Naibilin kadagiti Kristiano nga “adaywanyo ti dara”

Ara. 15:28, 29: “Ta maipagarup a naimbag iti nasantuan nga  espiritu ken kadakami [ti manarawidwid a bagi ti Nakristianuan a kongregasion] ti di mangipabaklay kadakayo iti dakdakkel nga awit ngem kadagitoy banag a masapul, isu nga adaywanyo dagiti banag a naidaton kadagiti didiosen ken ti dara ken kadagiti banag a nabekkel [wenno, natay a di naiparukpok ti darada] ken ti pannakikamalala. No agaluadkayto kadagitoy a banag, rumang-aykayto. Naimbag a salun-atyo!” (Ti pannanganda iti dara ket naipadis iti idolatria ken pannakikamalala, bambanag a ditay kayat a pakiramanan.)

Mabalin a sidaen ti lasag ti animal, ngem saan no ti darana

Gen. 9:3, 4: “Amin nga aggaraw a sibibiag agpaaydanto a taraonyo. Kas iti nalasbang a nateng intedkon amin kadakayo. Ngem ti lasag agraman ti kararuana—ti darana—saanyonto a kanen.”

Aniaman nga animal a pagtaraon masapul nga umiso ti pannakapadarana. Ti nabekkel wenno natay iti silo wenno sala nabirokan kalpasan ti ipapatayna saan a maitutop a kanen. (Ara. 15:19, 20; idiligyo ti Levitico 17:13-16.) Kasta met, aniaman a taraon a dinardaraan wenno nalaokan iti saggabassit a dara saan a mabalin a kanen.

Ti laeng pannakaidaton ti dara ti inanamongan ti Dios

Lev. 17:11, 12: “Ta ti kararua ti lasag adda iti dara, ket itedko dayta kadakayo iti rabaw ti altar a maaramid a pakaabbongan a maipaay kadagiti kararuayo, ta dara isu ti makaaramid iti pakaabbongan gapu ta adda kenkuana ti kararua. Isu ti gapuna nga imbagak kadagiti annak ti Israel: ‘Awanto ti kararua kadakayo ti mangan iti dara uray pay ti siasinoman a ganggannaet a makipagtaeng kadakayo dinto mangan iti dara.’” (Amin dagidi naidaton nga animal iti sidong ti Linteg ni Moises inladawanda ti mismo a daton ni Jesu-Kristo.)

Heb. 9:11-14, 22: “Ngem idi immay ni Kristo kas nangato a padi . . . saan met a gapu iti dara dagiti kalding ken dagiti turo a baka no di ket gapu iti darana met laeng, simrek iti namimpinsan a maipaay iti agnanayon idiay nasantuan a disso a nagun-odanna ti agnanayon a pannakasubbot. Ta no ti dara dagiti kalding ken dagiti turo a baka ken ti dapo ti bumalasang a baka a naiwarsi kadagiti narugitan mamagsantoda a maipaay iti pannakagugor  ti lasag, dinto nangnangruna pay ti dara ni Kristo, isu a gapu iti espiritu nga agnanayon indatonna ti bagina nga awan tulawna iti Dios, dalusanna ti nakemyo kadagiti aramid a natay tapno maipaaytayo ti sagrado a panagserbi iti Dios a sibibiag? . . . No awan ti dara a maiparukpok awan ti pannakasubbot.”

Efe. 1:7: “Ket kenkuana [ni Jesu-Kristo] maaddaantayo iti pannakasubbot gapu iti darana, wen, ti pannakapakawan ti basbasoltayo, mayannurot iti kinabaknang ti di kaikarian a kinamanangaasina.”

Kasano ti pannakatarus dagidi nagkuna a Kristianoda idi immuna a siglo iti pammilin ti Dios maipapan iti dara?

Tertullian (c. 160-230 K.P.): “Dagiti di natural nga aramidyo ibainyo koma iti imatang dagiti Kristiano. Dikam pay agsida iti dara dagiti animal, nupay kadawyan a taraon dagitoy. . . . Idi suotenyo dagiti Kristiano dakayo [a pagano a Romano] intukonyo kadakuada dagiti longganisa a napno ti dara. Kombinsidokayo, pudno, a dagidiay mismo a banag a pangkiluanyo kadakuada manipud umiso a dana ket dakes kadakuada. Kasano ketdi ngarud, nga idinto ta agtalekkayo nga agpigergerda a mangan iti dara ti animal, ket mamatikayto ketdin a sigagagarda nga uminom iti dara ti tao?”—Tertullian, Apologetical Works, and Minucius Felix, Octavius (Nueva York, 1950), impatarus ni Emily Daly, p. 33.

Minucius Felix (maikatlo a siglo K.P.): “Kaalinggagetmi unay ti natauan a dara, nga uray dara dagiti masida nga animal dikam pay mangan.”—The Ante-Nicene Fathers (Grand Rapids, Mich.; 1956), inyurnos ni A. Roberts and J. Donaldson, Tomo IV, p. 192.

Panangyalison iti Dara

Iparit ngata ti Biblia agraman natauan a dara?

Wen. Kunaen ti Aramid 15:29 nga “adaywanyo . . . ti dara.” Dina kinuna nga adaywanda laeng ti dara ti animal. (Idiligyo ti Levitico 17:10, nga imparitna ti pannangan iti “aniaman a kita ti dara.”)

 Ti panangyalison kas met laeng aya pannangan iti dara?

Idiay ospital, no ti pasiente ket saan a sumrek ti kanen iti ngiwatna, ipadalanda ti kanenna idiay uratna. Ita, daydiay tao a dina ipastrek ti dara iti ngiwatna ngem nagpayalison iti dara talaga ngata a tungtungpalenna ti bilin nga “adaywanyo . . . ti dara”? (Ara. 15:29) Kas pagdiligan, amirisenyo ti maysa a tao nga imbaga ti doktor kenkuana nga adaywanna ti arak. Natulnog ngata no isardengna ti uminom iti arak ngem paiyalisonna met ti arak kadagiti uratna?

No ti pasiente ket dina kayat ti dara, adda kadi maiyagas kenkuana a sabali?

Masansan a ti simple a saline solution, Ringer’s solution, ken dextran ket maaramatda a kas plasma volume expanders, ket dandani masarakan dagitoy kadagiti amin a moderno nga ospital. Kinaagpaysuanna, dagiti risgo a rumsua gaput’ panagusar iti dara ket maliklikan no mausar dagitoy a sustansia. Kunaen ti Canadian Anaesthetists’ Society Journal (Enero 1975, p. 12): “Dagiti risgo ti panangyalison iti dara isudat’ bentaha dagiti plasma substitutes: maliklikan dagiti impeksion gapu iti bakteria wenno virus, dagiti transfusion reaction ken Rh sensitization.” Saan a maiparit iti relihion dagiti Saksi ni Jehova ti pannakausar dagiti nonblood plasma expanders.

Dagiti Saksi ni Jehova kinaagpaysuanna ket nagimbaganda dagiti nasaysayaat a medikal a pannakaagas gapu ta dida inakseptar ti dara. Binigbig daytoy ti maysa a doktor a nagsurat iti American Journal of Obstetrics and Gynecology (Hunyo 1, 1968, p. 395): “Di pagduaduaan a dakayo [a siruhano] no agoperarkayo a diyo pulos mabalin ti mangiyalison iti dara ket ad-adda a lalaingenyo ti panagoperaryo. Al-alistokay bassit a mangsiglot iti tunggal agpadara nga urat.”

Amin a kita ti operasion mabalin nga agballigi uray awan mayalison a dara. Saklawenna daytoy dagiti open-heart operations, pannakaoperar ti utek, panangpukol, ken pannakaikkat nga interamente kadagiti adda cancerna nga organo. Kastoy ti insurat ni Dr. Philip Roen iti New York State Journal of Medicine (October 15, 1972, p. 2527): “Dikam nagkitakit a mangaramid iti aniaman a kita ti operasion no bilang maiparit ti panangyalison  iti dara.” Kinuna ni Dr. Denton Cooley, idiay Texas Heart Institute: “Nagsiddaawanmi unay ti resulta [ti pannakausar ti nonblood plasma expanders] kadagiti Saksi ni Jehova gapuna isu metten ti us-usarenmi kadagiti amin a pasientemi a maoperar ti pusoda.” (The San Diego Union, December 27, 1970, p. A-10) “Ti ‘bloodless’ open-heart surgery, a dati a naiyusuat kadagiti natataenganen a miembro ti sekta dagiti Saksi ni Jehova gapu ta iparit ti relihionda ti pannakayalison iti dara, ket us-usarenmi itan para kadagiti delikado a pannakaoperar ti puso dagiti maladaga ken kadagiti ubbing.”—Cardiovascular News, February 1984, p. 5.

‘Ipalubosyo lattan a matay dagiti annakyo gapu ta diyo kayat a yalisonan ida ti dara. Terible dayta’

Kunaenyo: ‘Ipalubosmi ti pannakayalison—ngem daydiay nasaysayaat a klase. Akseptarenmi daytay klase ti pannakayalison nga awan panagpeligrona iti AIDS, hepatitis, ken malaria. Tarigagayanmi ti kasayaatan a pannakaagas dagiti annakmi, ta siguradomi a kasta ti aramiden ti asinoman a naayat a naganak.’ Sayonto inayon: (1) ‘No ti maysa ket naayasan ti adu a dara, ti kangrunaan a kasapulanna isut’ pannakaisubli ti fluid volume. Pagaammoyo met a ti daratayo ket nasurok a 50 porsiento ti danum a linaonna; sa adda dagidiay red ken white cells, ken dadduma pay. No naayasan ti bagi iti adu a dara, iruar ti bagi ti nawadwad a reserbana a blood cells sana pardasan ti agpataud kadagiti baro pay. Ngem kasapulan ti fluid volume. Dita ti mabalin a pakausaran dagiti plasma volume expanders, ket akseptarenmi dagitoy.’ (2) ‘Rinibon a tattao ti nakausaran dagiti plasma volume expanders, ket nagsayaat ti resultada.’ (3) ‘Napatpateg pay kadakami ti kunaen ti Biblia a mismo idiay Aramid 15:28, 29.’

Wenno: ‘Maawatak ti panangmatmatmo. Siguro pampanunotem no ti anakmo ti addat’ kasta a kasasaad. Kas nagannak aramidentay amin a pamuspusan a pagimbagan ti anaktayo, saan kadi? Gapuna a no adda tattao a kas kadata a dida kayat ti maysa a klase a pannakaagas ti anakda, nalabit adda ti nasken unay a makagapu.’ Sayonto inayon: (1) ‘Mabalin ngata a dadduma a nagannak ket naimpluensiaanda iti Sao ti Dios kas masarakan iti Aramid 15:28, 29?’ (2) ‘Daytoy ngarud ti parikut, Addaantay ngata iti umdas a pammati a mangtungpal iti pammilin ti Dios?’

 ‘Diyo ngamin patien ti pannakayalison iti dara’

Kunaenyo: ‘Impablaak dagiti diario dagiti estoria maipapan iti panamatida a dagiti Saksi ket matayda no dida agpayalison iti dara. Dayta kadi ti pampanunotem? . . . Apay a kasta ti takdermi?’ Sayonto inayon: (1) ‘Napalalo kadi ti panagayatmo iti asawam nga uraymo la nga irisgo ti biagmo para kenkuana? . . . Adda met tattao nga irisgoda ti biagda para iti dagada, ket maibilangda a kas banuar, saan kadi? Ngem adda maysa a nangatngato ngem uray asino a tao wenno banag ditoy daga, ket isu dayta ti Dios. Irisgomto kadi ta biagmo gaput’ ayatmo kenkuana ken kinasungdom iti turayna?’ (2) ‘Ti isyu ditoy isut’ kinasungdotayo iti Dios. Sao ti Dios ti nangbilin kadatayo nga adaywanto ti dara. (Ara. 15:28, 29)’

Wenno: ‘Adu dagiti banag a bale kadawyan laeng ita ngem adaywan dagiti Saksi ni Jehova dagita—kas pangarigan, ti panagulbod, pannakikamalala, panagtakaw, panagsigarilio, ket kas nasaom, ti panangusar iti dara. Apay? Ngamin paiturturayankami iti Sao ti Dios.’ Sayonto inayon: (1) ‘Nadamagyo kadin a kuna ti Biblia a masapul nga ‘adaywantayo ti dara’? Ipakitak man kadakayo. (Ara. 15:28, 29)’ (2) ‘Nalabit malagipyo a kinuna ti Dios iti immuna a nagannak kadatayo, a da Adan ken Eva, a mabalinda a kanen ti bungbunga ti amin a kaykayo idiay Eden malaksid iti maysa. Ngem simmukirda, kinnanda ti naiparit a bunga ket napukawda ti isuamin. Anian a kinamaag! Ita, wen, awan ti kayo a maiparit ti bungana. Ngem kalpasan ti Layus idi tiempo ni Noe adda manen ti imparit ti Dios iti sangatauan. Nainaig daytoy iti dara. (Gen. 9:3, 4)’ (3) ‘Ti ngarud maitutop a saludsod isu daytoy, Addaantay ayat’ pammati iti Dios? No agtulnogtayo, manamnamatayo ti agnanayon a biag a buyogen ti kinaperpekto iti sidong ti Pagarianna. Uray pay no mataytayo, ipanamnamana ti intay panagungar.’

‘Anian ngay no kunaen ti doktor, “Matayka no dika agpayalison iti dara”?’

Kunaenyo: ‘No kasta ti kagrabena, magarantisaran ngata ti doktor a ti pasiente ket saan a matay no ikkanna ti dara?’ Sayonto inayon: ‘Ngem adda maysa a kabaelanna nga ikkan ti tao iti biag, ket dayta isu ti Dios. Dika kadi umanamong, a no ti maysa ket sisasangon ken patay, ti itatalikudna iti Dios babaen iti panangsukirna iti linteg ti Dios ket nakapoy a pangngeddeng? Siak mamatiak a talaga iti Dios. Mamatika kadi met?  Ikari ti Saona a pagungarennanto dagidiay mamati iti Anakna. Mamatika iti dayta? (Juan 11:25)’

Wenno: ‘Nalabit dina a mismo nga ammo ti mangagas no awan dara nga usarenna. No mabalbalin, iyam-ammomi ti kasta a doktor iti sabali a doktor nga addaan iti experiensia, wenno agpaagaskami laengen iti sabali a doktor.’