Kapitulo Bainte Otso

Lawag nga Agpaay Kadagiti Nasion

Isaias 66:15-24

1, 2. Apay a nagpateg ti lawag, ket ania a kita ti kinasipnget ti nangabbong iti daga itatta?

NI Jehova ti Gubuayan ti lawag, “ti Manangipaay iti init a maipaay a lawag iti aldaw, kadagiti paglintegan ti bulan ken kadagiti bituen a maipaay a lawag iti rabii.” (Jeremias 31:35) Uray daytoy laengen a pagibasaran, bigbigentayo koma nga isu ti Gubuayan ti biag, yantangay ti lawag kaipapananna ti biag. No saan a patinayon ti panangpabara ken pananglawag ti init iti daga, ammotayo nga imposible ti agbiag. Saan koman a mabalin a pagnaedan ti planetatayo.

² Gapuna, maseknantayo unay yantangay impadto ni Jehova a dumteng iti kaaldawantayo ti tiempo ti kinasipnget, saan a lawag. Napaltiingan ni Isaias a mangisurat: “Adtoy! ti met laeng sipnget abbongannanto ti daga, ken ti napuskol a daguyemyem abbonganna dagiti nasional a bunggoy.” (Isaias 60:2) Siempre, saan a literal no di ket naespirituan a kinasipnget ti tuktukoyen dagitoy a sasao, ngem ditay koma tagtagibassiten ti kinaserioso dagita. Pagangayanna, matayto dagidiay awanan iti naespirituan a lawag, a kas met kadagidiay di maipaayan iti lawag ti init.

3. Kadagitoy nasipnget a tiempo, sadino ti pakasarakantayo iti lawag?

³ Kadagitoy nasipnget a tiempo, ditay mabalin nga iwaksi ti naespirituan a lawag nga ipapaay ni Jehova kadatayo. Nasken nga agpannuraytayo iti Sao ti Dios a manglawag iti danatayo, nga inaldaw a basaentayo ti Biblia no mabalbalin. (Salmo 119:105) Ipaayandatayo dagiti Nakristianuan a gimong iti gundaway nga agpipinnaregta tapno makapagtalinaed iti “dana dagidiay nalinteg.” (Proverbio 4:18; Hebreo 10:23-25) Ti bileg a magun-odtayo iti naanep a panagadal iti Biblia ken nasayaat a Nakristianuan a  panagtitimpuyog tulongannatayo tapno ditay maalun-on iti kinasipnget dagitoy “maudi nga aldaw,” nga agngudonto iti naindaklan nga “aldaw ti unget ni Jehova.” (2 Timoteo 3:1; Sofonias 2:3) Um-umay a sipapardas dayta nga aldaw! No kasano a dimteng ti kasta nga aldaw kadagiti umili ti nagkauna a Jerusalem, sigurado met a dumtengto dayta.

‘Makisubang’ ni Jehova

4, 5. (a) Iti ania a wagas nga umay ni Jehova a maibusor iti Jerusalem? (b) Apay a maikunatayo a bassit ti nakalasat iti pannakadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P.? (Kitaenyo ti footnote.)

⁴ Kadagiti pangserra a bersikulo ti makapagagar a padto ni Isaias, silalawag a deskribiren ni Jehova dagiti pasamak nga agturong iti aldaw ti pungtotna. Mabasatayo: “Ni Jehova met laeng umay a kas apuy a mismo, ket dagiti karuahena kaslada iti bagyo nga angin, tapno isupapakna ti ungetna buyogen ti bin-ig a pungtot ken ti pammabalawna buyogen dagiti gil-ayab ti apuy. Ta kas iti apuy pudno a makisubangto ni Jehova a mismo, wen, babaen ti kampilanna, maibusor iti isuamin a lasag; ket ti pinapatay ni Jehova sigurado nga adunto.”​—Isaias 66:15, 16.

⁵ Dagita a sasao ti tumulong koma kadagiti kapanawenan ni Isaias a mangutob iti kinaserioso ti kasasaadda. Umad-adanin ti iyaay dagiti taga Babilonia nga usaren ni Jehova a mangipakat iti panangukom iti Jerusalem, nga umat-atipukpok dagiti karuaheda a kasla iti bagyo nga angin. Anian a nakaam-amakto a buya dayta! Usarento ni Jehova dagiti manangraut a mangitungpal kadagiti umap-apuy a panangukomna iti amin a di matalek a Judio a “lasag.” Kayarigannanto a ni Jehova a mismo ti makilablaban iti ilina. Saanto a maibabawi ti ‘bin-ig a pungtotna.’ Mapasagto ti adu a Judio kas “ti pinapatay ni Jehova.” Natungpal daytoy a padto idi 607 K.K.P. *

6. Ania dagiti nagdakes nga ar-aramid idiay Juda?

 ⁶ Nainkalintegan kadi ti ‘pannakisubang’ ni Jehova iti ilina? Talaga a nainkalintegan! Iti panangusigtayo iti libro ni Isaias, namin-adu a nakitatayo a naigamer dagiti Judio iti palso a panagdayaw, nupay kunada a naidedikarda ken Jehova​—ket ammo ni Jehova dagiti ar-aramidenda. Makitatayo manen daytoy iti sumaganad a sasao ti padto: “‘Dagidiay mangsansantipikar iti bagbagida ken mangdaldalus iti bagbagida maipaay kadagiti minuyongan iti likudan ti maysa iti tengnga, a mangmangan iti lasag ti baboy ken ti makarumen a banag, uray ti aglaglagto a managkibkib, sangsangkamaysadanto amin a dumteng iti panungpalanda,’ kuna ni Jehova.” (Isaias 66:17) ‘Sansantipikaren ken daldalusan’ kadi dagidiay a Judio ti bagbagida tapno agsaganada a maipaay iti nasin-aw a panagdayaw? Nalawag a saan. Imbes ketdi, makiramramanda kadagiti pinapagano a ritual a pananggugor iti ayan dagiti espesial a minuyongan. Kalpasanna, lamutenda ti lasag ti baboy ken dadduma pay a parparsua a naibilang a narugit iti sidong ti Linteg Mosaiko.​—Levitico 11:7, 21-23.

7. Kasano a mayasping ti Kakristianuan iti idolatroso a Juda?

⁷ Anian a makarimon a kasasaad para iti nasion a nakitulag iti kakaisuna a pudno a Dios! Ngem usigenyo: Agraraira itatta ti kasta met laeng a makarimon a kasasaad kadagiti relihion ti Kakristianuan. Ibagbagada met nga agserserbida iti Dios, ken adu kadagiti panguloda ti agpampammarang a nasantuan. Nupay kasta, rugrugitanda ti bagbagida kadagiti pinapagano a sursuro ken tradision, a pampaneknekanda nga addada iti naespirituan a kinasipnget. Anian a nagkaro dayta a kinasipnget!​—Mateo 6:23; Juan 3:19, 20.

‘Kasapulan a Makitadanto ti Dayagko’

8. (a) Ania ti mapasamak nga agpadpada iti Juda ken iti Kakristianuan? (b) Iti ania a wagas a ‘makitanto [dagiti nasion] ti dayag ni Jehova’?

⁸ Sipsiputan kadi ni Jehova dagiti dakes a tignay ken palso a pannursuro ti Kakristianuan? Basaenyo ti sumaganad a sasao ni Jehova, nga inrekord ni Isaias, ket kitaenyo no ania ti makunayo:  “No maipapan kadagiti aramidda ken kadagiti panunotda, umayak tapno ummongek a sangsangkamaysa dagiti amin a nasion ken dagiti pagsasao; ket kasapulan nga umaydanto ket makitada ti dayagko.” (Isaias 66:18) Ammo ni Jehova ken sisasagana a mangukom saan laeng a dagiti aramid no di pay ket ti panagpampanunot dagidiay agkunkuna nga ad-adipenna. Ipaduyakyak ti Juda a mamati ken Jehova, ngem mapaneknekan a palso dayta gapu kadagiti idolatroso ken pinapagano nga ar-aramidna. Awan mamaayna a “gugoran” dagiti umilina ti bagbagida a mayannurot kadagiti pinapagano a ritual. Madadaelto ti nasion, ket inton mapasamak dayta, naan-anay a makitanto dagiti kaarrubana nga agrukrukbab iti didiosen. ‘Makitadanto ti dayag ni Jehova’ gapu ta masaksiandanto dagiti pasamak ket mapilitandanto a mangbigbig a pimmudno ti sao ni Jehova. Kasano nga agaplikar amin daytoy iti Kakristianuan? Inton lak-amenna ti kanibusananna, mapilitanto nga agmattider ti adu kadagiti dati a gagayyem ken kasosiona iti negosio ken agbuyada lattan bayat a matungtungpal ti sao ni Jehova.​—Jeremias 25:31-33; Apocalipsis 17:15-18; 18:9-19.

9. Ania ti ipakaammo ni Jehova a naimbag a damag?

⁹ Kayatna kadi a sawen nga awanton dagiti saksi ni Jehova ditoy daga inton madadael ti Jerusalem iti tawen 607 K.K.P.? Saan. Dagiti tattao a naisangsangayan ti kinatarnawda, a kas ken Daniel ken dagiti tallo a kakaduana, agtultuloydanto nga agserbi ken ni Jehova uray pay maidestieroda idiay Babilonia. (Daniel 1:6, 7) Wen, agtultuloyto ti kaadda dagiti matalek a saksi ni Jehova, ket iti ngudo ti 70 a tawen, panawanto dagiti matalek a lallaki ken babbai ti Babilonia sa agawidda idiay Juda tapno isublida ti nasin-aw a panagdayaw sadiay. Dayta ti sumaganad a dakamaten ni Jehova: “Isaadkonto iti tengngada ti maysa a pagilasinan, ket ti sumagmamano kadagidiay nakatalaw ibaonkonto kadagiti nasion, agingga iti Tarsis, Pul, ken Lud, dagidiay agibibiat iti bai, iti Tubal ken Javan, dagiti adayo nga isla, isuda a saan a nakangngeg iti damag maipapan  kaniak wenno nakakita iti dayagko; ket sigurado nga isaritadanto ti maipapan iti dayagko iti tengnga dagiti nasion.”​—Isaias 66:19.

10. (a) Iti ania a wagas nga agserbinto a kas pagilasinan dagiti matalek a Judio a naluk-atan manipud Babilonia? (b) Siasino itatta ti agserbi kas pagilasinan?

¹⁰ Ti buyot dagiti matalek a lallaki ken babbai nga agsubli idiay Jerusalem iti tawen 537 K.K.P. ket agserbinto kas nakaskasdaaw a pagilasinan, pammaneknek nga inispal ni Jehova ti ilina. Siasino ti nangipagarup nga addanto aldaw a maluk-atan dagiti kautibo a Judio tapno alagadenda ti nasin-aw a panagdayaw iti templo ni Jehova? Iti umasping a wagas idi umuna a siglo, dagidiay napulotan a Kristiano ti nagserbi ‘kas pagilasinan ken kas milagro,’ a nakitiponan dagiti naemma nga agtarigagay nga agserbi ken Jehova. (Isaias 8:18; Hebreo 2:13) Itatta, agserbi kas nakaskasdaaw a pagilasinan ditoy daga dagiti napulotan a Kristiano, a rumangrang-ay iti naisubli a dagada. (Isaias 66:8) Isuda ti sibibiag a pammaneknek iti bileg ti espiritu ni Jehova, a pakaguyugoyan dagiti naemma nga addaan iti naimpusuan a tarigagay nga agserbi ken Jehova.

11. (a) Kalpasan ti pannakaisubli, kasano a dagiti tattao ti nasnasion maam-ammoda ni Jehova? (b) Kasano ti damo a pannakatungpal ti Zacarias 8:23?

¹¹ Ngem, kalpasan ti pannakaisubli iti tawen 537 K.K.P., kasano a maam-ammoda ni Jehova dagiti tattao ti nasnasion a saan a nakangngeg iti damag maipapan kenkuana? Bueno, saan nga amin a matalek a Judio ti agsubli idiay Jerusalem kalpasan ti pannakakautiboda idiay Babilonia. Dadduma, kas ken ni Daniel, ti agbati idiay Babilonia. Dadduma ti maiwaras iti nadumaduma a paset ti daga. Idi maikalima a siglo K.K.P., addada Judio nga agnanaed idin iti intero nga Imperio ti Persia. (Ester 1:1; 3:8) Awan duadua a dadduma kadakuada ti nangyam-ammo kadagiti pagano a kaarrubada ti maipapan ken Jehova, tangay adu kadagidiay a nasion ti nagbalin a Judio a proselita. Nabatad a kasta ti napasamak iti eunuko nga Etiope, a kinasabaan ti Kristiano nga adalan a ni Felipe idi umuna  a siglo. (Aramid 8:26-40) Napasamak amin daytoy kas damo a kaitungpalan ti sasao ni propeta Zacarias: “Mapasamakto kadagidiay nga aldaw a sangapulo a lallaki manipud kadagiti amin a pagsasao ti nasnasion kumpetdanto, wen, pudno a kumpetdanto iti pandiling ti maysa a lalaki a Judio, a kunkunada: ‘Kumuyogkaminto kadakayo, ta nangngegmi a ti Dios adda kadakayo.’” (Zacarias 8:23) Wen, nangibaon ni Jehova iti lawag kadagiti nasion!​—Salmo 43:3.

Panangyeg iti “Sagut ken Jehova”

12, 13. Iti ania a wagas a naiyeg dagiti ‘kakabsat’ idiay Jerusalem nangrugi idi 537 K.K.P.?

¹² Kalpasan ti pannakaibangon manen ti Jerusalem, dagiti Judio a nayadayo iti pagilianda matmatandanto ti siudad agraman ti naisubli nga urnosna iti kinapadi kas ti sentro ti nasin-aw a panagdayaw. Adu kadakuada ti agdaliasat iti adayo tapno tabunuanda dagiti tinawen a piesta sadiay. Napaltiingan ni Isaias a mangisurat: “‘Pudno nga iyegdanto ti amin a kakabsatmo manipud kadagiti amin a nasion kas maysa a sagut ken Jehova, a nakakabalio ken nakakaruahe ken kadagiti nabubongan a kareson ken nakamulo ken kadagiti napartak a kabaian a kamelio, agingga iti nasantuan a bantayko, ti Jerusalem,’ kinuna ni Jehova, ‘kas no ti annak ti Israel iyegda ti sagut nga adda iti nadalus a pagkargaan iti balay ni Jehova. Ket manipud met kadakuada mangalaakto iti sumagmamano maipaay iti papadi, maipaay kadagiti Levita.’”​—Isaias 66:20, 21.

¹³ Presente ti dadduma kadagidiay a ‘kakabsat manipud kadagiti amin a nasion’ idi aldaw ti Pentecostes, idi naiparukpok ti nasantuan nga espiritu kadagiti adalan ni Jesus. Kuna ti salaysay: “Adda dagiti Judio nga agnanaed idiay Jerusalem, nadayaw a lallaki, manipud iti tunggal nasion nga adda iti baba ti langit.” (Aramid 2:5) Dimtengda idiay Jerusalem tapno agdayaw sigun iti ugali dagiti Judio, ngem idi nangngegda ti naimbag a damag maipapan ken Jesu-Kristo, adu ti namati kenkuana ken nabautisaran.

14, 15. (a) Kasano nga inurnong dagiti napulotan a Kristiano ti ad-adu pay a naespirituan a ‘kakabsatda’ kalpasan ti Gubat Sangalubongan I, ken kasano a naiyeg dagitoy ken Jehova kas “sagut nga adda iti nadalus a pagkargaan”? (b) Iti ania a wagas a ‘nangala [ni Jehova] iti sumagmamano maipaay iti papadi’? (c) Siasino ti sumagmamano a napulotan a Kristiano a nakiraman iti panangurnong kadagiti naespirituan a kakabsatda? (Kitaenyo ti kahon iti daytoy a panid.)

 ¹⁴ Adda kadi moderno nga aldaw a kaitungpalan daytoy a padto? Pudno nga adda. Kalpasan ti Gubat Sangalubongan I, natarusan dagiti napulotan nga adipen ni Jehova manipud iti Kasuratan a naipasdeken ti Pagarian ti Dios idiay langit idi 1914. Babaen ti naannad a panagadal iti Biblia, naammuanda a masapul a maurnong dagiti kanayonan pay nga agtawid iti Pagarian, wenno ‘kakabsat.’ Nagdaliasat dagiti naandur a ministro kadagiti “kaadaywan a paset ti daga,” nga inusarda ti amin a kita ti pagluganan, tapno mabirokanda dagiti manamnama a kameng dagiti napulotan a natda, a kaaduan kadakuada ti rimmuar kadagiti iglesia ti Kakristianuan. Idi nabirokanen  dagitoy, naiserrekda kas sagut ken Jehova.​—Aramid 1:8.

¹⁵ Dagiti napulotan a naummong kadagiti immun-una a tawen dida ninamnama nga awaten ni Jehova ida iti dati a kasasaadda sakbay a naammuanda ti kinapudno a masarakan iti Biblia. Nagtignayda a mangdalus iti bagbagida kadagiti kinarugit iti naespirituan ken moral tapno maidatagda a kas “sagut nga adda iti nadalus a pagkargaan,” wenno kas kinuna ni apostol Pablo, “nadalus a birhen iti Kristo.” (2 Corinto 11:2) Mainayon pay iti panangilaksid kadagiti biddut a doktrina, nasken a sursuruen dagiti napulotan no kasano ti agtalinaed a naan-anay a neutral kadagiti napolitikaan nga aramid daytoy a lubong. Idi 1931, idi nadalusanen dagiti adipenna iti maitutop a rukod, siaasi nga impaayan ni Jehova ida iti pribilehio a mangawit iti naganna kas dagiti Saksi ni Jehova. (Isaias 43:10-12) Ngem, iti ania a wagas a ‘nangala [ni Jehova] iti sumagmamano maipaay iti papadi’? Kas grupo, dagitoy a napulotan nagbalinda a paset ti “naarian a kinapadi, maysa a nasantuan a nasion,” a mangidatdaton kadagiti sakripisio ti panagdaydayaw iti Dios.​—1 Pedro 2:9; Isaias 54:1; Hebreo 13:15.

Agtultuloy ti Panangurnong

16, 17. Siasino dagiti nadakamat a “putotyo” kalpasan ti Gubat Sangalubongan I?

¹⁶ Ti naan-anay a bilang dayta a “naarian a kinapadi” ket 144,000, ket idi agangay, nairingpasen ti panangurnong kadakuada. (Apocalipsis 7:1-8; 14:1) Dayta kadin ti nagpatinggaan ti trabaho a panangurnong? Saan. Ituloy ti padto ni Isaias: “‘No kasano a ti baro a langlangit ken ti baro a daga nga aramidek agtalinaedda iti sanguanak,’ kuna ni Jehova, ‘kasta ti panagtalinaedto ti putotyo ken ti naganyo.’” (Isaias 66:22) Iti pakpakauna a kaitungpalan dagita a sasao, mangrugin nga agpataud iti annak dagiti Judio a nagsubli manipud Babilonia a nakakautibuanda. Iti kasta, maipasdekto a sititibker dagiti naisubli a natda a Judio, “ti baro a daga,” iti sidong ti baro nga administrasion dagiti Judio, “ti baro a langlangit.” Nupay kasta, adda nakaskasdaaw a kaitungpalan ti padto iti kaaldawantayo.

 ¹⁷ ‘Ti putot’ a patauden ti nasion dagiti naespirituan a kakabsat isu ti “dakkel a bunggoy,” nga addaan iti namnama nga agbiag nga agnanayon ditoy daga. Aggapuda “kadagiti amin a nasion ken kadagiti tribu ken kadagiti ili ken kadagiti pagsasao,” ken agtakderda “iti sanguanan ti trono ken iti sanguanan ti Kordero.” Dagitoy a tattao “linabaanda dagiti pagan-anayda ket pinapudawda ida iti dara ti Kordero.” (Apocalipsis 7:9-14; 22:17) Itatta, pumampanawen ti “dakkel a bunggoy” manipud iti naespirituan a kinasipnget nga agturong iti lawag nga ipapaay ni Jehova. Iparparangarangda ti pammatida ken Jesu-Kristo, ken ikagkagumaanda ti agtalinaed a nadalus iti naespirituan ken moral a kas kadagiti napulotan a kakabsatda. Kas grupo, itultuloyda ti agserbi iti sidong ti panangiwanwan ni Kristo ket ‘agtalinaeddanto’ iti agnanayon!​—Salmo 37:11, 29.

18. (a) Kasano a dagiti miembro ti dakkel a bunggoy nagtignayda a kas kadagiti napulotan a kakabsatda? (b) Kasano nga agdaydayaw ken Jehova dagiti napulotan ken dagiti kakaduada “manipud iti baro a bulan agingga iti baro a bulan ken manipud iti sabbath agingga iti sabbath”?

 ¹⁸ Dagitoy a nagaget a lallaki ken babbai nga addaan iti naindagaan a namnama ammoda a nupay napateg ti agtalinaed a nadalus iti moral ken naespirituan, saan laeng a dayta ti kasapulan iti panangparagsak ken Jehova. Kapades itan ti trabaho a panangurnong, ket kayatda ti makiraman iti dayta. Ipadto ti libro ti Apocalipsis maipapan kadakuada: “Addada iti sanguanan ti trono ti Dios; ket mangipapaayda kenkuana iti sagrado a panagserbi iti aldaw ken rabii idiay templona.” (Apocalipsis 7:15) Dagita a sasao ipalagipda kadatayo ti maikadua iti maudi a bersikulo iti padto ni Isaias: “‘Pudno unay a mapasamakto a manipud iti baro a bulan agingga iti baro a bulan ken manipud iti sabbath agingga iti sabbath isuamin a lasag umaydanto agruknoy iti sanguanak,’ kinuna ni Jehova.” (Isaias 66:23) Mapaspasamaken daytoy itatta. “Manipud iti baro a bulan agingga iti baro a bulan ken manipud iti sabbath agingga iti sabbath”​—kayatna a sawen, regular, iti kada lawas ti kada bulan​—agtataripnong dagiti napulotan a Kristiano ken dagiti kakaduada, ti dakkel a bunggoy, tapno agdayawda ken Jehova. Karaman kadagiti dadduma a wagas a panangaramidda iti daytoy ket babaen ti itatabuno kadagiti Nakristianuan a gimong ken pannakiraman iti publiko a ministerio. Maysakayo kadi kadagidiay regular nga ‘umay ken agruknoy iti sanguanan ni Jehova’? Napalalo ti rag-o ti ili ni Jehova iti panangaramidda iti kastoy, ket dagidiay kameng ti dakkel a bunggoy segseggaanda ti tiempo inton ti “isuamin a lasag”​—amin a sibibiag a tattao​—agserbidanto ken Jehova “manipud iti baro a bulan agingga iti baro a bulan ken manipud iti sabbath agingga iti sabbath” iti agnanayon.

Ti Kanibusanan Dagiti Kabusor ti Dios

19, 20. Ania ti nakausaran ti Gehenna idi tiempo ti Biblia, ket ania ti isimbolo dayta?

¹⁹ Maysa pay a bersikulo ti nabati iti panangadaltayo iti padto  ni Isaias. Ingudo ti libro babaen kadagitoy a sasao: “Pudno a mapandanto ket kumitada kadagiti bangkay dagiti tattao a nagsalsalungasing maikaniwas kaniak; ta dagiti mismo nga igges nga adda kadakuada saanto a matay ket ti met laeng apuyda saanto a maiddep, ket agbalindanto a banag a makapasugkar iti isuamin a lasag.” (Isaias 66:24) Nalabit sipapanunot ni Jesu-Kristo iti daytoy a padto idi pinaregtana dagiti adalanna a pagbalinenda a simple ti panagbiagda ken iyun-unada dagiti interes ti Pagarian. Kinunana: “No itibkolnaka ta matam, ibellengmo; nasaysayaat a buldingka a sumrek iti pagarian ti Dios ngem ti addaanka iti dua a mata a maitapuakka iti Gehenna, a sadiay dagiti iggesda saan a matay ket ti apuy di maiddep.”​—Marcos 9:47, 48; Mateo 5:29, 30; 6:33.

²⁰ Ania daytoy a lugar a maawagan iti Gehenna? Adun a siglo ti napalabas, insurat ti eskolar a Judio a ni David Kimhi: “Maysa dayta a lugar . . . a kaparanget ti Jerusalem, ket nakaap-aprang dayta a lugar, ken sadiay ti pangibellenganda kadagiti narugit a banag ken dagiti bangkay. Kasta met, agtultuloy ti apuy sadiay tapno mapuoran dagiti narugit a banag ken ti tultulang dagiti bangkay. Gapuna, ti pannakaukom dagiti nadangkes ket simboliko a maawagan iti Gehinnom.” Maitunos iti dinakamat daytoy nga eskolar a Judio, no nausar idi ti Gehenna a pagibellengan kadagiti basura ken bangkay dagidiay naibilang a di maikari a maipumpon, maitutop a ti apuy ti mausar a mangpukaw iti kakasta a basura. Dagiti igges ti mangibus kadagidiay imbati ti apuy. Anian a maikanatad a mangiladawan iti kanibusanan dagiti amin a kabusor ti Dios! *

21. Kadagiti siasino a makapabileg ti pagnguduan ti libro ni Isaias, ken apay?

²¹ Yantangay dinakamatna dagiti bangkay, apuy, ken igges, saan kadi a makapasidduker ti pagnguduan ti makapagagar a padto ni Isaias? Sigurado a kasta ti panunoten dagiti napeklan a kabusor ti Dios. Ngem kadagiti gagayyem ti Dios, makapabileg  unay ti panangiladawan ni Isaias iti agnanayon a pannakadadael dagiti nadangkes. Kasapulan ti ili ni Jehova daytoy a pammasiguro a saanton a pulos a mangituray dagiti kabusorda. Madadaelto iti agnanayon dagita a kabusor, a nangparigat unay kadagiti agdaydayaw iti Dios ken nangyeg iti nakaro a pakaumsian ti naganna. Iti kasta, “ti rigat saanto a bumangon iti maikadua a daras.”​—Nahum 1:9.

22, 23. (a) Ilawlawagyo ti sumagmamano kadagiti wagas a nakagunggonaanyo iti panangadalyo iti libro ni Isaias. (b) Yantangay naadalyon ti libro ni Isaias, ania ti determinasionyo, ken ania ti namnamayo?

²² Bayat nga iringpastay ti panangadaltayo iti libro ni Isaias, sigurado a bigbigentayo a daytoy a libro ti Biblia ket saan a natay a historia. Iti kasumbangirna, adda mensahena nga agpaay kadatayo itatta. No utobentayo dagidi nasipnget a tiempo a nagbiagan ni Isaias, makitatayo dagiti pagaspingan daydi a tiempo ken iti kaaldawantayo. Nagraira idi tiempo ni Isaias ti napolitikaan a riribuk, narelihiosuan a panaginsisingpet, rinuker a sistema ti panangukom, ken pannakaidadanes dagiti matalek ken napanglaw, ket agraraira met dagita iti kaaldawantayo. Sigurado a napalalo ti panagyaman dagiti matalek a Judio idi maikanem a siglo K.K.P. iti padto ni Isaias, ket maliwliwatayo itatta bayat nga adalentayo dayta.

²³ Kadagitoy napeggad a tiempo, a ti sipnget ti nangabbong iti daga ken nakaro a kinasipnget ti nangabbong kadagiti nasional a bunggoy, napalalo ti panagyamantayo amin yantangay, baeten ken Isaias, nangipaay ni Jehova iti lawag nga agpaay iti sangatauan! Kinapudnona, dayta a naespirituan a lawag ket kaipapananna ti biag nga agnanayon para kadagiti amin a mangawat a naimpusuan iti dayta, aniaman ti nagtaudanda a nasion wenno puli. (Aramid 10:34, 35) Gapuna, sapay koma ta agtultuloytayo a magna iti lawag ti Sao ti Dios, basaentayo dayta iti inaldaw, mennamennaentayo, ken ipategtayo ti mensahena. Agpaay daytoy iti agnanayon a pakabendisionantayo ken pakaidayawan ti nasantuan a nagan ni Jehova!

[Footnotes]

[Salsaludsod]

[Kahon iti panid 409]

Dagiti Napulotan a Sagut ken Jehova Manipud iti Amin a Nasion

Idi 1920, pinanawan ni Juan Muñiz ti Estados Unidos sa napan idiay España ket kalpasanna nagbiahe idiay Argentina, a sadiay nangorganisar kadagiti kongregasion dagiti napulotan. Nanipud idi 1923 nga agpatpatuloy, nagsilnag ti lawag ti kinapudno kadagiti nasingpet ti panagpuspusoda idiay Makinlaud nga Africa idi inkasaba ni misionero a William R. Brown (masansan a naawagan iti Bible Brown) ti mensahe ti Pagarian kadagiti lugar a kas ti Sierra Leone, Ghana, Liberia, Ti Gambia, ken Nigeria. Iti dayta met laeng a tawen, napan idiay Brazil ti taga Canada a ni George Young sa kalpasanna nagturong idiay Argentina, Costa Rica, Panama, Venezuela, ken uray pay idiay Soviet Union. Iti agarup isu met laeng a tiempo, manipud Inglatera naglayag ni Edwin Skinner a nagturong idiay India, a sadiay ti nagserbianna iti adu a tawen iti trabaho a panagani.

[Ladawan iti panid 411]

Dadduma a Judio idi Pentecostes ket ‘kakabsat a naiyeg manipud kadagiti amin a nasion’

 [Ladawan iti panid 413]