kita ti kinasukir” ti Judio a nasion.

Ti “maikapito nga aldaw,” a natukoy idiay Genesis 2:2, saan a basta 24-oras nga aldaw. (Kitaenyo ti panid 317, iti paulo a “Panamarsua.”) Umarngi dita, ti “sabbath a panaginana” a pakiramramanan dagiti pudno a Kristiano saan a nalimitaran iti 24-oras nga aldaw. No ipangagda ti balakad ti Biblia mabalinda a tagiragsaken dayta iti inaldaw, ket nangnangrunanto pay idiay baro a sistema ti Dios.

Adda ti sangaribo a tawen a “sabbath” a panaginana nga adda iti masanguanan ti sangatauan

Mar. 2:27, 28: “[Ni Jesus] kinunana kadakuada: ‘Ti aldaw a panaginana naaramid a maipaay iti tao, ket saan a ti tao maipaay iti aldaw a panaginana; iti kasta ti Anak ti tao isu ti Apo ti aldaw a panaginana.’”

Ammo ni Jesus a ni Jehova inyusuatna ti Sabbath a kas tanda iti nagbaetan ti Dios ken iti Israel, ket nairanta dayta a mangpabang-ar kadakuada manipud bannogda. Pagaammo met ni Jesus a ti mismo nga ipapatayna isut’ pakaibatayan ti pannakaiwalin ti Linteg Mosaiko a kas naangay ti kaitungpalanna kenkuana. Naawatanna a ti Linteg, agraman ti alagaden ti sabbath, impaayda ti “anniniwan dagiti naimbag a banag a mapasungad.” (Heb. 10:1; Col. 2:16, 17) Nainaig kadagita a “naimbag a banag” adda ti “sabbath” nga isunanto ti Apo.

Bilang Apo ti ap-appo, ni Kristo iturayannanto ti intero a daga iti sangaribo a tawen. (Apoc. 19:16; 20:6; Sal. 2:6-8) Idi adda ditoy daga, ni Jesus siaasi a nagaramid iti datdatlag nga aramid a panangagas iti aldaw a panaginana, iti kasta impakitana ti klase ti bang-ar nga itdennanto kadagiti umili iti isuamin a nasnasion bayat ti Milenio. (Luc. 13:10-13; Juan 5:5-9; 9:1-14) Dagidiay mangapresiar iti kaipapanan ti Sabbath addanto gundawayda a mabenepisiaran iti “sabbath” a panaginana.

‘Dagiti Kristiano masapul a salimetmetanda ti sabbath’

Kunaenyo: ‘Imtuodek man no apay a kastat’ makunayo?’ Sayonto inayon: ‘Ti sawen ti Biblia maipapan iti dayta isu koma ti mangiwanwan iti panunottayo, di ngamin? . . . Addada texto ti Biblia a nasarakak a makatulong iti daytoy a tema. Palubosandak koma, ta iranodko kadakayo dagitoy. (Sayonto usaren dagidiay maikanatad a paset daytoy a material.)’

‘Apay a diyo ngilinen ti Sabbath?’

Kunaenyo: ‘Ti sungbatko agdepende no ania a sabbath ti adda iti isipyo. Naammuanyo kadin a ti Biblia ket saan la a maymaysa a sabbath ti dakamatenna? . . . Ti Dios intedna dagiti linteg ti sabbath kadagidi Judio. Ngem naammuanyo kadin a ti Biblia saritaenna nga adda met sabali a kita ti sabbath a para kadagiti Kristiano?’ Sayonto inayon: (1) ‘Dimi ngilinen ti maysa nga aldaw iti linawas a kas panaginana ngamin kuna ti Biblia a dayta nga alagaden ket ‘mapukawto.’ (2 Cor. 3:7-11; kitaenyo dagiti komento maipapan itoy idiay  panid 33, 34.)’ (2) ‘Ngem adda ti sabbath a regular a salsalimetmetanmi. (Heb. 4:4-11; kitaenyo ti  panid 34, 35.)’