Itoy moderno, sientipiko a lubong, nainkalintegan aya ti panamatitayo iti panamarsua?

“Dagiti natural a linteg iti uniberso ket eksaktoda unay gapuna ditay marigatan a mangaramid iti lugan a mapan idiay bulan ket makuentatayo ti eksakto a segundo nga idadatengna sadiay. Nalabit adda maysa a nangipasdek kadagitoy a linteg.”—Naadaw ken Wernher von Braun, nga adut’ naitulongna iti ipapan dagiti Americano nga astronaut idiay bulan.

Ti pisikal nga uniberso: No adda nabirukanyo a relo, kunaenyonto kadi a naiparparna a nabukel dayta gaput’ pannakapuyot ti sumagmamano a tapok? Nabatad nga inaramid dayta ti maysa nga addaan panunot. Adda pay ad-adda a nakaskasdaaw a “relo.” Dagiti planeta ditoy solar system tayo, agraman dagiti bituen iti intero nga uniberso, mas eksakto ti panagtignayda ngem dagiti kaaduan a relo. Ti galaxy nga ayan ti solar system tayo naglaon iti nasurok a 100 bilion a  bitbituen, ket pattapattaen dagiti astronomo nga adda nasursurok ngem 100 bilion a kakasta a galaxy ditoy uniberso. No ti relo ket pammaneknek a dinisenio ti adda panunotna, anianto ketdin ti nalawlawa ken mas komplikado nga uniberso! Diskribiren ti Biblia ti Nangdisenio iti dayta a kas “ti pudno a Dios, a Jehova, . . . ti Namarsua iti langlangit ken Daydiay Nadayag a nangisaknap kadakuada.”—Isa. 42:5; 40:26; Sal. 19:1.

Ti planeta a Daga: No lasatem ti maysa a langalang a disierto, ket makasarakka iti nagpintas a balay, a kompleto ti kagawaanna ken bastante ti abastona a taraon, mamatika kadi a rimsua dayta a naiparparna? Saan; mabigbigmo nga adda maysa a masirib a nangaramid iti dayta. Dagiti sientista awan pay biag a natakuatanda kadagiti planeta ditoy solar system tayo malaksid ditoy daga; mapaneknekanda ketdi a dagiti dadduma a planeta ket langalang. Daytoy planetatayo, sigun iti libro a The Earth kunana, “isut’ nakaskasdaaw ditoy uniberso, karkarna a planeta.” (Nueva York, 1963, Arthur Beiser, p. 10) Maikanatad unay ti kaadayona manipud init tapno agbiag ti tao, ket maikanatad ti kapartakna tapno mataginayonna ti panagrikosna. Ti atmosperana, a ditoy laeng daga ti pakasarakan iti kasta, ket apagisu unay dagiti proporsion ti gas a linaonna tapno agbiag ti tao, idinto ta sumagmamano kadagitoy a gas ket makapapatay. Nakaskasdaaw, ta ti silnag ti init, ti carbon dioxide nga adda iti angin, ken ti danum ken dagiti mineral manipud nadam-eg a daga agkokombinasionda amin a mamartuat iti taraon dagiti agtataeng ditoy daga. Rimsua amin aya dagitoy gapu ta adda ti naiparparna nga explosion idiay law-ang? Admitiren ti Science News: “Agparang a ti kasta a piho ken apaghushusto a kasasaad ket narigat a naiparparna lattan a rimsua.” (Agosto 24 ken 31, 1974, p. 124) Rasonable unay ti kunaen ti Biblia: “Ta, amin a balay adda nangbangon, ngem ti nangbangon iti isuamin a bambanag isu ti Dios.”—Heb. 3:4.

Ti utek ti tao: Dagiti moderno a computer napartuatda kalpasan ti nawatiwat a panagsirarak ken naannad a panaginhinyeroda. Saanda a “basta limtuad” lattan. Komusta met ngay ti utek ti tao? Saan a kas iti utek ti animal, ta ti utek ti maladaga agpitlon ti kadakkelna no iti damo pay la a tawen. Misterio kadagiti sientista no kasanot’ panagandarna. Ti tao addaan kapasidad a nainkasigudan a makaadal kadagiti narikut a lenguahe, mangapresiar iti imnas, mangputar iti musika,  mangutob iti punganay ken kayulogan ti biag. Kuna ni Robert White a siruhano iti utek: “Mapilitanak a mangbigbig iti kaadda ti Nangatngato a Sirib, isu a nangdisenio ken namarang-ay iti karkarna a relasion ti utek ken isip—a di pulos matukod a panunoten ti tao dayta.” (The Reader’s Digest, Set. 1978, p. 99) Daytoy nakaskasdaaw nga irarang-ay mangrugi manipud iti battiutit a pertilisado a selula idiay aanakan. Buyogen ti karkarna a pannakaawat, kinuna ni David a mannurat iti Biblia ken Jehova: “Agyamanakto kenka ta nakaam-amak ken nakaskasdaaw ti pannakaaramidko. Nakaskasdaaw dagiti aramidmo, ket daydayta ammuen unay toy kararuak.”—Sal. 139:14.

Nabiag a selula: Ti agsolsolo a nabiag a selula no maminsan awaganda kas “simple” a porma ti biag. Ngem ti nabiag a maymaysat’ selulana kabaelannat’ mangtiliw iti kanenna, tunawenna dayta, iyiblengna dayta, makabukel iti bukodna a balay ken kabaelanna pay ti agpaadu. Tunggal selula iti bagi ti tao nayarig kas napaderan a siudad, nga addaan sentral a gobierno a mangtaginayon iti urnos, addaan planta ti koriente a mangted enerhia, dagiti paktoria a mamataud kadagiti protina, komplikado a sistema ti transportasion, ken dagiti guardia a mangsita no asinodat’ makastrek. Ket ti maymaysa a natauan a bagi naglaon iti 100 trilion a selula. Anian a maikanatad ti kuna ti Salmo 104:24: “O Jehova, anian a nagadu dagiti aramidmo! Nainsiriban ti panangaramidmo kadakuada amin”!

Ipalubos kadi ti Biblia ti idea nga inusar ti Dios ti ebolusion tapno mapataud dagiti nagduduma a kita dagiti nabiag?

Kunaen ti Genesis 1:11, 12 a dagiti ruot ken kaykayo naaramidda tapno pataudenda “mayannatop iti kakitkitada.” Inayon dagiti bersikulo 21, 24, 25 a pinarsua ti Dios dagiti nabiag idiay baybay, dagiti tumatayab ken dagiti animal ditoy daga, a tunggal maysa “mayannatop iti kakitkitada.” Dina ipalubos daytoy ti ebolusion ti maysa a kita tapno agbaliw kas sabali a kita.

No maipapan iti tao, kunaen ti Genesis 1:26 a ti Dios sinaona: “Aramidenta koma ti tao iti ladawanta, kas kaaspingta.” Gapuna, isut’ maadaan nadiosan a galad, saan a basta kababalin a patauden ti maysa nga animal. Inayon ti Genesis 2:7: “Ni Jehova a Dios binukelna ti tao [saan a manipud iti datin a  nabiag no di ket] iti tapok ti daga ket impuyotna iti agongna ti anges ti biag.” Awan pagilasinan nga ebolusion daytoy, no di ket, nadeskribir ti maysa a kabbaro a parsua.

Pinarsua kadi ti Dios amin a minilmilion a nadumaduma nga organismo nga addat’ ditoy daga ita?

Kunaen laeng ti Genesis kapitulo 1 a ti Dios pinarsuana tunggal maysa “maiyannatop iti kakitkitada.” (Gen. 1:12, 21, 24, 25) Idi nga agsaganada para iti sangalubongan a Layus idi tiempo ni Noe, imbilin ti Dios a ti pannakabagi ti tunggal “kita” dagiti animal ken tumatayab ket maiserrekda idiay daong. (Gen. 7:2, 3, 14) Tunggal “kita” kabaelanna a patauden ti nadumaduma a tipo. Gapuna maipadpadamag nga adda nasursurok ngem 400 a nagduduma a tipo dagiti aso ken dumanon iti 250 a tipo dagiti kabayo. Amin nga interfertile varieties ti aniaman nga animal ket kamengda laeng iti maymaysa a “kita” a nadakamat idiay Genesis. Kasta met, nga amin a tipo ti tao—Oriental, Africano, Caucasian, dagidiay pito a pie ti katayagda a Dinka idiay Sudan ken dagidiay pandek a uppat-a-pie-uppat-a-pulgada a pygmy—naggapuda amin iti orihinal a pagassawaan, da Adan ken Eva.—Gen. 1:27, 28; 3:20.

Aniat’ makagapu ti nagpapadaan ti nabukel a paspaset dagiti nabiag a bambanag?

“Ti Dios . . . pinarsuana amin a bambanag.” (Efe. 3:9) Gapuna maymaysa ti Naindaklan a Nagdisenio ti amin a bambanag.

“Dagiti isuamin napaadda gapu kenkuana [ti bugbugtong nga Anak ti Dios, a nagbalin a Jesu-Kristo idi adda ditoy daga], ket no isu awan, awan ti napaadda kadagiti adda.” (Juan 1:3) Gapuna adda maymaysa a Mamangulo nga Agobra a gapu kenkuana inaramid ni Jehova dagup dagiti pinarsuana.—Prov. 8:22, 30, 31.

Aniat’ punganay dagiti materiales a nakaparsuaan ti uniberso?

Naadal dagiti sientista a ti materia ket porma ti namsek nga enerhia. Maidemostra daytoy no agbettak dagiti nuklear nga igam. Kuna ni astrophysicista a Josip Kleczek: “Kaaduan ken nalabit amin nga elementaria a particle ket mabalin a  parsuaen babaen ti panagmaterial ti enerhia.”—The Universe (Boston, 1976), Tomo 11, p. 17.

Adino ngay ti naggapuan ti kasta nga enerhia? Kalpasan nga inyimtuodna, “Asino ti namarsua kadagitoy [a bitbituen ken planeta]?”, kuna ti Biblia maipapan ken Jehova a Dios, “Gapu iti kinawadwad ti kinamaingelna, ken agsipud ta napigsa iti pannakabalin, awan ti agkurang uray no maysa.” (Isa. 40:26) No kasta ti Dios a mismo ti Gubuayan amin a dinamiko nga enerhia a masapul tapno maparsua ti uniberso.

Amin ngata a pisikal a naparsua ket naaramidda iti innem laeng nga aldaw iti las-ud ti napalabas nga 6,000 aginggat’ 10,000 a tawtawen?

Dagiti pudno a pasamak dida anamongan ti kasta a konklusion: (1) Ti lawag manipud Andromeda nebula makita no iti nalawag a rabii idiay makin-amianan a hemispera. Agbiahe dayta a lawag iti agarup 2,000,000 a tawtawen santo dumanon ditoy daga, a mangipakita a ti uniberso ket minilmilion a tawen ti kalakayna. (2) Dagiti produkto a natidda kadagiti batbato iti uneg ti daga gapu iti radioactibo a panagrunot paneknekanda a dagita a batbato ket binilbilion a tawendan a di nagargaraw dita.

Ti Genesis 1:3-31 dina sarsaritaen ti orihinal a pannakaparsua ti materia wenno dagiti bituen. Deskribirenna ti pannakaisagana toy datin a naparsua a daga agpaay a pagtaengan ti tao. Saklawenna daytoy ti pannakaparsua dagiti kangrunaan a kita ti mulmula, nabiag idiay taaw, tumatayab, animal ditoy takdang ken dagiti immuna nga agassawa. Amin dagitoy ket naaramidda iti uneg ti innem nga “aldaw.” Nupay kasta, ti Hebreo a sao a naipatarus kas “aldaw” nagduduma ti kayuloganna, agraman ‘naunday a tiempo; tiempo a saklawenna ti karkarna a pasamak.’ (Old Testament Word Studies, Grand Rapids, Mich.; 1978, W. Wilson, p. 109) Ti nausar a termino ipalubosna a ti kaipapanan ti tunggal “aldaw” ket mabalin a rinibribo a tawtawen ti kawatiwatna.