Aniat’ sawen ti Biblia a tumulong kadatayo a mangtarus no ania ti kararua?

Gen. 2:7: “Ni Jehova a Dios binukelna ti tao iti tapuk ti daga ket impuyotna iti agongna ti anges ti biag, ket ti tao  nagbalin a kararua a sibibiag.” (Paliiwenyo ta dina kunaen a ti tao ket naikkan iti kararua no di ket isut’ nagbalin a kararua, sibibiag a persona.) (Ti Hebreo a sao ditoy a naiyulog kas “kararua” isu ti neʹphesh. Ti KJ, AS ken Dy umanamongda itoy a patarus. Ti RS, JB, NAB inyulogda kas “nabiag.” Ti NE inyulogna kas “parsua.” Ti Kx inyulogna kas “persona.”)

1 Cor. 15:45: “Kasta met nga adda a naisurat: ‘Ti umuna a tao a ni Adan nagbalin a kararua a sibibiag.’ Ti maudi nga Adan nagbalin a maysa nga espiritu a mambiag.” (No kasta dagiti Nakristianuan a Griego a Kasuratan umanamongda kadagiti Hebreo a Kasuratan no ania ti kararua.) (Ti Griego a sao a naipatarus ditoy kas “kararua” isut’ psy·kheʹ. Ti KJ, AS, Dy, NAB, ken Kx inyulogda kas “kararua.” Ti RS, NE ken TEV inyulogda kas “nabiag.”)

1 Ped. 3:20: “Kadagidi aldaw ni Noe . . . isu a nakaisalakanan dagiti bassit, gapu iti danum, kayatna a sawen, walo a kararua.” (Ti Griego a sao ditoy a naipatarus a “karkararua” isu ti psy·khaiʹ, ti plural ti psy·kheʹ. Ti KJ, AS, Dy, ken Kx inyulogda a kas “kararua.” Ti JB ken TEV impatarusda kas “tattao”; Ti RS, NE, ken NAB inusarda ti “dagiti persona.”)

Gen. 9:5: “Malaksid iti dayta, ti dara dagiti kararuayo [wenno “dagiti biagyo”; Hebreo, neʹphesh] sapulekto.” (Ditoy nasao a ti kararua addaan dara.)

Jos. 11:11: “Kinabilda amin dagiti kararua [Hebreo, neʹphesh] nga agnaed kenkuana iti tadem ti kampilan.” (Naipakita ditoy a ti kararua ket banag a kabaelan a sagiden ti kampilan, gapuna a saan nga espiritu dagitoy a kararua.)

Sadino idiay Biblia a kunaenna a dagiti animal ket kararuada?

Gen. 1:20, 21, 24, 25: “Ti Dios kinunana: ‘Agpangen koma iti dandanum dagiti kararua* a sibibiag . . . ’ Ket ti Dios pinarsuana ti dadakkel nga animal ti taaw ken isuamin a kararua a sibibiag nga aggaraw, a nagpangenda kas ti kakikitada kadagiti danum, ken amin a tumatayab a nagpayak kas iti kakikitada. . . . Ket ti Dios kinunana: ‘Patauden koma ti daga dagiti kararua a sibibiag kas iti kakikitada . . . ’ Ket ti Dios inaramidna dagiti atap nga animal iti daga kas iti kakikitada ken dagiti amo nga animal kas iti kakikitada ken isuamin nga aguy-uyas iti daga kas iti kakikitada.” (*Sigun iti Hebreo ti sao a nausar ditoy isu ti neʹphesh. Ti Ro inyulogna kas “kararua.” Dadduma a patarus inusarda ti “[par]parsua.”)

 Lev. 24:17, 18: “No adda mangpapatay iti kararua [Hebreo, neʹphesh] ti tao, dinto bumurong a mapapatay. Ket ti mangpapatay iti kararua [Hebreo, neʹphesh] ti amo nga animal rebbengna a sukatan, kararua iti kararua.” (Paliiwenyo ta ti agpada a Hebreo a sao para iti kararua ket naiyaplikar a pareho iti tattao ken kadagiti animal.)

Apoc. 16:3: “Nagbalin a dara a kasla dara ti tao a natay, ket isuamin a kararua a sibibiag* natay, wen, dagiti adda iti baybay.” (No kasta dagiti Nakristianuan a Griego a Kasuratan ipakitada met a dagiti animal ket kararuada.) (*Idiay Griego ti sao a nausar ditoy isu ti psy·kheʹ. Ti KJ, AS, ken Dy impatarusda kas “kararua.” Dagiti dadduma a managipatarus inusarda ti termino a “parsua” wenno “banag.”)

Dagiti dadduma nga eskolar a saan a Saksi ni Jehova bigbigenda kadi a daytoy ti talaga a sasawen ti Biblia maipapan iti kararua?

“Awan ti nagsinaan ti bagi ken ti kararua no iti D[aan a] T[ulag]. Sibubukel ti panangmatmat ti Israelita iti bambanag, idiay pakadagdagupanda, ket iti kasta binigbigna ti tattao a kakas persona a saan ket a kas pasenpaset. Ti termino a nepeš [neʹphesh], nupay naipatarus iti saotayo a kararua, dina pulos a kaipapanan a naisina iti bagi wenno iti indibidual a persona. . . . Ti termino a [psy·kheʹ] isut’ sao idiay B[aro a] T[ulag] a katupag ti nepeš. Mabalin a kayuloganna ti prinsipio ti biag, ti mismo a biag, wenno daydiay nabiag.”—New Catholic Encyclopedia (1967), Tomo XIII, pp. 449, 450.

“Ti Hebreo a termino para iti ‘kararua’ (nefesh, daydiay agang-anges) inusar idi ni Moises . . . , a mangtukoy iti ‘aggargaraw a nabiag’ ket agaplikar uray kadagiti saan a natauan. . . . Ti panangusar ti Baro a Tulag iti psychē (‘kararua’) pumada met laeng iti nefesh.”—The New Encyclopædia Britannica (1976), Macropædia, Tomo 15, p. 152.

“Ti pammati a ti kararua agtultuloy nga agbiag kalpasan ti ipupusay ti bagi isut’ pattapatta ti pilosopia ken teolohia imbes ket a simple a pammati dayta, ket saan a pulos a naisuro ti kasta idiay Nasantuan a Kasuratan.”—The Jewish Encyclopedia (1910), Tomo VI, p. 564.

Matay kadi ti natauan a kararua?

Ezeq. 18:4: “Adtoy! Amin a kararua—kukuak ida. Kas ti kararua ti ama kasta met ti kararua ti anak a lalaki—kukuak  ida. Ti kararua* nga agbasbasol—isunto a mismo ti matay.” (*Ti Hebreo inusarna “ti neʹphesh.” Ti KJ, AS, RS, NE, ken Dy inyulogda a kas “kararua.” Dagiti dadduma a managipatarus inyulogda kas “tao” wenno “persona.”)

Mat. 10:28: “Saanyo a pagbutngan dagiti mamapatay iti bagi ngem ti kararua [wenno, “biag”]; dida mabalin a papatayen; ngem pagbutnganyo ketdi daydiay makabalin a mangdadael iti kararua* ken iti bagi idiay Gehenna.” (*Ti Griego inusarna ti psy·kheʹ. Ti KJ, AS, RS, NE, TEV, Dy, JB, ken NAB ipatarusda amin kas “kararua.”)

Ara. 3:23: “Maaramidto, nga amin a kararua [Griego, psy·kheʹ] a dinto dumngeg iti dayta a Mammadto madadaelto a naan-anay kadagiti umili.”

Posible kadi nga agbiag nga agnanayon dagiti natauan a kararua (tattao)?

Kitaenyo ti panid 64-68, iti paulo a “Biag.”

Ti kararua isu met laeng aya ti espiritu?

Ecl. 12:7: “Ket agsubli ti tapuk iti daga a kas idi ket ti espiritu [wenno, “puersa ti biag”; Hebreo, ruʹach] a mismo agsubli iti pudno a Dios a nangted kenkuana.” (Paliiwenyo ta ti Hebreo a sao para iti espiritu ket ruʹach; idinto ta ti sao a naipatarus kas kararua ket neʹphesh. Saan a kayat a sawen daytoy a texto a no umapay ni patay agbiahe ti espiritu nga agparang idiay personal a saklang ti Dios; imbes ketdi, ti aniaman a namnama dayta a tao nga agbiagto manen agpannurayen iti Dios. Umarngi dita, mabalin a kunaentayo, a no ti gumatgatang iti daga ket dina kabaelan nga itden ti bayad dayta, “agsubli” ti daga iti daydiay dati a makinkukua.) (Ti KJ, AS, RS, NE, ken Dy ipatarusda amin ditoy ti ruʹach kas “espiritu.” Ti NAB inyulogna kas “anges ti biag.”)

Ecl. 3:19: “Adda mapasamak kadagiti annak ti tattao ket adda mapasamak kadagiti animal, ket maymaysa a banag ti mapasamak kadakuada. Kas ti pannakatay ti maysa, kasta ti pannakatay ti sabali; ket addaanda amin iti maymaysa nga espiritu [Hebreo, ruʹach].” (Maipakita ngarud a ti tattao ken an-animal agpadpada nga addaanda iti maymaysa a ruʹach, wenno espiritu. Ti kumento agpaay iti bersikulo 20, 21, kitaenyo ti panid 177.)

Heb. 4:12: “Ti sao ti Dios nabiag ken napigsa ket natadtadem ngem uray ania a kampilan a dua ti tademna ket dumanon  nga agingga iti paglalasinan ti kararua [Griego, psy·khesʹ; “biag,” NE] ken ti espiritu [Griego, pneuʹma·tos], ken dagiti pagsusuopan ken pata ket nasiglat nga agilasin kadagiti panunot ken panagem ti puso.” (Paliiwenyo ta ti Griego a sao para iti “espiritu” ket saan nga isu ti sao para iti “kararua.”)

Adda pay kadi ti sipupuot a biag ti maysa a tao kalpasan a ti espiritu panawanna ti bagi?

Sal. 146:4: “Ti espirituna [Hebreo, ruʹach] agpukaw, isu agpulang iti dagana; iti dayta met la nga aldaw ti pampanunotna mapukawda.” (Ti NAB, Ro, Yg, ken Dy [145:4] inyulogda ditoy kas “espiritu.” Dagiti dadduma a managipatarus inusarda ti “anges.”) (Kasta met ti Salmo 104:29)

Aniat’ punganay ti pammati ti Kakristianuan iti naespirituan, di matay a kararua?

“Ti Nakristianuan nga idea maipapan iti naespirituan a kararua a pinarsua ti Dios ken nailugan iti bagi no pannakayinaw tapno makompleto ti tao isut’ bunga ti naunday nga itatanor ti Nakristianuan a pilosopia. Idi la ken Origen [natay c. 254 K.P.] idiay Dumaya ken ni St. Augustine [natay idi 430 K.P.] idiay Lumaud a naipasdek a ti kararua ket naespirituan ket nabukel ti pilosopia no iti kasisigudna. . . . Ti doktrina [ni Augustine] . . . adut’ binulodna (agraman dadduma a pagkuranganna) manipud Neoplatonismo.”—New Catholic Encyclopedia (1967), Tomo XIII, pp. 452, 454.

“Ti idea maipapan iti imortalidad ket produkto ti pampanunot dagiti Griego, idinto ta ti namnama iti panagungar isut’ pampanunot dagiti Judio. . . . Kalpasan ti panangparmek ni Alexander nagin-inot nga inagsep ti Judaismo dagiti idea dagiti Griego.”—Dictionnaire Encyclopédique de la Bible (Valence, Francia; 1935), edited by Alexandre Westphal, Tomo 2, p. 557.

“Ti imortalidad ti kararua ket kapanunotan dagiti Griego a nagtaud kadagiti kadaanan a nalimed a kulto ken ninayonan ni pilosopo a Plato.”—Presbyterian Life, Mayo 1, 1970, p. 35.

“Mamatitay kadi nga adda masasao nga ipapatay? . . . Saan aya a dayta ti isisina ti kararua manipud bagi? Ket ti ipapatay isu ti pannakaturpos daytoy; no ti kararua agbukbukoden, ket nakarukuasen manipud bagi ket ti bagi naluk-atanen manipud kararua, ania ngay daytoy no di ni patay? . . . Ket ti kararua admitarenna aya ni patay? Saan. Imortal ngarud ti kararua?  Wen.”—Plato’s “Phaedo,” Secs. 64, 105, kas impablaak ti Great Books of the Western World (1952), edited by R. M. Hutchins, Tomo 7, pp. 223, 245, 246.

“Ti problema maipapan iti imortalidad, kas nakitatayon, inasikaso a nalaing dagiti teologo ti Babilonia. . . . Dagiti umili wenno dagiti lider ti relihion ni kaanoman dida sinaranget ti posibilidad ti naan-anay a pannakapukaw daydiay datin a napaadda. Ti ipapatay maysa laeng nga ilalasat iti sabali a kita ti biag.”—The Religion of Babylonia and Assyria (Boston, 1898), M. Jastrow, Jr., p. 556.

Kitaenyo met ti panid 169-170, iti paulo nga “Ipapatay.”