Kapitulo Dose

Dikay Pagbutngan Dagiti Asirio

Isaias 10:5-34

1, 2. (a) No iti panangmatmat ti tao, apay a kasla adda nasayaat a panggapuan ni Jonas nga agkedked a mangawat iti annongenna a mangasaba kadagiti Asirio? (b) Aniat’ reaksion dagiti taga Nineve iti mensahe ni Jonas?

IDI ngalay ti maikasiam a siglo K.K.P., ti Hebreo a mammadto a ni Jonas, nga anak ni Amittai, inturturedna ti napan idiay Nineve, a kabesera ti Imperio ti Asiria. Adda nabileg a mensahe nga idanonna. Imbaga ni Jehova kenkuana: “Tumakderka, inka idiay Nineve, daydiay ili a dakkel, ket iyawagmo ti maikaniwas kenkuana ta ti kinadakesna dimmanon iti saklangko.”​—Jonas 1:2, 3.

² Idi damo nga inawatna ti annongenna, sabali a direksion ti nagturongan ni Jonas, idiay Tarsis. No iti panangmatmat ti tao, adda panggapuan ni Jonas nga agkedked. Nadangkok a tattao dagiti Asirio. Imutektekanyo ti panangtrato ti maysa nga ari nga Asirio kadagiti kabusorna: “Pinutedko ti im-ima ken saksaka dagiti opisial . . . Adu kadakuada a kautibo ti pinuorak, ken adu ti sibibiag a kinautibok. Pinukolak ti im-ima ken ramramay ti dadduma kadakuada, ken gineppasko dagiti agong ti dadduma kadakuada.” Nupay kasta, idi naidanonen iti kamaudiananna ni Jonas ti mensahe ni Jehova, nagbabawyan dagiti taga Nineve ti basbasolda ket inispal ni Jehova ti siudad iti dayta a tiempo.​—Jonas 3:3-10; Mateo 12:41.

Alaen ni Jehova “ti Pagbaut”

3. Kasano a ti reaksion dagiti Israelita iti pakdaar nga impaay dagiti mammadto ni Jehova ket naigidiat iti reaksion dagiti taga Nineve?

³ Mangipangag kadi dagiti Israelita, a kinaskasabaan met idi  ni Jonas? (2 Ar-ari 14:25) Saan. Tinallikudanda ti nadalus a panagdayaw. Kinapudnona, ‘nagrukruknoyanda pay dagiti isuamin a buyot ti langlangit ken nagserbida ken Baal.’ Malaksid iti dayta, “intuloyda nga impalasat ti annakda a lallaki ken ti annakda a babbai iti apuy ken nagpadles ken nagsapul kadagiti partaan, ket inlaklakoda ti bagbagida tapno aramidenda no ania ti dakes kadagiti mata ni Jehova, tapno isu pagrurodenda.” (2 Ar-ari 17:16, 17, NW) Maisupadi kadagiti taga Nineve, saan nga ipangag ti Israel dagiti mammadto nga ibaon ni Jehova a mamakdaar kadakuada. Gapuna, determinado ni Jehova a mangaramid iti nadagdagsen a banag.

4, 5. (a) Ania ti kayulogan “ti Asirio,” ket kasanonto nga usaren ni Jehova a kas “pagbaut”? (b) Kaano a maparmek ti Samaria?

⁴ Sumagmamano a tawen kalpasan a sinarungkaran ni Jonas ti Nineve, bimmaaw ti panangraut dagiti Asirio. * Nupay kasta, idi rugrugi ti maikawalo a siglo K.K.P., imparangarang manen ti Asiria ti kinabilegna iti militar, ket nakaskasdaaw ti panangusar ni Jehova iti dayta. Idanon ni mammadto nga Isaias ti pakdaar a naggapu ken Jehova iti makin-amianan a pagarian ti Israel: “Aha, ti Asirio, ti pagbaut a maipaay iti ungetko, ken ti baston nga adda iti imada maipaay iti panangkondenarko! Maibusor iti apostata a nasion isu ibaonkonto, ket maibusor iti ili ti rungsotko mangiruarakto iti bilin kenkuana, tapno mangala iti adu a ginam-ud ken tapno mangala iti adu a samsam ken tapno pagbalinenna dayta a maysa a lugar a pagipayatpayatan kas iti pila kadagiti kalsada.”​—Isaias 10:5, 6.

⁵ Anian a pannakaibabain dagiti Israelita! Ti Dios usarenna ti pagano a nasion​—“ti Asirio”​—kas “pagbaut” a pangdusa kadakuada. Idi 742 K.K.P., rinaut ni Asirio nga Ari Shalmaneser V ti Samaria, a kabesera ti apostata a nasion ti Israel. Gapu ta nagsayaat ti pannakaipuesto ti Samaria iti turod nga agarup 90 a metro ti kangatona, saanna a pinaasideg ti kabusor iti gistay tallo a tawen. Ngem awan estratehia ti tao a makabael a  manglapped iti panggep ti Dios. Idi 740 K.K.P., naparmek ti Samaria, a pinayatpayatan dagiti Asirio.​—2 Ar-ari 18:10.

6. Kasano a limmabes ti Asiria iti ranta ni Jehova a para kenkuana?

⁶ Nupay inusar ida ni Jehova a mangleksion iti ilina, saan a bigbigen dagiti Asirio ni Jehova. Isu nga ituloyna a kunaen: “Nupay [ti Asirio] saan a kasta, makariknanto ti panagannayas; nupay ti pusona saan a kasta, isu manggandatto, agsipud ta ti panangtalipupos adda iti pusona, ken ti pananggeppas iti saan laeng a sumagmamano a nasion.” (Isaias 10:7) Inranta ni Jehova a dagiti Asirio ti usarenna nga instrumento. Ngem adda sabali a pagannayasan ti Asiria. Idagdagadag ti pusona a manggandat iti dakdakkel a banag​—ti panangsakupna idi iti lubong!

7. (a) Ilawlawagyo ti ebkas a “Saan aya a dagiti prinsipek ar-arida iti isu met laeng a tiempo?” (b) Ania koma ti imutektekan itatta dagidiay sumina ken Jehova?

⁷ Adu kadagiti saan a siudad ti Israel a pinarmek dagiti Asirio ket dati nga iturturayan dagiti ar-ari. Dagitoy a dati nga ar-ari agpasakupda itan iti ari ti Asiria kas basalio a piprinsipe, isu a pudno a maipagpannakkelna: “Saan aya a dagiti prinsipek ar-arida iti isu met laeng a tiempo?” (Isaias 10:8) Dagiti palso a didiosen dagiti nalatak a siudad ti nasnasion dida kabaelan nga isalakan dagiti agdaydayaw kadakuada manipud iti pannakaduprak. Ti didiosen a daydayawen dagiti agnanaed ti Samaria, kas ken Baal, Moloc, ken dagiti balitok a sinan-urbon a baka, dida masalakniban dayta a siudad. Gapu ta simminada ken Jehova, awan kalintegan ti Samaria a mangnamnama iti ibaballaetna. Sapay koma ta imutektekan ti asinoman itatta a sumina ken Jehova ti dakes a nagbanagan ti Samaria! Maipagpannakkel unay dagiti Asirio ti maipapan iti Samaria ken ti dadduma pay a siudad a pinarmekna: “Saan aya a ti Calno umasping iti Carquemis? Saan aya a ti Hamat umasping iti Arpad? Saan aya a ti Samaria umasping iti Damasco?” (Isaias 10:9) Agpapareho amin dagita iti Asirio​—samsam a mabalinna nga alaen.

8, 9. Apay a lumbes unay ti Asiria idi igakatna a parmeken ti Jerusalem?

 ⁸ Nupay kasta, nalabes ti panagpasindayag ti Asirio. Kunana: “Kaanoman a magaw-at ti imak ti pagpagarian ti awanan pateg a dios a dagiti kinitikitan a ladawanna ad-adu ngem kadagidiay adda iti Jerusalem ken Samaria, saanto kadi a mapasamak a no kasano ti inaramidko iti Samaria ken kadagiti awanan pateg a didiosna, kasta a mismo ti aramidekto iti Jerusalem ken kadagiti idolona?” (Isaias 10:10, 11) Dagiti pagarian a pinarmeken dagiti Asirio ket ad-adu nga amang ti idoloda ngem iti Jerusalem wenno uray pay ti Samaria. Kunaenna, ‘Ania koma ti manglapped kaniak a mangaramid idiay Jerusalem ti kas iti inaramidko iti Samaria?’

⁹ Nagpangas ketdin! Saanto nga ipalubos ni Jehova a sakupenna ti Jerusalem. Pudno, saan a nadalus ti rekord ti Juda no iti panangsuporta iti pudno a panagdayaw. (2 Ar-ari 16:7-9; 2 Cronicas 28:24) Impakdaar ni Jehova a gapu iti dina  panagmatalek, agsagabanto unay ti Juda kabayatan ti panangraut dagiti Asirio. Ngem makalasatto ti Jerusalem. (Isaias 1:7, 8) Idi rumaut ti Asiria, ni Ezekias ti ari iti Jerusalem. Ni Ezekias ket saan a kas ken amana nga Acaz. Wen, iti damo unay a bulan a panagturayna, pinalukatan manen ni Ezekias dagiti ruangan ti templo ket insublina ti nadalus a panagdayaw!​—2 Cronicas 29:3-5.

10. Ania ti ikari ni Jehova maipapan iti Asirio?

¹⁰ Gapuna, saan nga anamongan ni Jehova ti gakat ti Asiria a mangraut iti Jerusalem. Ikari ni Jehova a makikuenta iti dayta a nakuspag a pannakabalin ti lubong: “Mapasamakto nga inton gibusan ni Jehova ti isuamin nga aramidna iti Bantay Sion ken iti Jerusalem, makikuentaakto maigapu iti bunga ti kinakuspag ti puso ti ari ti Asiria ken maigapu iti kinapangpangruna ti kinangato dagiti matana.”​—Isaias 10:12.

Mapan Idiay Juda ken Jerusalem!

11. Apay nga ipapan ti Asirio a nalakananto a parmeken ti Jerusalem?

¹¹ Walo a tawen kalpasan ti pannakaparmek ti makin-amianan a pagarian idi 740 K.K.P., nagmartsa a maibusor iti Jerusalem ti kabbaro nga ari ti Asiria, ni Sennakerib. Indaniw ni Isaias ti panangdeskribirna iti naparammag a plano ni Sennakerib: “Ikkatekto dagiti beddeng ti il-ili, ket ti bambanagda a naipempen sigurado a kamkamekto, ket ipababakto dagiti agnanaed a kas iti maysa a mannakabalin. Ket kasla koma maysa nga umok, ti imak gaw-atennanto dagiti sanikua ti il-ili; ket kas iti panangurnong ti maysa kadagiti itlog a nabaybay-an, siak a mismo urnongekto uray pay ti intero a daga, ket pudno unay nga awanto ti mangikayabkab kadagiti payakna wenno manginganga iti ngiwatna wenno aganibaar.” (Isaias 10:13, 14) Impapan ni Sennakerib a gapu ta narpuogen dagiti sabsabali a siudad ken awanen ti Samaria, nalakanto ngarud a parmeken ti Jerusalem! Mabalin nga agkakapuy a makilaban ti siudad, ngem yantangay awan a pulos ti aganibaar, nalakanto a maparmek dagiti agnanaed kenkuana, a maikkat dagiti  sanikuada a kasla kadagiti itlog manipud iti nabaybay-an nga umok.

12. Kasano nga ipakita ni Jehova ti umiso a wagas a panangmatmat iti bambanag no maipapan iti panagpasindayag ti Asirio?

¹² Nupay kasta, adda nalipatan ni Sennakerib. Maikari ti apostata a Samaria iti pannusa nga inawatna. Ngem iti turay ni Ari Ezekias, nagbalin manen ti Jerusalem a sarikedked ti nasin-aw a panagdayaw. Asinoman a mayat a mangsagid iti Jerusalem masapul a panunotenda ni Jehova! Sipupungtot nga iyimtuod ni Isaias: “Ti kadi wasay ipasindayagnanto ti bagina iti daydiay mangitagtaga iti dayta, wenno ti ragadi itan-okna ti bagina iti daydiay mangyud-udaod iti dayta, a kasla ti sarukod inyudaodna dagidiay mangipangpangato iti dayta, a kasla ti pagbaut impangatona daydiay saan a kayo?” (Isaias 10:15) Ti Imperio ti Asiria ket maysa laeng nga alikamen iti ima ni Jehova, no kasano a ti wasay, ragadi, sarukod, wenno pagbaut ket usaren ti mammukan, ti rumaragadi, wenno pastor. Ania ketdin ta agpasindayag metten dayta a pagbaut iti daydiay mangus-usar kenkuana!

13. Dakamatenyo no siasino ken ibagayo no aniat’ mapasamak (a) ‘kadagidiay nalulukmeg.’ (b) ‘dagiti dakes a ruot ken dagiti siitan a palungpong.’ (c) “ti dayag ti bakirna.”

¹³ Anianto ti mapasamak iti Asirio? “Ti pudno nga Apo, ni Jehova ti buybuyot, agtultuloyto a mangibaon iti mangrarit a sagubanit kadagidiay nalulukmegna, ket iti sidong ti dayagna ti maysa a panaggil-ayab agtultuloyto nga aggil-ayab a kas iti panaggil-ayab ti apuy. Ket ti Silaw ti Israel masapul nga agbalin nga apuy, ket Daydiay Santona maysa a gil-ayab; ket masapul a gumil-ayab ken ibusenna dagiti dakes a ruotna ken dagiti siitan a palungpongna iti maysa nga aldaw. Ket ti dayag ti bakirna ken ti minuyonganna pagpatinggaennanto, manipud a mismo iti kararua agingga iti lasag, ket masapul nga agbalin a kas iti panagrunaw ti maysa a masaksakit. Ket ti dadduma pay kadagiti kayo ti bakirna​—agbalindanto a kas iti daydiay bilang a ti maysa nga ubing laeng kabaelannanto nga isurat ida.” (Isaias 10:16-19) Wen, pabassitento ni Jehova  dayta “pagbaut” nga Asirio! ‘Dagidiay nalulukmeg’ iti buyot ti Asiria, dagiti nabibisked a soldadona, kabilennanto “iti mangrarit a sagubanit.” Saandanton a napigsa! Kas iti adu a dakes a ruot ken siitan a palungpong, mapuoranto dagiti tropana iti daga babaen ti Silaw ti Israel, ni Jehova a Dios. Ket “ti dayag ti bakirna,” dagiti opisial ti buyotna, maungawdanto. Inton matalipuposen ni Jehova dagiti Asirio, manmanonto ti mabati nga opisial, nga uray ti maysa laeng nga ubing kabaelannanto a bilangen ida kadagiti ramayna!​—Kitaenyo met ti Isaias 10:33, 34.

14. Deskribirenyo ti iyaabante ti Asirio iti daga ti Juda idi 732 K.K.P.

¹⁴ Nupay kasta, mabalin a di patien dagiti Judio nga agnanaed idiay Jerusalem idi 732 K.K.P. a maabakto ti Asirio. Napartak ti iyaabante ti nagdakkel a buyot ti Asiria. Denggenyo ti listaan dagiti siudad ti Juda a naabaken: “Isu immay iti Aiat . . . Migron . . . Micmas . . . Geba . . . Rama . . . Gabaa ni Saul . . . Galim . . . Laisa . . . Anatot . . . Madmena . . . Gebim . . . Nob.” (Isaias 10:28-32a) * Idi agangay nakagtengen dagiti manangraut sadi Laquis, 50 a kilometro laengen manipud Jerusalem. Di nagbayag addan ti dakkel a buyot dagiti Asirio a mangipangpangta iti siudad. “Iwadawadna ti imana a sipapangta iti bantay ti anak a babai ti Sion, ti turod ti Jerusalem.” (Isaias 10:32b) Ania ti makalapped kadagiti Asirio?

15, 16. (a) Apay a kasapulan ni Ari Ezekias ti nabileg a pammati? (b) Aniat’ pakaibatayan ti pammati ni Ezekias a tumulongto kenkuana ni Jehova?

¹⁵ Idiay palasiona iti uneg ti siudad, madanagan ni Ari Ezekias. Ray-abenna dagiti pagan-anayna ket balabalanna ti bagina iti tinakpil. (Isaias 37:1) Mangibaon kadagiti lallaki ken ni mammadto nga Isaias tapno agimtuodda ken Jehova maipaay iti Juda. Di agbayag agsublida nga addaan iti sungbat ni Jehova: “Dika agbuteng . . . Sigurado nga ikanawakto daytoy a siudad.” (Isaias 37:6, 35) Nupay kasta, mamutbuteng ken napalalo ti panagkompiansa dagiti Asirio.

 ¹⁶ Pammati​—dayta ti makatulong ken Ari Ezekias iti daytoy a krisis. Ti pammati ket “nabatad a parangarang dagiti kinapudno nupay saan a nakita.” (Hebreo 11:1) Ramanenna ti panangmatmat saan laeng a daydiay nabatad. Ngem ti pammati ket naibatay iti pannakaammo. Nalabit malagip ni Ezekias a sakbay dayta imbaga ni Jehova dagitoy a makaliwliwa a sasao: “Dika agbuteng, O ilik nga agnanaed iti Sion, gapu iti Asirio . . . Ta iti apagbiit pay a kanito​—ket ti panangkondenar agngudonton, ket ti ungetko, iti panagrunotda. Ket ni Jehova ti buybuyot sigurado nga iwasawasnanto kenkuana ti maysa a baut kas idi pannakaabak ti Midian babaen ti bato nga Oreb; ket ti sarukodna addanto iti rabaw ti baybay, ket pudno unay nga itag-aynanto dayta iti wagas nga inaramidna iti Egipto.” (Isaias 10:24-26) * Wen, naipaspasango idin ti ili ti Dios kadagiti narikut a situasion. Kasla agngangabiten dagidi inapo ni Ezekias idi kinamakam ida ti buyot ti Egipto idiay Nalabaga a Baybay. Sumagmamano idin a siglo ti napalabas, naruay ti kinalaban ni Gideon idi a rinaut ti Midian ken Amalek ti Israel. Ngem inispal ni Jehova ti ilina kadagita a dua a gundaway.​—Exodo 14:7-9, 13, 28; Oc-ocom 6:33; 7:21, 22.

17. Kasano a “madadaelto” ti sangol ti Asirio, ken apay?

¹⁷ Aramiden ngata manen ni Jehova ti kas kadagidiay nga inaramidna idi un-unana? Wen. Ikari ni Jehova: “Mapasamakto iti dayta nga aldaw a ti awitna pumanawto manipud iti abagam, ken ti sangolna manipud iti lengngesmo, ket ti sangol pudno unay a madadaelto gapu iti lana.” (Isaias 10:27) Maikkatto ti sangol ti Asirio iti abaga ken lengnges ti ili a naitulag iti Dios. Kinapudnona, “madadaelto” ti sangol​—ket talaga a nadadael! Iti maysa a rabii, pinapatay ti anghel ni Jehova ti 185,000 nga Asirio. Naikkat ti peggad, ket agnanayonen a pinanawan dagiti Asirio ti daga ti Juda. (2 Ar-ari 19:35, 36) Apay? “Gapu iti lana.” Nalabit tuktukoyen daytoy ti lana a nausar a nangpulot ken Ezekias a kas ari iti linia ni David.  Iti kasta, tinungpal ni Jehova ti karina: “Pudno unay nga ikanawakto daytoy a siudad tapno isalakanko maipagapu kaniak a mismo ken maipagapu ken David nga adipenko.”​—2 Ar-ari 19:34, NW.

18. (a) Adda kadi nasursurok ngem maysa a kaitungpalan ti padto ni Isaias? Ilawlawagyo. (b) Ania nga organisasion itatta ti kasla iti nagkauna a Samaria?

¹⁸ Ti salaysay ni Isaias a nailawlawag iti daytoy a kapitulo ket nainaig kadagiti pasamak sadi Juda nasurok a 2,700 a tawenen ti napalabas. Ngem napateg unay itatta dagita a pasamak. (Roma 15:4) Kayatna kadi a sawen a dagiti kangrunaan a nagakem iti daytoy nakaay-ayat a salaysay​—dagiti nagnaed sadi Samaria ken Jerusalem agraman dagiti Asirio​—ket addaanda kadagiti moderno-aldaw a katupag? Wen, adda. Kas iti idolatroso a Samaria, ibagbaga ti Kakristianuan a daydayawenna ni Jehova, ngem napeklan nga apostata. Iti An Essay on the Development of Christian Doctrine, admitiren ni Romano Katoliko a John Henry Cardinal Newman a ti ramramit nga inus-usar ti Kakristianuan iti sinigsiglon, kas kadagiti insienso, kandela, bendita, abito ti padi, ken dagiti imahen, “ket namunganayda amin iti paganismo.” Karurod ni Jehova ti pinapagano a panagdayaw ti Kakristianuan a kas met iti idolatria idi ti Samaria.

19. Ania ti naipakdaaren iti Kakristianuan, ken babaen iti asino?

¹⁹ Adun a tawtawen nga impakpakdaar dagiti Saksi ni Jehova iti Kakristianuan ti pannakarurod ni Jehova. Kas pagarigan, idi 1955 naidiskurso iti intero a lubong ti palawag publiko a napauluan “Kakristianuan Wenno Kinakristiano​—Ania Kadakuada ‘ti Silaw ti Lubong’?” Sibabatad nga inlawlawag ti diskurso no kasano a nayaw-awan ti Kakristianuan manipud pudpudno a Nakristianuan a doktrina ken aramid. Kalpasanna, addada kopia daytoy nabileg a palawag a naipatulod kadagiti klero iti adu a pagilian. Kas maysa nga organisasion, saan nga impangag ti Kakristianuan ti pakdaar. Pilpilitenna ni Jehova a mangdisiplina kenkuana iti “pagbaut.”

20. (a) Anianto ti moderno-aldaw nga Asirio, ket kasanonto a mausar dayta a kas pagbaut? (b) Kasanonto ti kakaro ti pannakadusa ti Kakristianuan?

 ²⁰ Asinonto ti usaren ni Jehova a mangdusa iti rebelioso a Kakristianuan? Masarakantayo ti sungbat iti maika-17 a kapitulo ti Apocalipsis. Mayam-ammo kadatayo sadiay ti maysa a balangkantis, ti “Babilonia a Dakkel,” a mangirepresentar iti isuamin a palso a relihion ti lubong, a pakairamanan ti Kakristianuan. Sisasakay ti balangkantis iti eskarlata ti marisna nga atap nga animal nga addaan iti pito nga ulo ken sangapulo a sara. (Apocalipsis 17:3, 5, 7-12) Ti atap nga animal irepresentarna ti organisasion ti Naciones Unidas. * No kasano a dinadael daydi nagkauna nga Asirio ti Samaria, ti eskarlata ti marisna nga atap nga animal ‘guraennanto ti balangkantis ket pagbalinennanto a walangwalang ken lamolamo, ket kanennanto dagiti nalasag a paspasetna ket isu puorannanto a naan-anay iti apuy.’ (Apocalipsis 17:16) Iti kasta, ti moderno-aldaw nga Asirio (dagiti nasion a nainaig iti NU) nakaro ti panangkabilnanto iti Kakristianuan ket rumrumekennanto agingga a mapukaw.

21, 22. Siasinonto ti mangtignay iti atap nga animal a mangraut iti ili ti Dios?

²¹ Mapukawto ngata dagiti matalek a Saksi ni Jehova a maikanunong iti Babilonia a Dakkel? Saan. Saan a makapungtot ti Dios kadakuada. Makalasatto ti nadalus a panagdayaw. Nupay kasta, ti atap nga animal a mangdadael iti Babilonia a Dakkel sigagaramugam met a mangmatmat iti ayan ti ili ni Jehova. Iti panangaramidna ti kasta, saan a panunot ti Dios ti tungtungpalen ti animal no di ket sabali ti makimpanunot. Siasino? Ni Satanas a Diablo.

²² Ibutaktak ni Jehova ti natangsit a gandat ni Satanas: “Maaramidto iti dayta nga aldaw, a mapanunotmonto [Satanas] dagiti bambanag, ket paltuademto ti dakes a gandat; ket  kunaemto: . . . ‘Innakto kadagidiay sitatalna, nga agnaed a sitatalged, isuda amin agnaedda nga awan ti [manalaknib a] bakbakud . . .’ Tapno agawek ken alaek ti samsam.” (Ezequiel 38:10-12) Kunaento ni Satanas, ‘Wen, apay a diak gargarien dagiti nasion tapno rautenda dagiti Saksi ni Jehova? Awan gawayda, awan salaknibda, awananda iti napolitikaan nga impluensia. Saandanto a lumaban. Anian a naglakanto ti mangala kadakuada a kas kadagiti itlog iti awan mangikaluya nga umok!’

23. Apay a dinto kabaelan ti moderno-aldaw nga Asirio nga aramiden iti ili ti Dios ti kas iti aramidenna iti Kakristianuan?

²³ Ngem agaluadkayo a nasnasion! Mapalagipankayo a no sagidenyo ti ili ni Jehova, manungsungbatkayto a mismo iti Dios! Ay-ayaten ni Jehova ti ilina, ket ilabannanto ida a kas ti panangilabanna iti Jerusalem idi kaaldawan ni Ezekias. Inton padasen ti moderno-aldaw nga Asirio nga ikisap dagiti adipen ni Jehova, ti talaga a kagubatnanto ket ni Jehova a Dios ken ti Kordero, ni Jesu-Kristo. Gubat dayta a dinto pagballigian ti Asirio. “Ti Kordero parmekennanto ida,” kuna ti Biblia, “agsipud ta isu ti Apo dagiti ap-appo ken Ari dagiti ar-ari.” (Apocalipsis 17:14; idiligyo ti Mateo 25:40.) Kas iti Asirio idi ugma, ti eskarlata ti marisna nga atap nga animal ‘agturongto iti pannakadadael.’ Saanton a pagbutngan.​—Apocalipsis 17:11.

24. (a) Ania ti determinado nga aramiden dagiti pudno a Kristiano tapno nakasaganada iti masanguanan? (b) Kasano nga adda sabali pay a matmatmatan ni Isaias iti masanguanan? (Kitaenyo ti kahon iti panid 155.)

²⁴ Awan ti pagbutngan dagiti pudno a Kristiano iti masanguanan no pagtalinaedenda a napigsa ti relasionda ken Jehova ken no ti panagaramidda iti pagayatanna ti kangrunaan a pakaseknanda iti biag. (Mateo 6:33) Iti kasta didanto “agbuteng iti dakes.” (Salmo 23:4) Babaen iti mata ti pammatida, makitadanto a sitatag-ay ti mannakabalin a takiag ti Dios, saan a tapno mangdusa kadakuada, no di ket mangikaluya kadakuada kadagiti kabusorna. Ket mangngegdanto dagitoy a pammatalged: “Dika agbuteng.”​—Isaias 10:24.

[Footnotes]

[Salsaludsod]

 [Kahon/Ladawan iti panid 155, 156]

ADDA SABALI PAY A MATMATMATAN NI ISAIAS ITI MASANGUANAN

Isaias 10:20-23

Ti maika-10 a kapitulo ti Isaias nangnangruna nga ipamaysana ti maipapan iti wagas a panangusarto ni Jehova iti iraraut ti Asiria tapno ipakatna ti panangukom iti Israel ken maipapan iti karina a mangikaluya iti Jerusalem. Yantangay dagiti Isa 10 bersikulo 20 agingga iti 23 ket addada iti tengnga daytoy a padto, mabalin a mamatmatan dagita kas addaan iti sapasap a kaitungpalan iti dayta met laeng a tiempo. (Idiligyo ti Isaias 1:7-9.) Nupay kasta, ipasimudaag ti pannakaisaona nga ad-adda nga espesipiko nga agaplikar dagitoy a bersikulo kadagiti maud-udi a tiempo inton agsungbat met ti Jerusalem gapu iti basbasol dagiti agnanaed kenkuana.

Pinadas ni Ari Acaz ti agbirok iti seguridad babaen ti panagpatulongna iti Asiria. Ipadto ni propeta Isaias nga iti masanguanan, saanton a pulos nga aramiden dagiti makalasat iti balay ti Israel ti kasta a minamaag nga aramid. Kuna ti Isaias 10:20 nga “isadagdanto ti bagbagida ken Jehova, Daydiay Santo ti Israel, iti kinapudno.” Ngem ipakita ti Isa 10 bersikulo 21 a sumagmamanonto laeng ti mangaramid iti kasta: “Natda laeng . . . ti agsublinto.” Ipalagip daytoy kadatayo ti anak ni Isaias a ni Sear-jasub, a pagilasinan idiay Israel ken ti naganna kaipapananna “Natda Laeng ti Agsublinto.” (Isaias 7:3) Ipakdaar ti bersikulo 22 ti Isa 10 kapitulo 10 ti maipapan iti um-umay a naikeddengen a “panangtalipupos.” Nalintegto ti kasta a panangtalipupos agsipud ta nainkalintegan dayta a pannusa iti rebelioso nga ili. Kas resultana, manipud iti naruay ti umilina a nasion “a kas kadagiti binukel ti darat iti baybay,” natda laeng ti agsublinto. Ipakdaar ti Isa 10 bersikulo 23 a daytoy um-umay a panangtalipupos apektarannanto ti intero a daga ti Israel. Saanto a masalakniban ti Jerusalem iti daytoy a tiempo.

Nabatad a deskribiren dagitoy a bersikulo ti napasamak idi 607 K.K.P. idi inusar ni Jehova ti Imperio ti Babilonia a kas ‘pagbautna.’ Pinarmek ti rimmaut ti intero a daga ti Israel, agraman ti  Jerusalem. Nakautibo dagiti Judio idiay Babilonia iti 70 a tawen. Ngem kalpasan dayta, sumagmamano​—uray no “natda laeng”​—ti nagsubli a nangipasdek manen iti pudno a panagdayaw idiay Jerusalem.

Adda pay kanayonan a kaitungpalan ti padto idiay Isaias 10:20-23 idi umuna a siglo, kas impakita ti Roma 9:27, 28. (Idiligyo ti Isaias 1:9; Roma 9:29.) Ilawlawag ni Pablo nga iti naespirituan nga anag, ‘nagsubli’ ti “natda” kadagiti Judio ken Jehova idi umuna a siglo K.P., yantangay adda sumagmamano a matalek a Judio a nagbalin a pasurot ni Jesu-Kristo ken nangrugi nga agdaydayaw ken Jehova “buyogen iti espiritu ken kinapudno.” (Juan 4:24) Idi agangay, nakitimpuyog kadakuada dagiti manamati a Gentil, nga isuda ti mangbukel iti naespirituan a nasion, ti “Israel ti Dios.” (Galacia 6:16) Iti daytoy a gundaway natungpal ti sasao ti Isaias 10:20: Ti maysa a nasion a dedikado ken Jehova ‘saanen a pulos’ a timmallikud kenkuana tapno agpatulong kadagiti tattao.

[Ladawan iti panid 147]

Impapan ni Sennakerib a ti panangala kadagiti nasion ket kas kalaka ti panangala kadagiti itlog manipud iti umok