Ni Pedro isu kadi ti “bato” a nakabangonan ti iglesia?

Mat. 16:18, JB: “Kunak itan kenka: Sika Pedroka ket iti daytoy a bato bangonekto ti Iglesiak. Ket dagiti ruangan ti dariwangwang saandanto nga agballigi kenkuana.” (Paliiwenyo ta sigun iti kontexto [ber. 13, 20] ti mapagsasaritaan isu daydiay kinasiasino ni Jesus.)

Asino ti naawatan da apostol Pedro ken Pablo a kas “bato,” ti “bato a pasuli”?

Ara. 4:8-11, JB: “Ni Pedro, a sipupunno iti Espiritu Santo, kinunana kadakuada, ‘Agturturay iti ili, ken lallakay! . . . iti nagan ni Jesu-Kristo a Nasareno, isu nga inlansayo iti krus, a pinagungar ti Dios kadagiti natay, gapu itoy a nagan ket awanen sabali a daytoy a tao kabaelanna ti agtakder a sisasalun-at, ditoy iti saklangyo, itatta. Isu ti bato nga imbellengyo a managaramid iti balay, ngem isu ti nagbalin a kangrunaan a bato [“bato a pasuli,” NAB].’”

 1 Ped. 2:4-8, JB: “Dumatengkayo kenkuana [ken Apo Jesu-Kristo] tapno . . . dakayo met, kas batbato a sibibiag maibangonkayo a maysa a balay a naespirituan. Kas kunaen ti kasuratan: Adtoy siak isaadko idiay Sion ti napateg a bato a pasuli a pinilik ket ti tao a mamati kenkuana saanto a maibabain. Maipaay kadakayo a mamati, isu ti napateg; ngem maipaay kadagiti saan a mamati, ti bato nga imbelleng dagiti agar-aramid ti balay isu ti naaramid a kangrunaan a bato, bato a pakaitibkolan, bato a pakaibabainan.”

Efe. 2:20, JB: “Pasetnakayo ti maysa a patakder a dagiti apostol ken dagiti mammadto dagiti pamuonna, ket ni Kristo Jesus a mismo ti kangrunaan a bato a pasulina.”

Ania ti pammati idi ni Augustine (nga isut’ minatmatan ti Iglesia Katolika a kas santo)?

“Iti daytoy met laeng a periodo ti kinapadik, adda met insuratko a libro a maikontra iti surat ni Donatus . . . Sigun iti sarita a nailanad itoy a libro, kinunak maipapan ken Apostol Pedro: ‘Kenkuana a kas maysa a bato nabangon ti Iglesia.’ . . . Ngem ammok a masansan kalpasan dayta, inlawlawagko ti kuna ti Apo: ‘Sika Pedroka, ket iti daytoy a bato bangonekto ti Iglesiak,’ a kayuloganna a nabangon Kenkuana isu a nagkunaan ni Pedro: ‘Sika ti Kristo, ti Anak ti sibibiag a Dios,’ ket gapuna ni Pedro, a naawagan itoy a bato, inrepresentarna ti persona ti Iglesia a nabangon iti daytoy a bato, ket inawatna ‘dagiti tulbek ti pagarian ti langit.’ Ta, ‘Sika Pedroka’ a saan ket a ‘Sika ti bato’ ti naibaga kenkuana. Ngem ‘ti bato isu ni Kristo,’ iti panangipudno a kas panangipudno ti intero nga Iglesia, a ni Simon naawagan Pedro.”—The Fathers of the Church—Saint Augustine, the Retractations (Washington, D.C.; 1968), impatarus ni Mary I. Bogan, Libro I, p. 90.

Dagidi dadduma nga apostol minatmatanda kadi ni Pedro a kas kangatuan kadakuada?

Luc. 22:24-26, JB: “[Kadagidi apostol] nabangon kadakuada ti maysa a suppiat no asino kadakuada ti kasla kadakkelan, ngem kinunana kadakuada, ‘Kadagiti pagano dagiti ari iturayanda ida, ket dagiti addaan turay kadakuada managanda ti Managparabur. Saan koma a kasta kadakayo.’” (No ni Pedro isu koma ti “bato,” pagsusuppiatanda pay aya koma no asino kadakuada ti “kasla kadakkelan”?)

Yantangay ni Jesu-Kristo, nga ulo ti kongregasion, ket sibibiag, masapulna aya dagiti sunona?

Heb. 7:23-25, JB: “Sa adda idi ti dakkel a dagup dagidiay  sabali a papadi [ti Israel], ta gapu iti ipapatay nalappedanda nga agtuloy; ngem isu [ni Jesu-Kristo], agsipud ta agtalinaed iti agnanayon, dina pulos mapukaw ti kinapadina. Gapuna, ngarud, sigurado ti pannakabalinna a mangisalakan, yantangay isu ket agbiag nga agnanayon tapno ibabaetna amin dagiti umasideg iti Dios gapu kenkuana.”

Roma 6:9, JB: “Ni Kristo, kas ammotayo, idinto ta nagungar kadagiti natay saan a matayen.”

Efe. 5:23, JB: “Ni Kristo isu ti ulo ti Iglesia.”

Ania “dagiti tulbek” a naiyawat ken Pedro?

Mat. 16:19, JB: “Itdekto kenka dagiti tulbek ti pagarian ti langit: aniaman a galutamto ditoy daga naibilangton a nagalutan idiay langit; aniaman a warwaramto ditoy daga naibilangton a nawarwaran idiay langit.”

Idiay Apocalipsis, tinukoy ni Jesus ti simboliko a tulbek nga inusarna a mismo a manglukat kadagiti pribilehio ken oportunidad ti tattao

Apoc. 3:7, 8, JB: “Daytoy ti mensahe ti nasantuan ken matalek nga addaan ti tulbek ni David, tapno no luktanna, awan makapunit, ket no punitanna, awan makalukat: . . . Inkabilko iti sanguanam ti maysa a ruangan a silulukat isu nga awan makairikepto.”

Ni Pedro inusarna “dagiti tulbek” a naiyawat kenkuana a manglukat (kadagiti Judio, Samaritano, Gentil) iti oportunidad nga umawat iti espiritu ti Dios tapno makastrekda iti nailangitan a Pagarian

Ara. 2:14-39, JB: “Timmakder ni Pedro agraman kadagiti Sangapulo ket maysa ket indakkelna ti timekna ket nakisao kadakuada: ‘Dakayo a lallaki ti Judea, ken dakay amin nga agnaed iti Jerusalem . . . Daytoy Jesus nga inlansayo iti krus inaramid ti Dios nga Apo ken Kristo.’ Idi nangngegda daytoy, napaladingitan ti pusoda ket kinunada kada Pedro ken kadagiti apostol, ‘Ania ti aramidenmi, kakabsat?’ ‘Agbabawikayo,’ kuna ni Pedro ‘ken mabautisaran ti tunggal maysa kadakayo iti nagan ni Jesu-Kristo a maipaay iti pannakapakawan ti basbasolyo, ket awatenyonto ti sagut ti Espiritu Santo. Ta ti kari maipaay kadakayo ken kadagiti annakyo, ken kadagiti isuamin nga adda iti adayo, isuamin nga ayabanto ti Apo a Diostayo.’”

Ara. 8:14-17, JB: “Idi a dagiti apostol idiay Jerusalem nadamagda a ti Samaria inawatna ti sao ti Dios, imbaonda kadakuada  da Pedro ken Juan, isuda a simmalog, ket inkararaganda dagiti Samaritano tapno awatenda koma ti Espiritu Santo, ta agingga idi awan pay binabaanna iti uray siasino kadakuada: nabautisaranda laeng iti nagan ni Apo Jesus. Idin impatayda kadakuada ti im-imada, ket inawatda ti Espiritu Santo.” (Ti bersikulo 20 ipasimudaagna a ni Pedro ti nangidadaulo iti daytoy nga okasion.)

Ara. 10:24-48, JB: “Iti sumuno a bigat dimtengda idiay Cesaria, ket ni Cornelio [maysa a di nakugit a Gentil] ur-urayenna ida. . . . Ni Pedro nagsao kadakuada . . . Idi a sasawen pay laeng ni Pedro dagitoy a sao ti Espiritu Santo bimmaba kadagiti amin a nagdengngeg iti sao.”

Ti langit inur-urayna aya ni Pedro a mangeddeng sananto suroten ti panangiturturongna?

Ara. 2:4, 14, JB: “Napnoda amin iti Espiritu Santo, ket rinugianda ti nagsasao kadagiti sabali a pagsasao a kas inted ti Espiritu kadakuada a sagut a pagsasao. . . . Idin [kalpasan a ni Kristo, kas ulo ti kongregasion, tinignayna ida babaen iti nasantuan nga espiritu] timmakder ni Pedro agraman kadagiti Sangapulo ket maysa ket indakkelna ti timekna ket nakisao kadakuada.” (Kitaenyo ti bersikulo 33.)

Ara. 10:19, 20, JB: “Kinuna kenkuana [Pedro] ti Espiritu, ‘Adda lallaki a mangsapsapul kenka. Alistuam, ket dika agkitakit a makisubli kadakuada [idiay balay ni Gentil a Cornelio]; ta siak ti nangibaon kadakuada.’”

Idiligyo ti Mateo 18:18, 19.

Ni Pedro isu kadi ti mangukom no siasino ti maikari a sumrek iti Pagarian?

2 Tim. 4:1, JB: “Ni Kristo Jesus . . . mangukomto kadagiti nabiag ken natay.”

2 Tim. 4:8, JB: “Manipud ita naisagana a maipaay kaniak ti balangat ti kinalinteg, nga itedto kaniak ti Apo [Jesu-Kristo], ti nalinteg nga ukom, iti daydiay nga Aldaw; ket saan laeng a kaniak no di kadagiti isuamin nga agayat iti Panagparangna.”

Napan kadi ni Pedro idiay Roma?

Ti Roma nadakamat kadagiti siam a bersikulo dagiti Nasantuan a Kasuratan; awan kadagitoy ti nagkuna a ni Pedro ket napan sadiay. Ti Umuna a Pedro 5:13 ipakitana nga isu ket napan idiay Babilonia. Daytoy kadi ti nalimed a panangtukoy  iti Roma? Ti kaaddana idiay Babilonia maiyataday iti annongenna a mangasaba kadagiti Judio (kas naipasimudaag idiay Galacia 2:9), yantangay adda ti dakkel a populasion dagiti Judio idiay Babilonia. Ti Encyclopaedia Judaica (Jerusalem, 1971, Tomo 15, bin. 755), idi sinalaysayna ti pannakapartuat ti Babylonian Talmud, nadakamatna “dagiti dadakkel nga eskuelaan ti Babilonia” a kukua ti Judaismo bayat ti Kadawyan a Panawen.

Adda kadi ti di maguped a linea dagiti suno manipud ken Pedro agingga kadagiti papa kadagitoy nga aldaw?

Ni Jesuita a John McKenzie, idi propesor pay laeng ti teolohia idiay Notre Dame, insuratna: “Awan ti historikal nga ebidensia ti intero a panagsasagadsad dagiti suno ti turay ti simbaan.”—The Roman Catholic Church (Nueva York, 1969), p. 4.

Admitaren ti New Catholic Encyclopedia: “ . . . ti kinakirang dagiti dokumento palidemenna ti historia ti immuna nga itatanor dagiti papa . . . ”—(1967), Tomo I, p. 696.

Awan balbalena ti panagkunada a nadiosan ti pannakadutokda no isuda ket dida met agtultulnog iti Dios ken ni Kristo

Mat. 7:21-23, JB: “Saan a dagidiay agkuna kaniak, ‘Apo, Apo’, ti sumrekto iti pagarian ti langit, no di ket daydiay mangaramid ti pagayatan ni Amak nga adda sadi langit. Inton dumteng ti aldaw adunto dagiti agkuna kaniak, ‘Apo, Apo, saankami aya a nagipadto iti naganmo, iti naganmo pinaruarmi dagiti demonio, iti naganmo nagaramidkami kadagiti adu a datdatlag?’ Iti kasta iparupakto kadakuada: Uray kaano dikay naam-ammo; umadayokayo kaniak, dakayo a managdakdakes!”

Kitaenyo met ti Jeremias 7:9-15.

Dagidiay agkunkuna a suno dagiti apostol sinalimetmetanda kadi dagiti sursuro ken al-alagaden ni Jesu-Kristo ken dagiti apostolna?

Kuna ti A Catholic Dictionary: “Ti Iglesia Katolika ket Apostolika, ta ti doktrinana isu daydi pammati a naiparangarang kadagiti Apostol, a dayta a pammati salsalaknibanna ken ilawlawagna, a dina nayonan wenno kurangan.” (Londres, 1957, W. E. Addis and T. Arnold, p. 176) Anamongan kadi daytoy dagiti pudno a pasamak?

 Ti kinasiasino ti Dios

“Ti Trinidad isut’ termino a maar-aramat a mangipasimudaag iti sentral a doktrina ti Nakristianuan a relihion.”—The Catholic Encyclopedia (1912), Tomo XV, p. 47.

Ti sao a Trinidad, wenno ti kasta a nalawag a doktrina, saan nga agparang idiay Baro a Tulag . . . Dayta a doktrina nagin-inut a timmanor iti unos ti adu a siglo ken limmasat iti adu a suppiat.”—The New Encyclopædia Britannica (1976), Micropædia, Tomo X, p. 126.

“Bigbigen dagiti managipatarus ken teologo ti Biblia, agraman ti umad-adu a bilang dagiti Romano Katoliko, a dida koma dakdakamaten ti Trinitarianismo idiay Baro a Tulag no dida limitaran ti kayuloganna. Adda met ti umarngi a panangbigbig dagiti historiador ti dogma ken dagiti sistematiko a teologo a no sawen ti maysa ti Trinitarianismo a di nalimitaran ti kayuloganna, lumagto ti maysa manipud panawen a panangrugi ti Kinakristiano ket mapan, no ar-arigen, idiay arinunos ti maika-4 a siglo.”—New Catholic Encyclopedia (1967), Tomo XIV, p. 295.

Di panangasawa dagiti klero

Ni Papa Paulo VI, sigun iti encyclical a Sacerdotalis Caelibatus (Di Panangasawa ti Papadi, 1967), inanamonganna ti di panagasawa a kas alagaden para kadagiti klero, ngem inadmitarna a “ti Baro a Tulag a nangitalimeng iti sursuro ni Kristo ken dagiti Apostol . . . dina ilatak a kalikagumanna ti di panagasawa dagiti sagrado a ministro . . . Ni Jesus a Mismo dina pinagbalin nga alagaden dayta idi pinilina dagiti Sangapulo ket Dua, ket di met impaalagad dayta dagidi Apostol para kadagidiay mangaywan kadagiti immuna a Nakristianuan a gimong.”—The Papal Encyclicals 1958-1981 (Falls Church, Va.; 1981), p. 204.

1 Cor. 9:5, NAB: “Awan aya ti kalinteganmi a mangasawa iti babai a namati a kas kadagiti dadduma nga apostol ken dagiti kakabsat ti Apo ken ni Cefas?” (“Cefas” ti Aramaiko a nagan ni Pedro; kitaenyo ti Juan 1:42. Kitaenyo met ti Marcos 1:29-31, a natukoy sadiay ti babai a katugangan ni Simon, wenno Pedro.)

1 Tim. 3:2, Dy: “Masapul, ngarud, a ti obispo . . . asawa ti maymaysa a babai [“namimpinsan a nangasawa,” NAB].”

Sakbay ti panawen Kristiano, ti Budhismo imbilinna a dagiti papadi ken mongheda masapul a dida mangasawa. (History of Sacerdotal Celibacy in the Christian Church, Londres, 1932, fourth ed., revised, Henry C. Lea, p. 6) Nasapsapa pay ngem  dayta, dagiti nangato nga order ti kinapadi ti Babilonia naibilin ti panangalagadda iti di panagasawa, sigun iti The Two Babylons ni A. Hislop.—(Nueva York, 1943), p. 219.

1 Tim. 4:1-3, JB: “Ti Espiritu nalawag ti panagkunana a kadagiti maudi a panawen addanto dagiti sumina iti pammati a kaykayatda nga ipangag dagiti mangallilaw nga espiritu ken doktrina nga agtaud kadagiti diablo; . . . iparitda ti pannakiasawa.”

Isisina iti lubong

Ni Papa Paulo VI, idi nagdiskurso idiay Naciones Unidas idi 1965, kinunana: “Dagiti umili ditoy daga kumitada iti Naciones Unidas kas maudi a namnama ti timpuyog ken talna; Tarigagayanmi nga idatag ditoy, agraman ti Bukodmi, ti panangisapatada iti dayaw ken pananginanama.”—The Pope’s Visit (Nueva York, 1965), Time-Life Special Report, p. 26.

Juan 15:19, JB: “[Kinuna ni Jesu-Kristo:] No taga lubongkay koma, ti lubong ayatenna koma ti kukuana; ngem gapu ta saankay a taga lubong, no di ket pinilikayo iti lubong, gapuna guraennakay ti lubong.”

Sant. 4:4, JB: “Dikay ammo aya a ti pannakigayyemyo iti lubong pagbalbalinenyo ti Dios a kabusoryo?”

Panagaramat kadagiti igam a pakigubat

Insurat ni E. I. Watkin a Katoliko a historiador: “Nupay nasaem nga admitaren, gapu iti ulbod a panagraem wenno sinasaur a kinasungdo, ditay mabalin nga ilibak wenno tagibassiten ti kinapudno ti historia a dagiti Obispo kanayonda a sinuportaran amin a gubat nga inyusuat ti pagilianda. Awan nadamagko uray no naminsan laeng a ti nasional a hierarkia ket kinondenarna a kas di nainkalintegan ti aniaman a gubat . . . Uray pay no ania ti opisial a teoriada, ti aramid a ‘ti pagiliak kanayon a husto’ inannurot dagiti Katoliko nga Obispo no tiempo ti gubat.”—Morals and Missiles (Londres, 1959), edited by Charles S. Thompson, pp. 57, 58.

Mat. 26:52, JB: “Idin ni Jesus kunana kenkuana, ‘Ipulangmo ti kampilanmo, ta isuamin dagiti mangaramat iti kampilan mataydanto iti kampilan.’”

1 Juan 3:10-12, JB: “Iti daytoy mailasintayo dagiti annak ti Dios ken dagiti annak ti diablo: siasinoman a . . . di agayat ken kabsatna saan nga anak ti Dios. . . . Agayan-ayattayo koma; saan a kas ken Cain, a kukua Daydiay Nadangkes ket pinatayna ni kabsatna.”

 Sigun kadagiti naipalawag ditoy, dagidiay agkunkuna a suno ida dagiti apostol talaga kadi nga insuroda ken inalagadda ti inaramid ni Kristo ken dagiti apostol?