Ipasimudaag kadi ti Biblia a dagiti natay ket agrigrigatda?

Ecl. 9:5, 10: “Dagiti sibibiag ammoda a mataydanto; ngem dagiti natay dida ammo ti aniaman . . . Aniaman a masarakan ta imam nga aramiden, isu ti aramidem iti kabaelam, ta awan ti aramid wenno gakat wenno pannakaammo wenno sirib idiay Sheol,* ti lugar a papanam.” (No dida ammo ti aniaman, nabatad nga awan rigat a mariknada.) (*“Sheol,” AS, RS, NE, JB;  “tanem,” KJ, Kx; “impierno,” Dy; “ti lubong dagiti natay,” TEV.)

Sal. 146:4: “Ti espirituna agpukaw, isu agpulang iti dagana; iti dayta met la nga aldaw ti pampanunotna* mapukawda.” (*“Pampanunotna,” KJ, 145:4 idiay Dy; “gakgakatna,” JB; “dagiti planona,” RS, TEV.)

Ipasimudaag aya ti Biblia a ti kararua agtultuloy nga agbiag kalpasan a matay ti bagi?

Ezeq. 18:4: “Ti kararua* nga agbasbasol—isunto a mismo ti matay.” (*“Kararua,” KJ, Dy, RS, NE, Kx; “ti tao,” JB; “ti persona,” TEV.)

“Ti kapanunotan a ti ‘kararua,’ a kayatna a sawen nga interamente a naespirituan, di namaterialan a kasasaad, a naisina iti ‘bagi,’ . . . ket di masarakan idiay Biblia.”—La Parole de Dieu (Paris, 1960), Georges Auzou, professor of Sacred Scripture, Rouen Seminary, France, p. 128.

“Nupay no ti Hebreo a sao a nefesh [kadagiti Hebreo a Kasuratan] ket masansan a maipatpatarus kas ‘kararua,’ kamalinto no daydiay Griego a kaipapananna ti pangiyulogantayo. Ti nefesh . . . ni kaanoman dina kaipapanan a sumina iti bagi. Idiay Baro a Tulag ti Griego a sao a psyche masansan a maipatpatarus kas ‘kararua’ ngem maulit manen a daytoy dina kaipapanan daydiay sao nga us-usaren dagiti Griego a pilosopo. Masansan a ti kayatna a sawen ket ‘biag,’ wenno ‘bileg,’ wenno, no dadduma, ‘ti bagi.’”—The Encyclopedia Americana (1977), Tomo 25, p. 236.

Aniada a kita dagiti tattao ti mapan idiay impierno a kunaen ti Biblia?

Ibaga kadi ti Biblia a dagiti nadangkes mapandanto idiay impierno?

Sal. 9:17, KJ: “Dagiti nadangkes mapasublidanto idiay impierno,* ken amin a nasnasion a manglipat iti Dios.” (*“Impierno,” 9:18 idiay Dy; “patay,” TEV; “lugar ni patay,” Kx; “Sheol,” AS, RS, NE, JB, NW.)

Ibaga kadi met ti Biblia a dagiti nalinteg mapandanto idiay impierno?

Job 14:13, Dy: “[Inkararag ni Job:] Asino ti mangipalubos kaniak itoy, tapno salaknibannak idiay impierno,* ket ilemmengnak agingga a ti pungtotmo mapalabas, ket tudingam  kaniak ti maysa a panawen tapno lagipennak?” (Ti Dios a mismo kinunana a ni Job ket “maysa a napalungdo ken nalinteg a lalaki, maysa a managaligaget iti Dios ken liklikanna ti dakes.”—Job 1:8.) (*“Ti tanem,” KJ; “lubong dagiti natay,” TEV; “Sheol,” AS, RS, NE, JB, NW.)

Ara. 2:25-27, KJ: “Ta kuna ni David maipapan kenkuana [ken Jesu-Kristo], . . . Ta dimonto ibati ti kararuak idiay impierno,* dikanto met iyawat ti Santom iti panagrupsa.” (No ti Dios dina “ibati” ni Jesus idiay impierno kayatna ngarud a sawen a ni Jesus napan idi idiay impierno, wenno Hades, uray apagbiit laeng, di ngamin?) (*“Impierno,” Dy; “ken patay,” NE; “lugar ni patay,” Kx; “lubong dagiti natay,” TEV; “Hades,” AS, RS, JB, NW.)

Adda kadi makaruar manipud Nainkasuratan nga impierno?

Apoc. 20:13, 14, KJ: “Ti baybay inyawatna dagiti natay nga adda kenkuana; ket ni patay ken ti impierno* inyawatda dagiti natay nga adda idi kadakuada: ket naukomda tunggal maysa kas mayannurot kadagiti aramidna. Ket ni patay ken ti impierno naitapuakda idi danaw nga apuy.” (No kasta dagiti natay maaondanto manipud impierno. Paliiwenyo ta ti impierno saan nga isu met laeng ti danaw nga apuy no di ket maipuruakto idiay danaw nga apuy.) (*“Impierno,” Dy, Kx; “lubong dagiti natay,” TEV; “Hades,” NE, AS, RS, JB, NW.)

Apay nga adut’ mariro no maipapan iti impierno a sasawen ti Biblia?

“Ti adu a riro ken di pagkakaawatan ket gapuanan dagiti immuna a nagipatarus iti Biblia yantangay inyulogda kas impierno ti Hebreo a Sheol ken ti Griego a Hades ken ti Gehenna. Ti basta panangkopia kadagitoy a sasao nga isut’ inaramid dagiti nagipatarus kadagiti napabaro nga edision ti Biblia saan met nga isut’ nakaikkat nga interamente iti daytoy a riro wenno panagkamali.”—The Encyclopedia Americana (1942), Tomo XIV, p. 81.

Dagiti nagipatarus pinalubosanda dagiti personal a pammatida a nangbaliwbaliw iti patarusda imbes ket a parepareho koma ti panangiyulogda iti sasao manipud orihinal a lenguahe. Kas pangarigan: (1) Ti King James Version impatarusna ti she’ohlʹ a kas “impierno,” “ti tanem,” ken “ti abut”; ti haiʹdes naipatarus met kas “impierno” ken “tanem”; ti geʹen·na naipatarus kas “impierno.” (2) Ti Today’s English Version kinopiana ti haiʹdes kas Hades sana met impatarus pay kas “impierno”  ken “ti lubong dagiti natay.” Ngem malaksid pay iti panangipatarusna kas “impierno” ti haiʹdes inusarna met dayta a sao para iti geʹen·na. (3) Ti The Jerusalem Bible namin-innemna a kinopia ti haiʹdes, ngem kadagiti dadduma a texto impatarusna kas “impierno” ken “ti makimbaba a lubong.” Impatarusna pay ti geʹen·na kas “impierno,” a kas naminduana nga inaramid dayta iti haiʹdes. Gapuna limmidem ti apaghusto a kaipapanan dagidi orihinal a sasao.

Adda kadi agnanayon a pannusa kadagiti nadangkes?

Mat. 25:46, KJ: “Dagitoy mapandanto iti dusa nga agnanayon [“pannakaputed,” Int; Griego, koʹla·sin]: ngem dagiti nalinteg iti biag nga agnanayon.” (Ti The Emphatic Diaglott ipatarusna kas “pannakaguped” imbes a “dusa.” Sigun iti footnote kastoy ti kuna ti nagipatarus: “Ti kolasin . . . naadaw manipud kolazoo, a kaipapananna, 1. Panangguped; kas panangputed ti sangsanga ti kayo, tardawan. 2. Panangtengngel, panangtiped. . . . 3. Panangkastigo, pannusa. Ti panangguped iti maysa nga indibidual manipud iti biag, wenno iti sosiedad, wenno uray panangtengngel, ket maibilang kas pannusa;—gapuna rimsua daytoy maikatlo a simboliko a pannakausar dayta a sao. Nausar ti damo a kaipapananna, yantangay agtunosda unay iti daydiay maudi a paset dayta a sarita, ket iti kasta nataginayon ti puersa ken kinapintas daydiay pinaggidiatda ditoy. Dagiti nalinteg agturongda iti biag, dagidiay nadangkes agturongda iti pannakaguped manipud biag, kayatna a sawen ipapatay. Kitaenyo ti 2 Tes. 1:9.”)

2 Tes. 1:9, RS: “Isuda madusadanto iti agnanayon a pannakadadael* ken maisinada manipud kaadda ti Apo ken ti dayag ti bilegna.” (*“Agnanayon a pannakaduprak,” NAB, NE; “agnanayon a pannakapukaw,” JB; “makondenarda iti agnanayon a pannusa,” Kx; “agnanayon a pannusa iti pannakadadael,” Dy.)

Jud. 7, KJ: “Kas met iti Sodoma ken Gomorra, ken dagiti siudad iti kaparangetda idinto a kas kadagitoy, nga inyawatda ti bagida iti pannakiabig, ken idinto a simmurotda iti naisingayan a lasag, a maikabilda a kas pagwadan nga aglaklak-am iti pammales ti apuy nga agnanayon.” (Rinibribo a tawenen a naiddep ti apuy a nangdadael ti Sodoma ken Gomorra. Ngem manayon ti epekto dayta nga apuy; dagidi a siudad saanda a nabangonen. Ti panangukom ti Dios, nupay kasta, ket saan la a maibusor kadagita a siudad no di pay ket kadagiti managdakdakes nga umilida. Ti napasamak kadakuada ket mamakdaar nga  ulidan. Idiay Lucas 17:29, kuna ni Jesus a “nadadaelda”; ipakita ti Judas 7 nga agnanayon ti pannakadadaelda.)

Aniat’ kaipapanan ti ‘agnanayon a pannakatutuok’ a nadakamat idiay Apocalipsis?

Apoc. 14:9-11; 20:10, KJ: “No ti asinoman a tao agrukbab iti animal ken iti ladawanna, ket pamarkaan iti mugingna, wenno iti imana, isu met uminumto iti arak ti pungtot ti Dios, nga adda a naisagana nga awan aniaman a lalaokna iti kopa ti pungtotna; ket matuokto iti apuy ken asupre iti imatang dagiti nasantuan nga anghelna, ken iti imatang ti Kordero: ket ti asuk ti tutuokda [Griego: basa·ni·smouʹ] agpangato iti agnanayon: ket awan ti panaginanada iti aldaw ken rabii, dagiti agrukbab iti animal ken iti ladawanna, ken uray siasino nga umawat iti marka ti naganna.” “Ket daydi diablo a nangallilaw kadakuada naibelleng idi danaw nga apuy ken asupre, isu met a yan daydi animal ken daydi ulbod a mammadto, ket matutuokdanto iti aldaw ken rabii iti awan inggana.”

Ania ti ‘tuok’ a dakdakamaten dagitoy a texto? Makapainteres ta idiay Apocalipsis 11:10 (KJ) nadakamat ‘dagiti mammadto a tinutuokda dagidiay agnanaed iti daga.’ Ti kasta a tuok resulta ti nakababain a pannakaibutaktakda gapu kadagiti mensahe nga inwaragawag dagitoy a mammadto. Idiay Apocalipsis 14:9-11 (KJ) dagiti agdaydayaw iti simboliko nga “animal ken ti ladawanna” nakuna a “matuokto iti apuy ken asupre.” Saanna a kaipapanan daytoy ti sipupuot a pannakatutuok kalpasan ti ipapatay yantangay “dagiti natay dida ammo ti aniaman.” (Ecl. 9:5, KJ) Kasanoda ngarud a matutuok bayat a sibibiagda pay? Maigapu iti daydiay iwarwaragawag dagiti adipen ti Dios a dagiti agdaydayaw iti “animal ken iti ladawanna” ket mapasarandanto ti maikadua nga ipapatay, isu nga inrepresentar ti “danaw a sumsumged ti apuy ken asupre.” Ti asuk, a nainaig iti umap-apuy a pannakadadael, agpangato iti agnanayon yantangay ti pannakadadaelda ket agnanayon ken dinto pulos malipatan. No kunaen ti Apocalipsis 20:10 a ti Diablo ket mapasarannanto ‘ti tuok nga awan inggana’ idiay “danaw ti apuy ken asupre,” aniat’ kaipapananna dayta? Sibabatad a kunaen ti Apocalipsis 21:8 (KJ) a ti “danaw a sumsumged ti apuy ken asupre” kaipapananna ti “maikadua nga ipapatay.” Ti ngarud ‘pannakatutuok’ ti Diablo nga agnanayon sadiay kaipapananna nga awanto a pulos pannakaluk-atna; sibabaludto nga agnanayon, kinapudnona iti agnanayon nga ipapatay. Ti pannakausar ti sao a “tuok” (manipud Griego a baʹsa·nos) ipalagipna kadatayo ti pannakausarna idiay Mateo 18:34, a dita ti pamuon  a sao ti Griego ket mayaplikar iti ‘manangibalud.’—RS, AT, ED, NW.

Ania ti ‘umap-apuy a Gehenna’ a nadakamat ni Jesus?

Nadakamat ti Gehenna iti namin-12 a daras idiay Nakristianuan a Griego a Kasuratan. Naminlima a direktamente a nainaig iti apuy. Dagiti nagipatarus inyulogda ti Griego nga ebkas a geʹen·nan tou py·rosʹ kas “impierno nga apuy” (KJ, Dy), “dagiti apuy ti impierno” (NE), “umap-apuy nga abut” (AT), ken “dagiti apuy ti Gehenna” (NAB).

Historikal a pakasaritaanna: Ti Ginget ti Hinnom (Gehenna) masarakan iti ruar dagiti pader ti Jerusalem. Idi damo isut’ lugar a pagrukrukbabanda, agraman panagidatonda kadagiti ubbing. Idi immuna a siglo nausar ti Gehenna a pagpuoran kadagiti basura ti Jerusalem. Dagiti bangkay dagiti animal a natay naipuruakda sadiay a ginget tapno mapuoran, ket ninayonanda iti sulfur, wenno asupre, tapno nalaklaka ti pannakauramda. Kasta met a dagiti bangkay dagiti nabitay a kriminal, a di maikari a maitabon kadagiti tanem a pakalaglagipan, naipuruakda idiay Gehenna. Gapuna, idiay Mateo 5:29, 30, nasao ni Jesus maipapan iti panangipuruak iti “intero a bagi” ti maysa a tao idiay Gehenna. No ti bagi naitinnag idiay lugar a kanayon ti uram sigsigud a napuoran, ngem no ti bangkay ket naisalat idiay nauneg a rangkis ti agrunrunot a lasagna mapno kadagiti igges a kanayon a nawadwad sadiay. (Mar. 9:47, 48) Awan tao a sibibiag a naipuruak idiay Gehenna; gapuna saan idi a lugar iti sipupuot a pannakatutuok.

Idiay Mateo 10:28, pinakdaaran ni Jesus dagidi dumdumngeg a pagbutnganda “daydiay makabalin a mangdadael iti kararua ken bagi idiay Gehenna.” Aniat’ kayatna a sawen? Paliiwenyo ta awan nadakamat ditoy a tuok kadagiti apuy ti Gehenna; imbes ketdi, kinunana a ‘pagbutnganda daydiay makabalin a mangdadael idiay Gehenna.’ Gapu ta nadakamatna ti “kararua” kas naisalumina, impaganetget ni Jesus ditoy a ti Dios kabaelanna a dadaelen ti intero a namnama ti maysa a tao nga agbiag; ngarud awanen namnamana pay nga agungar. No kasta, ti pannakadakamat ti ‘umap-apuy a Gehenna’ ket pumada met laeng ti kayuloganna a kas iti “danaw nga apuy” idiay Apocalipsis 21:8, kayatna a sawen, pannakadadael, ti “maikadua nga ipapatay.”

Aniat’ kunaen ti Biblia a dusa ti basol?

Roma 6:23: “Ti supapak ti basol isu ni patay.”

 No matayen ti maysa a tao, adda pay aya sabali a dusa ti basbasolna?

Roma 6:7: “Ti natayen naluk-atanen iti basol.”

Ti pannakatutuok nga agnanayon dagiti nadangkes maiyataday ngata iti personalidad ti Dios?

Jer. 7:31: “[Dagiti apostata a Judeano] binangonda dagiti nangato a disso ti Tofet, isu nga adda iti ginget ti anak a lalaki ni Hinnom, tapno puoranda dagiti annakda a lallaki ken babbai iti apuy, isu a saanko nga imbilin ket di met simnek iti pusok.” (No di pulos simnek iti puso ti Dios dayta, sigurado nga awan ken dina usaren ti kasta a banag iti dakdakkel a wagas.)

Kas pangarigan: Aniat’ makunayo no ti maysa a naganak ket iparabawna ti ima ti anakna iti apuy kas pangdusana iti panagbasol ti anakna? “Ti Dios isu ti ayat.” (1 Juan 4:8) Aramidento aya ti Dios daydiay di nga aramiden ti umisut’ isipna a natauan a naganak? Sigurado a saan!

Insuro ngata ni Jesus ti pannakatutuok dagiti nadangkes kalpasan ti ipapatayda gapu iti nasaona maipapan iti baknang ken ni Lazaro?

Ti pakasarsaritaan, idiay Lucas 16:19-31 literal ngata wenno maysa la a pangngarig wenno sabali a banag? Ti The Jerusalem Bible, sigun iti footnote, bigbigenna a daytoy ket “maysa a pangngarig nga awan historikal a tattao a tuktukoyenna.” No literal daydiay, kaipapanannanton a dagiti paraburan ti Dios ket umanayda amin nga agyan idiay saklot ti maymaysa a tao, ni Abraham; a ti danum iti ngudo ti ramay ti maysa a tao di mamagaan uray umap-apuy ti Hades; a ti sangkatedted a danum kabaelanna a pabang-aran daydiay agsagsagaba sadiay. Rasonable kadi dayta kadakayo? No literal dayta, agkontradanto iti dadduma a paset ti Biblia. No ti Biblia ket agkokontra ti paspasetna, usaren pay ngata dayta daydiay managayat iti kinapudno kas pagbatayan ti pammatina? Ngem ti Biblia awan panagkikinnontrana.

Aniat’ kaipapanan dayta a pangngarig? Ti “baknang” iladladawanna dagiti Fariseo. (Kitaenyo ti bersikulo 14.) Ti agpalpalama a ni Lazaro inladawanna dagiti gagangay a Judio nga umili a linalais dagiti Fariseo ngem isuda dagiti nagbabawi ken simmurot ken Jesus. (Kitaenyo ti Lucas 18:11; Juan 7:49; Mateo 21:31, 32.) Simboliko met ti ipapatayda, nga inladawanna ti panagbalbaliw dagiti kasasaadda, dagidi nalalais isudat’ pinaraburan ti Dios, ket dagidi dati nga agparparang a kas naparaburan isudat’ inlaksid ti Dios, bayat a matutuokda gapu kadagiti mangukom a mensahe nga inwaragawag dagidiay dati a linalaisda.—Ara. 5:33; 7:54.

 Aniat’ namunganayan ti sursuro maipapan iti impierno nga apuy?

Kadagiti kadaanan a pammati ti Babilonia ken Asiria ti “lubong dagiti natay . . . nailadawan kas lugar a napnot’ panagtutuok, ket indauluan dayta dagiti didios ken demonio a karkarnat’ pigsa ken kinauyongda.” (The Religion of Babylonia and Assyria, Boston, 1898, Morris Jastrow, Jr., p. 581) Ti nasapsapa met a pammaneknek ti nangtuladan ti Kakristianuan iti umap-apuy nga impiernona matakuatan iti relihion ti Egipto idi ugma. (The Book of the Dead, New Hyde Park, N.Y., 1960, nga addaan introduksion ni E. A. Wallis Budge, pp. 144, 149, 151, 153, 161) Ti Budismo, a rimsua pay la idi maika-6 a siglo K.K.P., idi agangay naaddaan iti agpadpada a napudot ken nalamiis nga impierno. (The Encyclopedia Americana, 1977, Tomo 14, p. 68) Dagiti ladawan ti impierno a masarakan kadagiti simbaan Katoliko idiay Italia ket namunganayda kadagiti Etruskano.—La civiltà etrusca, (Milan, 1979), Werner Keller, p. 389.

Ngem naun-uneg pay ti namunganayan daytoy doktrina a mangibabain iti Dios. Dagiti kinauyong a nainaig iti impierno a pagtutuokan pardayaenda ti Dios ket namunganayda iti daydiay kangruaan a nangpardaya iti Dios (ti Diablo, a ti naganna kaipapanannat’ “Mamarpardaya”), isu nga inawagan ni Jesu-Kristo kas “ama ti kinaulbod.”—Juan 8:44.