Amin a tao addaan ayat’ naikeddeng a “panawen ti pannakatay”?

Popular idi daytoy a pammati kadagiti Griego ken Romano. Sigun kadagiti pagano a Griego a sarsaritada, dagiti Gasat buklen dagiti tallo a diosa a mambi, ikeddeng ti kaatiddagna, ken mangguped iti sinulid ti biag.

Saritaen ti Eclesiastes 3:1, 2 ti “panawen ti pannakatay.” Ngem, kas mangpaneknek a daytoy ket saan a datin a naikeddeng no iti tunggal tao, ibalakad ti Eclesiastes 7:17: “Dika agdangkok a napalalo, dika met agmaag. Apay a matayka koma iti sakbay ti tiempom?” Kuna ti Proverbio 10:27: “Dagiti tawen ti nadangkes mapaababadanto.” Ket inayon ti Salmo 55:23: “Dagiti nakabasol iti dara ken mananggulib, didanto agbiag iti kagudua dagiti aldawda.” Ania, no kastat’ kaipapanan ti Eclesiastes  3:1, 2? Salsalaysayenna laeng ti agtultuloy a rikos ti biag ken patay no iti daytoy imperpekto a sistema ti bambanag. Adda tiempo a pannakayanak ti tattao ken tiempo a pannakatayda—masansan di nasursurok ngem 70 wenno 80 a tawen, ngem no dadduma nasapsapa ket no dadduma naladladaw.—Sal. 90:10; kitaenyo met ti Eclesiastes 9:11.

No pudno a ti kanito ken wagas ti ipapatay ket naikeddengen apaman a maipasngay ti maysa a tao wenno nasapsapa pay, di ngad koman kasapulan a liklikantay pay dagiti peligroso a kasasaad wenno tamingentay pay ti salun-attayo, ket ti panagan-annad dina koma kurangan ti dagup dagiti matmatay. Ngem mamatikayo aya a ti lugar a paggugubatan ket kas katalged idiay mismo a balayyo nga adayo iti pagbabakalan? Saluadanyo kadi ti salun-atyo wenno padoktoryo kadi dagiti annakyo? Apay a dagiti managsigarilio, no iti promedio ket tallo wenno uppat a tawen nga ab-ababa ti panagbiagda ngem dagidiay di agsigsigarilio? Apay a basbassit ti matay iti aksidente no dagiti pasahero ti kotse ket agusarda kadagiti seat belt ken no dagiti agmaneho ket tungpalenda dagiti linteg ti trapiko? Nabatad, ti panagannad ket adda paglainganna.

Amin ngata a mapasamak ket “nakem ti Dios”?

2 Ped. 3:9: “Ni Jehova . . . agur-uray a siaanus gapu kadatayo a dina kayat a mapukaw ti uray siasino no di ket agturongda koma amin iti panagbabawi.” (Ngem saan nga isuamin ket gundawayanda ti anus ti Dios. Nalawag, a saan a “nakem ti Dios” no di agbabawi dagiti dadduma. Idiligyo ti Apocalipsis 9:20, 21.)

Jer. 7:23-26: “Daytoy a sao imbilinko kadakuada [iti Israel], a kinunak: ‘Ipangagyo ti timekko, ket siakto ti Diosyo, ket dakayto ti ilik; ket magnakayo iti amin a dalan nga ibilinko kadakayo, tapno mapaimbagkayo.’ Ngem isuda saanda a nangipangag . . . imbaonko kadakayo amin dagiti adipenko a mammadto, iti inaldaw a bimmangonak a nasapa ket imbaonko ida. Ngem didak nga impangag, wenno intimod ti lapayagda, no di ket pinatangkenda ti teltelda.” (Nabatad, ti kinadakes a mapaspasamak idiay Israel saan a “nakem ti Dios.”)

Mar. 3:35: “Siasinoman a mangaramid ti pagayatan ti Dios, dayta met laeng ti kabsatko a lalaki ken babai ken inak.” (No amin koma nga aramiden ti tao ket “nakem ti Dios,” kakabsat koma ngarud amin ida ni Jesus. Ngem kinunana kadagiti dadduma: “Kukuanakayo ti Diablo nga amayo.”—Juan 8:44.)

 Aniat’ makagapu a mapasamak dagidiay kasla di mailawlawag a bambanag?

Ecl. 9:11: “Ti panawen ken di mapakpakadaan a pasamak [“parna,” NE, RS] maangay kadakuada amin.” (Ngarud, saan a maigapu iti pannakaikeddeng ti biag ti tao, no di gaput’ pannakaiparparnana nga isu ket biktima ti nakas-ang a sirkumstansia.)

Mapabasol kadi dagiti tattao no kadagiti rigat a sagsagabaen ti sangatauan?

Roma 5:12: “No kasano ti iseserrek ti basol ditoy lubong gapu iti maymaysa a tao [ni Adan] ken ti ipapatay gapu iti basol, ket iti kasta ti ipapatay immay kadagiti isuamin a tattao agsipud ta isuda nagbasolda amin.” (Ti kinaimperpekto, pagannayasan nga agbasol natawidtay amin ken Adan.)

Ecl. 8:9: “Ti tao inturayanna ti tao a maipaay iti pagdaksanna.”

Prov. 13:1: “Masirib ti anak no disiplinaen ni amana.” (Ti aramiden dagiti nagannak impluensiaanna unay ti biag dagiti annakda.)

Gal. 6:7: “Dikay koma maallilaw: ti Dios saan a marabrabak. Ta ti aniaman nga imulanto ti maysa a tao, apitennanto met.” (Kasta met ti Proverbio 11:17; 23:29, 30; 29:15; 1 Corinto 6:18)

Addada kadi met nabilbileg ngem tao a puersa a mamarparigat iti tattao?

Apoc. 12:12: “Asikayo pay daga ken baybay, ta ti Diablo immulog kadakayo, nga addaan dakkel a pungtot, nga ammona a bassiten ti tiempona.” (Kasta met ti Aramid 10:38)

Ikeddeng ngata ken ituding ti Dios ti isuamin a bambanag?

Isa. 46:9, 10: “Siak Daydiay Nadiosan ket awanen ti sabali a Dios, ket awan ti pumada kaniak; Daydiay mangipalawag ti panungpalan manipud iti pangrugian, ken manipud idi unana a panawen ipalawagko ti bambanag a saan pay a maaramid; Daydiay agkuna, ‘Ti patigmaanko mataginayonto, ken aramidekto amin a pagayatak.’” (Ipakaammona ti panggepna, itudingna ti naisangsangayan a bambanag a nainaig iti pannakaibanag dayta ket isu addaan mannakabalin amin a bileg a mangisierto a matungpalto dagita.)

Isa. 11:1-3: “Addanto tumaud a maysa a saringit iti puon ni  Jesse; ket ti maysa a sanga nga agtaud kadagiti ramutna agbunganto. [Nayanak ni Jesus iti linea ni Jesse.] Ket ti espiritu ni Jehova agtaengto iti rabawna, . . . ket ti rag-ona isunto iti panagbuteng ken ni Jehova.” (Ni Jehova sikokompiansa a nangipakpakauna itoy maipapan iti Anakna yantangay napaliiwna ti kababalin ken konduktana idiay langlangit nanipud rugi ti panamarsua.) (No maipapan iti kaadda ni Jesus sakbay a nagbalin a tao kitaenyo ti panid 192, iti paulo a “Jesu-Kristo.”)

Deut. 31:20, 21: “Intono maiyegko ida [ti nasion ti Israel] iti daga nga insapatak kadagiti ammada, idinto nga agay-ayos ti gatas ken diro, ket talaga a makapangandanto ken mabsogda ket lumukmegda ket agbalikdanto a mapan kadagiti sabali a didios, ket pudno nga agserbidanto kadakuada ket laisendakto ket waraendanto ti tulagko. Ket maaramidto a no adu ti dakes ken rigrigat a dumteng kadakuada, daytoy a kanta [a saritaenna no kasanoda a nagtignay gaput’ dida panangapresiar iti parabur ti Dios] paneknekannanto iti sangoda kas maysa a saksi, . . . ta ammok ti pagannayasanda a buklenda ita nga aldaw a kasakbayan ti panangyegko kadakuada iti daga nga insapatak.” (Paliiwenyo ta ti abilidad ti Dios nga agilasin iti pagbanagandanto dina kaipapanan nga isut’ responsable iti dayta wenno isut’ kayatna nga aramidenda, ngem gapu iti daydiay agdaman nga ar-aramidenda makitan ti Dios ti pagbanagandanto. Umarngi dita, gapu iti mapaliiw a kasasaad ti panawen, mabalin nga ipadto ti weather forecaster nga apaghushusto no aniat’ panniempo, ngem saan nga isut’ makimbasol dita wenno pagragsakanna man dayta.)

Ti ngata abilidad ti Dios nga agikeddeng ken mangituding iti paspasamak isut’ mangpaneknek a kastat’ aramidenna kadagiti amin a tigtignay ti isuamin a parsuana?

Apoc. 22:17: “Ti dumngeg kunaenna koma: ‘Umayka!’ Ket ti mawaw umay koma; ket ti mayat awatenna ti danum ti biag.” (Ti panagpili saan a naituding; makaammo ti maysa nga agpili.)

Roma 2:4, 5: “Laisem aya ti kinabaknang ti kinamanangaasina ken ti anusna ken mabayag a panagituredna, ta dika ammo a ti kinamanangaasi ti Dios iturongnaka iti panagbabawi? Ngem kas mayannurot iti kinasukirmo ken ti pusom a di agbabawi urnongem ti pungtot a maipaay kenka iti aldaw ti pungtot ken ti pannakaiparangarang ti nalinteg a panangukom ti Dios.” (Awan asinoman a mapilit a sumurot iti maysa a dana. Ngem masingirto ti tunggal maysa gaput’ inaramidna.)

 Sof. 2:3: “Birukenyo ni Jehova, dakayo amin a naemma iti daga . . . Birukenyo ti kinalinteg, birukenyo ti kinaemma. Nalabit a dakayo maitalimengkayto iti aldaw ti pungtot ni Jehova.” (Ti nalinteg ken naayat a Dios awisenna aya ti tattao nga agaramiddat’ naimbag, a mangnamnamada iti gunggona, idinto ta intudingnan a didanto nga agballigi?)

Pangarigan: Daydiay tao nga adda radiona mabalinna a denggen dagiti sangalubongan a damag. Ngem gapu ta mabalinna ti dumngeg iti maysa nga estasion dina kayat a sawen nga isu ket dumdumngeg. Masapul a pagunienna pay ti radio santo agpili ti kayatna nga estasion. Kasta met, ni Jehova kabaelanna nga ikeddeng dagiti pasamak, ngem ipakita ti Biblia a pilienna ken annadanna nga usaren dayta nga abilidad, a padayawanna ti siwayawaya a nakem nga intedna iti natauan a parsuana.—Idiligyo ti Genesis 22:12; 18:20, 21.

Idi pinarsua ti Dios ni Adan, ammona kadi nga agbasolto ni Adan?

Adtoy ti impasango ti Dios kada Adan ken Eva: “Agbungakayo ket agadukayo ket punnuenyo ti daga ket agbalinkayo nga appo kenkuana, ket iturayanyo dagiti ikan ti taaw ken dagiti tumatayab iti langlangit ken amin a parsua a sibibiag nga aggaraw iti rabaw ti daga.” “Ket ni Jehova a Dios imbilinna idi tao: ‘Kadagiti amin a kayo iti minuyongan mangankanto a sipepennek. Ngem ti aggapu iti kayo ti pannakaammo ti imbag ken ti dakes saanmonto a kanen, ta iti aldaw a pannanganmo iti daydiay mataykanto a di bumurong.’” (Gen. 1:28; 2:16, 17) Paregtaenyonto aya dagiti annakyo a mangtaming iti proyekto nga addaan nakaskasdaaw a masanguanan, idinto ta ammoyo a sigurado a di agballigi dayta? Pakdaaranyonto aya ida kadagiti peggad, idinto ta nalpasyon nga implano ti isuamin tapno nakaayay-aydanto? Rasonable aya ngarud, a kastat’ pangipapanantayo iti Dios?

Mat. 7:11: “No dakayo, idinto a dakeskayo [wenno, “nupay kastat’ kadakesyo,” NE], ammoyo ti mangted iti nasayaat a sagsagut kadagiti annakyo, saan aya a nangnangruna pay ni Amayo nga adda iti langlangit a mangtedto iti nasayaat a bambanag kadagiti agdawat kenkuana?”

No ti Dios intudingna ken inkeddengna ti basol ni Adan agraman isuamin nga imbanag daytoy, kayulogannanton nga idi pinarsua ti Dios ni Adan inranta ti Dios ti irurugi ti amin a kinadakes a naangay sigun iti historia ti tao. Ti Dios ngarud ti Gubuayan amin a gubgubat, krimen, imoralidad, panangirurumen,  panagulbod, panaginsisingpet, sakit. Ngem silalawag a kunaen ti Biblia: “Saanka a maysa a Dios nga adda ayatna iti kinadakes.” (Sal. 5:4) “Ti agayat iti kinauyong talaga a guraen ti kararuana.” (Sal. 11:5) “Ti Dios . . . dina mabalin ti agulbod.” (Tito 1:2) “[Daydiay dinutokan ti Dios kas Mesianiko nga Ari] subbotennanto dagiti kararuada manipud panangirurumen ken iti kinauyong, ket napategto ti darada iti saklangna.” (Sal. 72:14) “Ti Dios isu ti ayat.” (1 Juan 4:8) “Ayatenna ti kinalinteg ken kinahustisia.”—Sal. 33:5.

Inkeddeng ngata ti Dios ti pagbanagan da Jacob ken Esau?

Gen. 25:23: “Ni Jehova kinunana kenkuana [ken Rebecca]: ‘Dua a nasion addada ita tianmo, ket dua nga ili masinadanto ita unegmo; ket ti maysa nga ili napigpigsanto ngem ti sabali nga ili, ket ti inauna [ni Esau] agserbinto iti inaudi [a ni Jacob].’” (Nabaelan a binasa ni Jehova ti padron ti kababalin dagidiay di pay naipasngay a singin. Mabalin nga inamirisna daytoy idi nga impadtona dagiti galadto dagitoy nga ubbing ket impakpakaunanan ti pagbanagandanto. [Sal. 139:16] Ngem awan ti mangipasimudaag ditoy nga inyurnosen ti Dios dagiti agnanayon a gasatda wenno inkeddengna man a sigud no kasanonto ti turongen ti kabibiagda.)

Ni Judas Iscariote naikeddeng kadi ti panangliputna ken Jesus?

Sal. 41:9: “Ti tao a nakikappia kaniak, isu a nagtalkak, isu a nakikaan iti kanek, inkugtarna ti mukodna kaniak.” (Paliiwenyo ta ti padto dina impiho no asino a nasinged a kadkadua ni Jesus ti mangliputto kenkuana. Ammo idi ni Jehova a ti Diablo inusarna daydiay mammalakad ni David a ni Ahitofel a mangliput kenkuana, ket imparekord ti Dios dayta yantangay impasimudaagna no kasanot’ panagtigtignay ti Diablo ken no aniantot’ aramidenna iti masanguanan. Saan a ti Dios no di ket “ti Diablo . . . naipastreknan iti puso ni Judas Iscariote, nga anak ni Simon, nga isu liputanna [ni Jesus].” [Juan 13:2] Imbes a timmukiad timmulok ketdi ni Judas iti impluensia ni Satanas.)

Juan 6:64: “Ta ni Jesus nanipud idi damo ammona . . . no siasino ti mangliputto kenkuana.” (Saan a nanipud idi damo a panamarsua, wenno nanipud pannakaipasngay ni Judas, no di ket “nanipud idi damo” a panagtignayna kas manangliliput. Idiligyo ti Genesis 1:1, Lucas 1:2, ken 1 Juan 2:7, 13, a kadagita a texto ti “damo” wenno “punganay” ket relatibo a sentido ti nakausaranna. Kasta met ti Juan 12:4-6.)

 Saan aya a kinuna ni apostol Pablo a dagiti Kristiano ket siguddan a “naikeddeng”?

Roma 8:28, 29: “Ammotayo a dagiti amin a bambanag agtitimpuyogda nga agaramid a maipaay iti pagimbagan dagiti agayat iti Dios, dagiti naayaban kas iti panggepna; ta dagiti naammuanna a sigud tinudinganna [“inkeddengna,” KJ] met ida idi tapno mayaspingda iti ladawan ti Anakna, tapno isu agbalin nga inauna kadagiti adu a kakabsat.” (Kasta met ti Efe. 1:5, 11) Kaskasdi, kadagitoy met laeng, kunaen ti 2 Pedro 1:10: “Agregtakayo iti ad-adda pay iti panagpatibker ti pannakaawis ken pannakapiliyo; ta no aramidenyo dagitoy a banag dikayto maikulbo.” (No dagita nga indibidual ket naikeddengen a maisalakanda, dida koma a pulosen a maikulbo, uray pay aniat’ ar-aramidenda. Yantangay masapulda ti agregget kas indibidual, daydiay ngarud grupoda ti naituding. Pinanggep ti Dios a ti intero a grupoda ket kumumporme iti padron nga impasdek ni Jesu-Kristo. Dagidiay pinili ti Dios nga agpaset iti dayta a grupo, nupay kasta, masapul agmatalekda no kayatda a gun-oden ti gunggona a naipasango kadakuada.)

Efe. 1:4, 5; “Kas iti panangpilina kadatayo a maitimpuyog kenkuana [ken Jesu-Kristo] idi saan pay a nabangon ti lubong, tapno agsantotayo ket awan ti pakapilawantay iti sanguananna buyogen ti ayat. Ta tinudingannatayo idi damo a maibilang nga annakna gapu ken Jesu-Kristo, a maipaay met laeng kenkuana, kas pagayatan ti nakemna.” (Makapainteres ta, iti Lucas 11:50, 51, impadis ni Jesus ti “pannakabangon ti lubong” iti daydi tiempo ni Abel. Ni Abel isut’ damo a tao a pinaraburan ti Dios bayat ti panagbiagna. Gapuna, kalpasan ti yaalsa idiay Eden ngem kasakbayan ti pannakainaw ni Abel a binukel ti Dios ti panggepna a mamataud iti “bin-i” nga isunto ti mangipaay iti pannakaispal. [Gen. 3:15] Pinanggep ti Dios a maitimpuyog iti kangrunaan a Bin-i, a ni Jesu-Kristo, addanto ti grupo dagiti matalek a pasurotna a makiramanto kenkuana iti baro a gobierno a mangituray iti daga, ti Mesianiko a Pagarian.)

Dagiti bituen ken planeta impluensiaanda ngatat’ mapaspasamak iti biagtayo wenno mangteddat’ signo a masapul a timbangentayo sakbay nga agdesisiontayo?

Aniat’ punganay ti astrolohia?

“Ti astrolohia ti Lumaud namunganayda kadagiti teoria ken  al-alagaden dagiti Caldeo ken dagiti taga Babilonia kadagiti tawen 2000 B.C.”—The Encyclopedia Americana (1977), Tomo 2, p. 557.

“Ti astrolohia naibatay kadagiti dua nga idea ti Babilonia: ti zodiac, ken ti kinadios dagiti bituen. . . . Dagiti taga Babilonia namatida a dagiti planeta impluensiaanda ti maysa a kas met lat’ ar-aramiden dagiti didiosenda.”—Great Cities of the Ancient World (Nueva York, 1972), L. Sprague de Camp, p. 150.

“Idiay Babilonia agraman idiay Asiria a kas direktamente a saringit ti kultura ti Babilonia . . . ti astrolohia adda lugarna iti opisial a kultoda a kas maysa kadagiti kangrunaan nga igam ti papadi . . . tapno masiertoda ti pagayatan ken gakat ti didiosenda, ket ti maikadua isut’ panangsukimatda iti dalem ti animal a maidaton. . . . Ti panagtignay ti init, bulan ken dagiti lima a planeta imbilangda kas mangirepresentar iti aramid dagiti lima a didiosen a pakium-umananda, agraman ken Sin a dios-bulan ken ni Shamash a dios-init, kas panagsaganada kadagiti maangay ditoy daga.”—Encyclopædia Britannica (1911), Tomo II, p. 796.

Aniat’ panangmatmat ti Namarsua iti tao iti daytoy nga aramid?

Deut. 18:10-12: “Awanto ti masarakan kenka . . . a maysa a mammuyon, wenno maysa a manangsalamangka wenno managanito . . . Ta siasinoman a mangaramid kadagitoy isu ti makarimon ken Jehova.”

Kadagiti taga Babilonia kinunana: “Dagiti astrologom, dagiti managpaliiwmo iti bitbituen nga agpakta iti binulanbulan, tumakderda koma, ket isalakandaka! Ngem adtoy, awandan a kasla punget . . . Awanen dagiti managsalamangkam a nagtagtagilako kenka iti unos ti panagbiagmo: Agtawtawatawdan, tunggal maysa iti turongna, ket awan ti mangikaluya kenka.”—Isa. 47:13-15, NE.