Ti “Baro a Tulag” tukoyenna aya ti masanguanan a naindagaan a Paraiso wenno masarakan laeng dayta idiay “Daan a Tulag”?

Ti panangbingay iti Biblia kadagiti dua a paset, a tingitingen ti pateg dagiti naisao dita no bilang paset dayta ti “Daan” wenno “Baro” ket banag a di Nainkasuratan. Idiay 2 Timoteo 3:16 naibaga kadatayo: “Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios ket naimbag a pakasursuruan, pakababalawan, pakatinggaran.” Ti Roma 15:4 tinukoyna dagiti sakbay-Kristiano a naipaltiing a Kasuratan idi a kinunana: “Dagup dagiti immun-una a naisuraten naisuratdan tapno pakasursuruantayo.” No kasta, ti natimbeng  a sungbat iti dayta a saludsod masapul nga amirisenna ti intero a Biblia.

Kunaen ti Genesis 2:8: “Ni Jehova a Dios inkabilna ti maysa a minuyongan [“parke,” Mo; “paraiso,” Dy; pa·raʹdei·son, LXX] idiay Eden, iti daya, ket insaadna idiay ti tao [ni Adan] a binukelna.” Nagadu ti nagduduma ken nakaskasdaaw a mulmula ken an-animal. Binendisionan ni Jehova ti immuna a pagassawaan ket kinunana kadakuada: “Agbungakayo ket agadukayo ket punnuenyo ti daga ken agbalinkayo nga appo kenkuana, ket iturayanyo dagiti ikan ti taaw ken dagiti tumatayab iti langlangit ken amin a parsua a sibibiag nga aggaraw iti rabaw ti daga.” (Gen. 1:28) Ti orihinal a panggep ti Dios a pagbalinen ti amin a daga a paraiso a napno kadagidiay agtulnog a sipapateg kadagiti lintegna talaga a matungpalto. (Isa. 45:18; 55:10, 11) Daytat’ gapuna a kinuna ni Jesus: “Naragsak dagidiay naemma, ta tawidendanto ti daga.” Daytat’ gapuna nga insurona met dagiti adalanna nga agkararag: “Amami nga adda iti langlangit, madaydayaw koma ti naganmo. Umay koma ti pagariam. Maaramid koma ti pagayatam, kas sadi langit, kasta met ditoy daga.” (Mat. 5:5; 6:9, 10) Maitunos iti dayta, ilawlawag ti Efeso 1:9-11 a panggep ti Dios “tapno mapagkaykaysa ti amin a bambanag ken Kristo, dagiti adda sadi langit ken dagiti met adda iti rabaw ti daga.” Ti Hebreo 2:5 tukoyenna “ti mapagnaedan a daga nga umayto.” Ti Apocalipsis 5:10 dakamatenna dagidiay, bilang agtawid a kakadua ni Kristo, “agturaydanto kas ar-ari iti rabaw ti daga.” Ti Apocalipsis 21:1-5 ken 22:1, 2 mangnayonda kadagiti nakaay-ayat a panangiladawan kadagiti kasasaadto idiay “baro a daga” ket ipalagipna kadatayo daydi orihinal a Paraiso idiay Eden nga addaan iti kayo ti biag.—Gen. 2:9.

Mainayon pay, inusar ni Jesus ti Griego nga ebkas a pa·raʹdei·sos idi tinukoyna ti masanguanan a naindagaan a Paraiso. “Kinunana kenkuana [iti daydi managbasol a naibitin a kadua ni Jesus ken nangiyebkas iti panamatina iti umayto a kinaari ni Jesus]: ‘Pudno kunak kenka ita nga aldaw, Makipagiankanto kaniak idiay Paraiso.’”—Luc. 23:43.

Kasanotay a masierto no ania ti Paraiso a kayat a sawen ni Jesus iti daydi managbasol, sigun iti Lucas 23:43?

Temporario kadi dayta a pagtaengan ‘dagiti pimmusay a kararua dagiti nalinteg,’ a paset ti Hades?

Aniat’ punganay dayta a panangmatmat? Kunaen ti The  New International Dictionary of New Testament Theology: “Gapu iti iseserrek ti G[rieg]o a doktrina maipapan iti imortalidad ti kararua, ti paraiso ket nagbalin a pagtaengan dagidiay nalinteg bayat ti panagur-urayda.” (Grand Rapids, Mich.; 1976, edited by Colin Brown, Tomo 2, p. 761) Popular ngata kadagiti Judio dayta a di nainkasuratan a panangmatmat idi a ni Jesus ket adda ditoy daga? Ipasimudaag ti Hasting’s Dictionary of the Bible a dayta ket pagduaduaan.—(Edinburgh, 1905), Tomo III, pp. 669, 670.

Uray pay no popular dayta a panangmatmat kadagiti Judio idi immuna a siglo, inayonan ketdi koman aya ni Jesus dayta babaen iti panangikarina iti daydi nagbabawi a managbasol? Sibibileg a kinondenar ni Jesus idi dagiti Judio a Pariseo ken eskriba gaput’ pangisursuroda kadagiti tradision a maikontra iti Sao ti Dios.—Mat. 15:3-9; kitaenyo met ti paulo a “Kararua.”

Ni Jesus talaga a napan idiay Hades idi natay, kas ipakita ti Aramid 2:30, 31. (Ni apostol Pedro, idi tinukoyna dita ti Salmo 16:10, naadaw nga inusarna ti Hades kas katupag ti Sheol.) Ngem awan dita Biblia ti agkuna a ti Sheol/Hades wenno aniaman a pasetna ket maysa a paraiso a mangted ragsak iti maysa a tao. Imbes ketdi, ti Eclesiastes 9:5, 10 kunaenna a dagiti adda sadiay “dida ammo ti aniaman.”

Ti Paraiso idiay Lucas 23:43  langit kadi wenno paset ti langit?

Ti Biblia dina anamongan ti panangmatmat a ni Jesus ken daydi managbasol ket nagpalangitda iti daydi aldaw a pannakisao kenkuana ni Jesus. Impadto ni Jesus a kalpasan ti ipapatayna isu ket mapagungarto iti katlona nga aldaw. (Luc. 9:22) Bayat daydi tallo-aldaw a periodo isu ket awan idiay langit, yantangay kalpasan ti panagungarna imbagana ken Maria Magdalena: “Saanak pay nga immuli ken Amak.” (Juan 20:17) Idi 40 nga aldaw kalpasan ti panagungar ni Jesus, dagiti disipulosna nakitada ti yuulina manipud daga agingga a didan nakita bayat ti panagpalangitna.—Ara. 1:3, 6-11.

Daydi managbasol dina naragpat dagiti makalikaguman para kadagiti agpalangit uray pay kalpasan dayta. Isu ket saan a “nayanak a nabaliwan”—yantangay di met nabautisaran iti danum wenno napulotan iti espiritu ti Dios. Sa la naiparukpok ti nasantuan nga espiritu kadagiti adalan ni Jesus kalpasan ti nasurok a 50 nga aldaw manipud ipapatay daydi managbasol. (Juan 3:3, 5; Ara. 2:1-4) Idi kasakbayan ti pannakatay ni Jesus, isu ket nangaramid kadagidiay ‘nagtalinaed kenkuana kadagiti  pannakasuotna’ ti maysa a tulag maipaay iti nailangitan a pagarian. Daydi managbasol awan kasta a rekord ti kinamatalekna ket isu saan a nairaman dita.—Luc. 22:28-30.

Aniat’ mangipatuldo a naindagaan daytoy a Paraiso?

Dagiti Hebreo a Kasuratan dida pulos impanamnama ti gunggona a nailangitan a biag kadagiti matalek a Judio. Dagidiay a Kasuratan impatuldoda ti pannakaisubli ti Paraiso ditoy daga. Impadto ti Daniel 7:13, 14 nga inton ti “panagturay ken dayag ken pagarian” ket maited iti Mesias, “ti il-ili, nasnasion ken pagsasao agserbida koma kenkuana.” Dagita a sakop ti Pagarian addadanto ditoy daga. Daydi panagsao ti managbasol ken Jesus nabatad a yeb-ebkasna idi ti panangnamnamana nga isu ket laglagipento ni Jesus inton dumteng dayta a tiempo.

Kasano, ngarud, a ni Jesus makipagianto iti daydiay managbasol? Babaen iti panangpagungarna kenkuana manipud ken patay, nga ipaayna dagiti pisikal a kasapulanna, ken itdenna kenkuana ti gundaway a mangadal ken umannurot kadagiti alagaden ni Jehova a maipaay iti agnanayon a biag. (Juan 5:28, 29) Iti nagbabawi ken managraem a kababalin daydiay managbasol nakita ni Jesus ti pangibasaranna a mangiramanto kenkuana kadagidiay binilbilion a mapagungarto para iti naindagaan a biag ken ti gundaway a panangpaneknekda a maikarida nga agbiag nga agnanayon idiay Paraiso.

Inton-ano a mapan Paraiso daydiay a managbasol?

Ti pannakaawat ti maysa iti Lucas 23:43 ket maimpluensiaan gapu iti puntuacion nga inusar ti managipatarus. Awan puntuacion kadagidi orihinal a Griego a manuskrito ti Biblia. Kunaen ti The Encyclopedia Americana (1956, Tomo XXIII, p. 16): “Dida inikkan ti punto (period) wenno koma (comma) dagidi immuna a manuskrito ken sursurat dagiti Griego.” Sada la nausar dagita idi maika-9 a siglo K.P. Mabasa ngata ti Lucas 23:43 a, “Pudno, kunak kenka, ita nga aldaw makipagiankanto kaniak idiay Paraiso” (RS), wenno kastoy, ‘Pudno kunak kenka ita nga aldaw, Makipagiankanto kaniak idiay Paraiso’? Dagiti pannursuro ni Kristo ken dagiti dadduma a paset ti Biblia masapul nga isut’ mangikeddeng, a saan ket a daydiay koma (comma) a naisingit idiay texto adu a siglo kalpasan ti panangibaga ni Jesus kadagita a sasao.

Ti The Emphasised Bible nga impatarus ni J. B. Rotherham anamonganna ti koma ti New World Translation. Sigun iti footnote  ti Lucas 23:43, kuna ni L. Reinhardt nga Aleman a managipatarus iti Biblia: “Ti koma a nausar nga agdinama [dagiti kaaduan a managipatarus] iti daytoy a bersikulo ket di pagduaduaan a palso ken maikontra iti intero a wagas ti panagpampanunot ni Kristo ken daydiay managbasol. . . . [Ni Kristo] talaga a dina impapan a ti paraiso ket maysa a subdibision idiay lugar dagiti natay, no di ket daydiay pannakaisubli ti paraiso ditoy daga.”

Inton-ano a ‘mapan ni Jesus idiay pagarianna’ ket tungpalenna ti panggep ni Amana a pagbalinen a paraiso toy daga? Ti libro ti Apocalipsis, a naisurat agarup 63 a tawen kalpasan ti pannakairekord ti naisao idiay Lucas 23:42, 43, ipasimudaagna a dagitoy a pasamak ket maangayda iti masanguanan. (Kitaenyo ti panid 337-340, iti baba dagiti paulo a “Dagiti Petsa” ken “Dagiti Maudi nga Aldaw.”)