Isusubli iti Panagdayaw ken Jehova
Kapitulo Siete
Isusubli iti Panagdayaw ken Jehova
1. Ania ti nagan dagiti dua a kangrunaan a didios ti Babilonia, ket ania ti naipadto maipapan kadakuada?
INTON maidestiero ti Israel idiay Babilonia, mapalikmutanto iti palso a panagdayaw. Idi tiempo ni Isaias, adda pay laeng ti ili ni Jehova iti mismo a pagilianda, ken addaanda iti templo ken papadi. Nupay kasta, adu a dedikado iti nasion ti Dios ti natnag iti idolatria. Gapuna, nasken a nasakbay a matulonganda nga agsagana tapno saandanto a mailabeg nga agdayaw kadagiti palso a didios ti Babilonia wenno masulisog nga agserbi kadakuada. Gapuna, iti naimpadtuan a panagsao maipapan kadagiti dua a kangrunaan a didios ti Babilonia, kuna ni Isaias: “Ni Bel nagruknoy, ni Nebo agrukrukob; dagiti idoloda nagpaayda kadagiti atap nga animal ken kadagiti naamo nga animal, dagiti awitda, pedapedaso a gargaret, maysa a dadagsen maipaay kadagiti nabannog nga animal.” (Isaias 46:1) Ni Bel ti kangrunaan a didiosen dagiti Caldeo. Ni Nebo ti pagrukrukbabanda a dios ti sirib ken pannakaammo. Makita nga adu ti mangraraem kadagitoy dua a didios yantangay nainaig ti nagnaganda iti adu a personal a nagan dagiti taga Babilonia—a dadduma kadagita ket Belsazar, Nabopolassar, Nabucodonosor, ken Nabuzaradan.
2. Kasano a naipaganetget ti kinaawan gaway dagiti didios ti Babilonia?
2 Kuna ni Isaias a “nagruknoy” ni Bel ken “agrukrukob” ni Nebo. Maipababanto dagitoy a palso a didios. Inton ipakat ni Jehova ti panangukomna iti Babilonia, dinto matulongan dagitoy a didios dagiti agdaydayaw kadakuada. Didanto maisalakan uray ti bagbagida! Saanton a maiparada kadagiti nadayaw a prosesion da Bel ken Nebo, a kas ti maar-aramid iti piesta ti Aldaw ti Baro a Tawen ti Babilonia. Imbes ketdi, ulodento ida dagiti agdaydayaw kadakuada a kas iti gagangay a gargaret. Imbes nga idayaw ken pagrukbabanda, maumsi ken malalaisto dagita.
3. (a) Ania ti pakakigtotan dagiti taga Babilonia? (b) Ania ti maadal itatta iti napasamak kadagiti didios ti Babilonia?
3 Ania ketdin a pannakakigtot dagiti taga Babilonia a makaammo a dagiti impatpategda a didiosen ket gagangay laeng a babantot nga awiten dagiti nabannog nga animal! Kasta met itatta, palso dagiti didios ti lubong—dagiti pagtaltalkan ti tattao ken pangus-usaranda iti pigsada ken pangipapaayanda pay iti biagda. Dagiti kinabaknang, armas, ragragsak, agtuturay, ti daga a nakayanakan wenno dagiti simbolona, ken adu a sabsabali pay ket isu itan ti pangipapaayanda iti debosion. Maibutaktakto ti kinaubbaw dagita a didios iti tiempo nga intuding ni Jehova.—Daniel 11:38; Mateo 6:24; Aramid 12:22; Filipos 3:19; Colosas 3:5; Apocalipsis 13:14, 15.
4. Iti ania a wagas nga ‘agrukob’ ken ‘agruknoy’ dagiti didios ti Babilonia?
4 Tapno ad-adda pay nga ipaganetgetna ti naan-anay a pannakapaay dagiti didios ti Babilonia, ituloy ti padto: “Masapul nga agrukobda; tunggal maysa masapul nga agruknoyda nga agpapada; pudno a saanda a kabaelan ti mangipaay iti pannakailisi iti awit, no di ket iti pannakakautibo ti masapul a papanan ti bukodda a kararua.” (Isaias 46:2) Kasla ‘agrukob’ ken ‘agruknoy’ dagiti didios ti Babilonia a kunam la no nasugatan iti gubat wenno duduoganen. Dida man la mapalag-an ti awit wenno mabulosan dagiti kakaasi nga animal a mangaw-awit kadakuada. No kasta, nupay nakautibo idiay Babilonia ti ili a naitulag ken Jehova, rumbeng kadi a dayawenda dagita? Saan! Iti umasping a wagas, dagiti napulotan nga adipen ni Jehova, uray idi addada iti naespirituan a pannakakautibo, dida pinadayawan dagiti palso a didios ti “Babilonia a Dakkel,” a saan a nakalapped iti pannakarbana idi 1919 ken didanto maisalakan dayta iti pannakadidigrana kabayatan ti “dakkel a rigat.”—Apocalipsis 18:2, 21; Mateo 24:21.
5. Kasano a maliklikan dagiti Kristiano itatta ti mangulit iti biddut dagiti nagdaydayaw kadagiti didiosen a taga Babilonia?
5 Saan a pagrukbaban dagiti pudno a Kristiano itatta dagiti aniaman a didiosen. (1 Juan 5:21) Dagiti krusipiho, rosario, ken imahen dagiti sasanto dida makatulong iti pannakiuman iti Namarsua. Didatayo maibabaet iti Dios. Idi umuna a siglo, insuro ni Jesus kadagiti adalanna ti umiso a panagdayaw iti Dios idi a kinunana: “Siak ti dalan ken ti kinapudno ken ti biag. Awan ti umay iti Ama malaksid no baeten kaniak. No dawatenyo ti aniaman a banag iti naganko, aramidekto dayta.”—Juan 14:6, 14.
“Naubba Manipud iti Aanakan”
6. Kasano a naiduma ni Jehova kadagiti didios ti nasnasion?
6 Yantangay naibutaktaknan ti kinaubbaw ti panagdayaw kadagiti didiosen ti Babilonia, kuna ni Jehova iti ilina: “Imdengandak, O balay ni Jacob, ken dakayo amin a nabatbati iti balay ni Israel, dakayo nga inawitko manipud iti tian, dagidiay naubba manipud iti aanakan.” (Isaias 46:3) Ania ketdin a nagduma ni Jehova ken dagiti kinitikitan a didiosen ti Babilonia! Awan maaramidan dagiti didios ti Babilonia kadagiti agdaydayaw kadakuada. Tapno makaakarda, masapul nga awiten ida ti animal a pagtrabaho. Maigidiat iti dayta, ni Jehova ti mangaw-awit iti ilina. Inandingayna ida “manipud iti aanakan,” sipud idi nabukel ti nasion. Dagiti nakaay-ayat a lagip ti panangubba ni Jehova kadakuada ti rumbeng a mangparegta kadagiti Judio a mangidian iti panagdayaw iti didiosen ket agtalekda kenkuana kas Ama ken Gayyemda.
7. Kasano a naal-alikaka pay ti nadungngo a panangaywan ni Jehova kadagiti agdaydayaw kenkuana ngem iti panangaywan dagiti nagannak kadagiti annakda?
7 Adda pay kanayonan a nadungngo a sasao ni Jehova iti ilina: “Uray iti kinalakay ti maysa siak met laeng Daydiay; ket iti kinaubanan ti maysa agtultuloyakto a mangimet. Sigurado nga agtignayakto, tapno mangawitak ken tapno mangimetak ken mangipaayak iti itatalaw.” (Isaias 46:4) Ti panangaywan ni Jehova iti ilina artapanna ti panangaywan ti naalikaka unay a nagannak. Bayat a dumakdakkel dagiti annak, mabalin a marikna dagiti nagannak a bumasbassit ti responsabilidadda kadakuada. No lumakay ken bumaketen dagiti nagannak, masansan a dagiti annak ti mangaywan kadakuada. Saan a pulos a mapasamak ti kasta ken Jehova. Dina pulos isardeng ti panangaywanna kadagiti annakna a tattao—uray lallakay ken babbaketdan. Dagiti agdaydayaw iti Dios itatta agtalek ken ay-ayatenda ti Namarsua kadakuada ken maliwliwada unay kadagitoy a sasao ti padto ni Isaias. Saanda a pagdanagan dagiti nabatbati nga aldaw wenno tawen a panagbiagda iti daytoy a sistema ti bambanag. Ikari ni Jehova nga ‘itultuloyna ti mangimet’ kadagidiay lallakay wenno babbaketen, nga ipaayanna ida iti kasapulan a pigsa tapno makapagibtur ken makapagtalinaedda a matalek. Awiten, papigsaen, ken saranayenna ida.—Hebreo 6:10.
Agannad Kadagiti Didiosen iti Moderno a Panawen
8. Ania ti nakadakdakes a nagbasolan ti dadduma kadagiti kailian ni Isaias?
8 Agasenyo ti pannakapaay a mapasaran dagiti taga Babilonia nga agtaltalek kadagiti didiosen, a mapaneknekanto a bin-ig nga awan mamaayda! Rumbeng kadi a patien ti Israel a mayasping ken Jehova dagidiay a didios? Siempre saan. Mayanatup nga iyimtuod ni Jehova: “Siasino ti pangyaspinganyonto kaniak wenno pangipadaanyo kaniak wenno pangipadisanyo kaniak tapno agarngikami?” (Isaias 46:5) Ania ketdin a nagdakes yantangay dadduma kadagiti kailian ni Isaias ti nagdaydayaw kadagiti di makasao, awanan biag, ken awanan gaway nga estatua! Para iti nasion a makaam-ammo ken Jehova, talaga a minamaag ti agpannuray kadagiti awanan biag ken awanan gaway nga imahen nga inaramid ti tao.
9. Deskribirenyo ti minamaag a panagpampanunot ti dadduma a managdaydayaw iti didiosen.
9 Utobenyo ti minamaag a panagpampanunot dagiti agdaydayaw iti didiosen. Ituloy ti padto: “Adda dagidiay sibubuslon nga agiruruar iti balitok manipud iti supot, ket babaen ti kakatian bagtingenda ti pirak. Mangtangdanda iti managobra iti metal, ket pagbalinenna dayta a maysa a dios. Iruknoyda ti bagbagida, wen, agrukobda.” (Isaias 46:6) Yantangay pampanunotenda a kas man la nabilbileg a mangisalakan ti nangina a didiosen ngem daydiay naaramid iti kayo, sidadaanda nga aggastos iti dakkel bayat nga aramidenda ti didiosenda. Kaskasdi, uray kasano ti panangikagumaanda wenno kangina dagiti materiales, agtalinaed nga awan biagna ti awanan biag a didiosen, saanen nga agbaliw.
10. Kasano a nailadawan ti naan-anay a kinaubbaw ti panagdayaw iti didiosen?
10 Tapno ad-adda pay a pagminarenna ti kinamaag ti panagdayaw iti didiosen, ituloy ti padto: “Ibaklayda dayta iti abaga, awitenda ket ikabilda iti lugarna tapno makapagtakder a siiintek. Manipud iti disso a nakaisaadanna saan a pumanaw. Ti maysa umkis pay iti dayta, ngem saan a sumungbat; saanna a maisalakan ti asinoman manipud rigatna.” (Isaias 46:7) Ania ketdin a nakakatkatawa ti agkararag iti imahen a di man laeng makangngeg wenno makapagtignay! Nagsayaat unay ti panangiladawan ti salmista iti kinaubbaw ti kakasta a pagdayawan: “Dagiti idoloda ket pirak ken balitok, ti aramid dagiti ima ti naindagaan a tao. Addaanda iti ngiwat, ngem saanda a makapagsao; addaanda kadagiti mata, ngem saanda a makakita; addaanda kadagiti lapayag, ngem saanda a makangngeg. Addaanda iti agong, ngem saanda a makaangot. Adda im-imada, ngem saanda a makaarikap. Adda saksakada, ngem saanda a makapagna; awan mayebkasda a timek babaen iti karabukobda. Dagidiay mangar-aramid kadakuada agbalindanto a kas kadakuada, amin dagidiay nga agtalek kadakuada.”—Salmo 115:4-8.
‘Agurnongkayo iti Tured’
11. Ania ti tumulong kadagidiay agpangpangadua tapno ‘makaurnongda iti tured’?
11 Yantangay naipakitanan ti kinaubbaw ti panagdayaw iti didiosen, ipaayan itan ni Jehova ti ilina kadagiti rason no apay a rumbeng nga agserbida kenkuana: “Laglagipenyo daytoy, tapno makaurnongkayo iti tured. Ipapusoyo dayta, dakayo a managsalungasing. Laglagipenyo ti immuna a bambanag iti nakabaybayagen a tiempo, a siak Daydiay Nadibinuan ket awanen ti sabali a Dios, wenno uray asinoman a kas kaniak.” (Isaias 46:8, 9) Dagidiay agpangpangadua no dumasigda iti pudno a panagdayaw wenno iti idolatria rumbeng a lagipenda dagiti pasamak iti historia. Rumbeng a laglagipenda dagiti naaramidan ni Jehova. Daytoy ti tumulong kadakuada a maaddaan iti tured ken agaramid iti umiso. Dayta ti tumulong kadakuada nga agsubli nga agdayaw ken Jehova.
12, 13. Aniada ti pakidangadangan dagiti Kristiano, ken kasanoda nga agballigi?
12 Kasapulan pay laeng itatta daytoy a pammaregta. Kas kadagidi Israelita, masapul a makidangadang dagiti napasnek a Kristiano kadagiti sulisog ken iti mismo a kinaimperpektoda. (Roma 7:21-24) Mainayon pay, iti naespirituan a dangadang, kagubgubatda ti di makita ngem nabileg unay a kabusor. Kuna ni apostol Pablo: “Addaantayo iti pannakigubal, saan a maibusor iti dara ken lasag, no di ket maibusor kadagiti gobierno, maibusor kadagiti autoridad, maibusor kadagiti agturay iti lubong daytoy a kinasipnget, maibusor kadagiti nadangkes nga espiritu a puersa kadagiti nailangitan a disso.”—Efeso 6:12.
13 Aramiden ni Satanas ken dagiti demoniona ti amin a pamuspusan tapno maisiasida dagiti Kristiano iti pudno a panagdayaw. Tapno agballigida a makidangadang, nasken a suroten dagiti Kristiano ti balakad ni Jehova ket agurnongda iti tured. Kasano? Ilawlawag ni apostol Pablo: “Ikapetyo ti naan-anay a kabal manipud iti Dios tapno mabalinanyo ti agtakder a sititibker maibusor kadagiti pangallilaw a pamuspusan ti Diablo.” Saan a pakigubaten ni Jehova dagiti adipenna a saan a nakabalan. Karaman iti naespirituan a kabalda “ti dakkel a kalasag ti pammati, a babaen iti dayta mabalinan[da] a depdepen amin dagiti sumsumged a gayang daydiay nadangkes.” (Efeso 6:11, 16) Nagsalungasing dagiti Israelita gapu ta dida inkankano dagiti naespirituan a probision ni Jehova kadakuada. No inut-utobda koma dagiti nabileg nga aramid a maulit-ulit nga impakita ni Jehova maipaay kadakuada, dida koma pulos nasulisog iti makarimon a panagdayaw iti didiosen. Sapay koma ta makaadaltayo iti napasamak kadakuada ket determinadotayo a di pulos kumapuy iti pannakidangadang nga agaramid iti umiso.—1 Corinto 10:11.
14. Ania nga abilidad ti pagminaren ni Jehova tapno ipakitana nga isu ti kakaisuna a pudno a Dios?
14 Ni Jehova “Daydiay a manipud punganay ibagbagana ti pagnguduan, ken manipud iti nabayagen a tiempo ti bambanag a saan pay a naaramid; Daydiay agkunkuna, ‘Ti pammatigmaanko agtalinaedto, ket isuamin a pakaragsakak aramidekto.’” (Isaias 46:10) Ania a sabali a dios ti mayasping ken Jehova no maipapan iti daytoy? Ti abilidad a mangipadto iti masanguanan ket maysa a nakaskasdaaw a pammaneknek iti Kinadios ti Namarsua. Nupay kasta, saan laeng a ti pannakaammo iti masanguanan ti mangipasigurado iti pannakatungpal dagiti banag a naipadto. Ti deklarasion a “ti pammatigmaanko agtalinaedto” ipaganetgetna a di agbaliwbaliw ti napasingkedanen a panggep ti Dios. Yantangay saan a limitado ti pannakabalin ni Jehova, awan aniaman iti uniberso a makalapped kenkuana a mangitungpal iti pagayatanna. (Daniel 4:35) Gapuna, masiguradotayo nga aniaman a padpadto a saan pay a natungpal ket talaga a matungpalto iti tiempo nga intuding ti Dios.—Isaias 55:11.
15. Ania a nakaskasdaaw a pagarigan iti kabaelan ni Jehova a mangipadto iti masanguanan ti pakaiturongan ti atensiontayo?
15 Sumaganad nga ipakita kadatayo ti sasao ti padto ni Isaias ti nakaskasdaaw a pagarigan iti kabaelan ni Jehova a mangipadto kadagiti masanguanan a pasamak sa iyegna ti kaitungpalan ti sasaona: “Daydiay mangay-ayab manipud leleggakan ti init iti maysa a tumatayab nga agsippayot, manipud adayo a daga iti lalaki a mangipakat iti pammatigmaanko. Sinaok a mismo dayta; iyegkonto met. Binukelko dayta, aramidekto met.” (Isaias 46:11) Kas “Daydiay a manipud punganay ibagbagana ti pagnguduan,” iturong ni Jehova a Dios dagiti kasasaad iti ar-aramid ti tao tapno itungpalna ti pammatigmaanna. Ayabanna ni Ciro “manipud leleggakan ti init,” wenno Persia nga adda iti daya, a sadiayto ti ayan ti kabesera a paborito ni Ciro, ti Pasargadae. Agbalinto ni Ciro a “maysa a tumatayab nga agsippayot,” a kellaat ken di mapakpakadaan a kemmegenna ti Babilonia.
16. Kasano a pasingkedan ni Jehova ti kinasigurado ti padtona maipapan iti Babilonia?
16 Ti kinasigurado ti padto ni Jehova maipapan iti Babilonia ket pinasingkedan ti sasao a, “sinaok a mismo dayta; iyegkonto met.” Nupay alisto ti imperpekto a tao nga agkari kadagiti dina matungpal, di pulos mapaay ti Namarsua a mangtungpal iti saona. Agsipud ta ni Jehova ket Dios “a saanna a mabalin ti agulbod,” masiguradotayo a no ‘binukelna dayta, aramidennanto met.’—Tito 1:2.
Puspuso nga Awanan Pammati
17, 18. Siasinoda ti madeskribir kas dagidiay “nabileg ti pusona” (a) idi un-unana? (b) itatta?
17 Maminsan pay, naimpadtuan nga iturong ni Jehova ti atensionna kadagiti taga Babilonia, a kunkunana: “Imdengandak, dakayo a nabileg ti pusona, dakayo nga adayo iti kinalinteg.” (Isaias 46:12) Ti sasao a “dakayo a nabileg ti pusona” tuktukoyenna dagidiay napinget ti panangbusorda iti pagayatan ti Dios. Di pagduaduaan, adayo dagiti taga Babilonia iti Dios. Ti gurada ken Jehova ken iti ilina tignayenna ida a mangdadael iti Jerusalem ken ti templona ken mangkautibo kadagiti umilina.
18 Itatta dagidiay addaan iti managduadua ken di manamati a puspuso sisusubeg a dida ikaskaso ti mensahe ti Pagarian, a maikaskasaba iti intero a mapagnaedan a daga. (Mateo 24:14) Dida kayat a bigbigen ni Jehova nga isu ti nainkalintegan a Soberano. (Salmo 83:18; Apocalipsis 4:11) Gapu ta “adayo iti kinalinteg” ti puspusoda, supiaten ken busorenda ti pagayatanna. (2 Timoteo 3:1-5) Kas kadagidi taga Babilonia, dida denggen ni Jehova.
Saanto a Maladaw ti Panangisalakan ti Dios
19. Iti ania a wagas a mangaramid ni Jehova iti kinalinteg para iti Israel?
19 Ti pangserra a sasao ti Isaias kapitulo 46 itampokna dagiti aspeto ti personalidad ni Jehova: “Inyasidegko ti kinalintegko. Saan nga adayo dayta, ket ti bukodko a panangisalakan saanto a maladaw. Ket itedkonto iti Sion ti pannakaisalakan, iti Israel ti pintasko.” (Isaias 46:13) Ti panangluk-at ti Dios iti Israel ket maysanto nga aramid ti kinalinteg. Dinanto palubosan nga agbayag ti pannakaidestiero ti ilina. Dumtengto iti umiso a tiempo ti pannakaisalakan ti Sion, “saanto a maladaw.” Kalpasan ti pannakawayawaya dagiti Israelita, buyaento ida dagiti nasion iti aglawlaw. Ti panangisalakan ni Jehova iti nasionna ket maysanto a pammaneknek iti pannakabalinna a mangisalakan. Makitanto ti isuamin ti pannakaibutaktak ti kinaubbaw dagiti didios ti Babilonia a da Bel ken Nebo, maipalgakto ti kinaawan gawayda.—1 Ar-ari 18:39, 40.
20. Kasano a masigurado dagiti Kristiano a ti “panangisalakan [ni Jehova] saanto a maladaw”?
20 Idi 1919, immaniobra ni Jehova ti pannakawayawaya ti ilina manipud iti naespirituan a pannakakautibo. Saan a naladaw. Paregtaennatayo itatta dayta a pasamak, agraman ti paspasamak idi un-unana idi pinarmek ni Ciro ti Babilonia. Inkari ni Jehova a pagpatinggaenna daytoy nadangkes a sistema ti bambanag, a pakairamanan ti palso a panagdaydayawna. (Apocalipsis 19:1, 2, 17-21) No kitaentayo dagiti bambanag sigun iti panangmatmat ti tao, mabalin nga ipapan ti sumagmamano a Kristiano a naitantan ti pannakaisalakanda. Nupay kasta, ti panagan-anus ni Jehova agingga iti intudingna a tiempo a panangtungpalna iti dayta a kari ket pudno a maysa nga aramid ti kinalinteg. Total, ‘saan a tarigagayan [ni Jehova] a madadael ti asinoman no di ket tarigagayanna a makagteng ti isuamin iti panagbabawi.’ (2 Pedro 3:9) Manginanamatayo ngarud a kas idi kaaldawan ti nagkauna nga Israel, ti “panangisalakan saanto a maladaw.” Kinapudnona, bayat nga umas-asideg ti aldaw ti pannakaisalakan, agtultuloy ti siaayat a panangipaay ni Jehova iti daytoy nga awis: “Birokenyo ni Jehova bayat a masarakan pay. Umawagkayo kenkuana bayat nga asideg pay. Ti nadangkes a tao panawanna koma ti dalanna, ken ti makadangran a tao ti pampanunotna; ket agsubli koma ken Jehova, a mangngaasinto kenkuana, ken iti Diostayo, ta dakkelto ti pammakawanna.”—Isaias 55:6, 7.
[Salsaludsod]
[Dagiti Ladawan iti panid 94]
Dagiti didios ti Babilonia saan a mangsalaknib kenkuana kabayatan ti pannakadadaelna
[Dagiti Ladawan iti panid 98]
Masapul nga agannad dagiti Kristiano itatta kadagiti didiosen iti moderno a panawen
[Dagiti Ladawan iti panid 101]
Maaddaankayo iti tured nga agaramid iti umiso
