Kapitulo Bainte Sais

“Agrag-okayo iti Agnanayon iti Daydiay Parsuaek”

Isaias 65:1-25

1. Ania dagiti pammatalged a sasao nga insurat ni apostol Pedro, ken ania ti tumaud a saludsod?

MAKITATAYTO pay ngata ti panagpatingga ti kinaawan hustisia ken panagsagsagaba? Nasurok a 1,900 a tawenen ti napalabas, insurat ni apostol Pedro dagitoy a mangpatalged a sasao: “Adda baro a langlangit ken baro a daga nga ur-urayentayo sigun iti kari [ti Dios], ket kadagitoy agtaeng ti kinalinteg.” (2 Pedro 3:13) Sinegseggaan ni Pedro, agraman ti adu a sabsabali pay a matalek nga adipen ti Dios iti sinigsiglo, ti naindaklan nga aldaw a panagpatingga ti kinakillo, panangirurumen, ken kinaranggas ken ti panagraira ti kinalinteg. Masiguradotayo kadi a matungpalto daytoy a kari?

2. Siasino ti propeta a nangdakamat iti “baro a langlangit ken baro a daga,” ket ania dagiti kaitungpalan dayta a nagkauna a padto?

² Wen, masiguradotayo! Idi dinakamat ni Pedro ti “baro a langlangit ken baro a daga,” saan a mangidatdatag iti baro nga ideya. Agarup 800 a tawen a nasaksakbay, adda umasping a sasao nga imbaga ni Jehova baeten ken propeta Isaias. Dayta nga immun-una a kari ket adda bassit a kaitungpalanna idi 537 K.K.P., idi naluk-atan dagiti Judio manipud Babilonia a nakakautibuanda, ket nakasublida iti pagilianda. Ngem ti padto ni Isaias adda naindaklan a kaitungpalanna itatta, ket segseggaantayo ti ad-adda pay a makapagagar a kaitungpalanna iti umad-adani a baro a lubong ti Dios. Kinapudnona, ti makaparagsak a padto a naited baeten ken Isaias ket mangipaay iti pangripiripan kadagiti bendision nga isagsagana ti Dios para kadagidiay agayat kenkuana.

 Agpakpakaasi ni Jehova iti “Maysa a Nasungit nga Ili”

3. Ania a saludsod ti masungbatan iti Isaias kapitulo 65?

³ Laglagipenyo a naglaon ti Isaias 63:15–​64:12 iti naimpadtuan a kararag ni Isaias nga agpaay kadagiti Judio a naidestiero idiay Babilonia. Kas ibatad ti sasao ni Isaias, adu dagiti Judio a di agdaydayaw ken Jehova iti amin a kararua, ngem dadduma ti nagbabawi ken nagsubli kenkuana. Isubli ngata itan ni Jehova ti nasion maigapu iti dayta a sibababawi a natda? Masarakantayo ti sungbat iti Isaias kapitulo 65. Ngem sakbay nga ikarina ti pannakaisalakan ti sumagmamano a matalek, deskribiren ni Jehova ti pannakaukom nga agur-uray kadagiti adu nga awanan pammati.

4. (a) Maisupadi iti nasukir nga ilina, siasino dagiti mangbirok ken Jehova? (b) Kasano nga inyaplikar ni apostol Pablo ti Isaias 65:1, 2?

⁴ Inan-anusan ni Jehova ti agtultuloy a kinasukir ti ilina. Nupay kasta, dumtengto ti tiempo a baybay-anna ida kadagiti kabusorda ket dagiti sabsabali ti siaasi nga awatenna. Baeten ken Isaias, kuna ni Jehova: “Binay-ak a mabirokandak dagidiay saan a nagimtuod maipapan kaniak. Binay-ak a masarakandak dagidiay saan a nangsapul kaniak. Kinunak, ‘Adtoyak, adtoyak!’ iti nasion a saan nga umaw-awag iti naganko.” (Isaias 65:1) Nakalkaldaang a kunaen maipapan iti naitulag nga ili ni Jehova a dagiti umili ti nasnasion ket mapanda ken Jehova, ngem ti nasukir a Juda dida kayat nga aramiden ti kasta. Saan laeng a ni Isaias ti propeta a mangipadto nga inton agangay mangpilinto ti Dios iti maysa nga ili a dati a di mabigbigbig. (Oseas 1:10; 2:23) Inadaw ni apostol Pablo ti Isaias 65:1, 2 manipud iti Septuagint tapno paneknekanna a dagiti tattao iti nasnasion gun-odenda “ti kinalinteg nga ibunga ti pammati” nupay di kayat nga aramiden dayta dagiti nayanak a literal a Judio.​—Roma 9:30; 10:20, 21.

5, 6. (a) Ania a napasnek a tarigagay ti imparangarang ni Jehova, ngem ania ti reaksion ti ilina? (b) Ania ti maadaltayo iti panangtrato ni Jehova iti Juda?

⁵ Ilawlawag ni Jehova no apay nga ipalubosna a madidigra ti  mismo nga ilina: “Inyunnatko dagiti imak iti intero nga agmalem iti maysa a nasungit nga ili, dagidiay magmagna iti dalan a saan a naimbag, a mayannurot iti pampanunotda.” (Isaias 65:2) Ti panangyunnat kadagiti ima ipasimudaagna ti panangawis wenno panagkiddaw. Inyunnat ni Jehova dagiti imana, saan nga apagbiit laeng, no di ket iti agmalmalem. Tarigagayanna unay nga agsubli kenkuana ti Juda. Kaskasdi, di nangipangag daytoy nasungit nga ili.

⁶ Anian a makaparagsak a leksion ti maadaltayo iti sasao ni Jehova! Kayatna nga umadanitayo kenkuana agsipud ta isu ket Dios a nalaka a maasitgan. (Santiago 4:8) Dagitoy a sasao ipakitada met kadatayo a napakumbaba ni Jehova. (Salmo 113:5, 6) Kinapudnona, itultuloyna nga iyunnat dagiti imana iti piguratibo a wagas, a kidkiddawenna iti ilina nga agsublida nupay “sinaktanda ti riknana” gapu iti kinasungitda. (Salmo 78:40, 41) Baybay-anna ida kadagiti kabusorda kalpasan laengen ti adu a siglo a panagpakpakaasina kadakuada. Nupay kasta, dina ilaksid dagidiay napakumbaba.

7, 8. Kadagiti ania a wagas a ni Jehova ket pinagpungtot ti nasungit nga ilina?

⁷ Maulit-ulit a pinagpungtot dagiti nasungit a Judio ni Jehova gapu iti nakababain a konduktada. Deskribiren ni Jehova dagiti makaparurod nga aramidda: “Ti ili a buklen dagidiay patinayon a mangrurrurod kaniak iti mismo a rupak, nga agisaksakripisio kadagiti minuyongan ken mangpatpataud iti asuk a sakripisio iti rabaw dagiti ladrilio, nga agtugtugawda a mismo iti tengnga dagiti lugar a pagitabonan, isuda nga agpalabas met iti rabii uray kadagiti pagbantayan a kalapaw, a mangmanganda iti lasag ti baboy, uray iti digo dagiti narugit a banag nga adda kadagiti pagkargaanda; dagidiay agkunkuna, ‘Agtukenka. Dika umasideg kaniak, ta pudno unay nga ipaaykonto kenka ti kinasanto.’ Dagitoy ket asuk kadagiti abut ti agongko, apuy a sumsumged iti intero nga agmalem.” (Isaias 65:3-5) Dagitoy a managinsisingpet a tattao pagrurodenda ni Jehova ‘iti mismo a rupana’​—sasao a mabalin a mangipasimudaag  iti kinakuspag ken kinaawan panagraem. Dida ikagumaan nga ilemmeng dagiti nakarimrimon nga aramidda. Saan aya a pakababalawan unay ti agbasol iti saklang a mismo Daydiay rumbeng a pagraeman ken pagtulnogantayo?

⁸ Kayariganna, kunaen dagitoy nga aginlilinteg a managbasol kadagiti sabsabali a Judio: ‘Umadayokayo, gapu ta ad-adda a nasantuanak ngem kadakayo.’ Anian a panaginsisingpet! Dagitoy a “managinsisingpet” agidatdatonda kadagiti sakripisio ken agpupuorda iti insienso kadagiti palso a didiosen, a kondenaren ti Linteg ti Dios. (Exodo 20:2-6) Agtugtugawda iti tengnga dagiti pagitabonan, a dayta ti mangrugit kadakuada sigun iti Linteg. (Numeros 19:14-16) Mangmanganda iti lasag ti baboy, a narugit a kanen. * (Levitico 11:7) Nupay kasta, pagarupenda a nasansantuanda ngem iti sabsabali a Judio gapu kadagiti narelihiosuan nga aramidda, ket kayatda nga umadayo ti sabsabali a tattao tapno saanda a masantipikar, wenno madalusan, babaen laeng iti pannakitimpuyog. Ngem, saan a kasta ti panangmatmat ti Dios nga agkalikagum iti “naipamaysa a debosion”!​—Deuteronomio 4:24.

9. Kasano ti panangmatmat ni Jehova kadagiti aginlilinteg a managbasol?

⁹ Imbes nga ibilang ni Jehova a nasantuan dagitoy nga aginlilinteg, kunana: “Dagitoy ket asuk kadagiti abut ti agongko.” Ti Hebreo a sao para iti “agong” wenno ‘abut ti agong’ ket masansan a maus-usar a piguratibo para iti pungtot. Nainaig met ti asuk iti sumsumged a pungtot ni Jehova. (Deuteronomio 29:20) Makapungtot unay ni Jehova gapu iti makarimon nga idolatria a nakatnagan ti ilina.

10. Kasano a supapakan ni Jehova dagidiay taga Juda gapu kadagiti basolda?

¹⁰ Gapu iti kinahustisiana, ipalubos ni Jehova a madusa dagitoy a sipapakinakem a managbasol. Isurat ni Isaias: “‘Adtoy!  Naisurat iti sanguanak. Saanakto nga agtalna, no di ket mangipaayakto iti gunggona; ipaaykonto pay ti gunggona iti bukodda a saklot, maipaay kadagiti bukodda a biddut ken maipaay kadagiti biddut dagidi ammada nga aggigiddan,’ kinuna ni Jehova. ‘Agsipud ta nangpataudda iti asuk a sakripisio iti rabaw dagiti bantay, ket iti rabaw dagiti turod inumsidak, rukodekto met dagiti supapakda umuna iti amin iti bukodda a saklot.’” (Isaias 65:6, 7) Babaen ti pannakinaminda iti palso a panagdayaw, inumsi dagitoy a Judio ni Jehova. Pinagbalinda ti panagdayaw iti pudno a Dios a kaasping laeng ti panagdayaw dagiti nasion iti aglawlawda. “Maipaay kadagiti bukodda a biddut,” a pakairamanan ti idolatria ken espiritismo, supapakanto ni Jehova ida “iti bukodda a saklot.” Ti sao a “saklot” nabatad nga agaplikar iti napunggos a karenken ti makinngato a kawes, a kasla supot a mabalin a pangibukbokan dagiti aglaklako kadagiti masukat a banag. (Lucas 6:38) Kadagiti apostata a Judio, nabatad ti kaipapananna​—sukaten ni Jehova ti “gunggona,” wenno dusada. Ti Dios ti kinahustisia kalikagumanna ti supapak a dusa. (Salmo 79:12; Jeremias 32:18) Yantangay di agbaliw ni Jehova, makapagtalektayo nga iti intudingna a tiempo, sukatennanto iti umasping a wagas ti dusa a maipaay iti daytoy nadangkes a sistema ti bambanag.​—Malakias 3:6.

“Maipagapu Kadagiti Adipenko”

11. Kasano nga ipakita ni Jehova nga isalakanna ti matalek a natda?

¹¹ Ipakita ngata ni Jehova ti asi kadagiti matalek iti ilina? Ilawlawag ni Isaias: “Daytoy ti kinuna ni Jehova: ‘Kas iti pannakasarak iti baro nga arak iti raay ket masapul nga adda agkuna, “Dika dadaelen, agsipud ta adda bendision iti dayta,” kasta ti aramidekto a maipagapu kadagiti adipenko tapno saanko a dadaelen ti isuamin. Ket mangiruarakto manipud ken Jacob iti maysa a putot ken manipud ken Juda ti agtagikua kas agtawid kadagiti bantayko; ket dagidiay pinilik masapul a tagikuaenda dayta, ket dagiti bukodko nga adipen agtaengdanto  sadiay.’” (Isaias 65:8, 9) Iti panangyasping ni Jehova iti ilina iti sangaraay nga ubas, agus-usar iti ilustrasion a nalakada a matarusan. Naruay ti ubas iti pagilian, ken bendision iti sangatauan ti arak ti ubas. (Salmo 104:15) Ti naiparang a ladawan mabalin a tuktukoyenna ti maysa a raay a nasayaat ti dadduma nga ubasna, ngem saan nga amin. Wenno mabalin a kayatna a sawen a nasayaat ti maysa a raay, idinto ta naganus wenno rinuker ti dadduma a raay. Aniaman kadagita, ti agay-aywan iti kaubasan dina dadaelen dagiti nasayaat nga ubas. No kasta, ipasigurado ni Jehova iti ilina a dina dadaelen a mamimpinsan ti nasion no di ket salaknibanna dagiti matalek a natda. Kunana a tagikuaento daytoy naanamongan a natda ‘dagiti bantayna,’ kayatna a sawen, ti Jerusalem ken ti daga ti Juda, ti naturod a pagilian a kuna ni Jehova a kukuana.

12. Ania dagiti bendision nga agur-uray iti matalek a natda?

¹² Ania dagiti bendision nga agur-uray iti daytoy matalek a natda? Ilawlawag ni Jehova: “Ti Saron agbalinto a pagpaaraban iti karkarnero ket ti nababa a tanap ti Acor agbalinto a lugar a paginanaan ti bakbaka, maipaay iti ilik a nangsapulton kaniak.” (Isaias 65:10) Napateg dagiti arban iti biag ti adu a Judio, ken ti naruay a pagpaaraban ket makapataud iti kinarang-ay iti tiempo ti talna. Dakamaten ni Jehova ti dua a pungto ti pagilian tapno iladawanna ti talna ken kinarang-ay. Iti laud, masarakan iti Kosta ti Mediterraneo ti Tanap ti Saron, a pagaammo gapu iti kinapintas ken kinabungana. Ti Tanap ti Acor ket paset ti makin-amianan a daya a beddeng ti pagilian. (Josue 15:7) Inton dumteng ti pannakaidestiero, malangalangto dagitoy a lugar, agraman ti sabsabali pay a paset ti pagilian. Nupay kasta, ikari ni Jehova a kalpasan ti pannakaidestiero agbalindanto a napipintas a pagpaaraban dagiti agsubli a natda.​—Isaias 35:2; Oseas 2:15.

Panagtalek iti “Dios ti Naimbag a Gasat”

13, 14. Aniada nga ar-aramid ti mangipakita a simiasi kenkuana ti ili ti Dios, ket anianto ti mapasamak kadakuada gapu iti dayta?

¹³ Sublian itan ti padto ni Isaias dagidiay simiasi ken Jehova  ken nagtultuloy a nagrukbab iti didiosen. Kunana: “Dakayo dagidiay mangbaybay-a ken Jehova, dagidiay mangliplipat iti nasantuan a bantayko, dagidiay mangidasdasar iti lamisaan maipaay iti dios ti Naimbag a Gasat ken dagidiay mangpumpunno iti naggampor nga arak maipaay iti dios ti Keddeng.” (Isaias 65:11) Babaen ti panangidasarda iti taraon ken mainum iti lamisaan iti sanguanan ti “dios ti Naimbag a Gasat” ken “dios ti Keddeng,” natnag dagitoy a managbasol a Judio iti idolatroso nga ar-aramid dagiti pagano a nasion. * Anianto ti mapasamak iti asinoman nga agtalek lattan kadagitoy a didios?

¹⁴ Sipaprangka a pakdaaran ida ni Jehova: “Ikeddengkayto iti kampilan, ket dakayo amin agrukobkayto nga agturong iti pannakagudas; gapu ta immawagak, ngem dikay simmungbat; nagsaoak, ngem dikay immimdeng; ket inar-aramidyo no ania ti dakes kadagiti matak, ket piniliyo ti banag a saanko idi a pagragsakan.” (Isaias 65:12) Babaen ti nakakatkatawa a pannakausar ti nagan ti dios ti Keddeng iti orihinal a Hebreo, kuna ni Jehova a dagidiay agdaydayaw iti daytoy a palso a didiosen ‘maikeddengdanto iti kampilan,’ kayatna a sawen, iti pannakadadael. Babaen kadagiti mammadtona, maulit-ulit nga immawag ni Jehova kadagitoy a tattao tapno agbabawida, ngem dida inkankano ken kinaykayatda latta nga aramiden ti ammoda a dakes iti imatangna. Anian a pananglaisda iti Dios! Kas kaitungpalan ti pakdaar ti Dios, nagsagaba ti nasion iti naindaklan a didigra idi 607 K.K.P., idi impalubos ni Jehova a dadaelen dagiti taga Babilonia ti Jerusalem ken ti templona. Iti daydi a tiempo, di nasalakniban ti “dios ti Naimbag a Gasat” dagiti pasurotna idiay Juda ken Jerusalem.​—2 Cronicas 36:17.

15. Iti ania a wagas nga ipangag dagiti pudno a Kristiano itatta ti pakdaar a masarakan iti Isaias 65:11, 12?

 ¹⁵ Itatta, ipangag dagiti pudno a Kristiano ti pakdaar a masarakan iti Isaias 65:11, 12. Dida mamati iti “Naimbag a Gasat,” a kasla ketdin maysa dayta a kita ti datdatlag a puersa a makabael a mangted kadagiti bendision. Gapu ta dida kayat a busbosen dagiti material a sanikuada a mangpadas a mangay-ayo “iti dios ti Naimbag a Gasat,” idianda amin a kita ti panagsugal. Kombinsidoda nga inton agangay, awanto a pulos ti maganab dagidiay agrukrukbab iti daytoy a dios, ta kuna ni Jehova iti kakasta a tattao: “Ikeddengkayto iti kampilan.”

“Adtoy! Dagiti Bukodko nga Adipen Agrag-odanto”

16. Kadagiti ania a wagas a bendisionan ni Jehova dagiti matalek nga adipenna, ngem anianto ti mapasamak kadagidiay nangiwaksi kenkuana?

¹⁶ Kas panangbabalaw kadagidiay nangtallikud ken Jehova, deskribiren ti padto ti nagduma a pagbanagan dagidiay sipapasnek nga agdaydayaw iti Dios ken dagidiay aginkukuna laeng nga ar-aramidenda ti kasta: “Daytoy ti kinuna ti Soberano nga Apo Jehova: ‘Adtoy! Dagiti bukodko nga adipen mangandanto, ngem dakayo agbisinkayto. Adtoy! Dagiti bukodko nga adipen uminumdanto, ngem dakayo mawawkayto. Adtoy! Dagiti bukodko nga adipen agrag-odanto, ngem dakayo agsagabakayto iti pannakaibabain. Adtoy! Dagiti bukodko nga adipen agdir-idanto a sirarag-o gapu iti nasayaat a kasasaad ti puso, ngem dakayo agsangitkayto gapu iti saem ti puso ket aganug-ogkayto gapu iti bin-ig a pannakarba ti espiritu.’” (Isaias 65:13, 14) Bendisionanto ni Jehova dagiti matalek nga adipenna. Agdir-idanto a buyogen ti puso nga aglaplapusanan iti rag-o. Ti pannangan, panaginum, ken panagrag-o ket sasao a mangipasimudaag a siwawadwad nga ipaayto ni Jehova ti kasapulan dagiti agdaydayaw kenkuana. Maisupadi iti dayta, agbisin ken mawawto iti naespirituan dagidiay nangiwaksi ken Jehova. Saanto a mapennek dagiti kasapulanda. Agsangit  ken aganug-ogdanto gapu iti tuok ken rigat a dumteng kadakuada.

17. Apay nga adda nasayaat a panggapuan ti ili ti Dios itatta nga agdir-i a sirarag-o?

¹⁷ Umiso unay ti panangdeskribir ti sasao ni Jehova iti naespirituan a kasasaad itatta dagidiay aginkukuna laeng nga agserserbida iti Dios. Ngem bayat nga agrigrigat dagiti minilion iti Kakristianuan, agdir-i a sirarag-o dagiti agdaydayaw ken Jehova. Ket adda nasayaat a panggapuanda nga agrag-o. Matartaraonanda a naimbag iti naespirituan. Ipapaayan ni Jehova ida iti nawadwad a naespirituan a taraon babaen kadagiti naibatay iti Biblia a publikasion ken Nakristianuan a panagtataripnong. Pudno unay a dagiti makapabileg a kinapudno ken makaliwliwa a karkari ti Sao ti Dios ket ipaayannatayo iti “nasayaat a kasasaad ti puso”!

18. Anianto ti mabati kadagidiay nangiwaksi ken Jehova, ket ania ti mabalin nga ipasimudaag ti pannakausar ti naganda iti sapata?

¹⁸ Ituloy a kasarita ni Jehova dagidiay nangiwaksi kenkuana: “Pudno unay nga idatagyonto ti naganyo maipaay iti maysa a sapata babaen kadagidiay pinilik, ket ti Soberano nga Apo Jehova pudno a saggaysaennakayto a papatayen, ngem dagiti bukodna nga adipen panaganannanto iti sabali a nagan; iti kasta ti asinoman a mangbendision iti bagina iti daga bendisionannanto ti bagina babaen ti Dios ti pammati, ket ti asinoman a mangaramid iti sinapataan a sasao iti daga agsapatanto babaen ti Dios ti pammati; agsipud ta dagiti immun-una a riribuk pudno a malipatanton ken agsipud ta pudno a mailemmengdanto manipud kadagiti matak.” (Isaias 65:15, 16) Ti laeng naganda ti kakaisuna a mabati kadagidiay nangiwaksi ken Jehova, a mausarto laeng iti sapata, wenno lunod. Mabalin a kaipapanan daytoy a dagidiay agtarigagay nga agbalin a napasnek babaen ti panagsapata, kayariganna kunaendanto: ‘No diak tungpalen daytoy a kari, lak-amek koma ti dusa a napasaran dagidiay nga apostata.’ Mabalin a kaipapananna pay ketdi a mausarto nga ilustrasion ti naganda, a kas iti Sodoma  ken Gomorra, a simbolo ti panangdusa ti Dios kadagiti nadangkes.

19. Kasano a mapanagananto dagiti adipen ti Dios iti sabali a nagan, ken apay nga agtalekda iti Dios ti kinamatalek? (Kitaenyo met ti footnote.)

¹⁹ Anian a nagpaiduma ti lak-amento dagiti mismo nga adipen ti Dios! Mapanaganandanto iti sabali a nagan. Ipasimudaagna dayta ti naparaburan a kasasaad ken dayaw a sagrapenda inton makasublida iti pagilianda. Didanto kalikaguman ti pamendision ti aniaman a palso a dios wenno agsapata babaen iti aniaman nga awanan biag a didiosen. Imbes ketdi, inton bendisionanda ti bagida wenno agsapatada, aramidendanto dayta babaen ti Dios ti kinamatalek. (Isaias 65:16, footnote ti New World Translation of the Holy Scriptures​—With References) Addanto panggapuan dagiti umili ti pagilian nga agtalek a naan-anay iti Dios, agsipud ta naipanekneknanton nga isu ket napudno kadagiti karina. * Gapu ta natalgeddan iti pagilianda, di agbayag malipatanen dagiti Judio dagiti immun-una a riribuk.

“Mangparsuaak iti Baro a Langlangit ken Baro a Daga”

20. Kasano a natungpal idi 537 K.K.P. ti kari ni Jehova a “baro a langlangit ken baro a daga”?

²⁰ Palawaen itan ni Jehova ti karina a paungarenna dagiti agbabbabawi a natda kalpasan ti panagsublida manipud Babilonia a nakaidestieruanda. Baeten ken Isaias, kuna ni Jehova: “Adtoy mangparsuaak iti baro a langlangit ken baro a daga; ket dagiti immun-una a banag saandanto a maipalagip, saandanto met a tumpuar iti puso.” (Isaias 65:17) Sigurado a matungpal ti kari ni Jehova a panangisubli, isu a dakamatenna dayta a masanguanan a pannakaisubli a kasla mapaspasamaken.  Idi 537 K.K.P. ti damo a pannakatungpal daytoy a padto, idi naisubli idiay Jerusalem dagiti natda a Judio. Ania ti nangbukel iti “baro a langlangit” iti daydi a tiempo? Ti kinagobernador ni Zorobabel a sinuportaran ti Nangato a Padi a ni Josue ken naisentro idiay Jerusalem. Dagiti naisubli a natda a Judio ti nangbukel iti “baro a daga,” maysa a nadalusan a kagimongan a nagpasakup iti kasta a panagturay ken timmulong a nangipasdek manen iti nasin-aw a panagdayaw iti pagilian. (Esdras 5:1, 2) Ti rag-o iti dayta a pannakaisubli linab-awanna amin a napalabas a panagsagaba; saan pay ketdin a malagip dagiti immun-una a riribuk.​—Salmo 126:1, 2.

21. Ania a baro a langlangit ti timmaud idi 1914?

²¹ Nupay kasta, laglagipenyo nga inyanninaw ni Pedro ti padto ni Isaias ken impakitana nga adda masanguanan a kaitungpalan dayta. Insurat ti apostol: “Adda baro a langlangit ken baro a daga nga ur-urayentayo sigun iti karina, ket kadagitoy agtaeng ti kinalinteg.” (2 Pedro 3:13) Idi 1914, timmaud ti nabayagen a pinadpadaanan a baro a langlangit. Ti Mesianiko a Pagarian a naipasngay iti dayta a tawen ket agturay manipud idiay langit a mismo, ken inikkan ni Jehova dayta iti autoridad iti intero a daga. (Salmo 2:6-8) Daytoy a panangituray ti Pagarian, iti sidong ni Kristo ken dagiti 144,000 a kakaduana nga agturay, ket isu ti baro a langlangit.​—Apocalipsis 14:1.

22. Siasino dagiti mangbukel iti baro a daga, ket kasano a maisagsagana dagiti tattao uray pay itan nga agbalin a pamunganayan dayta nga urnos?

²² Ti met ngay baro a daga? Kas iti daydi nagkauna a kaitungpalanna, buklento ti baro a daga dagiti tattao a siraragsak nga agpasakup iti panangituray ti baro a nailangitan a gobierno. Uray pay itan, minilion a nasisingpet a tattao ti agpaspasakupen iti daytoy a gobierno ken ikagkagumaanda a suroten dagiti lintegna a masarakan iti Biblia. Aggapu dagitoy iti amin a nasionalidad, pagsasao, ken puli, ken agdadanggayda nga agserbi iti agturturayen nga Ari a ni Jesu-Kristo. (Mikias 4:1-4) Kalpasan ti pannakapukaw ti agdama a dakes a sistema ti bambanag, daytoy a grupo ti mangbukel iti pamunganayan  ti baro a daga nga inton agangay agbalinto a sangalubongan a kagimongan dagiti managbuteng iti Dios a tattao a mangtawid iti naindagaan a pagturayan ti Pagarian ti Dios.​—Mateo 25:34.

23. Ania nga impormasion ti masarakantayo iti libro ti Apocalipsis maipapan iti “maysa a baro a langit ken maysa a baro a daga,” ket kasanonto a matungpal daytoy a padto?

²³ Ti libro ti Apocalipsis deskribirenna ti maysa a sirmata a nakita ni apostol Juan maipapan iti umad-adanin nga aldaw ni Jehova, inton maikkat daytoy a sistema ti bambanag. Kalpasan dayta, maigarangugongto ni Satanas. (Apocalipsis 19:11–​20:3) Sumaganad iti dayta a deskripsion, iyanninaw ni Juan ti naimpadtuan a sasao ni Isaias, nga insuratna: “Nakitak ti maysa a baro a langit ken maysa a baro a daga.” Dagiti sumaganad a bersikulo ti salaysay maipapan iti daytoy a nadayag a sirmata dakamatenda ti tiempo a panangbalbaliwto a naan-anay ni Jehova a Dios, a pagbalinenna a nasaysayaat dagiti kasasaad ditoy daga. (Apocalipsis 21:1, 3-5) Nabatad a ti kari ni Isaias maipapan iti “baro a langlangit ken baro a daga” ket addanto nakaskasdaaw a kaitungpalanna iti baro a lubong ti Dios! Iti sidong ti gobierno ti baro a langlangit, tagiragsakento ti baro a naindagaan a kagimongan ti naespirituan ken literal a paraiso. Pudno a makaliwliwa ti kari a “dagiti immun-una a banag [saksakit, panagsagsagaba, ken ti adu a sabsabali pay a pakarigatan ti tattao] saandanto a maipalagip, saandanto met a tumpuar iti puso.” Aniaman a malagiptayo iti dayta a tiempo ket saanton a mangyeg kadatayo iti nakaro a sakit, wenno ut-ot, a mangparparigat ita iti puspuso ti adu a tao.

24. Apay nga agrag-o ni Jehova iti pannakaisubli ti Jerusalem, ket ania ti saanton a mangngeg kadagiti lansangan dayta a siudad?

²⁴ Ituloy ti padto ni Isaias: “Agragsakkayo ket agrag-okayo iti agnanayon iti daydiay parsuaek. Ta adtoy parsuaek ti Jerusalem a pakaigapuan ti kinarag-o ken ti ilina a pakaigapuan ti panagragsak. Ket agrag-oakto iti Jerusalem ken agragsakak iti ilik; ket awanton ti mangngeg kenkuana nga uni ti panagsangit  wenno ti uni ti maysa a naliday nga ikkis.” (Isaias 65:18, 19) Saanto laeng a dagiti Judio ti agrag-o iti pannakaisublida iti pagilianda no di ket agrag-onto pay a mismo ti Dios, gapu ta papintasennanto ti Jerusalem​—nga agbalin manen a sentro ti pudno a panagdayaw ditoy daga. Saanton a mangngeg ti uni ti panagsangit gapu iti didigra, a nangngeg idi kadagiti lansangan dayta a siudad iti adun a dekada a napalabas.

25, 26. (a) Iti kaaldawantayo, kasano a pagbalinen ni Jehova ti Jerusalem “a pakaigapuan ti kinarag-o”? (b) Kasano nga usaren ni Jehova ti Baro a Jerusalem, ken apay a makapagragsaktayo itatta?

²⁵ Uray met itatta, pagbalinen ni Jehova ti Jerusalem “a pakaigapuan ti kinarag-o.” Kasano? Kas nakitatayon, ti baro a langlangit a timmaud idi 1914, inton agangay ramanennanto dagiti 144,000 a makipagturay, nga adda pasetda iti nailangitan a gobierno. Naimpadtuan a nadeskribir dagitoy kas “Baro a Jerusalem.” (Apocalipsis 21:2) Kuna ti Dios maipapan iti Baro a Jerusalem: “Adtoy parsuaek ti Jerusalem a pakaigapuan ti kinarag-o ken ti ilina a pakaigapuan ti panagragsak.” Usarento ti Dios ti Baro a Jerusalem a mangyeg iti aglaplapusanan a bendision iti natulnog a sangatauan. Awanton ti mangngeg nga uni ti panagsangit wenno naliday nga ikkis, ta pennekento ni Jehova ‘dagiti kiddaw ti pusotayo.’​—Salmo 37:3, 4.

²⁶ Pudno unay, adda naan-anay a panggapuantayo itatta nga agragsak! Din agbayag, santipikarenton ni Jehova ti nadayag a naganna babaen ti panangdadaelna kadagiti amin a bumusbusor. (Salmo 83:17, 18) Iti kasta naan-anayton ti panangituray ti baro a langlangit. Anian a nakaskasdaaw dagitoy a pakaigapuan ti panagragsak ken panagrag-o iti agnanayon iti parsuaen ti Dios!

Ti Kari a Natalged a Masakbayan

27. Iti ania a wagas a deskribiren ni Isaias ti kinatalged a tagiragsaken dagiti agsubli a Judio iti pagilianda?

²⁷ Iti umuna a kaitungpalanna, ania ti kasasaad ti biag dagiti agsubli a Judio iti sidong ti baro a langlangit? Kuna ni Jehova:  “Manipud iti dayta a disso awanton ti agsussuso a sumagmamano ti aldawna, wenno uray ti lakay a saanna a maungpot ti al-aldawna; ta ti maysa matayto a kas ubing laeng, nupay sangagasut a tawen ti edadna; ket no maipapan iti managbasol, nupay sangagasut a tawen ti edadna isu mailunodto.” (Isaias 65:20) Anian a nagpintas a ladawan ti kinatalged a tagiragsaken dagiti agsubli a kautibo iti naisubli a pagilianda! Ti kappasngay a sumagmamano pay laeng ti aldawna dinanto mapasaran ti nasapa nga ipapatay. Saanto met a mapasamak ti kasta nga ipapatay iti nataengan a tao a dina pay nadanon ti naan-anay a kapaut ti panagbiagna. * Anian a pammatalged ti sasao ni Isaias kadagiti Judio nga agsubli idiay Juda! Yantangay natalgedda iti pagilianda, saanda nga agdanag nga amangan no alaen dagiti kabusor dagiti ubbingda wenno papatayenda dagiti assawada.

28. Ania ti maadaltayo iti sasao ni Jehova maipapan iti biag idiay baro a lubong iti sidong ti Pagarianna?

²⁸ Ania ti ibaga kadatayo ti sasao ni Jehova maipapan iti biag iti asidegen a baro a lubong? Iti sidong ti Pagarian ti Dios, manamnama ti tunggal ubing ti natalged a masakbayan. Ti tao a managbuteng iti Dios saanto a pulos a matay bayat a kabambannuaganna. Iti kasunganina, natalged, natalinaay, ken agbiagto a siraragsak ti natulnog a sangatauan. Dagiti ngay agrebelde iti Dios? Dagita a tattao mapukawdanto ti pribilehioda nga agbiag. Matayto ti nasukir a managbasol, uray pay “sangagasut a tawen ti edadna.” Iti kasta, agbalinto a “kas ubing laeng” no idilig iti pagbalinanna koma​—maysa a tao nga agbiag iti agnanayon.

29. (a) Ania dagiti pagrag-oanto ti natulnog nga ili ti Dios iti naisubli a daga ti Juda? (b) Apay a mayanatup dagiti kayo a mangyilustrar iti kinaatiddog ti biag? (Kitaenyo ti footnote.)

²⁹ Ituloy ni Jehova ti panangiladawanna kadagiti kasasaadto iti naisubli a pagilian ti Juda: “Pudno unay a mangbangondanto  iti balbalay ket agnaedda; ket pudno unay nga agmuladanto kadagiti kaubasan ket kanenda ti bungada. Saandanto a mangbangon ket sabali ti agnaed; saandanto nga agmula ket sabali ti mangan. Ta kas iti al-aldaw ti maysa a kayo kastanto ti al-aldaw ti ilik; ket ti aramid dagiti bukodda nga ima usarento a naan-anay dagidiay pinilik.” (Isaias 65:21, 22) Kalpasan ti panagsublida iti langalang ken sigurado nga awanan iti balbalay ken kaubasan a daga ti Juda, agrag-onto ti natulnog nga ili ti Dios gapu iti panagnaedda kadagiti bukodda a pagtaengan ken pannangan iti bunga dagiti bukodda a kaubasan. Bendisionanto ti Dios ti trabahoda, ken atiddogto ti biagda​—a kas iti al-aldaw ti maysa a kayo​—​tapno tagiragsakenda ti bunga dagiti nagbannoganda. *

30. Ania a naragsak a situasion ti sagsagrapen dagiti adipen ni Jehova iti kaaldawantayo, ken ania ti tagiragsakendanto idiay baro a lubong?

³⁰ Iti kaaldawantayo, adda kaitungpalan daytoy a padto. Rimmuar ti ili ni Jehova manipud naespirituan a pannakaidestiero idi 1919 ken rinugianda nga isubli ti ‘dagada,’ wenno sakup ti aktibidad ken panagdayawda. Nangipasdekda kadagiti kongregasion ken nagbalinda a nabunga iti naespirituan. Kas resultana, uray pay itan, tagtagiragsaken ti ili ni Jehova ti naespirituan a paraiso ken ti inted-Dios a talna. Masiguradotayo nga agtultuloyto ti kasta a talna agingga iti literal a Paraiso. Ditay kabaelan a panunoten no anianto a talaga ti aramiden ni Jehova babaen ti situtulok a puspuso ken im-ima dagiti agdaydayaw kenkuana idiay baro a lubong. Anian a rag-onto ti mangibangon iti bukodmo a pagtaengan ket kalpasanna agnaedka iti dayta! Iti sidong ti turay ti Pagarian, aglaplapusananto ti makapnek a trabaho. Anian a makagunggonanto a kanayon a ‘makita ti imbag’ iti bungbunga dagiti nagbannogam! (Eclesiastes 3:13) Addaantayto ngata iti nawadwad a  tiempo a mangtagiragsak a naan-anay iti gapuanan dagiti imatayo? Wen, pudno dayta! Ti awan patinggana a biag dagiti matalek a tattao ket agbalinto a “kas iti al-aldaw ti maysa a kayo”​—rinibu a tawen, ken ad-adu pay!

31, 32. (a) Ania dagiti bendision a tagiragsaken dagiti agsubli a kautibo? (b) Idiay baro a lubong, anianto ti manamnama dagiti matalek a tattao?

³¹ Deskribiren ni Jehova ti ad-adu pay a bendision nga agur-uray kadagiti agsubli a kautibo: “Saandanto nga agbannog iti awan kapapay-anna, saandanto met a mangyanak maipaay iti riribuk; agsipud ta isuda ti putot a buklen dagidiay bendito ni Jehova, ken dagiti kaputotanda a maikuyog kadakuada.” (Isaias 65:23) Bendisionanto ni Jehova dagidiay a naisubli a Judio, iti kasta saandanto nga agbannog iti ubbaw. Saanton nga agpasngay dagiti nagannak tapno laeng agsagaba dagiti annakda iti nasapa nga ipapatay. Saanto laeng a dagiti dati a kautibo ti mangtagiragsak kadagiti bendision ti pannakaisubli; kaduadanto dagiti annakda. Magagaran unay ti Dios a mangpennek kadagiti kasapulan ti ilina, isu a kastoy ti karina: “Pudno a mapasamakto a sakbay nga agpukkawda siak sumungbatakto; bayat nga agsasaoda pay laeng, siak denggekto.”​—Isaias 65:24.

³² Kasano a tungpalen ni Jehova dagitoy a kari iti asidegen a baro a lubong? Masapul nga aguray ken kitaentayto. Saan nga impaay ni Jehova ti amin a detalye, ngem masiguradotayo a saanton a pulos nga “agbannog iti awan kapapay-anna” dagiti matalek a tattao. Manamnama ti dakkel a bunggoy dagiti makalasat iti Armagedon ken asinoman nga annak nga ipasngaydanto a sagrapendanto ti napaut ken makapnek a biag​—agnanayon a biag! Dagidiay agungar ken pilienda ti agbiag a maitunos kadagiti pagalagadan ti Dios, agrag-odanto met idiay baro a lubong. Denggen ken ipaayto ni Jehova dagiti kasapulanda, a padpadaananna pay ketdi dagita. Kinapudnona, ukradento ni Jehova ti imana ken penkenna ti umiso a “tarigagay ti tunggal sibibiag a banag.”​—Salmo 145:16.

33. Inton agawid dagiti Judio iti pagilianda, iti ania a wagas a natalnanto dagiti animal?

 ³³ Kasanonto ti kasaknap ti naikari a talna ken talged? Ingudo ni Jehova daytoy a paset ti padto: “‘Ti lobo ken ti kordero aglanglangdanto, ket ti leon manganto iti garami kas iti toro; ket no maipapan iti serpiente, ti taraonna isunto ti tapok. Saandanto a mangdangran wenno mamataud iti aniaman a panangdadael iti intero a nasantuan a bantayko,’ kinuna ni Jehova.” (Isaias 65:25) Inton agawid iti pagilianda dagiti matalek a Judio a natda, aywananto ida ni Jehova. Kayariganna, ti leon manganto iti garami a kas iti toro, yantangay ti leon dinanto ranggasan dagiti Judio wenno dagiti dinguenda. Sigurado daytoy a kari gapu ta agngudo babaen iti sasao a, “kinuna ni Jehova.” Ket kanayon a pumudno ti saona!​—Isaias 55:10, 11.

34. Ania ti makaparagsak a kaitungpalan ti sasao ni Jehova iti kaaldawantayo ken idiay baro a lubong?

³⁴ Adda makaparagsak a kaitungpalan ti sasao ni Jehova kadagiti pudno nga agdaydayaw iti kaaldawantayo. Sipud idi 1919, binendisionan ti Dios ti naespirituan a daga ti ilina, a pinagbalinna dayta a naespirituan a paraiso. Nakaskasdaaw ti panagbalbaliw dagidiay um-umay iti daytoy a naespirituan a paraiso. (Efeso 4:22-24) Babaen iti tulong ti espiritu ti Dios, dagiti tattao a dati nga inaanimal ti personalidadda​—a nalabit ginundawayan wenno biniktimada ti padada a tao​—maparparmekdan dagiti di nasayaat a kababalinda. Kas resultana, tagtagiragsakenda ti talna ken nagkaykaysa a panagdayaw a kadua dagiti kapammatianda. Dagiti bendision a tagtagiragsaken itan ti ili ni Jehova iti naespirituan a paraisoda dumanonto iti literal a Paraiso, a sadiay, ti kinatalna dagiti tattao ket mabuyoganto iti kinatalna dagiti animal. Masiguradotayo nga iti tiempo nga intuding ti Dios, maipatungpalto a siuumiso daydi orihinal nga impaannongna iti sangatauan: “Parukmaenyo [ti daga], ket pagpasakupenyo dagiti ikan iti baybay ken dagiti agtaytayab a parsua iti langlangit ken tunggal sibibiag a parsua nga aggargaraw iti rabaw ti daga.”​—Genesis 1:28.

35. Apay nga adda naan-anay a panggapuantayo nga ‘agrag-o iti agnanayon’?

 ³⁵ Anian a yamantayo iti kari ni Jehova a mangparsua iti “baro a langlangit ken baro a daga”! Dayta a kari ket adda kaitungpalanna idi 537 K.K.P. ken adda pay kanayonan a kaitungpalanna iti kaaldawantayo. Dagitoy dua a kaitungpalan itudoda ti dalan nga agturong iti nadayag a masakbayan ti natulnog a sangatauan. Babaen ti padto ni Isaias, siaasi nga impaayannatayo ni Jehova iti pangripiripan no ania ti isagsaganana kadagidiay agayat kenkuana. Pudno unay, adda naan-anay a panggapuantayo a mangipangag iti sasao ni Jehova: “Agrag-okayo iti agnanayon iti daydiay parsuaek”!​—Isaias 65:18.

[Footnotes]

[Salsaludsod]

[Ladawan iti panid 389]

Iti baro a lubong ti Dios, addaantayto iti nawadwad a tiempo a mangtagiragsak iti gapuanan dagiti imatayo