Kapitulo Dos

Ama ken Dagiti Rebelioso nga Annakna

Isaias 1:2-9

1, 2. Ilawlawagyo no kasano a naaddaan ni Jehova kadagiti rebelioso nga annak.

TINARIPATONA a naimbag dagiti annakna, a kas iti aramiden ti siasinoman a naayat a naganak. Iti las-ud ti adu a tawen, siniguradona nga addaanda iti taraon, kawes, ken pagtaengan. Dinisiplinana ida no kasapulan. Ngem pulos a saan a nalabes ti pannakadusada; kanayon a naipakat dayta “a kas maiparbeng.” (Jeremias 30:11) Mailadawantay ngarud ti saem a marikna daytoy naayat nga ama idi kunana: “Nangpatanor ken nangpadakkelak iti annak, ngem immalsada a mismo kaniak.”​—Isaias 1:2b.

² Dagiti umili ti Juda ti nadakamat ditoy a rebelioso nga annak, ket ni Jehova a Dios ti naladingit nga ama. Anian a nakalkaldaang! Tinaripato ni Jehova dagiti taga Juda ken intal-ona ida iti natan-ok a saad iti tengnga dagiti nasion. Idi agangay, impalagipna kadakuada babaen ken mammadto nga Ezequiel: “Kinawesanka met kadagiti nabordaan nga aramid, sinapatosanka iti lalat ti foca, ket binariksanka iti nalapat a lienso, ket inabbonganka iti seda.” (Ezequiel 16:10) Ngem, kaaduanna, saan nga impateg dagiti umili ti Juda ti inaramid ni Jehova para kadakuada. Imbes ketdi, simmukirda, wenno immalsada.

3. Apay nga inawagan ni Jehova ti langlangit ken ti daga a mangsaksi iti iyaalsa ti Juda?

³ Umiso unay ti panangirugi ni Jehova iti sasaona kadagiti rebelioso nga annakna a kastoy: “Dumngegkayo, O langlangit,  ket umimdengka, O daga, ta ni Jehova a mismo nagsao.” (Isaias 1:2a) Sinigsiglo kasakbayanna, kayariganna, nangngeg ti langlangit ken ti daga nga immawat dagiti Israelita kadagiti nabatad a pakdaar maipapan kadagiti ibunga ti kinasukir. Kinuna ni Moises: “Awagak ti langit ken ti daga a saksi a maikaniwas kadakayo ita nga aldaw, a madaras a mapukawkayto a matalipupos iti daga a pagturonganyo nga agballasiw iti Jordan tapno tagikuaenyo.” (Deuteronomio 4:26) Ita, iti kaaldawan ni Isaias, awagan ni Jehova dagiti di makita a langlangit ken ti makita a daga a mangsaksi iti iyaalsa ti Juda.

4. Kasano nga impabigbig ni Jehova ti bagina iti Juda?

⁴ Masapul ti direkta a panangtaming gapu iti kinagrabe ti situasion. Ngem uray no kasta ti kinakaro ti sirkumstansia, nakaskasdaaw​—ken makaparagsak​—ta impabigbig ni Jehova ti bagina iti Juda a kas naayat a naganak imbes nga agtagikua laeng a nanggatang kadakuada. Kayariganna, agpakpakaasi ni Jehova iti ilina nga usigenda ti banag sigun iti panangmatmat ti maysa nga ama nga agladladingit gapu kadagiti nasukir nga annakna. Nalabit narikna pay a personal ti dadduma a nagannak idiay Juda ti kasta a kasasaad ket natignayda iti dayta a panangyasping. Aniaman ti kasasaad, irugin ni Jehova ti panangbabalawna iti Juda.

Nanaknakem Pay Dagiti Animal

5. Maisupadi iti Israel, kasano nga ipakpakita ti toro ken ti asno ti kinamatalekda?

⁵ Kunaen ni Jehova babaen ken Isaias: “Ti maysa a toro ammona unay ti nanggatang kenkuana, ket ti asno ammona unay ti pagikulluongan ti makinkukua kenkuana; ti Israel a mismo saanna a naammuan, ti bukodko nga ili saan a nagtignay a  buyogen ti pannakaawat.” (Isaias 1:3) * Dagiti toro ken asno ket animal a pagtalon a pamiliar kadagiti taga Makintengnga a Daya. Wen, bigbigen dagiti taga Juda nga uray dagitoy nanumo nga animal ket mangipakpakitada iti kinamatalek, nga ammoda unay nga adda apo a makinkukua kadakuada. Maipapan iti daytoy, usigenyo ti nasaksian ti maysa a managsirarak iti Biblia idi sumipngeten iti maysa a siudad idiay Makintengnga a Daya: “Agsisina laengen dagiti pangen apaman nga addadan iti uneg ti bakud. Kabesado unay ti tunggal baka ti makinkukua kenkuana, ken ti dalan nga agturong iti balayna, ket di pulos mariro iti apagkanito kadagidiay makatikaw nga akikid ken agkillokillo a pasilio. No maipapan iti asno, agturong a diretso iti ruangan, agingga iti ‘kulluong ni apona.’”

6. Kasano a di nagtignay dagiti umili ti Juda a buyogen ti pannakaawat?

⁶ Yantangay sigurado a gagangay ti kakasta nga eksena idi kaaldawan ni Isaias, nabatad ti punto ti mensahe ni Jehova: No ti maysa nga awan nakemna nga animal ket mabigbigna pay ti apona ken ti mismo a kulluongna, kasano a maikalintegan dagiti umili ti Juda no apay a pinanawanda ni Jehova? Kinapudnona, “saan[da] a nagtignay a buyogen ti pannakaawat.” Kasla pulos a dida ammo nga agpannuray ken Jehova ti kinasaliwanwanda ken ti mismo a kaaddada. Talaga a naipakita ti kinamanangngaasi ni Jehova tangay inawaganna pay la dagiti taga Juda a “bukodko nga ili”!

7. Ania ti sumagmamano a pamay-an tapno maipakitatayo nga ap-apresiarentay dagiti probision ni Jehova?

⁷ Ditay pulos kayat ti agtignay nga awanan pannakaawat babaen ti di panangapresiar kadagiti amin a naaramidan ni Jehova kadatayo! Imbes ketdi, tuladentay koma ni salmista David a nagkuna: “Agyamanakto ken Jehova iti amin toy pusok; iparangkonto amin dagiti nakaskasdaaw nga ar-aramidmo.” (Salmo 9:1) Maparegtatayo iti daytoy a banag no patinayon a gun-odentayo ti pannakaammo ken Jehova, ta kunaen ti Biblia  a “ti pannakaammo iti Santo isu ti pannakaawat.” (Proverbio 9:10) Ti inaldaw a panangmennamenna kadagiti pamendision ni Jehova tulongannatayo nga agbalin a managyaman ken di mangbarengbareng iti nailangitan nga Amatayo. (Colosas 3:15) “Siasinoman a mangisagut iti daton ti panagyaman padayawannak,” kuna ni Jehova, “ket daydiay manarimaan iti dalanna iparangkonto kenkuana ti panangisalakan ti Dios.”​—Salmo 50:23.

Nakaro a Pananginsulto iti “Daydiay Santo ti Israel”

8. Apay a maawagan dagiti umili ti Juda a “managbasol a nasion”?

⁸ Ituloy ni Isaias ti mensahena iti nasion ti Juda babaen ti nabileg a sasao: “Ay-ay pay ti managbasol a nasion, ti ili nga aduan biddut, maysa a bin-i nga agar-aramid iti dakes, makadadael nga annak! Pinanawanda ni Jehova, saanda a rinaem Daydiay Santo ti Israel, nagsanudda a pimmanaw.” (Isaias 1:4) Mabalin a maurnong dagiti dakes nga aramid agingga nga agbalinda a kasla makapadagsen nga awit. Dineskribir ni Jehova a “nakaro unay” ti basbasol ti Sodoma ken Gomorra idi tiempo ni Abraham. (Genesis 18:20) Nabatad nga umasping itan dagiti umili ti Juda, ta kuna ni Isaias nga ‘aduanda ti biddut.’ Mainayon pay, inawaganna ida “a bin-i nga agar-aramid iti dakes, makadadael nga annak.” Wen, dagiti taga Juda umaspingda kadagiti annak a delingkuente. “Nagsanudda a pimmanaw,” wenno sigun iti New Revised Standard Version, “naan-anay[da] a naisina” iti Amada.

9. Ania ti kaipapanan ti sasao a “Daydiay Santo ti Israel”?

⁹ Gapu iti kinasukirda, nakaro ti di panangraem dagiti umili ti Juda iti “Daydiay Santo ti Israel.” Ania ti kaipapanan daytoy a sasao, a 25 a daras a nagparang iti libro ni Isaias? Ti panagsanto kaipapananna ti panagbalin a nadalus ken nasin-aw. Ni Jehova ti kasasantuan a persona. (Apocalipsis 4:8) Maipalagip daytoy a kinapudno kadagiti Israelita tunggal makitada ti sasao a naikitikit iti sumilsileng a balitok a plata iti turbante ti nangato a padi: “Ti kinasanto kukua ni Jehova.” (Exodo 39:30, NW) Gapuna, babaen ti panangtukoyna ken Jehova a “Daydiay Santo ti  Israel,” ipaganetget ni Isaias ti kinadagsen ti basol ti Juda. Ania ketdin ta direkta a salsalungasingen dagitoy a rebelde ti bilin a naited kadagiti ammada: “Santipikarenyo dagiti bagbagiyo, ket agsantokayo; ta siak santoak”!​—Levitico 11:44.

10. Kasanotay a maliklikan ti di panagraem iti “Daydiay Santo ti Israel”?

¹⁰ Masapul nga ikagumaan dagiti Kristiano itatta a liklikan ti ulidan ti Juda a di panangraem iti “Daydiay Santo ti Israel.” Masapul a tuladenda ti kinasanto ni Jehova. (1 Pedro 1:15, 16) Ket masapul a ‘guraenda ti dakes.’ (Salmo 97:10) Dagiti narugit nga aramid a kas iti seksual nga imoralidad, idolatria, panagtakaw, ken panagbartek mabalin a tulawanda ti kongregasion Kristiano. Gapuna, mailaksid iti kongregasion dagidiay di agsardeng nga agar-aramid iti kakasta. Inton agangay, dagidiay di agbabawi a sumurot iti dana ti kinarugit didanto masagrap dagiti bendision nga iyeg ti gobierno ti Pagarian ti Dios. Kinapudnona, amin dagita a nadangkes nga aramid ket nakaro a pananginsulto iti “Daydiay Santo ti Israel.”​—Roma 1:26, 27; 1 Corinto 5:6-11; 6:9, 10.

Masakit Manipud Ulo Agingga iti Saka

11, 12. (a) Deskribirenyo ti dakes a kasasaad ti Juda. (b) Apay a saan a rumbeng a maasiantay iti Juda?

¹¹ Sumaruno nga ikagumaan ni Isaias ti makirinnason kadagiti umili ti Juda babaen ti panangipakitana kadakuada iti masaksakit a kasasaadda. Kunana: “Sadino pay ti pakakabilanyonto iti ad-adda pay, ta mangnayonkayo pay ti iyaalsa?” Kayariganna, damdamagen ni Isaias kadakuada: ‘Saan kadi pay nga umdas ti panagsagabayo? Apay a nayonanyo pay ti rigatyo babaen ti panagtultuloyyo nga umalsa?’ Ituloy ni Isaias: “Ti intero nga ulo masaksakit ti kasasaadna, ket ti intero a puso nakapsut. Manipud iti dapan ti saka agingga a mismo iti ulo awan nasalun-at a paset iti dayta.” (Isaias 1:5, 6a) Nakaap-aprang ti kasasaad ti Juda ken masaksakit ​—masakit iti naespirituan manipud ulo agingga iti saka. Talaga a nakalkaldaang a kasasaad!

¹² Rumbeng aya a maasiantay iti Juda? Saan! Napakdaaran  a naimbag ti intero a nasion ti Israel sinigsiglo kasakbayanna maipapan iti dusa ti kinasukir. Kastoy ti paset ti naibaga kadakuada: “Ni Jehova kabilennakanto kadagiti tumtumeng, ken iti saksaka iti naut-ot a busali, a saan a maagasan, manipud iti dapan ta sakam inggana iti tuktok ta ulom.” (Deuteronomio 28:35) Iti simboliko a wagas, sagsagabaen itan ti Juda dagitoy a bunga ti kinasubegna. Ket naliklikan koma amin dagitoy no la ket ta nagtulnog dagiti umili ti Juda ken ni Jehova.

13, 14. (a) Aniada a pannakadangran ti napasaran ti Juda? (b) Gapu iti panagsagaba ti Juda, natignay kadi a mangamiris manen iti kinarebeliosona?

¹³ Ituloy a deskribiren ni Isaias ti nakapimpiman a kasasaad ti Juda: “Sugsugat ken dundunor ken sadiwa a sapsaplit​—saan ida a napespes wenno nabedbedan, awan met panangpalamuyot babaen iti lana.” (Isaias 1:6b) Dinakamat ditoy ti mammadto ti tallo a kita ti pannakadangran: sugsugat (kas kadagidiay gapuanan ti kampilan wenno imuko), dundunor (dagiti batlag a gapuanan ti panangablat), ken sadiwa a sapsaplit (dagiti nabiit pay ken nakanganga a sugat a kasla saanen nga umimbag). Ti nailadawan ditoy ket maysa a tao a naglasat iti amin a kita ti nakaro a pammarigat, nga awan paset ti bagina a di nadangran. Pudno a nakalkaldaang ti kasasaad ti Juda.

¹⁴ Natignay kadi ti Juda nga agsubli ken Jehova gapu iti nakapimpiman a kasasaadna? Saan! Ti Juda ket kas iti rebelde a nadeskribir iti Proverbio 29:1: “Ti tao nga idinto a masansan a matubngar ipatangkenna ti teltelna maklaatto a madadael, ket dayta awan ti pamuspusanen.” Kasla imposiblen a maagasan dayta a nasion. Kas iti kuna ni Isaias, dagiti sugatna “saan ida a napespes wenno nabedbedan, awan met panangpalamuyot babaen iti lana.” * Bale mayasping ti Juda iti nakanganga, di nabedbedan, nagramaramen a sugat.

15. Kasanotay a masalakniban ti bagitayo iti naespirituan a panagsakit?

 ¹⁵ Kas leksion a maadaltayo iti napasaran ti Juda, agaluadtay koma iti naespirituan a sakit. Kas iti pisikal a sakit, mabalin nga apektaranna ti asinoman kadatayo. Kinapudnona, asino kadatayo ti di makarikna kadagiti nainlasagan a tarigagay? Mabalin a rumamut iti pusotayo ti kinaagum ken ti panagtarigagay iti aglablabes a ragragsak. Gapuna, masapul a sanayentay ti bagitayo a ‘marurod iti nadangkes’ ken ‘kumpet iti naimbag.’ (Roma 12:9) Nasken met a patanorentayo dagiti bunga ti espiritu ti Dios iti inaldaw a panagbiagtayo. (Galacia 5:22, 23) No aramidentay ti kasta, maliklikantayto ti kasasaad a nakadidigraan ti Juda​—ti naespirituan a panagsakitna manipud ulo agingga iti saka.

Nalangalang a Daga

16. (a) Kasano ti panangiladawan ni Isaias iti kasasaad ti daga ti Juda? (b) Apay a kunaen dagiti dadduma a nalabit nayebkas dagitoy a sasao kabayatan ti panagturay ni Acaz, ngem kasanotay a tarusan dagita?

¹⁶ Panawanen ni Isaias ti medikal a panangyaspingna ket isarunona ti kasasaad ti daga ti Juda. Kayariganna mingmingminganna ti tanap a binegbeg ti gubat: “Ti dagayo langalang, dagiti siudadyo napuoran iti apuy; ti dagayo​—iti sanguananyo a mismo ib-ibusen dagiti ganggannaet, ket ti panaglangalang kas iti panangduprak dagiti ganggannaet.” (Isaias 1:7) Ibaga dagiti dadduma nga eskolar a nupay agparang dagitoy a sasao iti rugrugi ti libro ni Isaias, nalabit nayebkas dagita iti naud-udi a paset ti trabaho ti mammadto, nalabit kabayatan ti panagturay ni nadangkes nga Ari Acaz. Kunada a nasaliwanwan unay daydi turay ni Ozias ket di maikanatad ti kasta a nakalkaldaang a panangiladawan. Pudno, saan a maipasigurado no ti libro ni Isaias ket naurnos sigun iti panagsasaganad dagiti pasamak. Nupay kasta, nalabit naimpadtuan ti sasao ni Isaias maipapan iti panaglangalang. Idi sinaona ti adda iti ngato, nalabit us-usaren ni Isaias ti wagas a naaramat iti sabsabali pay a paset ti Biblia​—ti panangdeskribir iti pasamak iti masanguanan  a kasla napasamaken, iti kasta ipaganetgetna a sierto a matungpal ti padto.​—Idiligyo ti Apocalipsis 11:15.

17. Apay a saan koma a pagsiddaawan dagiti umili ti Juda ti naimpadtuan a pannakadeskribir ti panaglangalang?

¹⁷ Aniaman ti kaso, saan koma a pagsiddaawan daytoy nasubeg ken nasukir nga ili ti naimpadtuan a pannakadeskribir ti panaglangalang ti Juda. Pinakdaaran ni Jehova ida sinigsiglo kasakbayanna no ania ti mapasamak no agrebeldeda. Kinunana: “Paglangalangekto ti daga; ket dagiti kabusoryo nga agnaed kenkuana pagsidsiddaawandanto. Ket iwaraswaraskayto kadagiti sabsabali a nasion, ket asutekto ti kampilan iti likudanyo: ket iti dagayo awanto ti matagtagitao, ket dagiti iliyo walangwalangdanto.”​—Levitico 26:32, 33; 1 Ar-ari 9:6-8.

18-20. Kaano a natungpal ti sasao ti Isaias 1:7, 8, ket kasano a ‘nangibati [ni Jehova] iti sumagmamano’ iti daytoy a gundaway?

¹⁸ Nabatad a natungpal ti sasao ti Isaias 1:7, 8 kadagidi iraraut ti Asiria a nagresulta iti pannakadadael ti Israel ken ti nasaknap a pannakadadael ken panagsagaba iti Juda. (2 Ar-ari 17:5, 18; 18:11, 13; 2 Cronicas 29:8, 9) Nupay kasta, saan a namimpinsan a naikisap ti Juda. Kuna ni Isaias: “Ti anak a babai ti Sion napanawanen a kas iti abong-abong iti kaubasan, kas iti pagsiputan a kalapaw iti talon dagiti pipino, kas iti siudad a nabangenan.”​—Isaias 1:8.

¹⁹ Nupay nakaro ti pannakaduprak, agtalinaedto a sitatakder “ti anak a babai ti Sion,” ti Jerusalem. Ngem agparangto a nalaka a rauten​—kas ti sapaw iti kaubasan wenno ti abong-abong ti agbambantay iti talon dagiti pipino. Iti panagpasiarna idiay Nilo, naipalagip ti sasao ni Isaias iti maysa nga eskolar idi maika-19 a siglo idi nakitana dagiti umarngi nga abong-abong, a dineskribirna a kas “nasaysayaat la bassit ngem ti alad a mangsaripda iti amian.” No malpasen ti panagani idiay Juda, baybay-andan a marakrak ken marpuog dagitoy nga abong-abong. Kaskasdi, nupay agparang a kasla nakakapkapuy ti Jerusalem iti imatang ti manangparmek a buyot ti Asiria, makalasatto.

 ²⁰ Ingngudo ni Isaias daytoy naimpadtuan a balikas: “Malaksid no ni Jehova ti buybuyot nangibati a mismo kadatayo iti sumagmamano laeng a nakalasat, nagbalintayo koma a kas iti Sodoma, immarngitayo koma iti Gomorra a mismo.” (Isaias 1:9) * Iti kamaudiananna, tulonganto ni Jehova ti Juda a maibusor iti puersa ti Asiria. Saan a kas iti Sodoma ken Gomorra, saanto a maikisap ti Juda. Makalasatto.

21. Kalpasan a dinadael ti Babilonia ti Jerusalem, apay a ‘nangibati [ni Jehova] iti sumagmamano’?

²¹ Nasurok a 100 a tawen kalpasanna, adda manen pagam-amkan ti Juda. Saan a nakasursuro dagiti umili iti disiplina a  napasaranda babaen iti Asiria. “Isuda rinabrabakda dagiti binaon ti Dios, ket inumsida dagiti saona ket inuyawda dagiti mammadtona.” Kas nagbanaganna, “simged ti pungtot ni Jehova a maibusor iti ilina inggana iti awanen idi ti pamuspusan.” (2 Cronicas 36:16) Pinarmek ni Nabucodonosor nga ari ti Babilonia ti Juda, ket iti daytoy a tiempo, awanen ti nabati “a kas iti abong-abong iti kaubasan.” Nadadael uray ti Jerusalem. (2 Cronicas 36:17-21) Kaskasdi, ‘nangibati [ni Jehova] iti sumagmamano.’ Nupay nagibtur ti Juda iti 70 a tawen a pannakaidestiero, sinigurado ni Jehova ti panagpatpatuloy ti nasion ken nangnangruna ti linea ni David, a pagtaudan ti naikari a Mesias.

22, 23. Idi umuna a siglo, apay a ‘nangibati [ni Jehova] iti sumagmamano’?

²² Idi umuna a siglo, napasaran ti Israel ti ultimo a krisisna kas ili a naitulag iti Dios. Idi inyam-ammo ni Jesus ti bagina  kas ti naikari a Mesias, saan nga inawat dagiti umili, ket nagbanaganna, inlaksid ida ni Jehova. (Mateo 21:43; 23:37-39; Juan 1:11) Daytoy kadi ti nagpatinggaan ti kaadda ti naisangsangayan a nasion ni Jehova ditoy daga? Saan. Impakita ni apostol Pablo nga adda pay sabali a kaitungpalan ti Isaias 1:9. Babaen ti panagadawna iti bersion a Septuagint, insuratna: “Kas nasaksakbay a kinuna ni Isaias: ‘Malaksid no ni Jehova dagiti buybuyot inteddaannatayo iti maysa a bin-i, nagbalintayo koma a kas iti Sodoma, ket naaramidtayo koma a kas iti Gomorra.’”​—Roma 9:29.

²³ Dagiti nakalasat iti dayta a gundaway isu dagiti napulotan a Kristiano, a namati ken Jesu-Kristo. Immuna kadagitoy dagidi manamati a Judio. Idi agangay, nakitimpuyog kadakuada dagiti manamati a Gentil. Isuda ti sangsangkamaysa a nangbukel iti baro nga Israel, ti “Israel ti Dios.” (Galacia 6:16; Roma 2:29) Nalasat daytoy a “bin-i” ti pannakadadael ti Judio a sistema ti bambanag idi 70 K.P. Kinapudnona, adda pay laeng ti “Israel ti Dios” agingga iti kaaldawantayo. Nakitimpuyog itan kadakuada ti minilion a manamati nga indibidual kadagiti nasion, nga isuda ti mangbukel iti “dakkel a bunggoy, nga awan ti tao a makabael a mangbilang, manipud kadagiti isuamin a nasion ken kadagiti tribu ken kadagiti il-ili ken kadagiti pagsasao.”​—Apocalipsis 7:9.

24. Aniat’ rumbeng nga imutektekan ti isuamin no tarigagayanda ti makalasat iti kakaruan a krisis ti sangatauan?

²⁴ Din agbayag, sanguenen daytoy a lubong ti gubat ti Armagedon. (Apocalipsis 16:14, 16) Nupay dakdakkelto daytoy a krisis ngem ti iraraut ti Asiria man wenno ti Babilonia iti Juda, ken dakdakkelto pay ngem ti panangrebbek ti Roma iti Judea idi 70 K.P., addanto dagiti makalasat. (Apocalipsis 7:14) No kasta, nasken nga isuamin a tattao imutektekanda koma a siaannad ti sasao ni Isaias iti Juda! Nakatulong dagita iti pannakaispal dagiti matalek a tattao idi un-unana. Ket makatulong met dagita iti pannakaispal dagiti manamati iti kaaldawantayo.

[Footnotes]

[Salsaludsod]

[Ladawan iti panid 20]

Saan a kas iti Sodoma ken Gomorra, saanto nga agnanayon ti pannakalangalang ti Juda