Kapitulo Beinte Nuebe

Magunggonaan ti Pammati ti Ari

Isaias 36:1–39:8

1, 2. Kasano a nagbalin ni Ezekias a naim-imbag nga ari ngem ni Acaz?

AGTAWEN iti 25 ni Ezekias idi agbalin nga ari ti Juda. Ania a kita ti agturay ti pagbalinanna? Surotenna aya dagiti tugot ni amana, ni Ari Acaz, ket ituggodna dagiti iturayanna a sumurot kadagiti palso a didios? Wenno idauluanna dagiti umili iti panagdayaw ken Jehova, a kas ken apongna nga Ari David?​—2 Ar-ari 16:2.

² Di nagbayag kalpasan a naitrono ni Ezekias, nabatad a pinanggepna nga ‘aramiden ti nalinteg kadagiti mata ni Jehova.’ (2 Ar-ari 18:2, 3) Iti immuna a tawenna, imbilinna ti pannakatarimaan ti templo ni Jehova ket maisubli dagiti serbisio iti templo. (2 Cronicas 29:3, 7, 11) Kalpasanna, nangorganisar iti naindaklan a selebrasion ti Paskua a nakaawisan ti intero a nasion​—a pakairamanan dagiti sangapulo a makin-amianan a tribu ti Israel. Anian a nakallalagip a piesta daydi! Awan kas iti daydi nanipud idi kaaldawan ni Ari Solomon.​—2 Cronicas 30:1, 25, 26.

3. (a) Ania ti inaramid dagiti agtataeng iti Israel ken Juda a timmabuno iti Paskua nga inyurnos ni Ezekias? (b) Ania ti maadal dagiti Kristiano itatta manipud iti determinado a tignay dagidiay timmabuno iti dayta a Paskua?

³ Idi agngudo ti selebrasion ti Paskua, natignay dagidiay timmabuno a mangpukan kadagiti sagrado a teddek, mangrumek kadagiti sagrado a monmon, mangrebba kadagiti nangato a disso ken dagiti altar ti palso a didiosda, ket kalpasanna nagsublida kadagiti siudadda, a determinado nga agserbi iti pudno a Dios. (2 Cronicas 31:1) Anian a kasungani dayta ti dati a narelihiosuan a kababalinda! Iti daytoy, maadal dagiti pudno  a Kristiano itatta ti kinapateg ti ‘di panangbaybay-a iti panagtataripnongtayo a sangsangkamaysa.’ Dagita a panagtataripnong, kadagiti man lokal a kongregasion wenno kadagiti daddadakkel nga asamblea ken kombension, nakapatpateg iti pannakapabileg ken pannakagutugotda a “mangparegta iti ayat ken nasayaat nga ar-aramid” babaen ti panagkakabsat ken ti espiritu ti Dios.​—Hebreo 10:23-25.

Pammati a Nasubok

4, 5. (a) Kasano nga impakita ni Ezekias ti panagwaywayasna iti Asiria? (b) Ania nga aksion militar ti impakat ni Senaquerib a maibusor iti Juda, ket ania ti inaramid ni Ezekias tapno maliklikan ti umad-adani a pannakaraut ti Jerusalem? (c) Kasano a nagsagana ni Ezekias a mangikaluya iti Jerusalem manipud kadagiti Asirio?

⁴ Nakaro a suot ti sangsanguen ti Jerusalem. Ginuped ni Ezekias ti aliansa a pinatalgedan daydi nagulib nga amana a ni Acaz kadagiti Asirio. Pinarmekna pay dagiti Filisteo, a kaaliansa ti Asiria. (2 Ar-ari 18:7, 8) Daytoy ti namagpungtot iti ari ti Asiria. Gapuna, mabasatayo: “Naaramid iti maikasangapulo ket uppat a tawen ni Ari Ezekias a ni Senaquerib nga ari ti Asiria simmang-at a maibusor iti amin a nasarikedkedan a siudad ti Juda ket innalana ida.” (Isaias 36:1) Nalabit tapno masalakniban ti Jerusalem manipud iti umad-adani nga iraraut ti narungsot a buyot ti Asiria, immanamong ni Ezekias nga agbayad ken ni Senaquerib iti nagngina nga impuesto  a 300 a talento a pirak ken 30 a talento a balitok. *​—2 Ar-ari 18:14.

⁵ Yantangay awan umdas a balitok ken pirak iti paggamengan ti ari a pagbayad iti impuesto, innala ni Ezekias ti aniaman a napapateg a metal a maalana iti templo. Pinaikkatna met dagiti ridaw ti templo, a nakalupkopan iti balitok, ket impatulodna ken ni Senaquerib. Napnek ti Asirio iti dayta, ngem apagbiit laeng. (2 Ar-ari 18:15, 16) Nabatad a nabigbig ni Ezekias a di agbayag, sublianto manen dagiti Asirio ti Jerusalem. Gapuna, nasken ti panagsagana. Sinerraan ti umili dagiti gubuayan ti danum a mabalin koma nga usaren dagiti rumaut nga Asirio. Pinalagda met ni Ezekias dagiti sarikedked ti Jerusalem ken nangbangon iti pagipempenan kadagiti igam, agraman “naruay a pika ken kalasag.”​—2 Cronicas 32:4, 5, NW.

6. Siasino ti nagtalkan ni Ezekias?

⁶ Nupay kasta, nagtalek ni Ezekias, saan a kadagiti nasayaat nga estratehia iti gubat wenno sarikedked, no di ket ken Jehova ti buybuyot. Binalakadanna dagiti panguluen ti buyotna: “Bumilegkayo ken umingelkayo a naimbag, dikayo agbuteng wenno agkullayaw gapu iti ari ti Asiria, wenno gapu iti amin a kaadu nga adda kenkuana, ta adda dakdakkel kadatayo, ngem ti adda kenkuana. Kenkuana adda maysa a takiag a linalasag; ngem kadatayo adda ni Jehova a Diostayo a tumulong kadatayo, ken gumubat kadagiti gubgubattayo.” Kas reaksionda, dagiti tattao “nagtalekda kadagiti sasao ni Ezekias nga ari ti Juda.” (2 Cronicas 32:7, 8) Sirmataenyo dagiti makapainteres a pasamak a sumaruno bayat a marepaso ti kapitulo 36 agingga iti 39 ti padto ni Isaias.

Idatag ni Rabsaque ti Kasona

7. Siasino ni Rabsaque, ket apay a naibaon idiay Jerusalem?

⁷ Ibaon ni Senaquerib ni Rabsaque (titulo iti militar, saan a personal a nagan) agraman dua a sabali pay a dignitario idiay  Jerusalem tapno imandarda ti isusuko ti siudad. (2 Ar-ari 18:17) Tallo a pannakabagi ni Ezekias ti nangsabat kadagitoy idiay ruar ti pader ti siudad, ni Eliakim nga agay-aywan iti sangakabbalayan ni Ezekias, ni Sebna a sekretario, ken ni Joa nga anak ni Asaf a managilista.​—Isaias 36:2, 3.

8. Kasano ti panangpadas ni Rabsaque a mangpakapuy iti determinasion ti Jerusalem a lumaban?

⁸ Simple ti gakat ni Rabsaque​—kombinsirenna a sumuko ti Jerusalem a din lumaban. Nagsao iti Hebreo, impukkawna nga umuna: “Ania daytoy a panagtalek a nagtalkam? . . . Siasino ti nangikabilam iti panagtalekmo, iti kasta nagrebeldeka kaniak?” (Isaias 36:4, 5) Kalpasanna, ruroden ni Rabsaque dagiti nakigtot a Judio, nga ipalagipna nga awanen ti mangsaranay kadakuada. Iti siasino ti pagpatulonganda? Daydiay “naparpar a runo,” ti Egipto? (Isaias 36:6) Iti daytoy a tiempo, kasla naparpar a runo ti Egipto; kinapudnona, temporario idin a pinarmek ti Etiopia dayta a dati a pannakabalin ti lubong, ken saan nga Egipcio no di ket Etiope ti agdama a Faraon ti Egipto a ni Ari Tirhaca. Ken dandanin ti panangparmek ti Asiria kenkuana. (2 Ar-ari 19:8, 9) Yantangay di kabaelan ti Egipto nga isalakan ti bagina, awanto ti maitulongna iti Juda.

9. Ania ti nabatad a makagapu no apay a kunaen ni Rabsaque a baybay-an ni Jehova ti ilina, ngem ania ti pudpudno a kasasaad?

⁹ Ita, ilawlawag ni Rabsaque a dinto lumaban ni Jehova para iti ilina gapu ta marurod kadakuada. Kuna ni Rabsaque: “No kas pagarigan kunaemto kaniak, ‘Ni Jehova a Diosmi ti nagtalkanmi,’ saan kadi nga isuna daydiay a dagiti nangato a dissona ken dagidiay altarna inikkat ni Ezekias?” (Isaias 36:7) Siempre, imbes nga inlaksidda ni Jehova babaen ti panangrebbada kadagiti nangato a disso ken dagiti altar iti pagilian, kinapudnona nagsubli dagiti Judio ken ni Jehova.

10. Apay nga awan pategna ti kaadu wenno kabassit dagiti mangikaluya iti Juda?

¹⁰ Sumaruno, ipalagip ni Rabsaque kadagiti Judio nga awan a pulos ti gawgaway ti puersa militarda. Kastoy ti natangsit a panangkaritna:  “Bay-am nga ikkanka iti dua ribu a kabalio tapno kitaen no kabaelam, iti biangmo, ti mangikabil kadagiti sumasakay kadakuada.” (Isaias 36:8) Ngem, kinapudnona, adda kadi pategna no adu wenno manmano dagiti nasanay a kabaliero ti Juda? Awan, ta ti pannakaisalakan ti Juda saan nga agpannuray iti maingel a puersa militar. Kastoy ti panangilawlawag ti Proverbio 21:31: “Ti kabalio maisagana a maipaay iti aldaw ti gubat ngem ti balligi biang ni Jehova.” Kalpasanna kunaen ni Rabsaque a dagiti Asirio ti bembendisionan ni Jehova, saan a dagiti Judio. No saan a kasta, irasonna, di koma pulos nastrek dagiti Asirio ti kasta ti kaaduna a teritoria ti Juda.​—Isaias 36:9, 10.

11, 12. (a) Apay nga ipilit ni Rabsaque ti agsao “iti pagsasao dagiti Judio,” ket kasano ti panangpadasna a mangsulbog kadagiti dumdumngeg a Judio? (b) Ania ti mabalin nga epekto ti sasao ni Rabsaque kadagiti Judio?

¹¹ Maseknan dagiti pannakabagi ni Ezekias iti epekto dagiti argumento ni Rabsaque kadagiti tattao a makangngeg kenkuana idiay tuktok ti pader ti siudad. Agkiddaw dagitoy nga opisial a Judio: “Agsaoka, pangngaasim, kadagiti adipenmo iti pagsasao ti Siria, ta maawatanmi; ket dika agsao kadakami iti pagsasao dagiti Judio iti laplapayag dagiti tattao nga adda iti pader.” (Isaias 36:11) Ngem di kayat ni Rabsaque ti agsao iti pagsasao ti Siria. Kayatna nga imula ti panagduadua ken buteng kadagiti Judio tapno sumukoda ket maparmek ti Jerusalem nga awan laban! (Isaias 36:12) Gapuna, nagsao manen ti Asirio “iti pagsasao dagiti Judio.” Pakdaaranna dagiti agtataeng iti Jerusalem: “Dikay bay-an nga allilawennakayo ni Ezekias, ta saannakayo a kabaelan nga ispalen.” Kalpasan daytoy, padasenna a sulbogen dagidiay agdengdengngeg babaen ti panangiladawanna iti biag a sagrapento dagiti Judio iti sidong ti turay ti Asiria: “Makikappiakayo kaniak ket rummuarkayo nga agturong kaniak ket mangankayo tunggal maysa manipud iti bukodna a puon ti ubas ken tunggal maysa manipud iti bukodna a kayo a higos ket uminumkayo tunggal maysa iti danum ti bukodna a pagurnongan ti danum, agingga nga umayak ket pudno nga ipankayo  iti maysa a daga a kas iti bukodyo a daga, maysa a daga ti bukel ken baro nga arak, maysa a daga ti tinapay ken dagiti kaubasan.”​—Isaias 36:13-17.

¹² Awanto ti apit dagiti Judio iti daytoy a tawen​—dida nakapagmula gapu iti iraraut ti Asiria. Sigurado a makaay-ayo unay kadagiti tattao nga agdengdengngeg idiay pader ti namnama a pannangan kadagiti natubbog nga ubas ken iyiinum iti nalamiis a danum. Ngem di pay nagsardeng ni Rabsaque a mangpadas a mangpakapuy kadagiti Judio.

13, 14. Iti laksid dagiti argumento ni Rabsaque, apay nga awan pakainaigan ti napasamak iti Samaria no iti situasion ti Juda?

¹³ Manipud kadagiti nawadwad nga argumentona, adda pay sabali a berbal nga igam nga ipakat ni Rabsaque. Pakdaaranna dagiti Judio a dida koma patpatien ni Ezekias no kunaenna: “Ni Jehova a mismo ispalennatayto.” Ipalagip ni Rabsaque kadagiti Judio a ti didios ti Samaria dida nalapdan ti panangparmek dagiti Asirio iti sangapulo a tribu. Ket dagidiay ngay didios ti dadduma pay a nasion a pinarmek ti Asiria? “Sadino ti ayan ti didios ti Hamat ken ti Arpad?” iyimtuodna. “Sadino ti ayan ti didios ti Sefarvaim? Ket naispalda kadi ti Samaria manipud iti imak?”​—Isaias 36:18-20.

¹⁴ Siempre, ni Rabsaque nga agdaydayaw iti palso a didios, dina maawatan a dakkel ti naggidiatan ti apostata a Samaria ken ti Jerusalem iti sidong ni Ezekias. Awan bileg dagiti palso a didios ti Samaria a mangisalakan iti sangapulo-tribu a pagarian. (2 Ar-ari 17:7, 17, 18) Iti kasumbabangirna, ti Jerusalem iti sidong ni Ezekias tinallikudanna dagiti palso a didios ket nagsubli nga agserbi ken Jehova. Nupay kasta, dagiti tallo a pannakabagi ti Juda dida pinadas nga ilawlawag daytoy ken ni Rabsaque. “Nagtultuloyda nga agulimek ket saanda a sinungbatan iti maysa a sao, ta ti bilin idi ti ari ket, kunkunana: ‘Dikay sungbatan.’” (Isaias 36:21) Da Eliakim, Sebna, ken Joa, agsublida ken ni Ezekias ket opisial nga ipadamagda dagiti sasao ni Rabsaque.​—Isaias 36:22.

 Agdesision ni Ezekias

15. (a) Ania itan ti pangngeddeng a naipasango ken Ezekias? (b) Kasano ti panangipaay ni Jehova iti pammatalged iti ilina?

¹⁵ Agdesision itan ni Ari Ezekias. Sumuko kadi ti Jerusalem kadagiti Asirio? makikappon iti Egipto? wenno agtalinaed a natibker ket lumaban? Maburiboran unay ni Ezekias. Mapan iti templo ni Jehova, bayat nga ibaonna da Eliakim ken Sebna, agraman dagiti lallakay a papadi, tapno agimtuodda ken Jehova babaen ken mammadto nga Isaias. (Isaias 37:1, 2) Napan dagiti imbaon ti ari ken ni Isaias, a sikakawesda iti tinakpil, a kunkunada: “Daytoy nga aldaw ket maysa nga aldaw ti rigat ken ti pammabalaw ken ti manglais a kinakuspag . . . Nalabit a ni Jehova a Diosmo mangngegnanto ti sasao ni Rabsaque, nga imbaon ti ari ti Asiria nga apona a mangrurod iti sibibiag  a Dios, ket isu pudno a panungsungbatennanto gapu iti sasao a nangngeg ni Jehova a Diosmo.” (Isaias 37:3-5) Wen, karkariten dagiti Asirio ti sibibiag a Dios! Denggen kadi ni Jehova dagiti panangrurodda? Babaen ken Isaias, ipasigurado ni Jehova kadagiti Judio: “Dika agbuteng gapu iti sasao a nangngegmo a babaen kadagita nagsao a sibabassawang kaniak dagiti katulongan ti ari ti Asiria. Adtoy mangikabilak kenkuana iti maysa nga espiritu, ket makangngegto iti damag ket agsubli iti bukodna a daga; ket pudno unay nga isu ipasagkonto babaen ti kampilan iti bukodna a daga.”​—Isaias 37:6, 7.

16. Ania a sursurat ti impatulod ni Senaquerib?

¹⁶ Kabayatanna, pinaayaban ni Senaquerib ni Rabsaque bayat a makigubgubat ti ari idiay Libna. Sublianto ni Senaquerib  ti Jerusalem. (Isaias 37:8) Kaskasdi, ti ipapanaw ni Rabsaque dina napalag-an ti pannakaburibor ni Ezekias. Nagipatulod ni Senaquerib iti mamutbuteng a sursurat a mangdeskribir iti manamnama dagiti agtataeng iti Jerusalem no dida sumuko: “Sika a mismo nangngegmo no ania ti inaramid ti ar-ari ti Asiria iti amin a dagdaga babaen ti panangipaayna kadakuada iti pannakadadael, ket sika a mismo maispalkanto aya? Naispal kadi ida ti didios dagiti nasion a dinadael dagidi ammak? . . . Sadino ti yan ti ari ti Hamat ken ti ari ti Arpad ken ti ari ti siudad ti Sefarvaim​—ti Hena ken ti Ivva?” (Isaias 37:9-13) Kayariganna, ibagbaga ti Asirio a minamaag ti bumusor​—a ti ibubusor ad-adda laeng a mangparigat kadakuada!

17, 18. (a) Ania ti motibo ni Ezekias iti panangkiddawna iti pannalaknib ni Jehova? (b) Baeten ken Isaias, kasano a sungbatan ni Jehova ti Asirio?

¹⁷ Gapu ta maseknan unay kadagiti ibunga ti desision a masapul nga aramidenna, ukraden ni Ezekias dagiti surat ni Senaquerib iti sanguanan ni Jehova idiay templo. (Isaias 37:14) Iti naimpusuan a kararag, kiddawenna nga iyallingag ni Jehova ti lapayagna kadagiti pangta ti Asirio, nga ingudona ti kararagna kadagitoy a sao: “Ket ita, O Jehova a Diosmi, isalakannakami iti imana, tapno amin dagiti pagarian ti daga maammuanda a siksika laeng ti Dios, O Jehova.” (Isaias 37:15-20) Nabatad iti daytoy a nangnangruna a maseknan ni Ezekias, saan nga iti bukodna a pannakaispal, no di ket iti pannakaibabain ti nagan ni Jehova no abaken ti Asiria ti Jerusalem.

¹⁸ Dumteng baeten ken Isaias ti sungbat ni Jehova iti kararag ni Ezekias. Masapul a di sumuko ti Jerusalem iti Asiria; masapul a lumaban. Kasla kasasaona ni Senaquerib, situtured nga ibaga ni Isaias ti mensahe ni Jehova iti Asirio: “Ti birhen nga anak a babai ti Sion inumsinaka, inkabilnaka iti pannakauyaw. Iti likudam ti anak a babai ti Jerusalem ingngilangilna ti ulona [a mangrabrabak].” (Isaias 37:21, 22) Kayariganna, kunaen pay ni Jehova: ‘Siasinoka a mangrurod iti Daydiay Santo ti Israel? Ammok dagiti aramidmo. Nangato dagiti ambisionmo; napalalo ti panagpasindayagmo. Nagtalekka iti puersa militarmo  ket adu a daga ti naparmekmo. Ngem mabalindaka a parmeken. Tungdayekto dagiti planom. Parmekenkanto. Iti kasta aramidekto kenka ti kas iti inaramidmo iti sabsabali. Mangikabilakto iti kawit iti agongmo ket pagsublienkanto idiay Asiria!’​—Isaias 37:23-29.

“Daytoyto ti Pagilasinan Maipaay Kenka”

19. Ania a pagilasinan ti ited ni Jehova ken Ezekias, ket ania ti kaipapanan dayta?

¹⁹ Ania ti garantia ni Ezekias a matungpal ti padto ni Isaias. Sumungbat ni Jehova: “Daytoyto ti pagilasinan maipaay kenka: Addanto pannangan iti daytoy a tawen iti tumubo manipud kadagiti naregreg a binukel, ket iti maikadua a tawen bukel a tumubo a bukbukodna; ngem iti maikatlo a tawen agimulakayo iti bin-i ket agapitkayo, ken agmulakayo kadagiti kaubasan ket kanenyo ti bungada.” (Isaias 37:30) Ipaayto ni Jehova ti taraon kadagiti nalakub a Judio. Nupay dida makapagmula gapu iti pananglakub ti Asiria, makapangandanto kadagiti maadas iti apit ti napalabas a tawen. Ti sumaruno a tawen, a tawen ti sabbath, masapul a paginanaenda dagiti talonda, nupay narikut ti situasionda. (Exodo 23:11) Ikari ni Jehova a no agtulnog ti umili iti timekna, addanto umdas a bukbukel a tumubo iti taltalon a mangbiag kadakuada. Sa, iti sumuno a tawen, agmulanto dagiti tattao iti bukel kas iti gagangay nga ar-aramidenda ket sagrapendanto ti bunga ti nagbannoganda.

20. Kasano a dagidiay makalisi iti iraraut ti Asiria “agramutdanto nga agpababa ken mangpataudda iti bunga nga agpangato”?

²⁰ Idilig itan ni Jehova ti ilina iti mula a saan a nalaka a maparut: “Dagidiay makalisi iti balay ti Juda . . . pudno unay nga agramutdanto nga agpababa ken mangpataudda iti bunga nga agpangato.” (Isaias 37:31, 32) Wen, awan pagbutngan dagidiay agtalek ken Jehova. Isuda ken dagiti annakda agnaeddanto a sitatalged iti pagilian.

21, 22. (a) Ania ti naipadto maipapan ken Senaquerib? (b) Kasano ken kaano a natungpal ti sasao ni Jehova maipapan ken Senaquerib?

²¹ Dagidiay ngay pangta ti Asirio maibusor iti Jerusalem? Sumungbat  ni Jehova: “Saanto nga umay iti daytoy a siudad, wenno uray mangibiat iti pana sadiay, wenno uray sumango iti dayta babaen iti kalasag, saan met a mangigabsuon iti baluarte a panglakub a maibusor iti dayta. Iti dalan nga immayanna agsublinto, ket iti daytoy a siudad saanto nga umay.” (Isaias 37:33, 34) Pudno nga awanto ti panagginnubat ti Asiria ken Jerusalem. Nakaskasdaaw ta imbes a dagiti Judio, dagitinto Asirio ti maabak nga awan gubat.

²² Maitunos iti saona, mangibaon ni Jehova iti anghel a mangkabil kadagiti kalalaingan iti buyot ni Senaquerib ​—185,000 a lallaki. Agparang nga idiay Libna ti pakapasamakan daytoy, ket agriing a mismo ni Senaquerib ket matakuatanna a natayen dagiti panguluen, hepe, ken dagiti maingel a soldado ti buyotna. Agsubli idiay Nineve a napalalo ti bainna, ngem iti laksid ti nakabatbatad a pannakaabakna, impatangkenna latta ti agdayaw iti palso a diosna a ni Nisroc. Sumagmamano a tawen kalpasanna, bayat nga agrukrukbab ni Senaquerib idiay templo ni Nisroc, pinapatay ti dua kadagiti annakna. Naminsan manen, napaneknekan a di makaisalakan ti awan biagna a ni Nisroc.​—Isaias 37:35-38.

Ad-adda a Pimmigsa ti Pammati ni Ezekias

23. Ania a parikut ti naipasango ken Ezekias idi damo a rauten ni Senaquerib ti Juda, ket aniada ti mabalin nga ibunga daytoy a parikut?

²³ Nalabit iti daydi damo a panangraut ni Senaquerib iti Juda, masaksakit unay ni Ezekias. Ibaga ni Isaias kenkuana a dandanin ti ipapatayna. (Isaias 38:1) Maburiboran ti 39-anyos nga ari. Saan laeng a ti pagsayaatanna ti pakaseknanna no di pay ket ti masakbayan dagiti umili. Agpegpeggad ti Jerusalem ken Juda iti iraraut dagiti Asirio. No matay ni Ezekias, siasino ti mangidaulo iti pannakidangadang? Iti dayta a tiempo, awan anak a lalaki ni Ezekias a sumandi a mangituray. Babaen ti nasged a kararag kiniddaw ni Ezekias ti panangngaasi ni Jehova kenkuana.​—Isaias 38:2, 3.

24, 25. (a) Kasano a sipaparabur a sinungbatan ni Jehova ti kararag ni Ezekias? (b) Ania a milagro ti inaramid ni Jehova, kas nadeskribir iti Isaias 38:7, 8?

²⁴ Di pay nakapanaw ni Isaias kadagiti paraangan ti palasio idi pagsublien ni Jehova iti pagiddaan ti masakit nga ari a mangibaga iti sabali a mensahe: “Nangngegko ti kararagmo. Nakitak ti luluam. Adtoy nayonak ti al-aldawmo iti sangapulo ket lima a tawen; ket manipud iti dakulap ti ari ti Asiria ispalenkanto ken daytoy a siudad, ket ikanawakto daytoy a siudad.” (Isaias 38:4-6; 2 Ar-ari 20:4, 5) Pasingkedan ni Jehova ti karina babaen ti karkarna a pagilasinan: “Adtoy ti anniniwan dagiti tukad  a bimmaba kadagiti tukad ti agdan ni Acaz babaen ti init pagsanudek iti sangapulo a tukad.”​—Isaias 38:7, 8a.

²⁵ Sigun iti Judio a historiador a ni Josephus, adda idi agdan iti uneg ti palasio ti ari, a nalabit adda poste iti asidegna. No mainitan ti poste, agparang ti anniniwanna iti agdan. Mabalin a kuentaen ti oras ti aldaw babaen ti panangmatmat iti ayan ti anniniwan kadagiti tukad ti agdan. Ita, adda aramiden ni Jehova a milagro. Kalpasan ti gagangay a panagpababa ti anniniwan kadagiti tukad ti agdan, agatras dayta iti sangapulo a tukad. Siasino ti nakadamagen iti kasta a banag? Kuna ti Biblia: “Ket ti init nagin-inut a nagsubli iti sangapulo a tukad kadagiti tukad ti agdan a bimmabaanna.” (Isaias 38:8b) Di nagbayag kalpasan dayta, immimbag ni Ezekias. Nagsaknap daytoy a damag agingga idiay Babilonia. Idi nadamag dayta ti ari ti Babilonia, nangibaon kadagiti mensahero idiay Jerusalem tapno siertuenda ti napasamak.

26. Ania ti maysa a resulta ti iyaatiddog ti biag ni Ezekias?

²⁶ Agarup tallo a tawen kalpasan ti namilagruan nga iyiimbag ni Ezekias, naipasngay ti umuna nga anakna a lalaki, ni Manases. Idi dimmakkel ni Manases, saanna nga impakita ti panangapresiar iti asi ti Dios, a no awan dayta saan koma a nayanak! Imbes ketdi, iti kaaduan a paset ti panagbiagna, nakaro unay a kinadakes ti inaramid ni Manases iti imatang ni Jehova.​—2 Cronicas 32:24; 33:1-6.

Biddut a Pangngeddeng

27. Kasano nga impakita ni Ezekias ti apresasionna ken Jehova?

²⁷ Kas ken apongna a David, matalek a tao ni Ezekias. Ipatpategna ti Sao ti Dios. Sigun iti Proverbio 25:1, inyurnosna ti pannakaurnong ti material a masarakan itan iti Proverbio kapitulo 25 agingga iti 29. Adda dagiti mamati a pinutarna met ti maika-119 a Salmo 119. Ti makapikapik a kansion ti panagyaman a pinutarna kalpasan ti iyiimbagna isut’ mangipakita a manangapresiar unay a tao ni Ezekias. Iti konklusionna, kunana a ti kapatgan a banag iti biag isu ti panangidayaw ken Jehova idiay  templona “iti amin nga al-aldaw ti panagbiagmi.” (Isaias 38:9-20) Sapay koma ta kasta amin ti riknatayo maipapan iti nadalus a panagdayaw!

28. Ania a pangngeddeng ti nagbiddutan ni Ezekias sumagmamano a tiempo kalpasan ti namilagruan nga iyiimbagna?

²⁸ Nupay matalek, imperpekto ni Ezekias. Adda serioso a biddut iti pangngeddengna sumagmamano a tiempo kalpasan ti panangpaimbag ni Jehova kenkuana. Ilawlawag ni Isaias: “Iti dayta a tiempo nagipatulod ni Merodac-baladan nga anak ni Baladan nga ari ti Babilonia kadagiti surat ken maysa a sagut ken Ezekias, kalpasan a nangngegna nga isu nagsakit ngem napigsa manen. Gapuna ni Ezekias nangrugi nga agrag-o gapu kadakuada ket impakitana kadakuada ti balay ti gamengna, ti pirak ken ti balitok ken ti lana ti balsamo ken ti nasayaat a lana ken ti intero a pagidulinanna kadagiti armas ken ti isuamin a masarakan kadagiti gamengna. Awan idi ti banag a saan nga impakita kadakuada ni Ezekias iti bukodna a balay ken iti intero a pagturayanna.”​—Isaias 39:1, 2. *

29. (a) Nalabit ania ti motibo ni Ezekias idi impakitana ti kinabaknangna kadagiti mensahero ti Babilonia? (b) Anianto ti ibunga ti biddut a pangngeddeng ni Ezekias?

²⁹ Uray kalpasan ti nakapimpiman a pannakaabak ti Asiria babaen ti anghel ni Jehova, nagtultuloy latta ti panangipangtana kadagiti adu a nasion, a pakairamanan ti Babilonia. Mabalin a kayat ni Ezekias a pagsiddaawen ti ari ti Babilonia a kas posible a kaaliadona iti masanguanan. Nupay kasta, saan a kayat ni Jehova a makikumplot dagiti agtataeng iti Juda kadagiti kabusorda; kayatna nga agtalekda kenkuana! Babaen ken mammadto nga Isaias, ipalgak ni Jehova ti masanguanan ken  ni Ezekias: “Um-umayen dagiti aldaw, ket isuamin nga adda iti bukodmo a balay ken impempen dagidi ammam agingga itoy nga aldaw pudno a maipanto idiay Babilonia. Awanto ti mabati . . . Ket dadduma iti bukodmo nga annak a lallaki nga agtaudto kenka, isuda a pagbalinamto nga ama, maipanawdanto ket pudno nga agbalinda nga opisial ti paraangan iti palasio ti ari ti Babilonia.” (Isaias 39:3-7) Wen, ti mismo a nasion a kayat a pagsiddaawen ni Ezekias, inton agangay, isunto ti mangsamsam kadagiti gameng ti Jerusalem ken mangadipen kadagiti umilina. Ti panangipakita ni Ezekias iti gamengna kadagiti taga Babilonia ti ad-adda a nanggutugot iti inaagum a panaggartemda.

30. Kasano a nangipakita ni Ezekias iti naimbag a kababalin?

³⁰ Agparang a tuktukoyenna ti pasamak a panangipakita ni Ezekias iti gamengna kadagiti taga Babilonia, kuna ti 2 Cronicas 32:26: “Ni Ezekias nagpakumbaba maipapan iti kinatangsit ti pusona, isu ken dagiti agnaed idiay Jerusalem nga agpadpada, iti kasta ti pungtot ni Jehova saan nga immay kadakuada kadagiti aldaw ni Ezekias.”

31. Aniat’ nagbanagan dagiti pasamak ken ni Ezekias, ket ania ti isuro daytoy kadatayo?

³¹ Nupay imperpekto, matalek a tao ni Ezekias. Ammona a napaypayso a persona nga addaan rikna ni Jehova a Diosna. Idi maburiboran unay, nagkararag a sipapasnek ni Ezekias ken Jehova, ket sinungbatan ni Jehova. Inikkan ni Jehova iti talna iti unos ti nabatbati nga al-aldawna, ket nagyaman ni Ezekias gapu iti dayta. (Isaias 39:8) Kasta koma met ti kinapaypayso ti panangmatmattayo ken Jehova itatta. No tumaud dagiti parikut, kas ken Ezekias sapay koma ta agdawattayo ken Jehova iti sirib ken solusion, “ta isu mangted a sipaparabur kadagiti isuamin ket awanan panangumsi.” (Santiago 1:5) No itultuloytayo ti agibtur ken mangalagad iti pammati ken Jehova, masiguradotayo nga agbalin a “mananggunggona kadagidiay sipapasnek a mangsapsapul kenkuana,” agpadpada itan ken iti masanguanan.​—Hebreo 11:6.

[Footnotes]

[Salsaludsod]

[Ladawan iti panid 383]

Nagtalek ni Ari Ezekias ken Jehova idi sarangtenna ti bileg ti Asiria

 [Ladawan iti panid 384]

[Ladawan iti panid 389]

Ibaon ti ari dagiti konseherona ken Isaias tapno ammuenda ti pammatigmaan ni Jehova

[Ladawan iti panid 390]

Ikararag ni Ezekias a maitan-ok koma ti nagan ni Jehova babaen ti pannakaabak ti Asiria

[Ladawan iti panid 393]

Pinatay ti anghel ni Jehova ti 185,000 nga Asirio