Kapitulo 116

Panangisagana Kadagiti Apostol iti Ipapanawna

TI PANGLAGLAGIP a pannangan nalpasen, ngem ni Jesus ken dagiti apostolna addada pay laeng iti makingngato a siled. Nupay dandani pumanawen ni Jesus, adu pay ti kayatna nga ibaga. “Saan koma nga agpulkok ti pusoyo,” liniwliwana ida. “Mangalagadkayo ti pammati iti Dios.” Ngem innayonna: “Mangalagadkayo met ti pammati kaniak.”

“Idiay balay ni Amak adda adu a pagianan,” intuloy ni Jesus. “Innak mangisagana ti pagiananyo . . . tapno no adino ti yanko, addakay met koma. Ket no adino ti papanak, ammoyo ti dalan.” Saan a naawatan dagiti apostol a ni Jesus agsasao maipapan iti ipapan idiay langit, gapuna insaludsod ni Tomas: “Apo, dikam ammo no adino ti papanam. Kasano ti pannakaammomi ti dalan?”

“Siak ti dalan ken ti kinapudno ken ti biag,” insungbat ni Jesus. Wen, babaen laeng ti panangawat kenkuana ken panangtulad ti panagbiagna a makastrek ti asinoman iti nailangitan a balay ti Ama agsipud ta, kas kinuna ni Jesus: “Awan ti umay ken Ama no di magna kaniak.”

“Apo, ipakitam kadakami ti Ama,” inkalikagum ni Felipe, “ket umanayen kadakami.” Kaawatan a kayat ni Felipe a mangted ni Jesus ti makita a pagilasinan ti Dios, kas kadagidiay naited idi ugma kadagiti sirmata kada Moises, Elias, ken Isaias. Ngem, kinapudnona, dagiti apostol addaandat’ banag a nasaysayaat ngem iti dayta a kita dagiti sirmata, kas kinuna ni Jesus: “Nabayag nga aldaw nga addaak kadakayo, ket dinak nailasin, Felipe? Ti nakakita kaniak, nakitana ni Ama.”

Apagpag-isu ti panangisarming ni Jesus iti personalidad ni Amana ta ti panagbiag a kaduana ken panangpaliiw kenkuana, iti kaiyariganna, kasla aktualen a nakitana ti Ama. Kaskasdi, ti Ama natantan-ok ngem ti Anak, kas bigbigen ni Jesus: “Dagiti sao a sawek kadakayo saanko a sawen a sisiak.” Siuumiso nga inted amin ni Jesus ti dayaw ti sursurona iti nailangitan nga Amana.

Anian a makaparegta kadagiti apostolna a makangngeg iti ibaga itan ni Jesus kadakuada: “Ti mangalagad pammati kaniak, dagiti aramid nga aramidek, aramidennanto met; ket dakdakkelto pay ngem dagitoy ti aramidenna”! Di kayat a sawen ni Jesus a dagiti paspasurotna agaramiddanto kadagiti daddadakkel a namilagruan a pannakabalin ngem ti naaramidanna. Saan, no di ket kayatna a sawen itultuloydanto ti ministeriona iti nabaybayag a tiempo, iti adayo a dakdakkel a disso, ken iti ad-adu nga amang a tattao.

Saanto a baybay-an ni Jesus dagiti adalanna kalpasan ti ipapanawna. “Ket ti aniaman a dawatenyonto iti naganko,” inkarina, “dayta ti aramidekto.” Mainayon pay, kinunana: “Ket agdawdawatakto ken Ama ket ikkannakayto ti sabali a katulongan tapno adda kadakayo nga agnanayon, nga isu ti espiritu ti kinapudno.” Iti kamaudiananna, kalpasan ti iyuulina sadi langit, imbukbok ni Jesus kadagiti adalanna ti nasantuan nga espiritu, daytoy sabali a katulongan.

Ti ipapanaw ni Jesus asidegen, ta kinunana: “Adda pay apagbassit ket ti lubong dinakto makitan.” Ni Jesus agbalinton nga espiritu a parsua nga awanton tao a mabalin a makakita. Ngem inkari manen ni Jesus kadagiti matalek nga apostolna: “Ngem dakayo makitadakto, gapu ta agbiagak ken agbiagkayto met.” Wen, saanto laeng nga agparang ni Jesus kadakuada iti natauan a porma kalpasan panagungarna no di ket inton tiempona pagungarennanto ida iti biag a kaduana idiay langit kas espiritu a parparsua.

Ita iyebkas ni Jesus ti simple a pagalagadan: “Ti addaan kadagiti bilbilinko ket tungpalenna ida, isu dayta ti agayat kaniak. Ket ti agayat kaniak ayatento ni Amak, ket isu ayatekto ket agparangakto kenkuana.”

Iti daytoy ni apostol Judas, daydiay managan met ti Tadeo, simminga: “Apo, ania ti mapasamak ta agparangkanto kadakami ket saan nga iti sangalubongan?”

“No adda agayat kaniak,” insungbat ni Jesus, “salimetmetannanto ti saok ket ni Amak ayatennanto . . . Ti di agayat kaniak saanna a tungpalen dagiti saok.” Maigiddiat kadagiti natulnog a paspasurotna, ti lubong inwaksina ti pannursuro ni Kristo. Gapuna saanna nga ipanayag ti bagina kadakuada.

Kabayatan ti naindagaan a ministeriona, insuro ni Jesus ti adu a bambanag kadagiti apostolna. Kasanoda a lagipen amin ida, nangnangruna ta, uray agingga itoy a kanito, nagadu ti saanda pay a naawatan? Makaparagsak ta, inkari ni Jesus: “Ti katulongan, ti nasantuan nga espiritu, nga ibaonto ni Ama iti naganko, isu isuronanto kadakayo dagiti amin a banag ket ipalagipnanto kadakayo dagiti isuamin nga imbagak kadakayo.”

Kas panangliwliwa manen kadakuada, kuna ni Jesus: “Ti talna ibatik kadakayo, ti talnak itdek kadakayo. . . . Saan koma nga agpulkok ti pusoyo.” Pudno, ni Jesus pumanawen, ngem inlawlawagna: “No inayatdak koma, nagrag-okay koma a pudno, ta innak ken Ama, ta ni Ama dakdakkel ngem siak.”

Bassiten ti natda a tiempo ni Jesus kadakuada. “Diakto makipagsaon ti adu kadakayo,” kunana, “ta ti agturay ti lubong umayen. Ket awan ti pannakatengngelna kaniak.” Ni Satanas a Diablo, a nabalinannat’ simrek ken Judas ket isut’ natengngelna, ti agturay iti lubong. Ngem awan pagkapuyan a basol ken Jesus a mabalin nga usaren ni Satanas tapno isut’ ibaw-ingna manipud panagserbina iti Dios.

Panangtagiragsak iti Nasinged a Relasion

Simmaruno iti pannangan a panglaglagip, pinarparegta ni Jesus dagiti apostolna babaen iti puso-iti-puso nga impormal a palawag. Nalabit a limbesen ti tengngat’ rabii. Gapuna indagadag ni Jesus: “Tumakderkayo, pumanawtay ditoy.” Nupay kasta, sakbay a makapanawda, ni Jesus, a natignay gaput’ ayatna kadakuada, nagtultuloy a nagsao, a nangted ti makapatignay a pangngarig.

“Siak ti pudno a puon ti ubas, ket ni Amak ti agtaltalon,” rinugianna. Ti Naindaklan nga Agtaltalon, a ni Jehova a Dios, immulana daytoy simboliko nga ubas idi pinulotanna ni Jesus iti nasantuan nga espiritu idi mabautisaran idi otonio ti 29 K.P. Ngem intuloy nga impakita ni Jesus a ti ubas isimsimbolonat’ ad-adda pay ngem isuna, a kunkunana: “Isuamin a santakko a di agbunga ikkatennanto, ket amin dagiti sanga nga agbunga isu ti dalusanna, tapno mangted koma ti ad-adu a bunga. . . . Kas ti santak a saanna a mabalin ti agbunga nga is-isu no di maikamang iti ubas, kasta met a dikay mabalin, no saankayo nga agtaeng kaniak. Siak ti ubas, dakayo dagiti santak.”

Idi Pentecostes, 51 nga al-aldaw iti kamaudiananna, dagiti apostol ken ti dadduma pay nagbalinda a santak ti ubas idi naiparukpok kadakuada ti nasantuan nga espiritu. Inton agangay, 144,000 a tattao ti agbalin a santak iti makailadawan a puon ti ubas. Agraman iti puon ti ubas, a ni Jesu-Kristo, dagitoy buklenda ti simboliko nga ubas a mangted bungbunga ti Pagarian ti Dios.

Inlawlawag ni Jesus ti tulbek iti panagbunga: “Ti agnaed kaniak, ket siak kenkuana, daytoy ti agbunga ti adu; ta no awanak, awan ti mabalinyo nga aramiden.” Nupay kasta, no ti tao saan nga agbunga, kuna ni Jesus, “maibellengto iti ruar a kas ti santak ket magangonto; ket urnongendanto ket ibelleng iti apuy ket mapuoranto.” Iti kasumbangirna, inkari ni Jesus: “No agnaedkayo kaniak ket dagiti saok agtaengda kadakayo, dawatenyo ti aniaman a kayatyo ket maaramidto kadakayo.”

Kasta met, kinunan Jesus kadagiti apostolna: “Daytoy ti pakaidayawan ni Ama, nga agbungakayo ti adu ket agbalinkay koma nga adalak.” Ti bunga a tarigagayan ti Dios manipud kadagiti santak isut’ panangipamatmatda kadagiti kas ken Kristo a kualidad, nangnangruna ti ayat. Mainayon pay, gapu ta ni Kristo ket manangiwaragawag ti Pagarian ti Dios, ti matarigagayan a bunga ramanenna met ti ar-aramidda a panagaramid ti ad-adalan kas inaramidna.

“Agtaengkay iti ayatko,” inggunamgunam ita ni Jesus. Kaskasdi, kasano a maaramidan dagiti apostolna dayta? “No tungpalenyo dagiti bilbilinko,” kunana, “agtaengkayto iti ayatko.” Iti panangituloyna, inlawlawag ni Jesus: “Daytoy ti bilinko, nga agayan-ayatkayo iti maysa ken maysa a kas ti panagayatko kadakayo. Awan ti addaan dakdakkel nga ayat ngem daytoy, ti mangted ti biagna gapu kadagiti gagayyemna.”

Iti sumagmamano nga oras, idemostranton ni Jesus daytoy aglaplapusanan nga ayat babaen ti panangtedna ti biagna nga agpaay kadagiti apostolna, agraman kadagiti amin a sabsabali pay a mangalagad ti pammati kenkuana. Ti ulidanna rebbeng a tignayenna dagiti pasurotna a maaddaan ti isu met laeng a managsakripisio nga ayat iti maysa ken maysa. Daytoy nga ayat ti mangipabigbig kadakuada, kas kinuna a nasapsapa ni Jesus: “Gapu itoy mailasindanto a dakayo ti adalak, no adda ayatyo iti maysa ken maysa.”

Iti panangbigbigna kadagiti gagayyemna, kuna ni Jesus: “Dakayo ti gagayyemko no aramidenyo dagiti ibilinko kadakayo. Dikay naganenen ti ad-adipen, ta ti adipen dina ammo ti aramiden ni apona. Ngem ninaganankayo ti pagpagayam, ta isuamin dagiti nangngegko ken Amak impakaammok kadakayo.”

Anian a nagsudi ti maaddaan ti kasta a relasion​—nga agbalin a nasinged a pagayam ni Jesus! Ngem tapno agtultuloy a tagiragsaken daytoy a relasion, masapul a dagiti pasurotna ti “agtultuloy nga agbunga.” No agbungada, kuna ni Jesus, “ti amin a dawatenyonto ken Ama iti naganko itdenna[nto] kadakayo.” Pudno unay, daytat’ dakkel a gunggona iti panangpataud ti bunga ti Pagarian! Kalpasan nga inggunamgunamna manen kadagiti apostolna nga “agayan-ayatkayo iti maysa ken maysa,” inlawlawag ni Jesus a ti lubong guraennanto ida. Kaskasdi, liniwliwana ida: “No ti lubong guraennakayo, ammoyo a ginuranak nga immun-una ngem dakayo.” Sumaganad nga impanayag ni Jesus no apay a ti lubong guraennanto dagiti pasurotna, a kunkunana: “Gapu ta saankay a paset ti lubong, no di ket pinilikayo iti lubong, gapuna guraennakay ti lubong.”

Iti panangilawlawagna pay iti rason ti pananggura ti lubong, intuloy ni Jesus: “Ngem amin dagitoy aramidendanto kadakayo gapu iti naganko, ta dida ammo [ni Jehova a Dios] ti nangibaon kaniak.” Dagiti datdatlag nga ar-aramid ni Jesus, iti epektona, pabasolenda dagidiay manggura kenkuana, ta kinunana: “No diak koma nagaramid kadakuada kadagiti ar-aramid nga awan sabali a nakaaramid, awan koma ti basolda; ngem ita nakitada ket ginurada, saan laeng a siak, no di ket ni Amak pay.” Gapuna, kas kinuna ni Jesus, natungpal ti kasuratan: “Ginuradak nga awan ti gapuna.”

Kas immuna nga inaramidna, liniwliwa manen ni Jesus ida babaen ti panangikarina a mangipatulod ti katulongan, ti nasantuan nga espiritu, nga isut’ napigsa nga aktibo a puersa ti Dios. “Paneknekannanto ti maipapan kaniak; ket, mangpaneknekkayto met.”

Kanayonan a Pammagbaga ti Pammakada

Ni Jesus ken dagiti apostol sisasaganadan a panawan ti makingngato a siled. “Dagitoy sinaok kadakayo tapno dikay koma maitibkol,” intuloyna. Kalpasanna nangted ti napasnek a pammakdaar: “Dagiti tattao paruarendakayto kadagiti sinagoga. Kinapudnona, umay pay ti oras a siasinoman a mamapatayto kadakayo panunotennanto a mangipapaay ti sagrado a serbisio iti Dios.”

Dagiti apostol kaawatan a mariribukanda unay iti daytoy a pakdaar. Nupay immuna a kinuna ni Jesus a ti lubong guraennanto ida, saanna a direkta nga impanayag a mapapataydanto. “Ngem [daytoy] saanko nga insao kadakayo idi damo,” inlawlawag ni Jesus, “ta addaak pay idi kadakayo.” Kaskasdi, anian a nagsayaat a pinakpakaunaanna ida iti daytoy nga impormasion sakbay nga isut’ pimmanaw!

“Ngem ita,” intuloy ni Jesus, “innakon iti nangibaon kaniak, ket awan kadakayo ti mangimtuod kaniak, ‘Adino ti papanam?’” Nasapsapa iti dayta a rabii, nagimtuodda no sadino ti papananna, ngem ita napabutnganda unay iti imbagana kadakuada a gapu itoy saanda nauliten nga insaludsod daytoy. Kas kinuna ni Jesus: “Ngem agsipud ta sinaok kadakayo dagitoy, ti ladingit pinunnona ti pusoyo.” Maladingitan dagiti apostol saan laeng a gapu ta naammuanda nga agsagabadanto ti nakas-ang a pannakaidadanes ken mapapatayda no di ket gapu ta ti Apoda pumanawen kadakuada.

Gapuna inlawlawag ni Jesus: “Maipaay a pakagunggonaanyo no mapanak. Ta no diak mapan, ti katulongan dinto umay kadakayo; ngem no mapanak, ibaonkonto kadakayo.” Kas maysa a tao, mabalinan laeng ni Jesus ti addat’ maysa a lugar iti maysa a kanito, ngem inton adda idiay langit, maibaonna ti katulongan, ti nasantuan nga espiritu ti Dios, kadagiti paspasurotna sadinoman ti yanda ditoy daga. Gapuna ti ipapanaw ni Jesus makagunggonanto.

Ti nasantuan nga espiritu, kuna ni Jesus, “mangtedto iti lubong ti makaallukoy a pammaneknek maipapan iti basol ken ti kinalinteg ken ti panangukom.” Ti basol ti lubong, ti saanna a panamati iti Anak ti Dios, maibutaktakto. Mainayon pay, ti makaallukoy a pammaneknek ti kinalinteg ni Jesus maidemostranto babaen ti iyuulina ken Ama. Ken ti pannakapaay ni Satanas ken ti dakes a lubongna a mangperdi iti kinatarnaw ni Jesus isut’ makaallukoy a pammaneknek a ti agturay itoy a lubong ket naukomen a sidadagsen.

“Adda pay adu nga ibagak kadakayo,” intuloy ni Jesus, “ngem dikay mabalin nga awiten ita.” Gapuna inkari ni Jesus nga inton iparukpokna ti nasantuan nga espiritu, nga isut’ aktibo a puersa ti Dios, daytantot’ mangidalan kadakuada iti pannakaawat kadagitoy a bambanag maitunos iti abilidadda a mangtarus kadakuada.

Saan a naawatan a naan-anay dagiti apostol a ni Jesus ket matay ken agparangto kadakuada kalpasan ti panagungarna. Gapuna nagsisinnaludsodda: “Ania daytoy a kunana kadatayo, ‘Iti apagbassit pay ket didak makitan, ken, iti apagbassit manen, ket makitadakto,’ ken, ‘gapu ta mapanak ken Ama’?”

Malasin ni Jesus a kayatda ti agimtuod kenkuana, gapuna inlawlawagna: “Pudno, pudno kunak kadakayo, Agsangitkayto ket agsainnekkayto, ngem ti lubong agragsakto; naladingitkayto, ngem ti ladingityo agbalinto a rag-o.” Naladladaw iti dayta nga aldaw, iti malem, idi a napapatayen ni Jesus, nagrag-o dagiti nailubongan a papangulo ti relihion, ngem nagladingit dagiti adalan. Ti ladingitda nagbalin a rag-o, nupay kasta, idi napagungaren ni Jesus! Ket ti rag-oda nagtultuloy idi inikkanna ida ti pannakabalin idi Pentecostes tapno agbalinda kas saksina babaen ti panangiparukpokna kadakuada ti nasantuan nga espiritu ti Dios!

Iti panangiyar-arigna ti kasasaad dagiti apostol iti maysa a babai nga agpaspasikal, kuna ni Jesus: “Ti babai, no aganak, adda ladingitna, ta dimteng ti orasna.” Ngem kuna ni Jesus a ti babai dinanton malaglagip ti rigatna apaman a naipasngayen ti ubing, ket pinaregtana dagiti apostolna a kunkunana: “Ket dakay ngarud ita, adda ladingityo; ngem makitakayto manen [inton mapagungarakon] ket agragsakto ti pusoyo, ket awanto ti makaikkat kadakayo ti ragsakyo.”

Agingga itoy a kanito, dagiti apostol dida pay pulos dimmawdawat iti nagan ni Jesus. Ngem ita kunana: “Amin a dawatenyonto ken Ama iti naganko itdennanto kadakayo. . . . Ta ni met laeng Ama ayatennakayo, gapu ta dakayo inayatdak ket pinatiyo a naggapuak iti Dios. Naggapuak ken Ama ket immayak ditoy lubong. Panawak manen ti lubong ket mapanak ken Ama.”

Dagiti sao ni Jesus ket dakkel a pammaregta kadagiti apostol. “Babaen iti daytoy mamatikami a naggapuka iti Dios,” kunada. “Mamatikay aya ita?” inyimtuod ni Jesus. “Adtoy! Umay ti oras, ket dimtengen a maiwarawarakayto ket tunggal maysa mapanto iti dissona ket baybay-andakto a maymaysa.” Kasla di nakappapati, ngem napasamak daytoy sakbay a limmabas ti rabii!

“Dagitoy insaok idi kadakayo tapno adda koma talnayo kaniak.” Impatingga ni Jesus: “Ditoy lubong addanto rigat, ngem tumuredkayo! Siak pinarmekko ti lubong.” Pinarmek ni Jesus ti lubong babaen ti simamatalek a panangtungpalna ti pagayatan ti Dios agpapan pay amin a pinadpadas nga aramiden ni Satanas ken ti lubongna tapno tungdayen ti kinatarnaw ni Jesus.

Pangserra a Kararag Idiay Makingngato a Siled

Natignay gaput’ nauneg a panagayat kadagiti apostolna, ni Jesus isagsaganana ida maipaay iti asidegen nga ipapanawna. Ita, kalpasan ti nabayag a panangbagbaga ken panangliwliwana kadakuada, intangadna dagiti matana idiay langit ket immararaw ken Amana: “Padayawam ti Anakmo, tapno ti Anakmo padayawannaka koma, kas iti panangtedmo kenkuana ti pannakabalin iti amin a lasag, tapno, dagiti amin nga intedmo kenkuana, ikkanna koma ida ti biag nga agnanayon.”

Anian a makatignay a tema ti inserrek ni Jesus​—biag nga agnanayon! Gapu ta naikkan “pannakabalin iti amin a lasag,” mabalin nga ipaay ni Jesus dagiti gunggona ti daton a subbotna iti matmatay a sangatauan. Kaskasdi, mangipaay ti “biag nga agnanayon” kadagidiay laeng anamongan ni Amana. Iti panangpalawana itoy tema ti biag nga agnanayon, intuloy ni Jesus iti kararagna:

“Daytoy kaipapananna ti biag nga agnanayon, a maammuandaka koma a maymaysa a pudno a Dios, ken ni Jesu-Kristo nga imbaonmo.” Wen, ti pannakaisalakan agpannuray iti pananggun-od ti pannakaammo iti Dios ken iti Anakna. Ngem ad-adu pay ti kasapulan ngem iti basta pannakaammo.

Masapul a ti maysa a tao am-ammona ida a sisisinged, a patanoren ti mannakaawat a pannakigayyem kadakuada. Masapul a ti maysa riknaenna kas ti panagrikriknada kadagiti bambanag ken matmatanna ti bambanag kas iti panangmatmatda. Ken kangrunaanna, masapul a pagreggetan ti maysa a tao a tuladen dagiti di maartapan a kualidadda iti pannakilangenlangen kadagiti dadduma.

Sumaganad inkararag ni Jesus: “Siak indaydayawka ditoy daga, naturposko ti aramid nga intedmo nga aramidek.” Gapu ta natungpalna ti naituding kenkuana agingga itoy a punto ket agtalek iti masanguanan a panagballigina, indawatna: “Ket ita, Ama, padayawannak kenka met laeng iti dayag nga adda kaniak idi iti dennam idi awan pay ti lubong.” Wen, idawdawatna itan a maisubli iti dati a nailangitan a dayagna babaen iti panagungar.

Iti pananggupgopna ti kangrunaan a trabahona ditoy daga, kuna ni Jesus: “Impalawagko ti naganmo kadagiti tao nga intedmo kaniak itoy lubong. Kukuam ida idi ket intedmo ida kaniak, ket sinalimetmetanda ti saom.” Inusar ni Jesus ti nagan ti Dios, a Jehova, iti ministeriona ken indemostrana ti umiso a panangibalikas iti dayta, ngem ad-adu pay ti inaramidna ngem ti basta panangipakaammo iti nagan ti Dios kadagiti apostolna. Pinalawana met ti pannakaammoda ken panangipategda ken Jehova, iti personalidadna, ken kadagiti pangpanggepna.

Iti panangidayawna ken Jehova kas ti Ulona, Daydiay pagserserbianna, sipapakumbaba a binigbig ni Jesus: “Ta dagiti sasao nga intedmo kaniak intedko kadakuada, ket inawatda ket naammuandaka a pudno a naggapuak kenka kas pannakabagim, ket pinatida a sika imbaonnak.”

Kas panamaggiddiatna kadagiti paspasurotna ken iti dadduma ti sangatauan, sumaganad nga inkararag ni Jesus: “Agdawatak, saan a maipaay iti lubong, no di ket maipaay kadagidiay intedmo kaniak . . . Bayat ti kaaddak kadakuada inaywanak ida . . . , inggagak ida, ket awan kadakuada ti napukaw malaksid daydi anak ti pakadadaelan,” awan sabali, ni Judas Iscariote. Iti daytoy met la a kanito, addan ni Judas iti nakababain a rantana a mangilibak ken Jesus. Gapu itoy, di pagaammo ni Judas a tungtungpalenna ti Kasuratan.

“Ket ti lubong ginurana ida,” intuloy ni Jesus iti kararagna. “Diak dawaten nga ikkatem ida ditoy lubong, no di ket igagam koma ida iti managdakdakes. Saanda a paset ti lubong, kas kaniak a saanak a paset ti lubong.” Ti paspasurot ni Jesus addada ditoy lubong, daytoy organisado a natauan a sosiedad nga iturturayan ni Satanas, ngem naisinada ken masapul nga agtalinaedda a naisina iti dayta ken iti kinadakesna.

“Pagsantuem ida babaen ti kinapudno,” intuloy ni Jesus, “ti saom isu ti pudno.” Ditoy aw-awagan ni Jesus ti naipaltiing a Hebreo a Kasuratan, nga isut’ kanayon a nagadawanna, “ti kinapudno.” Ngem ti insurona kadagiti adalanna ken ti insuratda iti kamaudianan babaen ti paltiing nga isut’ Kristiano a Griego a Kasuratan isu pay “ti kinapudno.” Daytoy a kinapudno mapagsantona ti maysa a tao, mabalbaliwanna a naan-anay ti biagna, ken mapagbalinna a tao a naisina iti lubong.

Ita ikararagan ni Jesus “saan laeng a dagitoy, no di ket dagiti pay mamati [kenkuana] babaen iti saoda.” Ngarud ikarkararagan ni Jesus dagidiay agbalinto a napulotan a paspasurotna ken dagiti dadduma nga adalanna iti masanguanan a maurnongto pay kas “maymaysa nga arban.” Aniat’ indawatna nga agpaay kadagitoy?

“Tapno isuda amin agmaymaysada koma, a kas met sika Ama, kaniak, ket siak kenka, . . . tapno agmaymaysada koma, a kas met koma kadata nga agmaymaysa.” Ni Jesus ken ni Amana saanda a literal a maymaysa a persona, no di ket agtunosda iti amin a bambanag. Ikarkararag ni Jesus a dagiti paspasurotna tagiragsakenda koma daytoy met laeng a panagmaymaysa tapno “ti lubong maammuanna koma a sika imbaonnak ket inayatmo ida a kas met iti panagayatmo kaniak.”

Maipaay kadagidiay agbalinto a napulotan a paspasurotna, agkiddaw itan ni Jesus iti nailangitan nga Amana. Maipaay iti ania? “A no adino ti yanko, addada met koma a maikuyog kaniak, tapno makitada ti dayagko nga intedmo kaniak, ta inayatnakon idi saan pay a nabangon ti lubong,” a kayatna a sawen, sakbay ti panangiyinaw da Adan ken Eva iti anakda. Nabayagen sakbay dayta, inayaten ti Dios ti bugbugtong nga Anakna, a nagbalin a Jesu-Kristo.

Iti panangserrana ti kararagna, impaganetget manen ni Jesus: “Ket impakaammok kadakuada ti naganmo ket ipakaammokto, tapno ti ayat a panangayatmo kaniak adda koma kadakuada ket siak kadakuada.” Kadagiti apostol, ti panangammo iti nagan ti Dios ramanenna ti personal a pannakaammoda ti ayat ti Dios. Juan 14:1–​17:26; 13:27, 35, 36; 10:16; Lucas 22:3, 4; Exodo 24:10; 1 Ar-ari 19:9-13; Isaias 6:1-5; Galacia 6:16; Salmo 35:19; 69:4; Proverbio 8:22, 30.

▪ Sadinot’ papanan ni Jesus, ket ania a sungbat ti inawat ni Tomas maipapan iti dalan nga agturong sadiay?

▪ Babaen iti panagdawatna, aniat’ kaawatan a kayat ni Felipe nga ipaay ni Jesus?

▪ Apay a daydiay nakakita ken Jesus nakitana metten ti Ama?

▪ Kasano a dakdakkelto ti maaramidan dagiti pasurot ni Jesus ngem iti naaramidanna?

▪ Iti ania a kaipapanan a ni Satanas awan pannakatengngelna ken Jesus?

▪ Kaano nga immula ni Jehova ti simboliko nga ubas, ket kaano ken kasano a dadduma agbalindanto a paset ti ubas?

▪ Inton agangay, manonto ti agbalin a santak ti simboliko nga ubas?

▪ Ania a bunga ti tarigagayan ti Dios manipud kadagiti santak?

▪ Kasanot’ panagbalintay a pagayam ni Jesus?

▪ Apay a ti lubong guraenna dagiti paspasurot ni Jesus?

▪ Ania a pakdaar ni Jesus ti nangriribuk kadagiti apostolna?

▪ Apay a di naisaludsod dagiti apostol ni Jesus no sadino ti papananna?

▪ Aniat’ nangnangruna a di maawatan dagiti apostol?

▪ Kasanot’ panangilawlawag ni Jesus a ti kasasaad dagiti apostol agbaliwto manipud ladingit nga agturong iti rag-o?

▪ Aniat’ kuna ni Jesus nga aramidento dagiti apostolna iti mabiit?

▪ Kasanot’ panangparmek ni Jesus iti lubong?

▪ Iti ania a kaipapanan a ni Jesus naikkan “pannakabalin iti amin a lasag”?

▪ Aniat’ kayatna a sawen ti pananggun-od ti pannakaammo iti Dios ken ti Anakna?

▪ Kadagiti ania a pamay-an nga impakaammo ni Jesus ti nagan ti Dios?

▪ Ania “ti kinapudno,” ken kasano a ‘pagsantuenna’ ti maysa a Kristiano?

▪ Kasano a ti Dios, ti Anakna, ken amin a pudno a managdaydayaw maymaysada?

▪ Kaano ‘ti pannakabangon ti lubong’?