Kapitulo Siete

Asi Pay ti Di Matalek a Kaubasan!

Isaias 5:1-30

1, 2. Ania ti imula ‘daydiay dungdungnguen,’ ngem kasano a napaneknekan a makapaupay dayta?

“NO ITI napalaus nga imnas ti lenguahe ken mangnibinibi a laing iti epektibo a komunikasion, gistay awan umartap iti daytoy a pangngarig.” Kasta ti kinuna ti maysa a komentarista iti Biblia idi tinukoyna dagiti panglukat a bersikulo ti Isaias kapitulo 5. Ti sasao ni Isaias ket saan laeng a gapuanan ti nakasaysayaat nga arte no di ket deskribirenna ti makatukay-rikna a ladawan ti naayat a panangaywan ni Jehova iti ilina. Maigiddato iti dayta, pakdaarannatay dagitoy a sasao kadagiti bambanag a karurodna.

² Mangrugi ti pangngarig ni Isaias: “Bay-anyo a kantaak daydiay dungdungnguek, pangngaasiyo, iti maysa a kanta maipapan iti ay-ayatek mainaig iti kaubasanna. Daydiay dungdungnguek adda kaubasan a natagikuana iti nabunga a bakras ti turod. Ket kinalina dayta ken inikkatanna iti batbato ken minulaanna iti napili a nalabaga nga ubas, ket nangibangon iti torre iti tengngana. Ket adda met pagpespesan iti ubas a kinutkotna iti dayta. Ket isu nangin-inanama a mangpataud dayta kadagiti ubas, ngem nagin-inut a nangpataud kadagiti atap nga ubas.”​—Isaias 5:1, 2; idiligyo ti Marcos 12:1.

Pannakataripato ti Kaubasan

3, 4. Ania a naayat a panangtaripato ti naipaay iti kaubasan?

³ Literal man a kinanta ni Isaias daytoy a pangngarig kadagiti dumdumngeg kenkuana wenno saan, sigurado a maallukoyna  ti atensionda. Nalabit pagaammo ti kaaduan ti trabaho a panagmula iti kaubasan, ket nabiag ken realistiko ti panangdeskribir ni Isaias. Kas kadagiti agmulmula iti ubas itatta, saan a bukel ti ubas ti imula ti makinkukua iti kaubasan, no di ket ti “napili,” wenno de kalidad, “nalabaga nga ubas”​—santak wenno sagibsib a nagtaud iti sabali nga ubas. Maikanatad nga isaadna daytoy a kaubasan “iti nabunga a bakras ti turod,” a sadiay nasayaat ti panagrukbos ti kaubasan.

⁴ Nasken ti adu a panagbannog tapno nabunga ti kaubasan. Deskribiren ni Isaias ti makinkukua a ‘kalkalienna ti daga ken ik-ikkatenna ti batbato’​—makabannog, makapaksuy a trabaho! Nalabit usarenna dagidiay daddadakkel a batbato a ‘pagibangon iti torre.’ Idi un-unana, dagiti kakasta a torre ti pagwanawanan dagiti agbantay kadagiti mula tapno di matakaw ken saan a perdien dagiti animal. * Kasta met, mangbangon iti kinabite a pader a manglinia kadagiti natukan-tukad a talon ti kaubasan. (Isaias 5:5) Masansan a maaramid idi ti kastoy tapno di mayanud dagiti nadam-eg a makinrabaw a daga.

5. Ania ti maikanatad a namnamaen ti makinkukua manipud iti kaubasanna, ngem ania ti naalana?

⁵ Gapu ta nagrigrigatanna a sinalakniban ti kaubasanna, natural a mangnamnama ti makinkukua nga agbunganto dayta. Yantangay namnamaenna daytoy, mangkutkot iti pagpespesan iti ubas. Ngem agapit ngata a kas iti namnamaenna? Saan, ti kaubasan ket mangpataud kadagiti atap nga ubas.

Ti Kaubasan ken ti Makinkukua

6, 7. (a) Siasino ti makinkukua iti kaubasan, ket ania ti kaubasan? (b) Ania a pannakaukom ti kiddawen ti makinkukua?

⁶ Siasino ti makinkukua, ket ania ti kaubasan? Sungbatan ti makinkukua ti kaubasan dagitoy a saludsod babaen ti panagsaona  a mismo: “Ita, O dakayo nga agnanaed iti Jerusalem ken dakayo a lallaki ti Juda, pangngaasiyo ta mangukomkayo iti nagbaetak ken ti kaubasak. Ania pay ti aramidek iti kaubasak a saanko a naaramid iti dayta? Apay a ninamnamak a mangpataud dayta kadagiti ubas, ngem nagin-inut a nangpataud kadagiti atap nga ubas? Ket ita, pangngaasiyo, ipakaammok koma kadakayo no ania ti aramidek iti kaubasak: Maikkatto ti aladna a mulmula, ket masapul a maikeddeng dayta iti pannakapuor. Masapul a marebba ti paderna a bato, ket maikeddengto dayta nga agpaay a lugar a pagipayatpayatan.”​—Isaias 5:3-5.

⁷ Wen, ni Jehova ti makinkukua iti kaubasan, ket kayariganna simmango a mismo iti korte, a kiddawenna ti  pannakaukom ti kaso a nakainaiganna ken ti makapaupay a kaubasanna. Ania ngarud ti kaubasan? Ilawlawag ti makinkukua: “Ti kaubasan ni Jehova ti buybuyot isu ti balay ti Israel, ket dagiti lallaki ti Juda isuda ti talon a pagay-ayatanna idi.”​—Isaias 5:7a.

8. Aniat’ naisangsangayan iti panangawag ni Isaias ken Jehova nga “ay-ayatek”?

⁸ Awagan ni Isaias ni Jehova, ti makinkukua iti kaubasan, nga “ay-ayatek.” (Isaias 5:1) Maawagan ni Isaias ti Dios iti kasta a nadungngo a wagas gapu laeng ta nadekket ti relasionna Kenkuana. (Idiligyo ti Job 29:4; Salmo 25:14.) Nupay kasta, ti ayat ti mammadto iti Dios ket saan a mayasping iti nakaro nga ayat ti Dios nga impakitana iti “kaubasanna”​—ti nasion nga ‘immulana.’​—Idiligyo ti Exodo 15:17; Salmo 80:8, 9.

9. Kasano a tinaripato ni Jehova ti nasionna a kas iti maipatpateg a kaubasan?

⁹ “Immula” ni Jehova ti nasionna iti daga ti Canaan ket intedna kadakuada dagiti linteg ken reglamentona, a nagserbi kas pader a mangsalaknib kadakuada tapno saan a mulitan dagiti sabsabali a nasion. (Exodo 19:5, 6; Salmo 147:19, 20; Efeso 2:14) Maysa pay, inikkan ni Jehova ida iti uk-ukom, papadi, ken mammadto a mangisuro kadakuada. (2 Ar-ari 17:13; Malakias 2:7; Aramid 13:20) Idi agpegpeggad ti Israel gapu iti panangraut dagiti kabusor, nangibangon ni Jehova kadagiti mangisalakan. (Hebreo 11:32, 33) Adda rason nga iyimtuod ni Jehova: “Ania pay ti aramidek iti kaubasak a saanko a naaramid iti dayta?”

Panangilasin iti Kaubasan ti Dios Itatta

10. Ania a pangngarig ti inted ni Jesus maipapan iti kaubasan?

¹⁰ Mabalin a pampanunoten ni Jesus ti sasao ni Isaias idi dinakamatna ti pangngarig dagiti manangpapatay nga agtaltalon: “Adda idi maysa a tao, maysa a bumalay, a nagmula iti kaubasan ket nangikabil iti alad iti aglikmut dayta ken nagkali iti maysa a pagpespesan iti ubas iti dayta ket nangpatakder iti maysa  a torre, ket impaabangna kadagiti agtaltalon, ket nagdaliasat iti sabali a daga.” Nakalkaldaang ta ginuliban dagiti agtaltalon ti makinkukua iti kaubasan, a pinapatayda pay ti anakna. Intuloy nga impakita ni Jesus a saan laeng a ti literal nga Israel ti nairaman iti daytoy a pangngarig idi kinunana: “Ti pagarian ti Dios maikkatto kadakayo [nainlasagan nga Israel] ket maited iti maysa a nasion a mangpatpataud kadagiti bungana.”​—Mateo 21:33-41, 43.

11. Ania a naespirituan a kaubasan ti addan idi umuna a siglo, ngem ania ti napasamak kalpasan ti ipapatay dagiti apostol?

¹¹ Dayta a baro a “nasion” ket isu ti “Israel ti Dios”​—naespirituan a nasion dagiti napulotan a Kristiano nga agdagup iti 144,000. (Galacia 6:16; 1 Pedro 2:9, 10; Apocalipsis 7:3, 4) Inyasping ni Jesus dagitoy nga adalan kadagiti “sanga” iti “pudno a puon ti ubas,” kayatna a sawen, isu a mismo. Natural, manamnama nga agbunga dagitoy a sanga. (Juan 15:1-5) Masapul nga iparangarangda dagiti galad nga umasping kadagiti galad ni Kristo ken makiramanda iti trabaho a panangikasaba iti “daytoy naimbag a damag ti Pagarian.” (Mateo 24:14; Galacia 5:22, 23) Ngem sipud pay idi natay dagiti sangapulo ket dua nga apostol, kaaduan kadagidiay agkunkuna a sangsanga “ti pudno a puon ti ubas” ket napaneknekan a bugos​—a nangpataudda kadagiti atap nga ubas imbes a nasayaat a bungbunga.​—Mateo 13:24-30, 38, 39.

12. Kasano a ti sasao ni Isaias kondenarenna ti Kakristianuan, ket ania a leksion ti ipaayda kadagiti pudno a Kristiano?

¹² No kasta, agaplikar itatta iti Kakristianuan ti panangkondenar ni Isaias iti Juda. No usigentayo ti pakasaritaanna​—dagiti gubat, krusada, Inkisision a nakainaiganna​—ipalgakna no kasanot’ kaalsem ti bungana! Nupay kasta, ti pudno a kaubasan dagiti napulotan a Kristiano ken ti “dakkel a bunggoy” a kakaduada masapul nga ipangagda ti sasao ni Isaias. (Apocalipsis 7:9) Tapno maay-ayoda ti makinkukua iti kaubasan, kas indibidual ken kas grupo, masapul a mamataudda iti bungbunga a makaay-ayo kenkuana.

 Dagiti “Atap nga Ubas”

13. Anianto ti aramiden ni Jehova iti kaubasanna gapu ta nangpataud iti dakes a bunga?

¹³ Yantangay adu unayen ti bannogna a nangtaripato ken nangsukay iti kaubasanna, nainkalintegan a namnamaen ni Jehova nga agbalin dayta a “maysa a kaubasan ti aglablabutab nga arak!” (Isaias 27:2) Ngem imbes a mangpataud iti naimas a bunga, nangpataud kadagiti “atap nga ubas,” “nabungtot a bambanag,” wenno “nalungtot (rinuker) a bunga,” no iti literal. (Isaias 5:2; footnote iti New World Translation of the Holy Scriptures​—With References; Jeremias 2:21) Gapuna, imbaga ni Jehova nga ikkatenna ti salaknib nga “aladna a mulmula” iti likmut ti nasion. Itudingnanto ti nasion “kas maysa a banag a nadadael” ket mabaybay-anto ken matikagan. (Basaenyo ti Isaias 5:6.) Impakdaar ni Moises a mapasarandanto dagita no sukirenda ti Linteg ti Dios.​—Deuteronomio 11:17; 28:63, 64; 29:22, 23.

14. Ania a bungbunga ti namnamaen ni Jehova iti nasionna, ngem imbes ketdi, ania ti pinataudna?

¹⁴ Namnamaen ti Dios a mamataud ti nasion kadagiti nasayaat a bunga. Imbaga ni Mikias a kapanawenan ni Isaias: “Ania aya ti iparebbeng ni Jehova kenka, no di laeng ti agaramid a sililinteg, ken iti kinamanangngaasi ken pannagna a sipapakumbaba iti Diosmo?” (Mikias 6:8; Zacarias 7:9) Ngem saan nga inkankano ti nasion ti pammagbaga ni Jehova. “[Ti Dios] nangin-inanama iti panangukom, ngem, adtoy! ti panangsalungasing iti linteg; iti kinalinteg, ngem, adtoy! maysa nga ikkis.” (Isaias 5:7b) Impadto ni Moises a ti di matalek a nasion mamataudto kadagiti makasabidong nga ubas manipud iti “lanut ti Sodoma.” (Deuteronomio 32:32) No kasta, ti seksual nga imoralidad, agraman homoseksualidad, ket nalabit paset ti isisiasida iti Linteg ti Dios. (Levitico 18:22) Ti sasao a “panangsalungasing iti linteg” mabalin met a maipatarus a “panagibukbok iti dara.” Di pagduaduaan a ti kasta a kinadawel ket nangibunga iti “ikkis” dagidiay naranggasan​—ikkis a dimmanon kadagiti lapayag ti Nangimula iti kaubasan.​—Idiligyo ti Job 34:28.

15, 16. Kasano a maliklikan dagiti pudno a Kristiano ti mangpataud kadagiti dakes a bunga a pinataud ti Israel?

 ¹⁵ Ni Jehova a Dios “ayatenna ti kinasingpet ken kinalinteg.” (Salmo 33:5) Imbilinna kadagiti Judio: “Dikayto aramiden ti kinakillo iti panangukom: dikanto idumduma ti kinatao ti napanglaw, wenno bigbigen ti kinatao ti mannakabalin; ngem iti nainkalintegan ti pangukommo iti padam a tao.” (Levitico 19:15) Masapul ngarud a ditay mangidumduma iti pannakilangentayo iti maysa ken maysa, a ditay pulos ipalubos ti bambanag a kas iti rasa, edad, kinabaknang, wenno kinapanglaw a mangballikug iti panangukomtayo iti tattao. (Santiago 2:1-4) Nangnangruna a napateg a dagidiay manangaywan ‘dida aramiden ti aniaman sigun iti adda dasdasiganna a pagannayasan,’ a kanayon nga ikagumaanda a denggen ti agsumbangir a dasig ti maysa a banag sakbay a mangngeddengda.​—1 Timoteo 5:21; Proverbio 18:13.

¹⁶ Mainayon pay, gapu ta agbibiag dagiti Kristiano iti nakillo a lubong, nalakada a mapatanor ti negatibo wenno rebelioso a kababalin kadagiti nadiosan a pagalagadan. Ngem masapul a “sisasagana nga agtulnog” dagiti pudno a Kristiano kadagiti linteg ti Dios. (Santiago 3:17) Nupay nakaro ti seksual nga imoralidad ken kinaranggas ti “agdama a nadangkes a sistema ti bambanag,” nasken nga ‘itultuloyda ti agaluad a siiinget a ti pannagnada saan a kas kadagiti nakuneng no di ket kas kadagiti masirib a tattao.’ (Galacia 1:4; Efeso 5:15) Kayatda a liklikan dagiti nalulok a panangmatmat iti sekso, ket no rumsua ti di panagkikinnaawatan, risutenda koma dagitoy nga awan “unget ken pungtot ken panagririaw ken nabassawang a panagsasao.” (Efeso 4:31) Babaen ti panangsukayda iti kinalinteg, maidayaw dagiti pudno a Kristiano ti Dios ken magun-odda ti anamongna.

Ti Supapak ti Kinaagum

17. Ania a dakes a kababalin ti nakondenar iti umuna a panangay-ay ni Isaias?

¹⁷ Iti Isa 5 bersikulo 8, saanen nga ad-adawen ni Isaias ti sasao ni Jehova.  Kas panangkondenarna iti sumagmamano kadagiti “atap nga ubas” nga imbunga ti Juda, personal nga ideklarana ti umuna kadagiti innem a panangay-ay: “Asi pay dagidiay mamagtitipon iti balbalay, ken dagidiay mamagsisilpo kadagiti talon agingga nga awanen ti lugar ket napagnaedkayo a dakdakayo laengen iti tengnga ti daga! Kadagiti lapayagko ni Jehova ti buybuyot insapatana nga adu a balbalay, nupay no dadakkel ken nasasayaat, agbalindanto a naan-anay a banag a pagmalangaan, awan agnanaed. Ta uray ti sangapulo nga acre ti kaubasan mangpataudto laeng iti maysa a bat a sukat, ket uray ti maysa a homer a sukat ti bin-i mangpataudto laeng iti maysa nga efa a sukat.”​—Isaias 5:8-10.

18, 19. Kasano a sinalungasing dagiti kapanawenan ni Isaias ti linlinteg ni Jehova maipapan iti sanikua, ket anianto ti ibungana kadakuada?

¹⁸ Iti nagkauna nga Israel, kinapudnona kukua ni Jehova ti isuamin a daga. Adda tawid nga inted ti Dios iti tunggal pamilia, a mabalinda nga ipaabang wenno ipaupa ngem dida pulos mailako “iti awan patinggana.” (Levitico 25:23) Daytoy a linteg linapdanna dagiti panagabuso, a kas ti panangbukbukod kadagiti daga. Sinalaknibanna met dagiti pamilia tapno dida mailumlom iti kinakurapay. Ngem dadduma a taga Juda ti siaagum a nangsalungasing kadagiti linteg ti Dios maipapan iti sanikua. Insurat ni Mikias: “Agumanda dagiti taltalon, ket agawenda ida; ken dagiti balbalay, ket ikkatenda ida: ket irurumenda ti tao ken ti balayna, ti tao met laeng ken ti tawidna.” (Mikias 2:2) Ngem ipakdaar ti Proverbio 20:21: “Ti tawid magun-od a nadaras iti damdamona; ngem ti panungpalanna saanto a nagasat.”

¹⁹ Ikari ni Jehova nga ikkatenna amin a kinunniber dagitoy naagum a tattao. ‘Awanto ti agnaed’ kadagiti ginamgamda a balbalay. Bassitto laeng ti patauden dagiti daga nga inagumanda. Saan a naibaga no kasano ken kaano nga eksakto a matungpal daytoy a lunod. Uray kaskasano, nalabit adda pakainaiganna dayta kadagiti kasasaad a mapasaranda iti pannakaidestierodanto idiay Babilonia.​—Isaias 27:10.

20. Kasano a maliklikan dagiti Kristiano itatta ti naagum a kababalin nga impakita ti dadduma idiay Israel?

 ²⁰ Masapul a karimon dagiti Kristiano itatta ti nalabes a kinaagum a kas iti imparangarang idi ti dadduma nga Israelita. (Proverbio 27:20) No nalabes ti panangipateg kadagiti material a banag, nalaka ti masulisog kadagiti dakes a panguartaan. Nalaka laeng a masiluan ti maysa a tao kadagiti sinisuitik a negosio wenno di realistiko a plano maipapan iti napartak a panagpabaknang. “Ti sigaganat a bumaknang saanto a di madusa.” (Proverbio 28:20) No kasta, anian a nagpateg ti pannakapnektay koman iti adda kadatayo!​—1 Timoteo 6:8.

Ti Palab-og ti Mapagduaduaan a Paglinglingayan

21. Aniada a basol ti nakondenar iti maikadua a panangay-ay ni Isaias?

²¹ Sumaruno ti maikadua a panangay-ay ni Isaias: “Asi pay dagidiay bumangbangon a nasapa iti bigat tapno makasapulda laeng iti makabartek nga inumen, isuda nga agmenmenmen agingga iti adalemen a kinasipnget ti rabii tapno paggil-ayaben ida ti arak a mismo! Ket addanto arpa ken pagtokar nga adda kuerdasna, pandereta ken plauta, ken arak kadagiti padayada; ngem ti aramid ni Jehova saanda nga imatangan, ket ti aramid dagiti imana saanda a nakita.”​—Isaias 5:11, 12.

22. Ania a kinamanaglablabes ti naiparangarang idiay Israel, ket anianto ti ibungana iti nasion?

²² “Naragsak a Dios” ni Jehova ket dina iparit kadagiti adipenna ti umiso a panaglinglingay. (1 Timoteo 1:11) Ngem aglablabes unayen dagitoy a managragragsak! “Dagidiay agbartek gagangay a nabartekda iti rabii,” kuna ti Biblia. (1 Tesalonica 5:7) Ngem dagidiay naipadto a managragragsak parparbangonenda ti agbartek ket itultuloyda ti aginum agingga iti rabii! Kasla awan Dios kadakuada, a kasla dinan ukomen ida kadagiti ar-aramidenda. Nasipnget a masanguanan ti ipadto ni Isaias para kadagita a tattao. “Ti ilik masapul a mapan iti pannakaidestiero gapu iti kinakurang ti pannakaammo; ket ti dayagda isunto dagiti mabisinan unay a lallaki, ket ti bunggoyda mamagmaganto iti waw.” (Isaias 5:13) Gapu ta dida agtignay a mayalubog  iti pudno a pannakaammo, ti ili a nakitulagan ti Dios​—ti nangato ken ti nababa​—umulogto idiay Sheol.​—Basaenyo ti Isaias 5:14-17.

23, 24. Ania a panagteppel ken kinatimbeng ti rumbeng nga ipakita dagiti Kristiano?

²³ Dagiti “naariwawa a panagragragsak,” wenno “dagiti nalaaw a padaya,” ket problema met kadagiti dadduma a Kristiano idi umuna a siglo. (Galacia 5:21, Byington; 2 Pedro 2:13) Saan ngarud a pakasdaawan a dadduma a dedikado a Kristiano itatta ket saanda a naannad no maipapan kadagiti sosial a taripnong. Ti nalabes a panaginum kadagiti naingel nga inumen ti namagbalin iti dadduma a nalaaw ken naariwawa. (Proverbio 20:1) Adda pay dagidiay nakaaramid iti imoralidad gapu iti napalalo a bartekda, ken dadduma a panagtataripnong ti napalubosan a gistay agpatpatnag, a mangsinga kadagiti Nakristianuan nga aktibidad iti sumuno nga aldaw.

²⁴ Nupay kasta, dagiti natimbeng a Kristiano pataudenda ti nadiosan a bunga ket ipakatda ti panagteppel ken kinatimbeng no iti panaglinglingayda. Ipangagda ti pammagbaga ni Pablo iti Roma 13:13: “Kas iti aldaw magnatayo koma a sitatakneng, saan a kadagiti naariwawa a panagragragsak ken panagbibinnartek.”

Pananggura iti Basol ken Panagayat iti Kinapudno

25, 26. Ania a dakes a panagpampanunot dagiti Israelita ti ibutaktak ni Isaias iti maikatlo ken maikapat a panangay-ayna?

²⁵ Denggenyo itan ti maikatlo ken maikapat a panangay-ay ni Isaias: “Asi pay dagidiay agguyguyod iti biddut babaen iti taltali ti kinaulbod, ken iti basol a kasla babaen kadagiti guyodan ti kareson; dagidiay nga agkunkuna: ‘Agganat koma ti aramidna; umay koma dayta a sidadaras, tapno makitatayo; ket ti pammatigmaan Daydiay Santo ti Israel umasideg koma ken dumteng, tapno maammuantayo dayta!’ Asi pay dagidiay nga agkunkuna a ti naimbag ket dakes ken ti dakes ket naimbag, dagidiay a mangikabkabil iti sipnget maipaay ti lawag ken lawag maipaay ti sipnget, dagidiay a mangikabkabil iti napait maipaay ti nasam-it ken nasam-it maipaay ti napait!”​—Isaias 5:18-20.

 ²⁶ Anian a nagbatad daytoy a panangiladawan kadagiti managaramid iti basol! Naigamerda iti basol a kas iti pannakaipako dagiti pagtalon nga animal kadagiti kareson. Di pagbutngan dagitoy a managbasol ti aniaman nga umay nga aldaw ti panangukom. Kunada a buyogen ti panangrabrabak: “Umay koma [ti aramid ti Dios] a sidadaras”! Imbes nga agpasakupda iti Linteg ti Dios, ballikugenda ti bambanag, nga ibagada a “ti naimbag ket dakes ken ti dakes ket naimbag.”​—Idiligyo ti Jeremias 6:15; 2 Pedro 3:3-7.

27. Kasano a maliklikan dagiti Kristiano itatta ti kas iti kababalin dagidi Israelita?

²⁷ Iti isuamin a sirkumstansia masapul a liklikan dagiti Kristiano itatta ti kasta a kababalin. Kas pagarigan, dida anamongan ti panangmatmat ti lubong a saan a dakes ti pannakiabig ken homoseksualidad. (Efeso 4:18, 19) Pudno, mabalin a ‘makaaramid iti di umiso nga addang’ ti maysa a Kristiano a mangituggod iti  nadagsen a panagbasol. (Galacia 6:1) Sidadaan dagiti panglakayen iti kongregasion a tumulong kadagidiay nagsalungasing ken agkasapulan iti badang. (Santiago 5:14, 15) Iti tulong dagiti kararag ken balakad a naibatay iti Biblia, posible ti iyuungar iti naespirituan. Ta no saan, adda peggad ti panagbalin nga “adipen ti basol.” (Juan 8:34) Imbes a rabrabakenda ti Dios ken iyaleng-alengda ti um-umay nga aldaw ti panangukom, ikagumaan dagiti Kristiano ti agtalinaed a “di namulitan ken awan pakapilawanna” iti saklang ni Jehova.​—2 Pedro 3:14; Galacia 6:7, 8.

28. Aniada a basol ti nakondenar kadagiti maudi a panangay-ay ni Isaias, ket kasano a maliklikan dagiti Kristiano itatta ti kakasta a basol?

²⁸ Maikanatad nga inayon ni Isaias dagitoy maudi a panangay-ay: “Asi pay dagidiay masirib kadagiti bukodda a mata ken nasaririt iti mismo a sanguanan dagiti bukodda a rupa! Asi pay dagidiay a nabileg iti panaginum iti arak, ken dagiti lallaki a nakired a mamaglalaok iti makabartek nga inumen, dagidiay a mangibatbatad a daydiay nadangkes ket nalinteg maipagapu iti pasuksok, ken mangikkat uray ti kinalinteg daydiay nalinteg!” (Isaias 5:21-23) Nabatad a naiturong dagitoy a sasao kadagidiay agserserbi nga ukom iti pagilian. Liklikan dagiti panglakayen ti kongregasion itatta ti agbalin a kasla “masirib kadagiti bukodda a mata.” Sipapakumbaba nga akseptarenda ti balakad dagiti padada a panglakayen ken surotenda a naimbag dagiti instruksion ti organisasion. (Proverbio 1:5; 1 Corinto 14:33) Natimbengda no iti panaginum iti arak, a dida pulos uminum iti arak sakbay nga aramidenda dagiti responsabilidadda iti kongregasion. (Oseas 4:11) Liklikan met dagiti panglakayen uray ti kasla panangipakita iti paboritismo. (Santiago 2:9) Anian a naigidiat kadagiti klero ti Kakristianuan! Adu kadagitoy ti mangkalkalub kadagidiay naturay ken nababaknang a managbasol iti nagtetengngaanda, a maisupadi unay kadagiti pakdaar ni apostol Pablo iti Roma 1:18, 26, 27; 1 Corinto 6:9, 10; ken Efeso 5:3-5.

29. Ania a nakaam-amak a pagtungpalan ti agur-uray iti Israel a kaubasan ni Jehova?

²⁹ Ingudo ni Isaias daytoy naimpadtuan a mensahe babaen ti  panangdeskribirna iti nakaam-amak a pagtungpalan dagidiay ‘nangilaksid iti linteg ni Jehova’ ken di nangpataud iti nalinteg a bunga. (Isaias 5:24, 25; Oseas 9:16; Malakias 4:1) Kunana: “[Ni Jehova] nangibayog iti pagilasinan iti maysa a dakkel a nasion iti adayo, ket sinultipanna dayta iti ungto ti daga; ket, adtoy! sigaganat nga umayto a sisisiglat.”​—Isaias 5:26; Deuteronomio 28:49; Jeremias 5:15.

30. Siasinonto ti mangurnong iti “dakkel a nasion” a maibusor iti ili ni Jehova, ket ania ti pagbanaganna?

³⁰ Idi un-unana, adda teddek iti nangato a disso nga agserbi a “pagilasinan,” wenno paguurnongan ti tattao wenno buybuyot. (Idiligyo ti Isaias 18:3; Jeremias 51:27.) Ita, urnongenen a mismo ni Jehova daytoy di nanaganan a “dakkel a nasion” tapno ipakatna ti panangukomna. * ‘Sultipanna dayta,’ kayatna a sawen, seniasanna dayta tapno agturongda iti nasukir nga ilina kas puntiria a maikari a parmeken. Isaruno a deskribiren ti mammadto ti nasiglat ken nakaal-alingget nga iraraut dagitoy arig leon a konkistador a “gammatanda ti aanupen,” kayatna a sawen, ti nasion ti Dios, “ket ipanawda a sitatalged” iti pannakakautibo. (Basaenyo ti Isaias 5:27-30a.) Ket anian a nakalkaldaang a pagbanagan ti daga ti ili ni Jehova! “Ti maysa pudno a matmatannanto ti daga, ket, adtoy! adda mangparigat a sipnget; ket uray ti lawag simmipnget gapu kadagiti taredted nga agtintinnag iti dayta.”​—Isaias 5:30b.

³¹ Wen, napaneknekan a di nabunga ti kaubasan a siaayat nga immula ti Dios​—a maikari laeng iti pannakadadael. Anian a nagbileg a leksion ti ipaay ti sasao ni Isaias kadagiti amin a mayat nga agserbi ken Jehova itatta! Sapay koma ta ikagumaanda ti mangpataud iti nalinteg laeng a bunga, a pakaidayawan ni Jehova ken pakaisalakananda a mismo!

[Footnotes]

[Salsaludsod]

31. Kasano a maliklikan dagiti pudno a Kristiano ti pannusa a linak-am ti Israel a kaubasan ni Jehova?

[Ladawan iti panid 83]

Ti managbasol ket naigamer iti basol a kas iti pannakaipako ti pagtalon nga animal iti kareson

 [Ladawan iti panid 85]