Itan-ok ni Jehova ti Mesianiko nga Adipenna

I-PLAY

Kapitulo Katorse

Itan-ok ni Jehova ti Mesianiko nga Adipenna

1, 2. (a) Iladawanyo ti situasion a nakaipasanguan ti adu a Judio idi rugrugi ti umuna a siglo K.P. (b) Ania a probision ti inaramid ni Jehova a tumulong kadagiti matalek a Judio a mangilasin iti Mesias?

PANUNOTEM a makisinnarakka iti maysa a natan-ok a tao. Nayurnos no kaano ken sadino ti pagsarakanyo. Ngem adda parikut: Dimo ammo ti langana, ken agbiahe iti nalimed, a di agpadpadlaw. Kasanom a mailasin? Makatulong no addaanka iti detalyado a deskripsion maipapan kenkuana.

²Idi rugrugi ti umuna a siglo K.P., naipasango ti adu a Judio iti kastoy a situasion. Pinadpadaananda ti Mesias—ti kapapatgan a tao nga agbiag ditoy lubong. (Daniel 9:24-27; Lucas 3:15) Ngem kasano idi ti panangilasin kenkuana dagiti matalek a Judio? Babaen kadagiti Hebreo a mammadto, inladawan ni Jehova dagiti detalyado a pasamak maipapan iti Mesias a tumulong kadagiti masirib a tattao a mangilasin a siuumiso kenkuana.

3. Ania ti ipaay ti Isaias 52:13–53:12 a deskripsion ti Mesias?

³Kadagiti Hebreo a padto maipapan iti Mesias, nalabit awanen ti makaipaay iti nalawlawag a ladawan ngem ti nairekord iti Isaias 52:13–53:12. Nasurok a 700 a tawen a nasaksakbay, dineskribir ni Isaias, saan a ti pisikal a langa ti Mesias, no di ket dagiti napatpateg a detalye—ti panggep ken wagas ti panagsagabana ken dagiti detalye maipapan iti ipapatay, pannakaitabon, ken pannakaitan-okna. Ti panangusig iti daytoy a padto ken ti kaitungpalanna paragsakenna ti pusotayo ken pabilgenna ti pammatitayo.

Siasino “Ti Adipenko”?

4. Ania dagiti opinion ti sumagmamano nga eskolar a Judio maipapan iti kinasiasino ti ‘adipen,’ ngem apay a di maitunos dagitoy iti padto ni Isaias?

⁴Kalkalpas ti panangisalaysay ni Isaias iti pannakaluk-at dagiti Judio iti pannakakautibo idiay Babilonia. Ita, bayat a kitkitaenna ti napatpateg unay a pasamak, irekordna ti sasao ni Jehova: “Adtoy! Ti adipenko agtignayto buyogen ti pannakatarus. Addanto iti nangato a saad ket sigurado a maital-onto ken maitan-okto iti kasta unay.” (Isaias 52:13) Siasino a talaga daytoy nga ‘adipen’? Iti sinigsiglo, nadumaduma ti opinion dagiti eskolar a Judio. Kuna ti dadduma nga irepresentarna ti intero a nasion ti Israel kabayatan ti pannakaidestierona idiay Babilonia. Ngem saan a maitunos iti padto ti kasta nga interpretasion. Boluntario ti panagsagaba ti Adipen ti Dios. Nupay awan basolna, agsagaba gapu kadagiti basol ti sabsabali. Saan a pulos nga agaplikar daytoy iti nasion a Judio, a naidestiero gapu ta managbasol. (2 Ar-ari 21:11-15; Jeremias 25:8-11) Kuna ti dadduma a ti Adipen iladladawanna dagiti nasingpet a tattao a mabigbigbig idiay Israel ken nagsagaba dagitoy maigapu kadagiti managbasol nga Israelita. Nupay kasta, kadagiti tiempo ti rigat idiay Israel, awan espesipiko a grupo a nagsagaba para iti sabali.

5. (a) Kasano ti panangyaplikar ti sumagmamano nga eskolar a Judio iti padto ni Isaias? (Kitaenyo ti footnote.) (b) Ania ti impaay ti libro ti Biblia nga Aramid a nabatad a pakailasinan ti kinasiasino ti Adipen?

⁵Sakbay ti panangrugi ti Kristianidad ken kabayatan dagiti immuna a siglo ti Kadawyan a Panawen, adda sumagmamano nga eskolar a Judio a nangyaplikar iti daytoy a padto iti Mesias. Makita iti Nakristianuan a Griego a Kasuratan a daytoy ti umiso a pakayaplikaranna. Ipadamag ti libro dagiti Aramid nga idi kinuna ti eunuko nga Etiope a dina am-ammo ti Adipen iti padto ni Isaias, “indeklara [ni Felipe] kenkuana ti naimbag a damag maipapan ken Jesus.” (Aramid 8:26-40; Isaias 53:7, 8) Dadduma a libro ti Biblia ipabigbigda met a ni Jesu-Kristo ti Mesianiko nga Adipen iti padto ni Isaias. * Bayat nga usigentayo daytoy a padto, makitatayo dagiti di mailibak a pagaspingan daydiay aw-awagan ni Jehova nga “adipenko” ken ni Jesus a taga Nazaret.

6. Kasano nga ipasimudaag ti padto ni Isaias nga agballiginto ti Mesias a mangitungpal iti pagayatan ti Dios?

⁶Mangrugi ti padto babaen ti panangiladawanna iti kamaudianan a panagballigi ti Mesias a mangitungpal iti pagayatan ti Dios. Ti sao nga ‘adipen’ ipasimudaagna nga agpasakup iti pagayatan ti Dios, a kas iti panagpasakup ti adipen iti apona. Iti kasta, “agtignayto buyogen ti pannakatarus.” Ti pannakatarus ket abilidad a mangammo iti situasion. Ti panagtignay a buyogen ti pannakatarus kaipapananna ti panagtignay a nainsiriban. Maipapan iti Hebreo a verbo a nausar ditoy, kuna ti maysa a reperensia: “Ti kababagasna ket ipasimudaagna ti naannad ken masirib a panagtignay. Daydiay agtignay a sisisirib agballiginto.” Makita a pudno nga agballiginto ti Mesias yantangay kuna ti padto a “maital-onto ken maitan-okto iti kasta unay.”

7. Kasano a ‘nagtignay [ni Jesu-Kristo] buyogen ti pannakatarus,’ ket kasano a ‘naital-o ken naitan-ok iti kasta unay’?

⁷‘Nagtignay [ni Jesus] buyogen ti pannakatarus,’ nga impakitana a maawatanna dagiti padto ti Biblia nga agaplikar kenkuana ken nagpaiwanwan kadagita tapno aramidenna ti pagayatan ni Amana. (Juan 17:4; 19:30) Ania ti resultana? Kalpasan ti panagungar ken panagpalangit ni Jesus, “isu intan-ok ti Dios iti nangatngato a saad ket siaasi nga inikkanna iti nagan a nangatngato ngem iti tunggal sabali pay a nagan.” (Filipos 2:9; Aramid 2:34-36) Kalpasanna, idi 1914 ad-adda pay a naital-o ni naipadayag a Jesus. Intan-ok ni Jehova iti trono ti Mesianiko a Pagarian. (Apocalipsis 12:1-5) Wen, ‘naital-o ken naitan-ok iti kasta unay.’

‘Mulmulagatanda a Sisisiddaaw’

8, 9. Inton umay mangukom ni naitan-ok a Jesus, anianto ti reaksion dagiti agtuturay ditoy daga, ken apay?

⁸Ania ti reaksion dagiti nasion ken dagiti agtuturayda iti naitan-ok a Mesias? No baktawantayo pay laeng ti naiballaet a komento iti maikadua a paset ti bersikulo 14, kuna ti padto: “No kasano nga isu minulagatan a sisisiddaaw ti adu . . . kigtotennanto met ti adu a nasion. Ti ar-ari ikaemdanto ti ngiwatda kenkuana, agsipud ta ti saan pay a naisarita kadakuada pudno a makitadanto, ket iti saanda a nangngegan masapul nga iturongda ti panangutobda.” (Isaias 52:14a, 15) Babaen kadagitoy a sasao deskribiren ni Isaias, saan a ti damo a langa ti Mesias, no di ket ti kamaudianan a pannakisangona kadagiti agtuturay ditoy daga.

⁹Inton umay ni naitan-ok a Jesus a mangukom iti daytoy nadangkes a sistema ti bambanag, dagiti agtuturay ditoy daga ‘mulagatandanto a sisisiddaaw.’ Agpayso a dagiti natauan nga agtuturay didanto makita a literal ni naipadayag a Jesus. Ngem makitadanto dagiti nalatak nga ebidensia ti pannakabalinna kas nailangitan a Mannakidangadang ni Jehova. (Mateo 24:30) Mapilitandanto a mangutob iti dida pay nangngeg nga insarita dagiti panguluen ti relihion—a ni Jesus ti Mangipatungpal kadagiti panangukom ti Dios! Ti naitan-ok nga Adipen a makasangoda agtignayto iti wagas a dida namnamaen.

10, 11. Iti ania a wagas a maikuna a limmaad ti langa ni Jesus idi umuna a siglo, ket kasano a maar-aramid daytoy itatta?

¹⁰Sigun iti naiballaet a komento iti bersikulo 14, kuna ni Isaias: “Kasta kakaro idi ti panangpalaad no maipapan iti langana nga ad-adda ngem iti langa ti asinoman a sabali a tao ken no maipapan iti nadaeg a pormana nga ad-adda ngem iti porma ti annak ti sangatauan.” (Isaias 52:14b) Limmaad kadi ti pisikal a langa ni Jesus? Saan. Nupay saan nga idetalye ti Biblia ti langa ni Jesus, di pagduaduaan a nasayaat ti takder ken itsura ti perpekto nga Anak ti Dios. Nabatad nga agaplikar ti sasao ni Isaias mainaig iti pannakaibabain ni Jesus. Situtured nga imbutaktakna a managinsisingpet, managulbod, ken mammapatay dagiti panguluen ti relihion idi kaaldawanna; ket nagibalesda babaen ti panangrabrabngisda kenkuana. (1 Pedro 2:22, 23) Inakusarda a kas managsalungasing iti linteg, managtabbaaw, manangallilaw, ken bumusbusor iti Roma. Gapuna, dagitoy a mangpadpadakes naan-anay a pinalaadda ti langa ni Jesus.

¹¹Itatta, agtultuloy ti panangpalaadda ken Jesus. Kaaduan a tattao pampanunotenda ni Jesus kas maladaga iti kulluong wenno nakakaasi a tao a nailansa iti krus, a nakamurareg gapu iti rigatna bayat a nakoronaan kadagiti siit. Dagiti klero ti Kakristianuan ti nangiparegta iti kakasta a panangmatmat. Dida impabigbig a ni Jesus ket nabileg a nailangitan nga Ari a mangsingirto kadagiti nasion. Inton kasinnango dagiti natauan nga agtuturay ni naitan-ok a Jesus iti asidegen a masanguanan, kasangodanto ti Mesias nga addaan iti ‘isuamin nga autoridad idiay langit ken ditoy daga’!—Mateo 28:18.

Siasino ti Mamati iti Daytoy Naimbag a Damag?

12. Aniada a makapainteres a saludsod ti patauden ti sasao iti Isaias 53:1?

¹²Kalpasan ti panangdeskribirna iti nakaskasdaaw a panagbalbaliw ti Mesias—a dati a ‘napalaad’ sa nagbalin a ‘naitan-ok iti kasta unay’—iyimtuod ni Isaias: “Siasino ti naaddaan iti pammati iti banag a nangngeganmi? Ket no maipapan ti takiag ni Jehova, siasino ti nakaipanayaganna?” (Isaias 53:1) Mangpataud dagitoy a sasao ni Isaias kadagiti makapainteres a saludsod: Matungpal ngata daytoy a padto? Maiparangarangto ngata “ti takiag ni Jehova,” a mangiladladawan iti abilidadna a mangusar iti pannakabalin, ket tungpalenna dagitoy a sasao?

13. Kasano nga impakita ni Pablo a natungpal ken Jesus ti padto ni Isaias, ket ania ti reaksionda iti dayta?

¹³Di pagduaduaan a wen ti sungbat! Iti suratna kadagiti taga Roma, inadaw ni Pablo ti sasao ni Isaias tapno ipakitana a natungpal ken Jesus ti padto a nangngegan ken inrekord ni Isaias. Naimbag a damag ti pannakaipadayag ni Jesus kalpasan ti panagsagabana ditoy daga. “Nupay kasta,” kuna ni Pablo a dakdakamatenna dagiti di manamati a Judio, “saanda a nagtulnog amin iti naimbag a damag. Ta kuna ni Isaias: ‘Jehova, siasino ti naaddaan iti pammati iti banag a nangngeg manipud kadakami?’ Gapuna ti pammati sumaruno iti banag a nangngeg. Kasta met ti banag a nangngeg ket babaen iti sao maipapan ken Kristo.” (Roma 10:16, 17) Ngem nakalkaldaang ta manmano idi kaaldawan ni Pablo ti namati iti naimbag a damag maipapan iti Adipen ti Dios. Apay?

14, 15. Ania a situasion ti serkan idi ti Mesias ditoy daga?

¹⁴Ti padto sumaruno nga ilawlawagna kadagiti Israelita dagiti rason iti salsaludsod a nailanad iti bersikulo 1, ket iti kasta, lawaganna no apay nga adu ti di mangawat iti Mesias: “Isu tumpuarto a kas saringit iti sanguanan ti [managpaliiw], ken kas ramut manipud iti awanan danum a daga. Isu awanan iti nadaeg a porma, wenno uray aniaman a kinangayed; ket inton isu makitatayo, awan sadiay ti langa tapno isu tarigagayantayo koma.” (Isaias 53:2) Makitatayo ditoy ti situasion a serkan idi ti Mesias ditoy daga. Nanumo ti panangrugina, ket matmatan dagiti managpaliiw a kasla awan kaimudinganna. Maysa pay, agbalin a kas iti maysa laeng a saringit, naganus a sagibsib, a tumubo iti puon wenno sanga ti kayo. Agbalin met a kas iti agkasapulan iti danum a ramut nga adda iti natikag a daga. Ken saan nga umay a buyogen ti naarian a kinadayag ken kinangayed—awanan iti naarian a pagan-anay wenno sumilsilap a korona. Imbes ketdi, nanumo ken saan a nangayed ti panangrugina.

¹⁵Anian a mayanatup unay dayta a mangiladawan iti nanumo a nangrugian ni Jesus kas maysa a tao! Impasngay ti birhen a Judio a ni Maria iti maysa a kuadra iti bassit nga ili a naawagan Betlehem. * (Lucas 2:7; Juan 7:42) Napanglaw ni Maria ken ni Jose nga asawana. Agarup 40 nga aldaw kalpasan ti pannakayanak ni Jesus, nangyegda iti daton gapu iti basol a para laeng kadagiti napanglaw, “maysa a paris a pagaw wenno dua nga urbon nga atap a kalapati.” (Lucas 2:24; Levitico 12:6-8) Idi agangay, nagnaed da Maria ken Jose idiay Nazaret, a sadiay dimmakkel ni Jesus iti sidong ti dakkel a pamilia, nalabit iti nanumo a kasasaad.—Mateo 13:55, 56.

16. Kasano a pudno nga awanan ni Jesus iti “nadaeg a porma” wenno “kinangayed”?

¹⁶Kas maysa a tao, kasla di umiso ti daga a nakairamutan ni Jesus. (Juan 1:46; 7:41, 52) Nupay perpekto a tao ken nagtaud iti kaputotan ni Ari David, ti nanumo a kasasaadna ket di nangipaay kenkuana iti aniaman a “nadaeg a porma” wenno “kinangayed”—no iti imatang dagidiay nangnamnama a ti Mesias ket agtaud iti nasaysayaat a kasasaad. Gapu iti panangisungsong dagiti Judio a panguluen ti relihion, adu ti di nangikankano ken nanglalais pay kenkuana. Idi agangay awanen ti nasayaat a makita dagiti tattao iti perpekto nga Anak ti Dios.—Mateo 27:11-26.

“Inumsi ken Liniklikan Dagiti Tattao”

17. (a) Ania ti irugi a deskribiren ni Isaias, ken apay a ti wagas ti panagsuratna ket kasla napalabasen? (b) Siasino dagiti ‘nangumsi’ ken ‘nangliklik’ ken Jesus, ket kasanoda nga inaramid ti kasta?

¹⁷Irugi itan ni Isaias ti detalyado a panangdeskribirna no kasanonto ti panangmatmat ken panangtratoda iti Mesias: “Isu inumsi ken liniklikan dagiti tattao, maysa a tao a nairanta kadagiti ut-ot ken makaam-ammo iti sakit. Ket adda idi ti kasla panangilinged ti rupa ti maysa manipud kadatayo. Isu naumsi, ket imbilangtayo a kas awan patpategna.” (Isaias 53:3) Yantangay masiguradona a pumudno ti sasaona, nagsurat ni Isaias iti wagas a kasla napalabasen dagita, a kasla natungpalen. Agpayso kadi nga inumsi ken liniklikan dagiti tattao ni Jesu-Kristo? Wen, kasta ti napasamak! Dagiti managinsisingpet a panguluen ti relihion ken dagiti pasurotda minatmatanda a makarimon unay ni Jesus. Inawaganda a gayyem dagiti agsingsingir iti buis ken dagiti balangkantis. (Lucas 7:34, 37-39) Tinupraanda ti rupana. Dinanog ken rinabrabngisda. Linalais ken rinabrabakda. (Mateo 26:67) Gapu iti impluensia dagitoy a kabusor ti kinapudno, ni Jesus ket “saan nga inawat dagiti mismo a kailianna.”—Juan 1:10, 11.

18. Yantangay di pulos nagsakit ni Jesus, kasano nga isu ket “maysa a tao a nairanta kadagiti ut-ot ken makaam-ammo iti sakit”?

¹⁸Kas perpekto a tao, saan a nagsakit ni Jesus. Nupay kasta, isu ket “maysa a tao a nairanta kadagiti ut-ot ken makaam-ammo iti sakit.” Saan nga isu ti mismo nga addaan iti kakasta nga ut-ot ken sakit. Manipud langit, immay ni Jesus iti masakit a lubong. Nagbiag kabayatan ti agraraira a panagsagaba ken ut-ot, ngem dina liniklikan dagidiay masakit iti pisikal wenno naespirituan. Kas iti nadungngo a mangngagas, pagaammona unay ti panagsagaba dagidiay adda iti aglawlawna. Maysa pay, naaramidanna ti di maaramidan ti ordinario a tao a mangngagas.—Lucas 5:27-32.

19. Makinrupa ti ‘nailinged,’ ket kasano nga impakita dagiti kabusorna nga ‘imbilangda ni Jesus a kasla awan pategna’?

¹⁹Nupay kasta, dagiti kabusorna minatmatanda ni Jesus kas masaksakit ket dida kayat a bigbigen. ‘Nailinged’ ti rupana ngem saan a gapu ta inlingedna dayta. Iti panangipaulog ti The New English Bible iti Isaias 53:3, inusarna ti sasao a “banag a di kayat a kitaen dagiti tattao.” Dagiti kabusorna karimonda unay ni Jesus, nga arigna, tinallikudanda a kasla ketdin nakaap-aprang unay a kitaen. Minatmatanda ti pategna a mayasping laeng iti gatad ti adipen. (Exodo 21:32; Mateo 26:14-16) Nababbaba pay ti panangmatmatda kenkuana ngem iti mammapatay a ni Barabas. (Lucas 23:18-25) Ania pay koma ti nakarkaro a wagas a panangipakitada iti napalalo a panangtagibassitda ken Jesus?

20. Ania a liwliwa ti ipaay ti sasao ni Isaias iti ili ni Jehova itatta?

²⁰Maliwliwa unay dagiti adipen ni Jehova itatta iti sasao ni Isaias. No dadduma, mabalin nga umsien dagiti bumusbusor dagiti matalek nga agdaydayaw ken Jehova wenno tratuenda ida a kasla ketdin awan pategda. Nupay kasta, kas ken Jesus, ti nasken ket no kasano ti panangipateg ni Jehova a Dios kadatayo. Total, nupay minatmatan dagiti tattao nga ‘awan pateg ni Jesus,’ sigurado a di nabaliwan ti dakkel a pategna iti imatang ti Dios gapu laeng iti daytoy!

“Naduyok Gapu iti Salungasingtayo”

21, 22. (a) Ania ti inawit ken inimet ti Mesias para iti sabsabali? (b) Kasano ti panangmatmat ti adu iti Mesias, ket ania ti kakaruan a sinagabana?

²¹Apay a nagsagaba ken natay ti Mesias? Ilawlawag ni Isaias: “Pudno unay a dagiti sakittayo isuda ti inawitna; ket no maipapan kadagiti ut-ottayo, inimetna ida. Ngem isu imbilangtayo kas nasaplit, kinabil ti Dios ken naparigatan. Ngem isu naduyok gapu iti salungasingtayo; isu nailupitlupit gapu kadagiti bidduttayo. Ti pannakadusa a maipaay iti talnatayo naadda kenkuana, ket gapu kadagiti sugatna adda pannakapaimbag kadatayo. Datayo amin nagallaallatayo kas karkarnero; nagturongtayo tunggal maysa iti bukodna a dalan; ket ni met laeng Jehova impasangona iti daydiay ti bidduttayo amin.”—Isaias 53:4-6.

²²Inawit ti Mesias ti saksakit dagiti sabsabali ken inimetna dagiti ut-otda. Kayariganna, binagkatna dagiti kargada, imbaklayna, ken inawitna dagita. Ken yantangay ti sakit ken ut-ot ket epekto ti kinamanagbasol ti sangatauan, inawit ti Mesias ti basbasol dagiti sabsabali. Adu ti di nakatarus no apay nga agsagsagaba ket impapanda a dusdusaen idi ti Dios, a sapsaplitenna iti nakaap-aprang a sakit. * Dimteng ti kakaruan a panagsagaba ti Mesias babaen ti pannakaduyokna, nailupitlupit, ken nasugatan—nabileg a sasao a mangipasimudaag iti nadamsak ken nasaem nga ipapatay. Ngem ti ipapatayna ket addaan iti bileg a mangabbong; nangipaay iti pakaibatayan ti pannakaisubli dagidiay agallaalla gapu iti biddut ken basol, a tulonganna ida a makikappia iti Dios.

23. Iti ania a wagas nga inimet ni Jesus ti panagsagaba dagiti sabsabali?

²³Kasano nga inimet ni Jesus ti panagsagaba dagiti sabsabali? Iti panangadaw ti Ebanghelio ni Mateo, iti Isaias 53:4, kunana: “Dagiti tattao nangyegda kenkuana iti adu a tattao a nagunggan ti sairo; ket pinaruarna dagiti espiritu babaen iti sao, ken inagasanna amin nga agsagsagaba iti nakaro; tapno matungpal ti naisao babaen ken ni Isaias a mammadto, a kunkunana: ‘Isu innalana dagiti sakittayo ken inawitna dagiti sagubanittayo.’” (Mateo 8:16, 17) Babaen ti panangpaimbagna kadagidiay immay kenkuana nga addaan iti nadumaduma a sakit, kayariganna innala a mismo ni Jesus ti rigatda. Ket nausar ti bilegna iti kakasta a panangpaimbag. (Lucas 8:43-48) Ti pannakabalinna a mangpaimbag iti amin a kita ti sakit—pisikal ken naespirituan—paneknekanna a naikkan iti bileg a mangdalus kadagiti tattao iti epekto ti basol.—Mateo 9:2-8.

24. (a) Apay a minatmatan dagiti adu a ti Dios ti ‘nangsaplit’ ken Jesus? (b) Apay a nagsagaba ken natay ni Jesus?

²⁴Ngem minatmatan dagiti adu a ti Dios ti ‘nangsaplit’ ken Jesus, nangnangruna ta dagiti mararaem a panguluen ti relihion ti nangisungsong iti panagsagabana. Nupay kasta, laglagipenyo a saan a nagsagaba maigapu kadagiti mismo a basolna. “Ni Kristo nagsagaba a maipaay kadakayo,” kuna ni Pedro, “a nangibati kadakayo iti pagwadan tapno sisisinged a surotenyo dagiti addangna. Saan a nakaaramid iti basol, awan met ti nasarakan nga allilaw iti ngiwatna. Isu inawitna dagiti basoltayo iti bukodna a bagi iti rabaw ti kayo, tapno awan pakainaigantayon kadagiti basol ket agbiagtayo iti kinalinteg. Ket ‘babaen kadagiti pannakasaplitna napaimbagkayo.’” (1 Pedro 2:21, 22, 24) Napadasantayo amin idi ti nayaw-awan gapu iti basol, a ‘kasla karkarnero a maiwawwawa.’ (1 Pedro 2:25) Ngem baeten ken Jesus, nangipaay ni Jehova ti pangsubbot iti kinamanagbasoltayo. Tinignayna ti bidduttayo a ‘sumango’ ken Jesus, tapno agpannuray kenkuana. Ni Jesus nga awanan basol ket situtulok a nangibtur iti dusa para kadagiti basoltayo. Babaen ti panangibturna iti nakababain nga ipapatay iti istaka a saanna a nagbasolan, pinagbalinna a posible ti pannakikappiatayo iti Dios.

‘Pinalubosanna ti Bagina nga Agtuok’

25. Kasanotay nga ammo a situtulok ti Mesias a nagsagaba ken natay?

²⁵Situtulok aya idi ti Mesias nga agsagaba ken matay? Kuna ni Isaias: “Isu napagsagaba, ket palpalubosanna idi ti bagina nga agtuok; kaskasdi a saanna a ngangaen ti ngiwatna. Isu maip-ipan idi a kas iti karnero nga agturong iti pannakaparti; ket kas iti kabaian a karnero a nagumel iti sanguanan dagiti mamukpukis kenkuana, saanna met a ngangaen ti ngiwatna.” (Isaias 53:7) Iti maudi a rabii ti panagbiagna, nabaelan koma ni Jesus ti mangayab iti “nasurok a sangapulo ket dua a lehion dagiti anghel” a tumulong kenkuana. Ngem kinunana: “Ta no kasta, kasanonto ti pannakatungpal ti Kasuratan a dayta ket masapul a maaramid iti kastoy a pamay-an?” (Mateo 26:53, 54) Imbes ketdi, saan a nagkedked “ti Kordero ti Dios.” (Juan 1:29) Idi pinadpadakes dagiti panguluen a papadi ken lallakay iti sanguanan ni Pilato, “awan ti insungbat” ni Jesus. (Mateo 27:11-14) Dina kinayat ti agsao iti aniaman a mabalin a makalapped iti pannakatungpal ti pagayatan ti Dios kenkuana. Situtulok ni Jesus a matay kas daton a Kordero, gapu ta ammona unay a ti ipapatayna ket mangsubbot iti natulnog a sangatauan manipud iti basol, sakit, ken ipapatay.

26. Iti ania a wagas nga impakat dagiti kabusor ni Jesus ti ‘panangmedmed’?

²⁶Ipaay itan ni Isaias ti ad-adu pay a detalye ti panagsagaba ken pannakaibabain ti Mesias. Insurat ti propeta: “Gapu iti pannakamedmed ken iti pannakaukom isu naipanaw; ket siasino ti makibiangto uray kadagiti detalye ti kaputotanna? Ta isu naisina manipud iti daga dagidiay sibibiag. Gapu iti salungasing ti ilik naadda kenkuana ti pannaplit.” (Isaias 53:8) Idi nagballigin dagiti kabusor ni Jesus a nangkemmeg kenkuana, impakat dagitoy a narelihiosuan a bumusbusor ti ‘panangmedmed’ iti wagas ti panangtratoda kenkuana. Saan a gapu ta minedmedanda ti gurada no di ket minedmedanda, wenno dida impakat, ti hustisia. Iti panangipatarus ti Griego a Septuagint iti Isaias 53:8, inusarna ti sao a “pannakaibabain” imbes a “pannakamedmed.” Dagiti kabusorna imbabainda ni Jesus babaen ti dida panangipaay iti umiso a panangtrato a maikari idi a gun-oden uray ti maysa a gagangay a kriminal. Saan a naipakat ti hustisia iti pannakabista ni Jesus. Kasano a kasta?

27. Idi ar-aramiden dagiti Judio a panguluen ti relihion ti panangbista ken Jesus, ania dagiti pagannurotan a dida inkankano, ket kadagiti ania a wagas a sinalungasingda ti Linteg ti Dios?

²⁷Gapu ta determinadoda a mangpaksiat ken Jesus, sinalungasing dagiti Judio a panguluen ti relihion dagiti mismo a pagannurotanda. Sigun iti tradision, saan a mabalin nga iti balay ti nangato a padi ti pangbistaan ti Sanhedrin iti kaso a madusa iti ipapatay no di ket iti laeng pasdek a naaramid iti tinikapan a batbato kadagiti arubayan ti templo. Nasken nga iti aldaw ti pannakaangay ti kasta a bista, saan a kalpasan ti ilelennek ti init. Ken iti kaso a madusa iti ipapatay, ti desision a nakabasol ti naidarum ket masapul a maipakaammo iti sumaganad nga aldaw kalpasan ti panangbista. Gapuna, awan koma ti maangay a bista iti rabii ti Sabbath wenno piesta. Dida inkankano amin dagitoy a pagannurotan iti kaso ti pannakabista ni Jesus. (Mateo 26:57-68) Dakdakes pay, nabatad a sinalungasing dagiti panguluen ti relihion ti Linteg ti Dios idi tinamingda ti kaso. Kas pagarigan, nagpasuksokda tapno masiluanda ni Jesus. (Deuteronomio 16:19; Lucas 22:2-6) Impangagda dagidiay ulbod a saksi. (Exodo 20:16; Marcos 14:55, 56) Ken nagkukumplotda a mangluk-at iti maysa a mammapatay, a gapu iti dayta inawitda a mismo ken ti pagilianda ti panagbasol iti dara. (Numeros 35:31-34; Deuteronomio 19:11-13; Lucas 23:16-25) Gapuna, awan “pannakaukom,” awan nainkalintegan a panangbista a mangibunga iti umiso ken nalinteg a desision.

28. Ania ti di inusig dagiti kabusor ni Jesus?

²⁸Nagimbestigar kadi dagiti kabusor ni Jesus tapno maam-ammoda no siasino a talaga ti tao nga insaklangda? Inyimtuod ni Isaias ti umasping a saludsod: “Siasino ti makibiangto uray kadagiti detalye ti kaputotanna?” Ti sao a ‘kaputotan’ mabalin nga agaplikar iti namunganayan, wenno nagtaudan ti maysa a tao. Idi naisaklang ni Jesus iti Sanhedrin, saan nga inusig dagiti miembrona ti nagtaudanna—a tinungpalna dagiti kualipikasion a para iti naikari a Mesias. Imbes ketdi, inakusarda iti panagtabbaaw ket kunada a masapul a mapapatay. (Marcos 14:64) Idi agangay, saanen a mapagkedkedan ti Romano a gobernador a ni Poncio Pilato ti panangpilitda kenkuana ket sinentensiaanna a mailansa ni Jesus. (Lucas 23:13-25) Gapuna, iti edad a 33 1/2 laeng a tawen, “naisina,” wenno napapatay, ni Jesus bayat a kabambannuaganna.

29. Kasano a ti pannakaitabon ni Jesus ket ‘kaduana dagidiay nadangkes’ ken “kadua ti klase nabaknang”?

²⁹Maipapan iti ipapatay ken pannakaitabon ti Mesias, kastoy pay ti insurat ni Isaias: “Aramidennanto ti lugar a pagitabonanna a kaduana a mismo dagidiay nadangkes, ken kadua ti klase nabaknang iti ipapatayna, agpapan pay iti kinapudno nga awan inaramidna a kinaranggas ket awan allilaw iti ngiwatna.” (Isaias 53:9) Iti ipapatay ken pannakaitabonna, kasano a naikadua ni Jesus kadagidiay nadangkes ken nabaknang? Idi Nisan 14, 33 K.P., natay ni Jesus iti pagbitayan a kayo iti ruar dagiti bakud ti Jerusalem. Yantangay nailansa iti nagbaetan ti dua a managdakdakes, maikuna a naitabon a kadua dagidiay nadangkes. (Lucas 23:33) Nupay kasta, kalpasan ti ipapatay ni Jesus, timmured ti maysa a nabaknang a tao manipud Arimatea nga agnagan Jose a nangkiddaw ken Pilato nga alaenna ti bangkay ni Jesus ken itabonna. Kaduana ni Nicodemo, insagana ni Jose ti pannakaitabon ti bangkay sada impan dayta iti kakalkali a tanem a kukuana. (Mateo 27:57-60; Juan 19:38-42) Gapuna, ti nakaitabonan ni Jesus ket kadua met ti klase nabaknang.

‘Naragsakan ni Jehova iti Panangrumek Kenkuana’

30. Iti ania a wagas a naragsakan ni Jehova iti panangrumekna ken Jesus?

³⁰Sumaganad, adda makapakigtot a dakamaten ni Isaias: “Ni met laeng Jehova naragsakan iti panangrumek kenkuana; isu pinagsakitna. No isaadmonto ti kararuana kas daton gapu iti babak, makitananto ti kaputotanna, paatiddogennanto dagiti aldawna, ket iti imana agballiginto no ania ti pakaragsakan ni Jehova. Gapu iti pakariribukan ti kararuana isu makakitanto, isu mapnekto. Babaen ti pannakaammona daydiay nalinteg, ti adipenko, iyegnanto ti nalinteg a takder iti adu a tattao; ket dagiti biddutda awitennanto.” (Isaias 53:10, 11) Kasano a pakaragsakan ni Jehova a makita ti pannakarumek daytoy matalek nga adipen? Nabatad a saan a ni Jehova ti mismo a nangparigat iti dungdungnguenna nga Anak. Dagiti kabusor ni Jesus ti naan-anay a makimbasol iti inaramidda kenkuana. Ngem impalubos ni Jehova nga agtignayda a sidadangkok. (Juan 19:11) Iti ania a rason? Sigurado a nasaktan ti mannakipagrikna ken naasi a Dios idi makitana ti panagsagaba ti awanan basol nga Anakna. (Isaias 63:9; Lucas 1:77, 78) Sigurado nga awan aniaman a kagura ni Jehova ken ni Jesus. Nupay kasta, naragsakan ni Jehova iti kinatulok ti Anakna nga agsagaba gapu kadagiti amin a bendision nga ibunga dayta.

31. (a) Iti ania a wagas nga impaay ni Jehova ti kararua ni Jesus kas “daton gapu iti babak”? (b) Kalpasan ti amin a riribuk a napasaran ni Jesus kas tao, ania ti nangnangruna a pakaragsakanna?

³¹Ti maysa kadagiti bendision ket impaay ni Jehova ti kararua ni Jesus kas “daton gapu iti babak.” Gapuna, idi nagsubli ni Jesus idiay langit, simrek iti ayan ni Jehova nga awitna ti pateg ti naisakripisio a natauan a biagna kas daton gapu iti babak, ket naragsakan ni Jehova a mangawat iti dayta maipaay iti intero a sangatauan. (Hebreo 9:24; 10:5-14) Babaen ti datonna a gapu iti babak, naaddaan ni Jesus iti ‘kaputotan.’ Kas “Agnanayon nga Ama,” mabalinna ti mangipaay iti biag—agnanayon a biag—kadagidiay maaddaan ti pammati iti naiparukpok a darana. (Isaias 9:6) Kalpasan ti amin a riribuk a napasaran ni Jesus kas tao, anian a ragsakna a mangnamnama a maisalakanna ti sangatauan manipud basol ken ipapatay! Siempre, ad-adda pay ti ragsakna a makaammo a gapu iti kinatarnawna naipaayanna ti nailangitan nga Amana iti sungbat kadagiti panangrurod ti Kabusorna, ni Satanas a Diablo.—Proverbio 27:11.

32. Babaen ti ania a ‘pannakaammo’ nga iyeg ni Jesus “ti nalinteg a takder iti adu,” ket siasino ti maaddaan iti kastoy a takder?

³²Ti maysa pay a bendision nga ibunga ti ipapatay ni Jesus ket iyegna “ti nalinteg a takder iti adu,” uray pay itan. Aramidenna dayta, kuna ni Isaias, “babaen ti pannakaammona.” Maikuna a daytoy ket pannakaammo a nagun-od ni Jesus babaen ti panagbalinna a tao ken ti di nainkalintegan a panagsagabana gapu iti panagtulnogna iti Dios. (Hebreo 4:15) Gapu ta nagsagaba agingga ken patay, naipaay ni Jesus ti daton a kasapulan tapno matulonganna dagiti sabsabali a maaddaan iti nalinteg a takder. Siasino ti maaddaan iti kastoy a nalinteg a takder? Umuna, dagiti napulotan a pasurotna. Gapu ta adda pammatida iti daton ni Jesus, ideklara ni Jehova a nalintegda buyogen ti namnama nga amponenna ida kas annak ken pagbalinenna ida a kadua ni Jesus nga agtawid. (Roma 5:19; 8:16, 17) Kalpasanna, adda “dakkel a bunggoy” dagiti “sabsabali a karnero” a maaddaan pammati iti naiparukpok a dara ni Jesus ket tagiragsakenda ti nalinteg a takder buyogen ti namnama nga agbalinda a gayyem ti Dios ken makalasat iti Armagedon.—Apocalipsis 7:9; 16:14, 16; Juan 10:16; Santiago 2:23, 25.

33, 34. (a) Ania ti maadaltayo maipapan ken Jehova a mangparagsak iti pusotayo? (b) Siasino ‘dagiti adu’ a kadua ti Mesianiko nga adipen nga umawat “iti bingay”?

³³Kamaudiananna, deskribiren ni Isaias ti balligi ti Mesias: “Iti dayta a rason isu ipaayakto iti bingay kadagiti adu, ket kadagidiayto mannakabalin ti pangibingayanna iti samsam, gapu iti kinapudno nga imparukpokna ti kararuana agingga iti mismo nga ipapatay, ket isu naibilang kadagiti managsalungasing; ket inawitna ti mismo a basol ti adu a tattao, ket isu bimmallaet maipaay kadagiti managsalungasing.”—Isaias 53:12.

³⁴Ti pangserra a sasao daytoy a paset ti padto ni Isaias ket mangisuro iti makaparagsak a banag maipapan ken Jehova: Ipatpategna dagidiay agtalinaed a matalek kenkuana. Naipasimudaag daytoy babaen ti kari nga ‘ipaayannanto’ ti Mesianiko nga Adipen “iti bingay kadagiti adu.” Agparang a dagitoy a sasao ket namunganay iti kustombre a panangbingbingay kadagiti nasamsam iti gubat. Apresiaren ni Jehova ti kinasungdo ‘dagiti adu’ a matalek idi un-unana, a pakairamanan da Noe, Abraham, ken Job, ket nangilasin “iti bingay” para kadakuada iti asidegen a baro a lubongna. (Hebreo 11:13-16) Kasta met, ipaaynanto ti bingay ti Mesianiko nga Adipenna. Wen, saan nga ipalubos ni Jehova a di masupapakan ti kinatarnawna. Makasiguradotayo met a dinto ‘lipaten [ni Jehova] ti aramidtayo ken ti ayat nga impakitatayo maipaay iti naganna.’—Hebreo 6:10.

35. Siasino ‘dagidiay mannakabalin’ a pangiranudan ni Jesus kadagiti samsam, ket ania dagiti samsam?

³⁵Makagun-od met ti Adipen ti Dios kadagiti samsam ti gubat babaen ti panangparmekna kadagiti kabusorna. Iranudna dagitoy a samsam ‘kadagidiay mannakabalin.’ Iti kaitungpalanna, siasino ‘dagidiay mannakabalin’? Isuda dagiti immuna nga adalan ni Jesus a nangparmek iti lubong a kas iti inaramidna—dagiti 144,000 nga umili ti “Israel ti Dios.” (Galacia 6:16; Juan 16:33; Apocalipsis 3:21; 14:1) Ania ngay dagiti samsam? Nabatad a mairaman kadagitoy dagiti “sagut a tattao,” a kayariganna rabsuten ni Jesus iti ima ni Satanas, sa itedna iti kongregasion Kristiano. (Efeso 4:8-12) Dagiti 144,000 a “mannakabalin” maipaayanda met iti bingay a sabali pay a samsam. Gapu ta napagballigianda ti lubong, inagawda ken Satanas ti aniaman a pakaibatayan ti panangumsi iti Dios. Maitan-ok ni Jehova gapu iti di maisin a debosionda kenkuana, a dayta ti mangparagsak iti pusona.

36. Ammo kadi ni Jesus a tungtungpalenna ti padto maipapan iti Adipen ti Dios? Ilawlawagyo.

³⁶Ammo idi ni Jesus a tungtungpalenna ti padto maipapan iti Adipen ti Dios. Iti daydi rabii a panangtiliwda kenkuana, inadawna ti sasao a nairekord iti Isaias 53:12 sa inyaplikarna dagita kenkuana: “Ibagak kadakayo a daytoy adda a naisurat masapul a matungpal kaniak, nga isu ti, ‘Ket isu naibilang a kadua dagiti nakillo.’ Ta daydiay a maipapan kaniak matungtungpalen.” (Lucas 22:36, 37) Nakalkaldaang, pudno a trinatoda ni Jesus a kas iti nakillo. Napapatay a kasla managlabsing iti linteg, sa nailansa iti nagbaetan ti dua a mannanakaw. (Marcos 15:27) Kaskasdi, situtulok nga inibturanna daytoy a pannakaumsi, gapu ta ammona unay nga isu ti mangibabaet kadatayo. Kayariganna, nagtakder iti nagbaetan dagiti managbasol ken ti nakalkaldaang a dusa nga ipapatay, ket isu a mismo ti immawat iti dusa.

37. (a) Ti historikal a rekord ti biag ken ipapatay ni Jesus tulongannatayo a mangilasin iti ania? (b) Apay a rumbeng nga agyamantayo ken Jehova a Dios ken iti naitan-ok nga Adipenna a ni Jesu-Kristo?

³⁷Ti historikal a rekord ti biag ken ipapatay ni Jesus tulongannatayo a mangilasin a siuumiso iti kinasiasinona: Ni Jesu-Kristo ti Mesianiko nga Adipen iti padto ni Isaias. Anian a panagyamantayo gapu ta impalubos ni Jehova a tungpalen ti dungdungnguenna nga Anak ti naimpadtuan nga akem ti Adipen, nga agsagaba ken matay tapno masubbottayo manipud basol ken ipapatay! Iti kasta, impakita ni Jehova ti napalalo nga ayatna kadatayo. Kuna ti Roma 5:8: “Ti Dios irekomendana ti bukodna nga ayat kadatayo ta, bayat a managbasoltayo pay laeng idi, ni Kristo natay a maipaay kadatayo.” Anian a pagyamanantayo met ni Jesu-Kristo, ti naitan-ok nga Adipen, a situtulok a nangipaay iti kararuana agingga ken patay!

[Footnotes]

^ par. 5 Iti panangipaulogna iti Isaias 52:13, kuna ti Targum ni Jonathan ben Uzziel (idi umuna a siglo K.P.), sigun iti patarus ni J. F. Stenning: “Kitaenyo, ti adipenko, Daydiay Napulotan (wenno, ti Mesias), rumang-ayto.” Umasping iti dayta, kuna ti Talmud ti Babilonia (c. maikatlo a siglo K.P.): “Ti Mesias—ania ti naganna? . . . [; dagidiay] adda iti balay ti Rabbi [kunada, Daydiay masakit], kas naikuna, ‘Sigurado nga inawitna dagiti sakittayo.’”—Sanhedrin 98b; Isaias 53:4.

^ par. 15 Dinakamat ni propeta Mikias ti Betlehem kas “daydiay nakabasbassit tapno mairaman kadagiti rinibu ti Juda.” (Mikias 5:2) Ngem naisangsangayan dayta a bassit a Betlehem gapu ta isu ti ili a nakayanakan ti Mesias.

^ par. 22 Ti Hebreo a sao a naipatarus a “nasaplit” ket maus-usar met a mainaig iti kukutel. (2 Ar-ari 15:5) Sigun iti sumagmamano nga eskolar, dadduma a Judio innalada iti Isaias 53:4 ti ideya nga agkukutelto ti Mesias. Inyaplikar ti Babylonian Talmud daytoy a bersikulo iti Mesias, nga inawaganna iti “agkukutel nga eskolar.” Ti Catholic Douay Version, a nangadaw iti Latin Vulgate, impatarusna daytoy a bersikulo: “Impagarupmi nga isu ket agkukutel.”

[Salsaludsod]

[Tsart iti panid 212]

ADIPEN NI JEHOVA

No Kasano ti Panangtungpal ni Jesus iti Akemna

PADTO

PASAMAK

KAITUNGPALANNA

Isa. 52:13

Naital-o ken naitan-ok

Ara. 2:34-36; Fil. 2:8-11; 1 Ped. 3:22

Isa. 52:14

Napadpadakes ken naibabain