Kapitulo Trenta

“Liwliwaenyo ti Ilik”

Isaias 40:1-31

1. Ania ti maysa a wagas a pangliwliwa ni Jehova kadatayo?

NI Jehova ‘ti Dios a mangipaay iti liwliwa.’ Ti maysa a wagas a pangliwliwana kadatayo ket babaen ti karkari nga impailanadna iti Saona. (Roma 15:4, 5) Kas pagarigan, no adda matay a patpatgenyo, ania ti ad-adda pay a makaliwliwa ngem ti panangnamnama a mapagungarto dayta nga ay-ayatenyo iti baro a lubong ti Dios? (Juan 5:28, 29) Ket daydiay ngay kari ni Jehova a dandaninan pagpatinggaen ti kinadakes ket pagbalinenna a paraiso daytoy a daga? Saan kadi a makaliwliwa a namnamaen ti pannakailasattayo agingga iti dayta umad-adanin a Paraiso ken saanen a pulos a matay?​—Salmo 37:9-11, 29; Apocalipsis 21:3-5.

2. Apay a makapagtalektayo kadagiti kari ti Dios?

² Talaga kadi a makapagtalektayo kadagiti kari ti Dios? Wen, makapagtalektayo! Naan-anay a mapiar ti Nagaramid kadagita a kari. Agpada a kabaelan ken pagayatanna nga itungpal ti saona. (Isaias 55:10, 11) Sibibileg a naidemostra daytoy no maipapan iti sinao ni Jehova babaen ken mammadto nga Isaias nga isublina ti pudno a panagdayaw idiay Jerusalem. Usigentayo dayta a padto, kas agparang iti Isaias kapitulo 40, ta ti panangaramidtay iti kasta papigsaenna ti pammatitayo ken Jehova, ti Manangtungpal kadagiti kari.

Makaliwliwa a Kari

3, 4. (a) Ania a sasao a pangliwliwa ti ilanad ni Isaias a kasapulanto ti ili ti Dios inton agangay? (b) Apay a maidestiero idiay Babilonia dagiti agtataeng iti Juda ken Jerusalem, ket kasano kapaut ti pannakaadipenda?

³ Idi maikawalo a siglo K.K.P., irekord ni mammadto nga Isaias ti sasao a pangliwliwa a kasapulanto ti ili ni Jehova inton  agangay. Apaman a naibagana ken Ari Ezekias ti umad-adani a pannakadadael ti Jerusalem ken ti pannakaidestiero dagiti umili a Judio idiay Babilonia, ilanad ni Isaias ti sasao ni Jehova a mangikari iti pannakaisubli: “‘Liwliwaenyo, liwliwaenyo ti ilik,’ kuna ti Diosyo. ‘Agsaokayo iti puso ti Jerusalem ket ipukkawyo kenkuana a ti panagserbina iti militar natungpalen, a ti biddutna nabayadanen. Ta manipud iti ima ni Jehova isu immawat iti naan-anay a gatad maipaay iti amin a basbasolna.’”​—Isaias 40:1, 2.

⁴ Ti panglukat a sao ti Isaias kapitulo 40 a “liwliwaenyo” maikanatad unay a mangdeskribir iti mensahe ti lawag ken namnama a linaon ti dadduma pay a paset ti libro ti Isaias. Naidestiero dagiti agtataeng iti Juda ken Jerusalem idiay Babilonia idi 607 K.K.P. gapu ta nagapostatada. Ngem saan nga agnanayon nga agserbi dagiti kautibo a Judio kadagiti taga Babilonia. Saan, agpautto laeng ti pannakaadipenda agingga a “nabayadanen” ti biddutda. Kasanonto ti kapaut dayta? Sigun ken Jeremias a mammadto, 70 a tawen. (Jeremias 25:11, 12) Kalpasan dayta, idalanto ni Jehova dagiti nagbabawi a natda manipud Babilonia nga agsubli idiay Jerusalem. Iti maika-70 a tawen a pannakalangalang ti Juda, anian a liwliwa kadagiti kautibo ti pannakabigbigda nga asidegen ti tiempo ti naikari a pannakaispalda!​—Daniel 9:1, 2.

5, 6. (a) Apay a ti naunday a panagdaliasat manipud Babilonia agingga idiay Jerusalem dina malapdan ti pannakatungpal ti kari ti Dios? (b) Anianto ti epektona iti sabali a nasnasion ti pannakaisubli dagiti Judio iti dagada?

⁵ Depende iti rutada, 800 agingga iti 1,600 a kilometro ti daliasatenda manipud Babilonia agingga idiay Jerusalem. Malapdan ngata ti pannakatungpal ti kari ti Dios gapu iti naunday a panagdaliasat? Nikaanoman! Isurat ni Isaias: “Imdenganyo! Adda mangipukpukkaw idiay let-ang: ‘Wayaanyo ti dalan ni Jehova! Ti kangrunaan a kalsada palintegenyo a lumasat iti desierto a tanap maipaay iti Diostayo. Tunggal ginget mapangato koma, ket ti tunggal bantay ken turod mapababa. Ket ti tibbatibbakol a daga masapul nga agbalin a nalantag a daga, ken ti likkalikkaong  a daga maysa a ginget a tanap. Ket ti dayag ni Jehova sigurado a maipanayagto, ket masapul a sangsangkamaysa a makita ti isuamin a lasag, ta ti mismo a ngiwat ni Jehova sinaona dayta.’”​—Isaias 40:3-5.

⁶ Sakbay ti panagdaliasat, masansan a mangibaon dagiti agtuturay iti Dumaya iti lallaki a mangisagana iti dalan babaen ti panangikkatda kadagiti dadakkel a bato ken tambakanda pay dagiti kalsada ken patagenda dagiti turod. Kadagiti agsubli a Judio, kayariganna ti Dios a mismo ti adda iti sanguananda, nga iwalinna dagiti aniaman a tubeng. Total, dagitoy ti umili a naawagan iti nagan ni Jehova, ket ti panangtungpalna iti karina nga isublina ida iti dagada isu ti mangiparangarang iti dayagna iti imatang ti isuamin a nasnasion. Kayatda man wenno saan, mapilitanto dagita a nasion a mangbigbig a ni Jehova ket Manangtungpal kadagiti karina.

7, 8. (a) Ania ti kaitungpalan ti sasao ti Isaias 40:3 idi umuna a siglo K.P.? (b) Ania ti dakdakkel a kaitungpalan ti padto ni Isaias idi 1919?

⁷ Ti kaitungpalan daytoy a padto ket saan laeng a daydi pannakaisubli idi maikanem a siglo K.K.P. Adda met kaitungpalanna idi umuna a siglo K.P. Ni Juan a Mammautisar isu ti timek ti maysa nga “agpukpukkaw idiay let-ang,” kas kaitungpalan ti Isaias 40:3. (Lucas 3:1-6) Babaen ti paltiing, inyaplikar ni Juan iti bagina ti sasao ni Isaias. (Juan 1:19-23) Nanipud idi 29 K.P., inrugi ni Juan nga insagana ti dalan para ken Jesu-Kristo. * Ti nasakbay a panangiwaragawag ni Juan riniingna dagiti tattao a mangbirok iti naikari a Mesias tapno iti kasta, umimdeng ken sumurotda koma kenkuana. (Lucas 1:13-17, 76) Baeten ken Jesus, idalan ni Jehova dagidiay sibababawi tapno lak-amenda ti wayawaya a ti Pagarian ti Dios laeng ti makaipaay​—ti pannakaluk-at iti panangadipen ti basol ken ipapatay. (Juan 1:29; 8:32)  Adda dakdakkel a kaitungpalan ti sasao ni Isaias iti pannakaispal dagiti natda ti naespirituan nga Israel manipud iti Babilonia a Dakkel idi 1919 ken iti pannakaisublida iti pudno a panagdayaw.

⁸ Ngem dagidiay ngay nakasagana a magunggonaan iti damo a kaitungpalan ti kari​—dagiti kautibo a Judio idiay Babilonia? Talaga kadi a makapagtalekda iti kari ni Jehova nga isublina ida iti ing-ingungotenda a daga? Wen, makapagtalekda! Buyogen ti nabatad a sasao ken ilustrasion a naadaw iti inaldaw a panagbiag, mangted itan ni Isaias kadagiti makagutugot a rason no apay a makapagtalekda a naan-anay a tungpalen ni Jehova ti saona.

Maysa a Dios nga Agpaut ti Saona iti Agnanayon

9, 10. Kasano a paggidiaten ni Isaias ti kinatemporario ti biag ti tao ken ti kinapermanente ti “sao” ti Dios?

⁹ Umuna, ti sao Daydiay mangikarkari iti pannakaisubli ket agpaut iti agnanayon. Insurat ni Isaias: “Imdengan! Adda agkunkuna: ‘Agpukkawka!’ Ket kinuna ti maysa: ‘Ania ti ipukkawko?’ ‘Isuamin a lasag berde a ruot, ket isuamin a naayat a kinamanangngaasida kasla sabong iti tay-ak. Ti berde a ruot nagango, ti sabong nalaylay, agsipud ta ti mismo nga espiritu ni Jehova nagpuyupoy iti dayta. Sigurado a dagiti tattao berdeda a ruot. Ti berde a ruot nagango, ti sabong nalaylay; ngem no maipapan iti sao ti Diostayo, agpautto agingga iti tiempo a di nakedngan.’”​—Isaias 40:6-8.

¹⁰ Pagaammo dagiti Israelita a ti ruot saan nga agpaut iti agnanayon. Iti panawen ti kalgaw, ti nadarang a pudot ti init paganguenna ti berde a ruot. No dadduma, kasla ruot ti biag ti tao ​—temporario ti kasasaadna. (Salmo 103:15, 16; Santiago 1:10, 11) Paggidiaten ni Isaias ti kinatemporario ti biag ti tao ken ti kinapermanente ti “sao” ti Dios, wenno ti naisawang a panggepna. Wen, ti “sao ti Diostayo” agtalinaed iti agnanayon. No agsao ti Dios, awan makawaswas iti sasaona wenno makalapped iti pannakatungpalda.​—Josue 23:14.

11. Apay a makapagtalektayo a tungpalen ni Jehova dagiti kari a nailanad iti naisurat a Saona?

 ¹¹ Itatta ik-ikutantayo ti nailanad iti Biblia a naibalikas a panggep ni Jehova. Sinaranget ti Biblia ti nakaro nga ibubusor kadagiti napalabas a siglo, ken inrisgo dagiti natured a managipatarus ken ti sabsabali pay ti biagda tapno maitalimeng dayta. Nupay kasta, ti panangikagumaanda saan nga umdas a mangilawlawag no apay a nakalasat dayta. Amin a pammadayaw iti pannakataginayonna masapul a maiturong ken Jehova, “ti sibibiag ken manayon a Dios” ken ti Manangitalimeng iti Saona. (1 Pedro 1:23-25) Utobenyo daytoy: Yantangay intalimeng ni Jehova ti naisurat a Saona, ditay kadi makapagtalek a tungpalenna ti karkari a nailanad iti dayta?

Napigsa a Dios a Nadungngo Kadagiti Karnerona

12, 13. (a) Apay a mapagtalkan ti kari a pannakaisubli? (b) Ania ti naimbag a damag para kadagiti Judio a naidestiero, ken apay a makapagtalekda?

¹² Dakamaten ni Isaias ti maikadua a rason no apay a mapagtalkan ti kari a pannakaisubli. Daydiay nagkari ket napigsa a Dios a nadungngo iti ilina. Ituloy ni Isaias: “Sumang-atka uray agingga iti rabaw ti nangato a bantay, sika a babai a mangyeg iti naimbag a damag a maipaay iti Sion. Ipigsam ti timekmo buyogen a mismo iti bileg, sika a babai a mangyeg iti naimbag a damag a maipaay iti Jerusalem. Ipigsam dayta. Dika agbuteng. Kunaem kadagiti siudad ti Juda: ‘Adtoy ti Diosyo.’ Adtoy! Ti Soberano nga Apo Jehova a mismo umayto uray pay kas maysa a napigsa, [“buyogen a mismo iti bileg,” footnote], ket ti takiagna agturayto maipaay kenkuana. Adtoy! Ti panggunggonana naikuyog kenkuana, ket ti tangdan a pangsupapakna adda iti sanguananna. Kas iti maysa a pastor ipastorannanto ti bukodna a pangen. Babaen ti takiagna ummongennanto a sangsangkamaysa dagiti kordero; ket iti barukongna awitennanto ida. Dagidiay agpaspasuso siaannad nga idalannanto ida.”​—Isaias 40:9-11.

 ¹³ Idi tiempo ti Biblia kadawyan a rambakan ti babbai dagiti panagbiktoria, nga ipukkaw wenno ikantada ti naimbag a damag dagiti gubat a nangabakanda wenno ti dumteng a bang-ar. (1 Samuel 18:6, 7; Salmo 68:11) Naimpadtuan nga ipasimudaag ni Isaias nga adda naimbag a damag para kadagiti Judio a naidestiero, damag a mabalin nga ipukkaw a situtured, uray iti tuktok ti bambantay​—idalan ni Jehova ti ilina nga agsubli iti ing-ingungotenda a Jerusalem! Makapagtalekda gapu ta umay  ni Jehova a “buyogen a mismo iti bileg.” Awan ngarud ti makalapped kenkuana a mangtungpal iti karina.

14. (a) Kasano nga iyilustrar ni Isaias ti nadungngo a panangidalan ni Jehova iti ilina? (b) Ania a pagarigan ti mangyilustrar no kasano ti nadungngo a panangaywan dagiti pastor kadagiti karneroda? (Kitaenyo ti kahon iti panid 405.)

¹⁴ Ngem iti sabali a bangir, nadungngo daytoy napigsa a Dios. Sibabara a deskribiren ni Isaias no kasano nga idalan ni Jehova ti ilina nga agsubli iti dagada. Mayasping ni Jehova iti naayat a pastor a mangummong kadagiti korderona ket awitenna ida iti “barukongna.” Ti sao ditoy a ‘barukong’ nabatad a tukoyenna dagiti makingngato a karenken ti pagan-anay. Pasaray ditoy ti pangawitan dagiti pastor kadagiti kayanak a kordero a di makasurot iti arban. (2 Samuel 12:3) Di pagduaduaan a ti kasta a makapikapik nga eksena iti biag dagiti agpaspastor ipasiguradona ti naayat a pannakaseknan ni Jehova iti naidestiero nga ilina. Sigurado a ti kasta a napigsa ngem nadungngo a Dios ket mapagtalkan a mangtungpal iti inkarina kadakuada!

15. (a) Kaano nga immay ni Jehova “buyogen a mismo ti bileg,” ket siasino ti ‘takiag nga agturturay maipaay kenkuana’? (b) Ania ti naimbag a damag a masapul a situtured a maiwaragawag?

¹⁵ Napno iti naimpadtuan a kaipapanan ti sasao ni Isaias iti kaaldawantayo. Idi 1914, immay ni Jehova “buyogen a mismo iti bileg” ket impasdekna ti Pagarianna iti langlangit. Ti ‘takiag nga agturturay maipaay kenkuana’ isu ti Anakna, ni Jesu-Kristo, nga insaad ni Jehova iti nailangitan a tronona. Idi 1919, inispal ni Jehova dagiti napulotan nga adipenna ditoy daga manipud iti panangadipen ti Babilonia a Dakkel ket inyussuatna ti naan-anay a pannakaisubli ti nadalus a panagdayaw iti sibibiag ken pudno a Dios. Naimbag a damag daytoy a masapul a situtured a maiwaragawag, a kayariganna ipukkaw iti tuktok ti bambantay tapno adayo ken nalawa ti saknapan ti waragawag. Ipukkaw ken situtured nga ipakaammotayo iti sabsabali nga insublin ni Jehova a Dios ti nadalus a panagdayaw kenkuana ditoy daga!

16. Iti ania a wagas nga idaldalan ni Jehova ti ilina itatta, ket ania a pagtuladan ti ipaay daytoy?

 ¹⁶ Adda pay sabali a praktikal a pateg kadatayo itatta ti sasao ti Isaias 40:10, 11. Makaliwliwa a maammuan ti nadungngo a wagas a panangidalan ni Jehova iti ilina. Kas iti maysa a pastor a maawatanna dagiti kasapulan ti indibidual a karnerona​—a pakairamanan dagiti babassit a kordero a nakapkapuy​—maawatan ni Jehova ti limitasion ti tunggal maysa kadagiti matalek nga adipenna. Mainayon pay, kas nadungngo a Pastor mangipaay ni Jehova iti pagtuladan dagiti Kristiano a papastor. Masapul a nadungngo dagiti panglakayen iti arban, a tuladenda ti naayat a pannakaseknan nga impakita a mismo ni Jehova. Kanayon koma a sipapanunotda iti wagas a panagrikna ni Jehova iti tunggal kameng ti arban, “a ginatangna babaen ti dara ti bukodna nga Anak.”​—Aramid 20:28.

Kabibilgan, Kasisiriban

17, 18. (a) Apay a makapagtalek dagiti naidestiero a Judio iti kari a pannakaisubli? (b) Aniada a makapaamanga a saludsod ti iyimtuod ni Isaias?

¹⁷ Makapagtalek dagiti naidestiero a Judio iti kari a pannakaisubli agsipud ta ti Dios ti kabibilgan ken kasisiriban. Kuna ni Isaias: “Siasino ti nangsukat iti dandanum iti lukong laeng ti imana, ken nangrukod iti mismo a langlangit babaen iti maysa laeng a dangan ken nangiraman iti tapok ti daga iti maysa a pagsukatan, wenno nangbagting iti bambantay babaen ti maysa a paggantingan, ken iti turturod kadagiti timbangan? Siasino ti nangrukod iti espiritu ni Jehova, ket siasino kas mamatigmaan a lalakina ti makaipakaammo kenkuana iti aniaman a banag? Iti siasino ti nakiumananna tapno isu maikkan ti maysa iti pannakaawat, wenno siasino ti mangisuro kenkuana iti dana ti kinahustisia, wenno mangisuro kenkuana iti pannakaammo, wenno mangipakaammo kenkuana iti mismo a dalan ti pudpudno a pannakaawat?”​—Isaias 40:12-14.

¹⁸ Makapaamanga dagitoy a saludsod nga utoben dagiti naidestiero a Judio. Maatipa kadi ti nanumo a tattao ti panagatab dagiti nadawel a baybay? Siempre saan! Ngem iti  panangmatmat ni Jehova, dagiti baybay a nangpunno iti daga ket mayasping laeng iti sangkatedted a danum iti dakulapna. * Kabaelan kadi ti nanumo a tattao a rukoden ti naglawa ken namituen a langlangit wenno timbangen dagiti bambantay ken turturod ti daga? Saan. Ngem laklakaen ni Jehova a rukoden ti langlangit a kas iti kalaka ti panangrukod ti tao iti maysa a banag babaen ti maysa a dangan​—ti distansia iti nagbaetan ti murdong ti tangan ken murdong ti kikit no maukrad ti ima. Kayariganna, kabaelan ti Dios a timbangen dagiti bambantay ken turturod iti pagtimbangan. Kabaelan aya uray dagiti kasisiriban a tattao ti mangbalakad iti Dios no ania ti aramidenna itatta wenno isuroda ti aramidenna iti masanguanan? Sigurado a saan!

19, 20. Tapno maipaganetget ti kinanaindaklan ni Jehova, aniada nga ilustrasion ti usaren ni Isaias?

¹⁹ Dagiti ngay nabileg a nasion ti daga​—maatipada kadi ti Dios bayat a tungpalenna ti sao nga inkarina? Sumungbat ni Isaias babaen ti panangdeskribirna iti nasnasion a kastoy: “Adtoy! Dagiti nasion kaslada maysa a tedted manipud iti timba; ket naibilangda a kas iti naingpis a tapok kadagiti timbangan. Adtoy! Bagkatenna dagiti isla a mismo kas iti napino laeng a tapok. Uray ti Libano saan nga umdas a pangtaginayon a sumsumged iti apuy, ket dagiti atap nga animalna saanda nga umdas maipaay iti maysa a daton a mapuoran. Amin dagiti nasion kaslada maysa a banag nga awan iti sanguananna; kenkuana naibilangda kas awan kapapay-anna ken di agpaypayso.”​—Isaias 40:15-17.

²⁰ Iti panangmatmat ni Jehova, dagiti amin a nasion kaslada sangkatedted a danum manipud iti timba. Kaslada laeng iti napino a tapok a maurnong iti timbangan, nga awan mamaayna. *  Ipapantayon nga adda koma mangbangon iti dakkel nga altar ket usarenna a pagsungrod iti altar amin a kaykayo a nangabbong iti kabambantayan ti Libano. Sa ipapantayon nga idatonna amin nga an-animal nga adda kadagidiay a kabambantayan. Awan serserbina ken Jehova uray ti kasta a daton. Kasla ketdin saan pay nga umdas ti nausar a panangiladawan, agusar ni Isaias iti nabilbileg pay a sasao​—iti imatang ni Jehova, amin a nasnasion ket maibilang a “basbassit ngem iti awan.”​—Isaias 40:17, New Revised Standard Version.

21, 22. (a) Kasano nga ipaganetget ni Isaias nga awan kaasping ni Jehova? (b) Ania a konklusion ti pangiturongan kadatayo dagiti nabatad a panangiladawan ni Isaias? (c) Ania a sasao a maitunos iti siensia ti inlanad ni mammadto nga Isaias? (Kitaenyo ti kahon iti panid 412.)

²¹ Tapno ad-adda a maipaganetget ti kinaawan pakaipadaan ni Jehova, ipakita ni Isaias ti kinamaag dagidiay agar-aramid kadagiti didiosen a balitok, pirak, wenno kayo. Anian a minamaag a panunoten a maikanatad ti kasta a didiosen a mangiladawan iti “Maysa nga agnanaed iti ngatuen ti sirkulo ti daga” ken mangiturturay kadagiti agnanaed iti dayta!​—Basaenyo ti Isaias 40:18-24.

²² Maymaysa a konklusion ti pangiturongan kadatayo amin dagitoy a nabatad a panangiladawan​—awan makalapped iti kabibilgan, kasisiriban, ken awan kaaspingna a ni Jehova a mangtungpal iti karina. Anian a panangliwliwa ken panangpabileg ti sasao ni Isaias kadagiti Judio a naidestiero idiay Babilonia a mailiwen nga agsubli iti dagada! Itatta, makapagtalektay met a pumudnonto dagiti kari ni Jehova iti masanguanantayo.

“Siasino ti Namarsua Kadagitoy a Banag?”

23. Ania ti pakaparegtaan dagiti Judio a naidestiero, ket ania ti igunamgunam itan ni Jehova maipapan kenkuana?

²³ Adda pay sabali a pakaparegtaan dagiti naidestiero a Judio. Daydiay nangikari iti pannakaispal isu ti Namarsua iti amin a bambanag ken Gubuayan ti amin a dinamiko nga enerhia. Tapno maipaganetget ti nakaam-amak a kapasidadna, pagminaren  ni Jehova ti abilidadna a naiparangarang iti panamarsua: “‘Ngem iti siasino ti mabalinyo a pangyaspingan kaniak tapno maipadaak koma kenkuana?’ kuna Daydiay Santo. ‘Itangadyo dagiti matayo sadi ngato ket kitaenyo. Siasino ti namarsua kadagitoy a banag? Isu Daydiay mangiruruar iti buyotda babaen a mismo iti bilang, isuda amin awaganna babaen a mismo iti nagan. Gapu iti kinaruay iti dinamiko nga enerhia, kasta met a yantangay isu nakired iti pannakabalin, awan uray maysa kadakuada ti mapukpukaw.’”​—Isaias 40:25, 26.

24. Iti panagsaona maipapan kenkuana, kasano nga ipakita ni Jehova nga awan pumadpad kenkuana?

²⁴ Agsasao Daydiay Santo ti Israel maipapan kenkuana. Tapno maipakita nga awan pumadpad kenkuana, iturong ni Jehova ti atension kadagiti bituen ti langit. Kas iti komandante militar a makabael a mangiwardas kadagiti tropana, ni Jehova ti agmandar kadagiti bituen. No koma ta ummongenna ida, “awan uray maysa kadakuada ti mapukpukaw.” Nupay naruay dagiti bituen, awaganna ti tunggal maysa babaen ti nagan, indibidual man a nagan wenno kasla nagan a pangawagna. Kas kadagiti natulnog a soldado, agtalinaedda iti lugarda ken agtulnogda iti umiso nga urnos, ta ti Panguluenda addaan iti naruay a “dinamiko nga enerhia” ken “nakired iti pannakabalin.” Gapuna, adda rason nga agtalek dagiti naidestiero a Judio. Ti Namarsua, a mangmandar kadagiti bituen, adda pannakabalinna a mangsaranay kadagiti adipenna.

25. Kasanotayo nga ipangag ti nadibinuan nga awis a nailanad iti Isaias 40:26, ket ania ti epektona?

²⁵ Siasino kadatayo ti mangsupiat iti nadibinuan nga awis a nailanad iti Isaias 40:26: “Itangadyo dagiti matayo sadi ngato ket kitaenyo”? Impakita ti nadiskobre dagiti moderno-aldaw nga astronomo nga ad-adda pay a nakaskasdaaw itatta ti itsura ti namituen a langlangit ngem idi kaaldawan ni Isaias. Pattapattaen dagiti astronomo a mangmatmatmat iti langlangit babaen kadagiti napigsa a teleskopioda a ti makitkita nga uniberso naglaon iti agarup 125 a bilion a galaksi. Kinapudnona, sigun  iti pattapatta ti dadduma, maysa laeng kadagitoy​—ti galaksi a Milky Way​—ket naglaon iti nasurok a 100 a bilion a bituen! Ti kasta a pannakaammo gutugotenna koma ti pusotayo a mangraem iti Namarsua kadatayo ken agtalek a naan-anay iti kari a sinaona.

26, 27. Kasano a nadeskribir ti rikrikna dagiti naidestiero idiay Babilonia, ket ania a bambanag ti masapul nga ammuenda?

²⁶ Agsipud ta ammona a maupayto dagiti naidestiero a Judio gapu iti adu a tawen a pannakakautiboda, paltiingan ni Jehova ni Isaias a mangilanad a nasaksakbay kadagitoy a sao a panangipanamnama: “Iti ania a rason a kunaem, O Jacob, ken sawem, O Israel, ‘Ti dalanko nailinged manipud ken Jehova, ket ti hustisia kaniak mailiklik iti mismo a Diosko’? Saanmo aya a naammuan wenno saanmo aya a nangngeg? Ni Jehova, ti Namarsua kadagiti ungto ti daga, ket Dios agingga iti tiempo a di nakedngan.  Isu saan a mabannog wenno mapakil. Awan pannakasukimat ti pannakaawatna.”​—Isaias 40:27, 28. *

²⁷ Ilanad ni Isaias ti sasao ni Jehova a mangdeskribir iti rikna dagiti naidestiero idiay Babilonia, ginasgasut a kilometro ti kaadayona iti dagada. Ipapan dagiti dadduma a ti ‘dalanda’​—ti narikut a kasasaad ti panagbiagda​—ket di makita wenno saan nga ammo ti Diosda. Ipagarupda a di ikankano ni Jehova dagiti kinaulpit a sagsagabaenda. Mapalagipanda kadagiti banag a masapul nga ammuenda, babaen man iti personal a kapadasan wenno uray laeng kadagiti impormasion a nayallatiw kadakuada. Kabaelan ken situtulok ni Jehova a mangispal iti ilina. Isu ti agnanayon a Dios ken ti Namarsua iti intero a daga. No kasta, ik-ikutanna pay laeng ti bileg nga imparangarangna iti panamarsua, ket magaw-atna uray pay ti maingel a Babilonia. Saan a mabannog ti kasta a Dios ket dina paayen ti ilina. Saanda koma a namnamaen a kabaelanda a tarusan a naan-anay dagiti aramid ni Jehova, ta dida matukod ti pannakaawatna​—wenno kinasaririt, pannakatarus, ken pannakaammona.

28, 29. (a) Kasano nga ipalagip ni Jehova iti ilina a saranayenna dagidiay nabannogan? (b) Ania ti nausar nga ilustrasion a mangipakita no kasano a pabilgen ni Jehova dagiti adipenna?

²⁸ Babaen ken Isaias, ituloy ni Jehova a paregtaen dagidiay malmaldaang a naidestiero: “Isu mangted bileg iti daydiay nabannog; ket iti daydiay awanan dinamiko nga enerhia paaduenna ti naan-anay a pannakabalin. Ti ubbing a lallaki agpadpada a mabannog ken mapakildanto, ket dagiti mismo nga agtutubo a lallaki di bumurong a maitibkoldanto, ngem dagidiay mangin-inanama ken Jehova mapasublidanto ti bileg. Agpangatodanto a sipapayak a kas kadagiti agila. Agtaraydanto ket saanda a mapakil; magnadanto ket saanda a mabannog.”​—Isaias 40:29-31.

²⁹ Idi dakdakamatenna ti kinapateg ti panangted iti bileg kadagidiay nabannog, mabalin a pampanunoten ni Jehova ti  makatuok a panagdaliasat dagiti naidestiero tapno makasublida iti dagada. Ipalagip ni Jehova iti ilina a sigsigud a masindadaan a mangsaranay kadagidiay nabannogan ken agpatulong kenkuana. Uray dagiti kakikirdan a tattao​—dagiti “ubbing a lallaki” ken “agtutubo a lallaki”​—mabalin a mautoyanda gapu iti bannog ken maitibkolda gapu ta napaksuyanda. Ngem ikari ni Jehova nga ipaayna ti bileg kadagidiay agtaltalek kenkuana​—di aggibus a bileg tapno makataray ken makapagnada. Ti kasla nakalaklaka a panagtayab ti agila, maysa a napigsa a tumatayab a makapagalimpayag iti adu nga oras a di agsarsardeng, nausar  a mangiladawan no kasano a pabilgen ni Jehova dagiti adipenna. * Gapu ta namnamaenda ti kasta a nadibinuan a pannaranay, awan rason a mapukawan iti namnama dagiti naidestiero a Judio.

30. Kasano a maliwliwa dagiti pudno a Kristiano itatta kadagiti pangserra a bersikulo ti Isaias kapitulo 40?

³⁰ Dagitoy a pangserra a bersikulo ti Isaias kapitulo 40 naglaon iti sasao a pangliwliwa kadagiti pudno a Kristiano nga agbibiag iti maudi nga al-aldaw daytoy nadangkes a sistema. Gapu iti naruay a pammarigat ken parikut a makapaupay, makaliwliwa a maammuan a silalagip ti Diostayo kadagiti rigat nga ib-ibturantayo ken kinaulpit a sagsagabaentayo. Masiguradotayo a ti Namarsua iti amin a bambanag, Daydiay a ti “panagis-isipna awan inggana,” ilintegnanto amin a di kinahustisia iti inkeddengna a tiempo ken iti bukodna a pamay-an. (Salmo 147:5, 6) Kabayatanna, saantayo nga agibtur iti bukodtay a pigsa. Ni Jehova, a di maibus ti bilegna, makaipaay ti pannakabalin​—uray pay “pannakabalin a nalablabes ngem ti gagangay”​—kadagiti adipenna iti tiempo ti suot.​—2 Corinto 4:7.

31. Ania a kari maipapan iti lawag ti linaon ti padto ni Isaias nga agpaay kadagidi Judio a nakautibo idiay Babilonia, ket makapagtalektay a naan-anay iti ania?

³¹ Panunotenyo dagidi Judio a nakautibo idiay Babilonia idi maikanem a siglo K.K.P. Langalang ti ing-ingungotenda a Jerusalem, a ginasgasut a kilometro ti kaadayona, ken narebbeken ti templona. Para kadakuada, naglaon ti padto ni Isaias iti makaliwliwa a kari ti lawag ken namnama​—isublinto ni Jehova ida iti dagada! Idi 537 K.K.P., indalan ni Jehova ti ilina a nagawid, a pinaneknekanna nga isu ti Manangtungpal kadagiti kari. Makapagtalektay met a naan-anay ken Jehova. Pumudnonto dagiti kari ti Pagarianna, a nakapimpintas ti pannakayebkasda iti padto ni Isaias. Pudno a naimbag a damag dayta​—mensahe ti lawag nga agpaay iti sangatauan!

[Footnotes]

[Salsaludsod]

[Kahon/Ladawan iti panid 404, 405]

 Ni Jehova, Naayat a Pastor

Iyarig ni Isaias ni Jehova iti naayat a pastor a mangawit kadagiti korderona iti barukongna. (Isaias 40:10, 11) Nabatad nga imbasar ni Isaias daytoy a nakaay-ayat nga ilustrasion kadagiti pudno nga ar-aramiden dagiti papastor. Kastoy ti ipadamag ti maysa a moderno-aldaw a managpaliiw a nangbuybuya kadagiti papastor iti bakras ti Bantay Hermon idiay Makintengnga a Daya: “Siputan ti tunggal pastor ti arbanna no kasano ti kasasaadda. No adda masarakanna a kayanak a kordero ikabilna kadagiti karenken ti . . . atiddog a pagan-anayna, tangay nakapsut pay unay a mangsurot iti inana. No aduda unayen iti barukongna, ibaklayna dagita, a tenglenna dagiti sakada, wenno ipanna iti maysa a bag wenno basket a mailugan iti asno, agingga a kabaelanen dagiti babassit a suroten dagiti inna.” Saan kadi a makaliwliwa a maammuan nga agserserbitayo iti Dios nga addaan iti kasta a pannakaseknan iti ilina?

 [Kahon/Ladawan iti panid 412]

Ania ti Itsura ti Daga?

Idi un-unana, sapasap a patien dagiti tattao a patad ti daga. Ngem idi maikanem a siglo K.K.P., ti Griego a pilosopo a ni Pythagoras pinataudna ti teoria a sigurado a nagtimbukel ti daga. Nupay kasta, dua a siglo sakbay a naparnuay ni Pythagoras ti teoriana, imbaga ni mammadto nga Isaias a buyogen ti naisangsangayan a kinabatad ken kinasierto: “Adda Maysa nga agnanaed iti ngatuen ti sirkulo ti daga.” (Isaias 40:22) Ti Hebreo a sao a chugh a naipatarus ditoy a “sirkulo” mabalin a maipatarus a “nagtimbukel.” Makapainteres ta ti laeng banag a nagtimbukel ti agparang a kasla sirkulo iti uray ania nga anggulo. * No kasta, nabayagen nga inlanad ni mammadto nga Isaias ti sasao a maitunos iti siensia ken di nalaokan kadagiti sariugma.

[Footnote]

 [Ladawan iti panid 403]

Ni Juan a Mammautisar ket timek nga “agpukpukkaw idiay let-ang”