Apay a dagiti pagbasaan ti Watch Tower ipakitada a ni Jesus nailansa iti kayo a dagiti imana addadat’ rabaw ti ulona imbes a ti kadawyan a krus?

Ti Griego a sao a naipatarus kas “krus” kadagiti adu a  moderno a patarus ti Biblia (“pagtutuokan a kayo” no iti NW) isut’ stau·rosʹ. No iti klasiko a Griego, daytoy a sao kaipapananna laeng ti timmakder a kayo, wenno poste. Idi agangay naaramat met daytoy a kaipapanannat’ kayo a pamapatay nga adda ti naipakuros. Bigbigen daytoy ti The Imperial Bible-Dictionary, a kunkunana: “Ti Griego a sao para iti krus, nga [stau·rosʹ], mayannatop a kayuloganna ti maysa a kayo, nakatakder a poste, wenno adigi, a pakaibitinan ti aniaman, wenno maaramat a pangalad iti maysa a lote. . . . Uray kadagiti Romano ti crux (a naggapuan ti saotayo a krus) agparang nga idi damo ket nakatakder a poste.”—Inyurnos ni P. Fairbairn (Londres, 1874), Tomo I. p. 376.

Kasta ngata ti naaramat idi mapapatay ti Anak ti Dios? Makapainteres ta ti Biblia inaramatna pay ti sao a xyʹlon kas pangnaganna iti dayta nga instrumento. Ti A Greek-English Lexicon, da Liddell ken Scott, ilawlawagna daytoy a kayulogan: “Kayo a naguped a sidadaan nga usaren, pagtungo, truso, kdp. . . . kinayo, bautek, teddek, poste . . . baot, pang-or . . . kayo a pakaibitinan dagiti kriminal . . . sibibiag a puon, kayo.” Kunana pay “iti BT, iti krus,” ket insitarna ti Aramid 5:30 ken 10:39 kas ehemplo. (Oxford, 1968, pp. 1191, 1192) Nupay kasta, kadagita a bersikulo impatarus ti KJ, RS, JB, ken Dy ti xyʹlon a kas “kayo.” (Idiligyo daytoy a panangipaulog iti addat’ Galacia 3:13; Deuteronomio 21:22, 23.)

Kunaen ti libro a The Non-Christian Cross, ni J. D. Parsons (Londres, 1896): “Awan uray maysa la a balikas kadagiti adu a sinurat a mangbukel iti Baro a Tulag, nga iti orihinal a Griego, ket ikalamiatna uray sangkabassit man la koma a ti stauros a nausar iti kaso ni Jesus ket maigidiat iti ordinario a stauros; lallalo pay no kunaen a saan a maymaysa a truso dayta, no di ket dua a kayo a nailansa tapno agbalin a krus. . . . Makariro dagiti mannursuro no ipatarusda ti sao a stauros kas “krus” no iyulogda dagiti Griego a dokumento ti Simbaan iti lokal a pagsasao, sadanto suportaran dayta a tignayda babaen iti panangikabilda kadagiti lexicon tayo ti “krus” nga isut’ kaipapanan ti stauros a dida ilawlawag a saan a dayta ti ad-adda a kaipapanan dayta a sao idi kaaldawan dagiti Apostol, a di daytat’ kangrunaan a kaipapananna agingga iti naglabas ti adu a tiempo, ket sa la nagbalin a kasta, nupay awan ti mangsuportar nga ebidensia, gaput’ nadumaduma a rason impapanda a dayta a partikular a stauros a nakapapatayan ni Jesus ket kastat’ partikular a langana.”—Pp. 23, 24; kitaenyo  pay ti The Companion Bible (Londres, 1885), Appendix No. 162.

No kasta ad-adda ti ebidensia a mangipaneknek a ni Jesus natay iti sitatakder a kayo a saan ket nga iti kadawyan a krus.

Aniada dagiti historikal a namunganayan ti krus ti Kakristianuan?

“Adu dagiti alikamen, a napetsaan sakbay ti Nakristianuan a panawen, a natakuatanda, a namarkaan kadagiti krus a nagduduma ti disenioda, nganngani iti amin a paset ti daan a lubong. Ti India, Siria, Persia ken Egipto namataudda kadagiti di mabilang nga ehemplo . . . Ti pannakausar ti krus bilang relihioso a simbolo sakbay ti Nakristianuan a panawen ken kadagiti di-Kristiano nga umili ket nalabit maibilbilang kas sapasap, ket kaaduanna nainaig iti pannakadaydayaw ti nakaparsuaan.”—Encyclopædia Britannica (1946), Tomo 6, p. 753.

“Ti porma [ti krus nga adda kayo a naipakuros] namunganay iti kadaanan a Caldea, ket nausar a simbolo ti dios a ni Tammuz (a ti pormana isut’ nalimed a Tau, ti umuna a letra ti naganna) iti dayta a daga ken kabangibangna, agraman Egipto. Idi ngalay ti maika-3 a siglo A.D. dagiti simbaan nagpanawandan, wenno simmiasidan, kadagiti doktrina ti Nakristianuan a pammati. Tapno manayonan ti dayaw ti apostata a relihion inawat dagiti simbaan dagiti pagano uray di nagbaliw ti pammatida, ket pinalugodanda nga iserrekda dagiti pagano a tanda ken simboloda. Gapuna a ti Tau wenno T, iti dayta a popular a pormana, nga impababada bassit ti naipakuros a linea, inakodan kas mangisimbolo iti krus ni Kristo.”—An Expository Dictionary of New Testament Words (Londres, 1962), W. E. Vine, p. 256.

“Karkarna, ngem pudpudno unay, a kadagiti panawen sakbay ti pannakayanak ni Kristo, ket nanipud idin kadagiti daga a di nakangkangngeg iti pannursuro ni Kristo, ti Krus nausar kas sagrado a simbolo. . . . Ni Griego a Bacchus, ni Tiriano a Tammuz, ni Caldeo a Bel, ken ni Norse nga Odin, naisimboloda amin kadagiti sosiedadda babaen iti langa ti krus.”—The Cross in Ritual, Architecture, and Art (Londres, 1900), G. S. Tyack, p. 1.

“Ti krus a naglanga kas ‘Crux Ansata’ . . . inawit ti im-ima dagiti padi ti Egipto ken dagiti Papa nga ar-ari kas simbolo ti turayda bilang papadi ti dios Init ket naawagan ‘ti Tanda ti  Biag.’”—The Worship of the Dead (Londres, 1904), Colonel J. Garnier, p. 226.

“Ti nagduduma a langa dagiti krus matakuatanda kadagiti monumento ken pantion ti Egipto, ket ibilang dagiti adu nga autoridad a kas mangisimbolo iti phallus [mangirepresentar iti mabagbagi ti lalaki] wenno ti panagdinna. . . . Kadagiti pantion ti Egipto ti crux ansata [krus nga adda sirkulo wenno pangbitbitan idiay tuktokna] nasarakanda iti dinna ti phallus.”—A Short History of Sex-Worship (Londres, 1940), H. Cutner, pp. 16, 17; kitaenyo pay ti The Non-Christian Cross, p. 183.

“Dagitoy a krus nausarda kas simbolo ti dios-init ti Babilonia, [Kitaem ti libro], ket damo ida a nakita iti sinsilio idi panawen ni Julius Cæsar, 100-44 B.C., ket sada nakita iti sinsilio a natakuatan (ni Augustus) ti simmandi ken Cæsar, idi 20 B.C. Kadagiti sinsilio ni Constantine ti gagangay a simbolo isut’ [Kitaem ti libro]; ngem dayta met la a simbolo nausar nga awanan iti sirkulo a nanglikmot iti krus, nga agpapada ti kaatiddog ti uppat nga imana nga agtakder ken naipakuros; ket daytoy ti simbolo a nangnangruna a nagrukbabanda kas ‘Rueda ti Init’. Madakamat ditoy a ni Constantine ket agdaydayaw idi iti dios-init, ket saan a kimmameng iti ‘Simbaan’ agingga a napalabas ti kakapat ti siglo kalpasan ti sarsarita maipapan iti pannakakitana ti kasta a krus iti langlangit.”—The Companion Bible, Appendix No. 162; kitaenyo pay ti The Non-Christian Cross, pp. 133-141.

Nainkasuratan ngata ti panangrukbab iti krus?

1 Cor. 10:14: “Ay-ayatek, pumanawkayo iti idolatria.” (Ti idolo ket maysa nga imahen wenno simbolo a mangirepresentar iti aniaman a pangiturongan iti napalalo a debosion, panagrukbab wenno panagdayaw.)

Exodo 20:4, 5, JB: “Dika mangaramid iti maipaay kenka a ladawan a kinitikitan wenno uray ania a katulad ti adda idiay langit wenno ti adda iti baba ditoy daga wenno ti adda iti danum iti uneg ti daga; dika iruknoy ti bagim kadakuada wenno pagserbian ida.” (Paliiwenyo ta ti Dios imparitna iti ilina ti uray mangaramid laeng iti ladawan, anianto ketdin no agruknoyka iti dayta.)

Makapainteres daytoy a komento ti New Catholic Encyclopedia: “Ti pannakailadawan ti mangsubbot nga ipapatay ni Kristo idiay Golgota saan nga agparang kadagiti simboliko nga arte ti immuna a Nakristianuan a sigsiglo. Dagidi immuna a  Kristiano, gaput’ pannakaiparit dagiti kinitikitan a ladladawan idiay Daan a Tulag, nagkitakitda a mangiladawan uray ti instrumento laeng a naaramat iti Panagtutuok ti Apo.”—(1967), Tomo IV, p. 486.

No maipapan kadagidi Kristiano ti immuna a siglo, kuna ti History of the Christian Church: “Dida nagus-usar iti krusipiho ket awan makita a ladawan ti krus.”—(Nueva York, 1897), J. F. Hurst, Tomo 1, p. 366.

Adda kadi balbalena no ti maysa ket ingungotenna ti krus, no la ket ta dina pagrukrukbaban dayta?

Aniat’ makunayo no ti ingungotenyo a gayyem ket pinapatayda gapu iti ulbod a pammabasol? Mangaramidkayo aya ti kaar-arngi daydiay inusarda nga instrumento a nangpapatay kenkuana? Ingungotenyo aya dayta nga instrumento wenno idianyonto ketdi?

Iti Israel idi ugma, dagiti nasukir a Judio sinangsangitanda ti ipapatay ti ulbod a dios a ni Tammuz. Kinuna ni Jehova a ‘makarimon a banag’ dayta nga inaramidda. (Ezeq. 8:13, 14) Sigun iti historia, ni Tammuz ket dios ti Babilonia, ket ti krus nausar a simbolona. Nanipud idi punganayna idi tiempon Nimrod, ti Babilonia kinontranan Jehova ket kabusor ti pudno a panagdaydayaw. (Gen. 10:8-10; Jer. 50:29) Gapuna no ti maysa ket raraemenna ti krus, padpadayawanna ti maysa a simbolo ti panagdaydayaw a maibusor iti pudno a Dios.

Kas nadakamat idiay Ezequiel 8:17, dagiti met apostata a Judio ‘inyunnatda ti sanga iti agong ni Jehova.’ Minatmatanna daytoy kas “kinarimon” ken ‘makapapungtot.’ Apay? Daytoy a “sanga,” sigun kadagiti komentarista, ket iladawanna ti mabagbagi ti lalaki, a nausar iti panagdaydayaw iti sekso. Kasano, ngarud, ti panangmatmat ni Jehova iti krus, idinto, ta kas nakitatayon, ket nausar idi ugma kas simbolo ti panagdaydayaw iti sekso?