Kapitulo Beinte Siete

Ibukbok ni Jehova ti Rurodna Kadagiti Nasion

Isaias 34:1-17

1, 2. (a) No maipapan iti pammales ni Jehova, ania ti masiertotayo? (b) Ania ti magapuanan ti Dios iti panangipakatna iti pammales?

NAANUS ni Jehova a Dios, saan laeng a kadagiti matalek nga adipenna no di pay ket kadagiti kabusorna, no la ketdi ta mayalubog dayta iti panggepna. (1 Pedro 3:19, 20; 2 Pedro 3:15) Mabalin a di apresiaren dagiti kabusor ni Jehova ti kinaanusna ket matmatanda dayta a kas kinakapuy wenno dina kayat ti agtignay. Nupay kasta, kas ipakita ti maika-34 a kapitulo ti Isaias, iti kamaudiananna kanayon a singiren ni Jehova dagiti kabusorna. (Sofonias 3:8) Adda idi tiempo a pinalubosan ti Dios ti Edom ken ti dadduma pay a nasion a siwawayawaya a mangbusor iti ilina. Ngem adda intuding ni Jehova nga umiso a tiempo a panangipaayna iti supapak a dusa. (Deuteronomio 32:35) Umasping iti dayta, iti naituding a tiempona, ipakatto ni Jehova ti pammalesna iti amin a paset ti agdama a nadangkes a lubong a di mangbigbig iti kinasoberanona.

² Ti kangrunaan a panggep ti pammales ti Dios ket tapno maidemostra ti kinasoberanona ken maipadayag ti naganna. (Salmo 83:13-18) Ti panangipaayna iti supapak a dusa ket pakaalangonan met dagiti adipenna kas pudno a pannakabagina ken mangispal kadakuada manipud kadagiti di nasayaat a kasasaad. Maysa pay, ti pammales ni Jehova kanayon a maitunos a naan-anay iti kinahustisiana.​—Salmo 58:10, 11.

Mangipangagkayo, Dakayo a Nasion

3. Ania ti iyawis ni Jehova kadagiti nasion baeten ken Isaias?

³ Sakbay nga ipamaysa ni Jehova ti panangipaay iti supapak a  dusa iti Edom, baeten ken Isaias, ipaayna daytoy a nadaeg nga awis kadagiti amin a nasion: “Umasidegkayo, dakayo a nasnasion, tapno dumngegkayo; ket dakayo a nasional a bungbunggoy, mangipangagkayo. Ti daga ken ti mangpunno iti dayta umimdeng koma, ti nabunga a daga ken isuamin a bungana. (Isaias 34:1) Naulit-ulit a nagsao ti mammadto a maibusor kadagiti nadangkes a nasion. Ita dandaninan gupgopen dagiti nadibinuan a panangkondenar kadakuada. Adda kadi aniaman a kaipapanan dagitoy a pakdaar iti kaaldawantayo?

4. (a) Ania ti naibilin nga aramiden dagiti nasion, kas nailanad iti Isaias 34:1? (b) Ti kadi ebkas ti panangukom ni Jehova kadagiti nasion paneknekanna nga isu ket naunget a Dios? (Kitaenyo ti kahon iti panid 363.)

⁴ Adda. Supiaten ti Soberano ti uniberso dagiti amin a benneg daytoy nadangkes a sistema ti bambanag. Dayta ti gapuna a maibilin iti “nasional a bungbunggoy” ken “ti daga” a denggenda ti naibatay iti Biblia a mensahe nga impaiwaragawag ni Jehova iti sangalubongan. Iti sasao nga umarngi iti Salmo 24:1, kuna ni Isaias a masaknapanto ti intero a daga iti daytoy a mensahe​—padto a natungpal iti panawentayo, bayat a mangaskasaba dagiti Saksi ni Jehova “agingga iti kaadaywan a paset ti daga.” (Aramid 1:8) Ngem saan a nangipangag dagiti nasion. Dida impapuso ti pakdaar maipapan iti umad-adanin a kanibusananda. Siempre, saan a daytoy ti manglapped ken Jehova a mangtungpal iti saona.

5, 6. (a) Ania ti banag a sungbatan dagiti nasion iti Dios? (b) Kasano a pudno a “ti bambantay marunawto gapu iti darada”?

⁵ Deskribiren itan ti padto ti nasipnget a masakbayan dagiti nadangkes a nasion​—naan-anay a kasupadi ti naraniag a namnama ti ili ti Dios a maud-udi a madeskribir. (Isaias 35:1-10) Kuna ti mammadto: “Ni Jehova addaan rurod kadagiti amin a nasion, ken pungtot iti isuamin a buyotda. Masapul nga ikeddengna ida iti pannakadadael; masapul nga iyawatna ida iti pannakagudas. Ket dagidiay napapatay kadakuada maipalladawdanto; ket no maipapan kadagiti bangkayda, ti bangsitda agpangatonto; ket ti bambantay marunawto gapu iti darada.”​—Isaias 34:2, 3.

⁶ Mataming dagiti nasion gapu iti panagbasolda iti dara.  Itatta, dagiti nasion ti Kakristianuan ti kaaduan iti basol a nainaig iti dara. Iti dua a sangalubongan a gubat ken iti adu a babbabassit a dangadang, sinellepda ti daga iti dara ti tao. Siasino ti rumbeng nga agbirok iti hustisia gapu amin kadagitoy a panagbasol iti dara? Awan sabali no di ti Namarsua, ti naindaklan a Manangted-Biag. (Salmo 36:9) Kastoy ti pagalagadan nga impasdek ti linteg ni Jehova: “Masapul nga itdem ti kararua iti kararua.” (Exodo 21:23-25, NW; Genesis 9:4-6) Maitunos iti daytoy a linteg, pagayusennanto ti dara dagiti nasion​—agingga iti ipapatayda. Agadiwaranto ti buyok ti di naitanem a bangkayda​—pudno a nakababain nga ipapatay! (Jeremias 25:33) No ar-arigen, ti dara a masingir umdasto a manglunag, wenno mangrunaw, iti bambantay. (Sofonias 1:17) Gapu iti naan-anay a pannakadadael dagiti puersa militarda, makitanto dagiti nailubongan a nasion ti pannakarpuog dagiti gobiernoda, a sigun iti padto ti Biblia pasaray mailadawan a kas bambantay.​—Daniel 2:35, 44, 45; Apocalipsis 17:9.

7. Ania “ti langlangit,” ken ania “ti buyot ti langlangit”?

⁷ Ituloy manen a kunaen ni Isaias, nga agusar iti nabatad a panangiladawan: “Amin dagiti kameng ti buyot ti langlangit agrunotdanto. Ket ti langlangit malukotto, kas iti maysa a libro a lukot; ket ti buyotda agkuretretto amin, no kasano a ti bulbulong magango a matnag manipud iti puon ti ubas ken kas iti higos a nagango a natnag manipud iti kayo a higos.” (Isaias 34:4) Ti sasao nga “amin dagiti kameng ti buyot ti langlangit” dina kaipapanan dagiti literal a bituen ken planeta. Saritaen ti Isa 34 bersikulo 5 ken 6 ti kampilan a pangpapatay a naslep iti dara dagidiay a “langlangit.” No kasta, sigurado a simbolo daytoy ti banag a masarakan iti pagturayan ti tao. (1 Corinto 15:50) Gapu iti kinatan-okda kas nangatngato a turay, nayarig dagiti gobierno ti sangatauan a kas langlangit a mangiturturay iti naindagaan a kagimongan ti tao. (Roma 13:1-4) Gapuna, “ti buyot ti langlangit” irepresentarna ti ragup a buyot dagitoy a gobierno ti sangatauan.

8. Kasano a ti simboliko a langlangit agbalin a “kas iti maysa a libro a lukot,” ket ania ti mapasamak kadagiti ‘buyotda’?

 ⁸ “Agrunotdanto” dagitoy a “buyot,” agrupsa, a kasla banag nga agrakaya. (Salmo 102:26; Isaias 51:6) Iti panangmatmat ti mismo a mata, kasla nagbakkug ti literal a langlangit, a kas iti nagkauna a lukot a libro, a gagangay idi a ti makin-uneg a pasetna ti nasuratan. No mabasan ti banag a naisurat iti makin-uneg a paset ti lukot, malukoten ti nabasa a libro sa maidulin. Umasping iti dayta, “ti langlangit masapul a malukot, kas iti maysa a libro a lukot,” gapu ta masapul nga agpatinggan dagiti  natauan a gobierno. Gapu ta madanondan ti maudi a panid ti historiada, masapul a manungpaldan inton Armagedon. Maregregto dagiti nakaskasdaaw ti langana a “buyotda” a kas iti pannakatnag dagiti nagango a bulong ti kaubasan wenno pannakatnag ti “higos a nagango” manipud iti kayo a higos. Naglabaston ti tiempoda.​—Idiligyo ti Apocalipsis 6:12-14.

Aldaw ti Panagibales

9. (a) Ania ti punganay ti Edom, ket ania a relasion ti timmanor iti nagbaetan ti Israel ken Edom? (b) Ania ti ikeddeng ni Jehova maipapan iti Edom?

⁹ Ita pagminaren ti padto ti maysa a nasion nga adda idi kaaldawan ni Isaias​—ti Edom. Dagiti Edomita ket kaputotan ni Esau (Edom), a nangilako iti kinainaunana ken Jacob a kasinginna, para iti tinapay ken gisado a lentehas. (Genesis 25:24-34) Gapu ta sinandian ni Jacob ti kinainaunana, napalalo ti gura ni Esau iti kabsatna. Idi agangay nagbalinen nga agkabusor ti nasion ti Edom ken ti nasion ti Israel, nupay nagtaudda iti kaputotan ti agkasingin. Gapu iti daytoy a panangbusorna iti ili ti Dios, lak-amen ti Edom ti pungtot ni Jehova, nga itan kunana: “Iti langlangit sigurado a maslepto ti kampilanko. Adtoy! Bumabanto dayta iti Edom, ken kadagiti umili nga inkeddengko iti pannakadadael maitunos iti hustisia. Ni Jehova addaan iti kampilan; masapul a mapno dayta iti dara; masapul a mapalanit iti taba, iti dara dagiti urbon a kalakian a karnero ken dagiti kalakian a kalding, iti taba dagiti bekkel dagiti kalakian a karnero. Ta ni Jehova addaan sakripisio idiay Bozra, ken dakkel a panagparti iti daga ti Edom.”​—Isaias 34:5, 6.

10. (a) Siasino ti ipababa ni Jehova inton itag-ayna ti kampilanna “iti langlangit”? (b) Ania a kababalin ti ipakita ti Edom inton rauten ti Babilonia ti Juda?

¹⁰ Naisaad ti Edom iti nangato ken kabambantayan a rehion. (Jeremias 49:16; Abdias 8, 9, 19, 21) Nupay kasta, uray dagitoy a natural a sarikedked awanto ti maitulongda inton itag-ay ni Jehova ti kampilan a pangukomna “iti langlangit,” nga ipababana dagiti agtuturay ti Edom manipud iti natan-ok a saadda.  Napigsa ti buyot ti Edom, ket nakapuesto dagiti armado a buyotna kadagiti nangato a kabambantayan tapno saluadanda ti pagilian. Ngem di timmulong ti nabileg nga Edom idi rinaut dagiti buyot ti Babilonia ti Juda. Imbes ketdi, napalalo ti ragsak ti Edom idi makitana ti pannakarpuog ti pagarian ti Juda ket sugsoganna pay dagiti mangparmek kenkuana. (Salmo 137:7) Kamaten pay ti Edom dagiti agliblibas a Judio ket iyawatna ida kadagiti taga Babilonia. (Abdias 11-14) Plano  dagiti Edomita a sakupen ti pagilian a pinanawan dagiti Israelita, ket sipaparammag nga agsaoda a maibusor ken Jehova.​—Ezequiel 35:10-15.

11. Kasano ti panangbales ni Jehova kadagiti Edomita gapu iti kinagulibda?

¹¹ Palabsen kadi ni Jehova daytoy di nainkabsatan a kababalin dagiti Edomita? Saan. Imbes ketdi, ipadtona maipapan iti Edom: “Dagiti atap a toro masapul a sumalogda a maikuyog kadakuada, ken dagiti urbon a toro a maikuyog kadagidiay mannakabalin; ket ti dagada masapul a maslep iti dara, ket ti mismo a tapokda mapagbalinto a nalanit iti taba.” (Isaias 34:7) Dakamaten ni Jehova dagidiay natan-ok ken dagidiay nanumo a kameng ti nasion a kas simboliko nga atap a toro ken urbon a toro, kas urbon a kalakian a karnero ken kalakian a kalding. Ti daga daytoy a nasion a nakabasol iti dara masapul a maslep iti mismo a dara dagiti umili babaen ti manangikisap a “kampilan” ni Jehova.

12. (a) Siasino ti usaren ni Jehova a mangdusa iti Edom? (b) Ania ti ipadto ni mammadto nga Abdias maipapan iti Edom?

¹² Panggep ti Dios a dusaen ti Edom gapu iti kinadamsakna iti naindagaan nga organisasion ti Dios, a naawagan ti Sion. Kuna ti padto: “Ni Jehova addaan aldaw ti pammales, maysa a tawen dagiti supapak a dusa maipaay iti legal a kaso iti Sion.” (Isaias 34:8) Di nagbayag kalpasan ti pannakadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P., inrugi ni Jehova nga iyebkas ti nalinteg a pammalesna kadagiti Edomita babaen ti ari ti Babilonia, ni Nabucodonosor. (Jeremias 25:15-17, 21) Inton rauten dagiti buyot ti Babilonia ti Edom, awan makaisalakan kadagiti Edomita! Maysa dayta a “tawen dagiti supapak a dusa” iti dayta kabambantayan a daga. Ipakpakauna ni Jehova babaen ken mammadto nga Abdias: “Gapu iti ranggas nga inaramidmo  ken Jacob a kabsatmo, sika mabungonkanto ti bain, ket madadaelkanto iti agnanayon. . . . Ti kas inaramidmo, maaramidto met kenka; ti namay-am kadagiti tattao kastanto met ti pakapay-an ta ulom met laeng.”​—Abdias 10, 15; Ezequiel 25:12-14.

Nakalkaldaang a Masakbayan ti Kakristianuan

13. Siasino itatta ti kas iti Edom, ken apay?

¹³ Iti moderno a tiempo, adda organisasion nga umasping ti rekordna iti daydi Edom. Ania nga organisasion? Bueno, siasino iti moderno a tiempo ti nangidaulo iti panangrabrabngis ken panangidadanes kadagiti adipen ni Jehova? Saan kadi a ti Kakristianuan, babaen ti klase klerona? Wen! Intan-ok ti Kakristianuan ti bagina a kasla bambantay ti kinangatona kadagiti aramid daytoy a lubong. Kalkalikagumanna ti natan-ok a saad iti sistema ti bambanag ti sangatauan, ket dagiti relihionna ti mangbukel iti kangrunaan a paset ti Babilonia a Dakkel. Ngem nangikeddeng ni Jehova iti “maysa a tawen dagiti supapak a dusa” a maibusor iti daytoy moderno-aldaw nga Edom gapu iti kinaranggasna iti ili ni Jehova, dagiti Saksina.

14, 15. (a) Anianto ti mapasamak agpadpada iti daga ti Edom ken iti Kakristianuan? (b) Ania ti kaipapanan dagiti nadakamat a sumsumged a galagala ken agnanayon nga asuk, ket ania ti dida kaipapanan?

¹⁴ Gapuna, bayat nga usigentay ti dadduma a paset daytoy a padto ni Isaias, saan laeng a ti kadaanan nga Edom ti panunotentayo no di pay ket ti Kakristianuan: “Dagiti karayanna masapul  a mapagbalin a galagala, ken ti tapokna mapagbalin nga asupre; ket ti dagana masapul nga agbalin a kas sumsumged a galagala. Iti rabii wenno iti aldaw saanto a maiddep dayta; agingga iti tiempo a di nakedngan agpangpangatonto ti asukna.” (Isaias 34:9, 10a) Magangganganto unay ti daga ti Edom, nga agbalinto a kasla asupre ti tapok ken napno dagiti karayan iti galagala, saan a danum. Kalpasanna, sumged dagitoy a nalaka a gumil-ayab a material!​—Idiligyo ti Apocalipsis 17:16.

¹⁵ Adda dagidiay agkuna a ti pannakadakamat ti apuy, galagala, ken asupre ket ebidensia nga adda sumsumged nga impierno. Ngem saan a maipalladaw ti Edom iti maysa a sariugma nga impierno nga apuy tapno mauram nga agnanayon. Imbes ketdi, madadael dayta, a mapukawen iti lubong a kasla namimpinsan a linamut ti apuy ken asupre. Kas ituloy nga ipakita ti padto, ti ultimo a pagbanaganna ket, saan nga agnanayon a panagtuok, no di ket “kinaongaong . . . kinalangalang . . . maawandanto.” (Isaias 34:11, 12) Sibabatad nga iladawan daytoy ti asuk ‘nga agpangpangato agingga iti tiempo a di nakedngan.’ No mauram ti maysa a balay, agtultuloy nga agasuk dagiti dapona iti mabayag a tiempo kalpasan a naiddep ti apuy, a mangipaay iti ebidensia kadagiti makakita nga adda napasamak nga uram. Tangay addada leksion a maadal dagiti Kristiano itatta iti daydi pannakadadael ti Edom, kayariganna agpangpangato pay laeng ti asuk ti pannakapuor ti Edom.

16, 17. Anianto ti pagbalinan ti Edom, ket kasanonto ti kapaut ti kasta a kasasaadna?

¹⁶ Agtultuloy ti padto ni Isaias, nga ipadtona a masuktanto dagiti umili ti Edom kadagiti atap nga animal, nga ipasimudaagna ti umad-adani a pannakalangalang: “Manipud iti kaputotan agingga iti kaputotan isu mamagmaganto; iti agnanayon ken awan inggana awanto ti lumasat a bumallasiw kenkuana. Ket masapul nga isu tagikuaento ti mangngaput ken ti anaping, ket agtaengto a mismo kenkuana dagiti atiddog-lapayagna a kullaaw ken dagiti wak; ket iyunnatnanto iti rabawna  ti pagrukod a banteng ti kinaongaong ken dagiti bato ti kinalangalang. Dagiti natan-okna​—awanda sadiay isuda nga awagandanto iti mismo a kinaari, ket dagiti mismo a prinsipena maawandanto aminen. Kadagiti pagnanaedan a torrena tumpuarto ti sisiit, sisiitan ken nasiit a dakes a ruruot kadagiti nasarikedkedan a lugarna; ket isu masapul nga agbalin a disso a pagyanan dagiti chacal, ti paraangan a maipaay kadagiti abestrus. Ket dagiti agay-ayuyang kadagiti awanan danum a rehion masapul a makisinnabetda kadagiti agtagtaguob nga animal, ket uray ti sukog-kalding a sairo umawagto iti kaduana. Wen, sadiay ti kotakabra sigurado nga aginananto ket makasarak a mismo iti lugar a paginanaan. Sadiay ti nasiglat nga uleg nangaramid iti umokna ket agitlog.”​—Isaias 34:10b-15. *

¹⁷ Wen, agbalinto ti Edom nga ongaong a daga. Agbalinto a langalang a dagiti laeng atap nga animal, dagiti tumatayab, ken uleg ti agyan. Agtultuloyto daytoy a namagmagan a kasasaad ti daga, kas kuna ti Isa 34 bersikulo 10, “iti agnanayon ken awan inggana.” Saanton a maretubar.​—Abdias 18.

Sierto a Kaitungpalan ti Sao ni Jehova

18, 19. Ania ti “libro ni Jehova,” ket ania ti masakbayan ti Kakristianuan sigun iti daytoy a “libro”?

¹⁸ Anian a nakalkaldaang a masakbayan ti iladawan daytoy iti moderno-aldaw a katupag ti Edom, ti Kakristianuan! Pinaneknekanna ti bagina a nainget a kabusor ni Jehova a Dios, a sidadangkok a nangidadanes kadagiti Saksi ti Dios. Ket awan duadua a tungpalento ni Jehova ti saona. Siasinoman a mangidiligto iti padto ken ti kaitungpalanna, masarakannanto nga agpadada a dua​—a kas iti sigurado a ‘kaadda ti kaasmang’ ti tunggal maysa kadagiti parsua nga agtataeng iti nalangalang nga Edom. Kasarita ni Isaias dagiti masanguanan nga estudiante  ti padto ti Biblia, a kunkunana: “Sukimatenyo a mismo iti libro ni Jehova ket basaenyo iti napigsa: awan maysa a napukaw kadakuada; pudno a saanda a masaaw a maaddaan tunggal maysa iti kaasmangna, ta ti ngiwat ni Jehova ti nangibilin, ket ti espirituna ti nangummong kadakuada a sangsangkamaysa. Ket Isu ti nangaramid ti panagbibinnunot maipaay kadakuada, ket ti bukodna nga ima biningaybingayna kadakuada ti lugar babaen ti pagrukod a banteng. Agingga iti tiempo a di nakedngan tagikuaendanto dayta; iti kinapkaputotan agtaengdanto iti dayta.”​—Isaias 34:16, 17.

¹⁹ Naipadto “iti libro ni Jehova” ti umad-adanin a pannakadadael ti Kakristianuan. Idetalye daytoy a “libro ni Jehova” dagiti kuenta a singiren ni Jehova kadagidiay di mapakawan a kabusorna ken kadagidiay awanan panagbabawi a manangirurumen iti ilina. Pimmudno ti naisurat maipapan iti kadaanan nga Edom, ket daytoy ti mangpabileg iti panagtalektayo a pumudnonto met ti padto nga agaplikar iti Kakristianuan, ti moderno-aldaw a katupag ti Edom. “Ti pagrukod a banteng,” ti pagalagadan ni Jehova iti panagtignayna, isu ti manggarantisar nga aglangalangto daytoy organisasion nga agbugbugsoten iti naespirituan.

20. Kas iti kadaanan nga Edom, anianto ti mapasaran ti Kakristianuan?

²⁰ Aramiden ti Kakristianuan ti amin a kabaelanna a mangay-ayo kadagiti napolitikaan a gagayyemna, ngem awan serserbina dayta! Sigun iti Apocalipsis kapitulo 17 ken 18, ikabilto ti Mannakabalin-amin a Dios, a ni Jehova, iti puspusoda tapno agtignayda a maibusor iti intero a Babilonia a Dakkel, a pakairamanan ti Kakristianuan. Daytoyto ti mangpaksiat iti peke a Kristianidad iti intero a daga. Ti situasion ti Kakristianuan ket kaslanto iti nakalkaldaang a kasasaad a nadeskribir iti Isaias kapitulo 34. Awanto pay ketdin inton mapasamak ti ultimo a “gubat ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin”! (Apocalipsis 16:14) Kas iti kadaanan nga Edom, ti Kakristianuan mapukawto a naan-anay “iti agnanayon ken awan inggana,” iti rabaw ti daga.

[Footnote]

[Salsaludsod]

 [Kahon iti panid 363]

Naunget a Dios?

Dagiti sasao a masarakan iti Isaias 34:2-7 tinignayna dagiti adu a mangipapan a ni Jehova, kas nadeskribir iti Hebreo a Kasuratan, ket nadangkok, managpungtot a Dios. Pudno kadi dayta?

Saan. Nupay pasaray iyebkas ti Dios ti ungetna, kanayon a nainkalintegan ti kasta nga unget. Kanayon a naibatay iti prinsipio, saan nga iti di mateppelan nga emosion. Maysa pay, kanayon a maigapu dayta iti kalintegan ti Namarsua nga umawat iti naipamaysa a debosion ken gapu iti kankanayon a panangitandudona iti kinapudno. Ti nadibinuan nga unget ket idaldalan nga agpadpada ti panagayat ti Dios iti kinalinteg ken panagayatna kadagidiay agar-aramid iti kinalinteg. Makita ni Jehova amin nga isyu a nainaig iti maysa a banag ken addaan iti kompleto, di nalimitaran a pannakaammo iti situasion. (Hebreo 4:13) Mabasana ti puso; makitana ti kinakaro ti kinakuneng, kinaliway, wenno sipapakinakem a panagbasol; ket awan panangidumdumana.​—Deuteronomio 10:17, 18; 1 Samuel 16:7; Aramid 10:34, 35.

Nupay kasta, ni Jehova a Dios “nabannayat nga agunget ken naruay iti naayat a kinamanangngaasi.” (Exodo 34:6, NW) Umawat ti asi dagidiay agbuteng kenkuana ken mangikagumaan nga agaramid iti kinalinteg, yantangay ti Mannakabalin-amin matarusanna ti kinaimperpekto a natawid ti tao ket kaasianna gapu iti daytoy. Itatta aramiden ti Dios daytoy maibatay iti daton ni Jesus. (Salmo 103:13, 14) Iti maitutop a tiempo, maikkat ti unget ni Jehova kadagidiay mangbigbig iti basolda, agbabawi, ken pudno nga agserbi kenkuana. (Isaias 12:1) Kinapudnona, saan a naunget a Dios ni Jehova no di ket naragsak a Dios, saan a nakabutbuteng ti umasideg kenkuana no di ket nalaka a maasitgan, mannakikappia, ken naalumamay kadagidiay siuumiso ti iyaadanida kenkuana. (1 Timoteo 1:11) Maisupadi unay daytoy kadagiti awanan asi, nauyong a kababalin a naigalad kadagiti saan a pudno a didios dagiti pagano ken nailadawan kadagiti imahen dagita a didios.

[Mapa iti panid 362]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Dakkel a Baybay

Damasco

Sidon

Tiro

ISRAEL

Dan

Baybay ti Galilea

Karayan Jordan

Megiddo

Ramot-galaad

Samaria

FILISTIA

JUDA

Jerusalem

Libna

Laquis

Beer-seba

Cades-barnea

Asin a Baybay

AMMON

Rabba

MOAB

Kir-hareset

EDOM

Bozra

Teman

 [Dagiti Ladawan iti panid 359]

Sinellep ti Kakristianuan ti daga iti dara

[Ladawan iti panid 360]

“Ti langlangit masapul a malukot, kas iti maysa a libro a lukot”