Kapitulo Dose

Liwliwa nga Agpaay iti Ili ti Dios

Isaias 51:1-23

1. Ania a nakalkaldaang a masanguanan ti agur-uray iti Jerusalem ken kadagiti umilina, ngem ania ti manamnamada?

PITOPULO a tawen​—normal a kaatiddog ti panagbiag ti tao​—kastanto ti kabayag ti pannakaadipen ti nasion ti Juda idiay Babilonia. (Salmo 90:10; Jeremias 25:11; 29:10) Lumakay ken matay idiay Babilonia ti kaaduan kadagiti nakautibo nga Israelita. Panunotenyo ti pannakaibabainda gapu iti panangrurod ken pananguyaw dagiti kabusorda. Panunotenyo met ti napalalo a pannakaumsi ti Diosda a ni Jehova inton malangalang iti naunday a panawen ti siudad a nangisaadanna iti naganna. (Nehemias 1:9; Salmo 132:13; 137:1-3) Mapukawton ti ing-ingungoten a templo, a napno iti dayag ti Dios idi indedikar ni Solomon. (2 Cronicas 7:1-3) Anian a nakalkaldaang a masanguanan! Ngem baeten ken Isaias, ipadto ni Jehova ti pannakaisubli. (Isaias 43:14; 44:26-28) Iti kapitulo 51 ti libro ni Isaias, makitatayo ti ad-adu pay a padto iti daytoy a tema maipapan iti liwliwa ken pammatalged.

2. (a) Baeten ken Isaias, siasino ti pangiturongan ni Jehova iti mensahena a pangliwliwa? (b) Kasano a dagiti matalek a Judio ‘surotenda ti kinalinteg’?

² Kadagidiay adda iti Juda nga agayat kenkuana, kuna ni Jehova: “Imdengandak, dakayo a sumursurot iti kinalinteg, dakayo a mangikagkagumaan a mangsarak ken Jehova.” (Isaias 51:1a) Ti ‘panangsurot iti kinalinteg’ ipasimudaagna ti panagtignay. Dagidiay ‘mangsursurot iti kinalinteg’ saanda a basta kunaen a kamengda ti ili ti Dios. Sireregta nga ikagumaanda  ti agbalin a nalinteg ken agbiag a maitunos iti pagayatan ti Dios. (Salmo 34:15; Proverbio 21:21) Agpannurayda ken Jehova kas ti kakaisuna a Gubuayan ti kinalinteg, ken ‘ikagumaanda a saraken ni Jehova.’ (Salmo 11:7; 145:17) Saan a gapu ta didan am-ammo ni Jehova wenno didan ammo ti agkararag kenkuana. Imbes ketdi, ikagumaanda ti umadani, agdayaw, agkararag, ken agpaiwanwan kenkuana iti amin nga aramidda.

3, 4. (a) Siasino ti “bato” a nakatagaan dagiti Judio, ken siasino ti “lungog ti abut” a nakakalianda? (b) Apay a makaliwliwa kadagiti Judio ti pananglagip iti namunganayanda?

³ Nupay kasta, sumagmamano laeng iti Juda ti pudpudno a mangan-annurot iti kinalinteg, ket daytoy ti mangpakapuy ken mangpaladingit kadakuada. Gapuna, babaen ti panangusar ni Jehova iti pangngarig maipapan iti pagtebbagan iti bato, paregtaenna ida: “Kumitakayo iti bato a nakatagaanyo, ken iti lungog ti abut a nakakalianyo. Kumitakayo ken Abraham nga amayo ken ni Sara a nagin-inut a nangipasngay kadakayo buyogen kadagiti panagpasikal. Ta maymaysana idi inayabak, ket binendisionak ken pinaaduk.” (Isaias 51:1b, 2) Ti “bato” a nakatagaan dagiti Judio isu ni Abraham, maysa a tao iti historia a pagpampannakkel unay ti nasion ti Israel. (Mateo 3:9; Juan 8:33, 39) Isu ti puon, wenno ti tao a naggapuan, dayta a nasion. Ni Sara ti “lungog ti abut,” nga iti aanakanna ti naggapuan ti inapo ti Israel a ni Isaac.

⁴ Lakay ken baket unay idin da Abraham ken Sara ket awan anakda. Kaskasdi, inkari ni Jehova a bendisionanna ken ‘paaduenna’ ni Abraham. (Genesis 17:1-6, 15-17) Babaen ti panangisubli ti Dios iti pannakabalinda nga aganak, naaddaan da Abraham ken Sara iti anak nupay lakay ken baketdan, ket manipud kenkuana timpuar ti nasion a naitulag iti Dios. Iti kasta pinagbalin ni Jehova dayta a tao nga ama ti dakkel a nasion nga immadu a kas kadagiti di mabilang a bituen iti langlangit.  (Genesis 15:5; Aramid 7:5) No kabaelan ngarud ni Jehova nga iyakar ni Abraham iti adayo a daga sana pagbalinen a nabileg a nasion, sigurado a maaramidna ti karina a mangluk-at kadagiti matalek a natda manipud iti pannakakautibo idiay Babilonia ket isublina ida iti pagilianda, sa buklenna manen ida a maysa a dakkel a nasion. Natungpal ti kari ti Dios ken Abraham; matungpalto met ti karina kadagidiay kautibo a Judio.

5. (a) Siasino ti iladladawan da Abraham ken Sara? Ilawlawagyo. (b) Iti maudi a kaitungpalanna, siasinoda ti namunganay iti “bato”?

⁵ Ti simboliko a panagtebbag iti Isaias 51:1, 2 ket sigurado nga addaan iti dakdakkel nga aplikasion. Awagan ti Deuteronomio 32:18 ni Jehova a “ti Bato” a nangputot iti Israel ken “Daydiay mangipaspasngay [iti Israel] buyogen kadagiti panagpasikal.” Iti naud-udi a sasao, nausar ti isu met laeng a  Hebreo a verbo a kas ti makita iti Isaias 51:2 a mainaig iti panangipasngay ni Sara iti Israel. No kasta, itakderan ni Abraham ti naimpadtuan a persona ni Jehova, ti Dakdakkel nga Abraham. Ti asawa ni Abraham, a ni Sara, mayanatup unay a mangiladawan iti sapasap a nailangitan nga organisasion ni Jehova a buklen dagiti espiritu a parsua, a nailadawan iti Nasantuan a Kasuratan kas asawa ti Dios, wenno babai. (Genesis 3:15; Apocalipsis 12:1, 5) Iti maudi a kaitungpalan dagitoy a sasao ti padto ni Isaias, ti nasion a namunganay iti “bato” isu ti “Israel ti Dios,” ti kongregasion dagiti Kristiano a napulotan iti espiritu, a naipasngay idi Pentecostes 33 K.P. Kas naisalaysay kadagiti immuna a kapitulo daytoy a libro, napasaran dayta a nasion ti panangkautibo ti Babilonia idi 1918 ngem naisubli idi 1919 iti naespirituan a kinarang-ay.​—Galacia 3:26-29; 4:28; 6:16.

6. (a) Ania ti mapasamak iti daga ti Juda, ket anianto a pannakaisubli ti kasapulan? (b) Palagipannatayo ti Isaias 51:3 maipapan iti ania a moderno nga aldaw a pannakaisubli?

⁶ Ti panangliwliwa ni Jehova iti Sion, wenno Jerusalem, ket saan a basta kari a mangpataud iti nasion a naruay ti umilina. Mabasatayo: “Pudno unay a liwliwaento ni Jehova ti Sion. Sigurado a liwliwaennanto amin a walangwalang a dissona, ket ti let-angna pagbalinennanto a kas iti Eden ken ti desiertona a tanap kas iti minuyongan ni Jehova. Ti met laeng panagragsak ken panagrag-o masarakanto kenkuana, panagyaman ken ti timek ti samiweng.” (Isaias 51:3) Kabayatan ti 70 a tawen a pannakalangalang, agbalinto a let-ang ti daga ti Juda, a saknapan ti siitan a mulmula, kaskasumba, ken dadduma pay nga atap a mula. (Isaias 64:10; Jeremias 4:26; 9:10-12) Gapuna, malaksid iti pannakatagitao manen ti Juda, ti pannakaisubli ramanenna ti panangtarimaan iti daga, a mapagbalinto a kasla iti hardin ti Eden nga addaan kadagiti nadam-eg ken nabunga a tay-ak ken minuyongan. Kayariganna agrag-onto ti  daga. No idilig iti langalang a kasasaadna kabayatan ti pannakaidestiero, agbalinto ti daga a kasla paraiso. Simrek dagiti napulotan a natda ti Israel ti Dios iti kasta a paraiso iti naespirituan a wagas idi 1919.​—Isaias 11:6-9; 35:1-7.

Dagiti Pakaigapuan ti Panagtalek ken Jehova

7, 8. (a) Ania ti kaipapanan ti awis ni Jehova a panagimdeng kenkuana? (b) Apay a nasken nga ipangag ti Juda ni Jehova?

⁷ Kiddawen ni Jehova ti ad-adda pay nga atension, a kunana: “Ipangagnak, O ilik; ken sika a nasional a bunggoyko, umimdengka kaniak. Ta manipud kaniak rummuarto ti maysa a linteg, ket ti hudisial a pangngeddengko paginanaekto kas maysa a silaw a mismo kadagiti ili. Ti kinalintegko asideg. Ti panangisalakanko pudno unay a rummuarto, ket dagiti bukodko a takiag ukomendanto uray dagiti ili. Dagiti met laeng isla manginanamadanto kaniak, ket maipaay iti takiagko aguraydanto.”​—Isaias 51:4, 5.

⁸ Ti awis ni Jehova a panagimdeng kenkuana kaipapananna ti saan laeng a basta panangdengngeg iti mensahena. Kaipapanan dayta ti panangipangag a buyogen ti panagtignay a maitunos iti nangngegan. (Salmo 49:1; 78:1) Masapul a mabigbig ti nasion a ni Jehova ti Gubuayan ti instruksion, hustisia, ken pannakaisalakan. Isu ti kakaisuna a Gubuayan ti naespirituan a pannakalawlawag. (2 Corinto 4:6) Isu ti kangatuan nga Ukom ti sangatauan. Dagiti linteg ken hudisial a pangngeddeng nga aggapu ken Jehova ket lawag kadagidiay situtulok nga agpaidalan kadagita.​—Salmo 43:3; 119:105; Proverbio 6:23.

9. Malaksid iti naitulag nga ili ti Dios, siasinoda ti magunggonaan kadagiti panangisalakan ni Jehova?

⁹ Pudno amin daytoy saan laeng a mainaig iti naitulag nga ili ti Dios no di pay ket kadagiti tattao nga agannayas iti kinalinteg iti isuamin a lugar, uray kadagiti kaadaywan nga isla ti baybay.  Dinto makeltay ti kompiansada iti Dios ken iti kabaelanna nga agtignay a maigapu kadagiti matalek nga adipenna ken mangisalakan kadakuada. Sigurado ti pannakabalin, wenno bilegna, nga iladladawan ti takiagna; saan a maatipa ti asinoman. (Isaias 40:10; Lucas 1:51, 52) Kasta met itatta, ti naregta a panangasaba dagiti natda a kameng ti Israel ti Dios inwanwanna ti minilion, nga adu kadagita ti agnanaed kadagiti adayo nga isla ti baybay, tapno agtaklinda ken Jehova ken maaddaanda iti pammati kenkuana.

10. (a) Ania a kinapudno ti mapilitan nga ammuen ni Ari Nabucodonosor? (b) Aniada a “langlangit” ken “daga” ti mapagpatingga?

¹⁰ Sumaganad a dakamaten ni Jehova ti kinapudno a masapul nga ammuen ni Ari Nabucodonosor ti Babilonia. Awan asinoman idiay langit wenno ditoy daga a makaatipa ken Jehova a mangitungpal iti pagayatanna. (Daniel 4:34, 35) Mabasatayo: “Itangadyo dagiti matayo iti langlangit a mismo, ken kumitakayo iti daga ditoy baba. Ta ti mismo a langlangit mawara a mapirpirsay a kas iti asuk, ket kas iti kawes marunotto ti daga a mismo, ket dagiti met laeng agnanaed iti dayta mataydanto a kas iti sepsep laeng. Ngem no maipapan iti panangisalakanko, agingganto a mismo dayta iti tiempo a di nakedngan, ket ti bukodko a kinalinteg saanto a maburak.” (Isaias 51:6) Nupay maibusor iti pagannurotan dagiti ari ti Babilonia ti panangpagawid kadagiti kautibo, saan a  maatipa ti panangisalakan ni Jehova iti ilina. (Isaias 14:16, 17) Mawarawaranto dagiti “langlangit,” wenno dagiti agtuturay ti Babilonia, gapu iti pannakaabakda. In-inutto nga agpatingga ti “daga” ti Babilonia, dagiti sakup dagidiay nga agtuturay. Wen, uray ti agdama a kabilgan a turay dina madaeran ti pannakabalin ni Jehova wenno malapdan ti panangisalakanna.

11. Apay a makaparegta kadagiti Kristiano itatta ti naan-anay a pannakatungpal ti padto nga agpatingga dagiti “langlangit” ken “daga” ti Babilonia?

¹¹ Anian a makaparegta kadagiti Kristiano itatta a maammuan a naan-anay a natungpal dagitoy a naimpadtuan a sasao! Apay? Agsipud ta nagusar ni apostol Pedro iti umasping a sasao maipapan iti pasamak a matungpalto pay laeng iti masanguanan. Dinakamatna ti umad-adanin nga aldaw ni Jehova, “a babaen iti dayta marunawto ti langlangit yantangay maur-uramda ket malunagto ti el-elemento yantangay nakapudpudotda unay!” Sa kinunana: “Adda baro a langlangit ken baro a daga nga ur-urayentayo sigun iti karina, ket kadagitoy agtaeng ti kinalinteg.” (2 Pedro 3:12, 13; Isaias 34:4; Apocalipsis 6:12-14) Nupay bumusor ken Jehova dagiti nabileg a nasion ken dagiti nangato a kasla bituen nga agtuturayda, matalipuposdanto iti tiempo nga intudingna​—malig-isdanto a kasla maysa laeng a sepsep. (Salmo 2:1-9) Ti laeng nalinteg a gobierno ti Dios ti agturayto iti agnanayon, iti nalinteg a kagimongan ti tao.​—Daniel 2:44; Apocalipsis 21:1-4.

12. Apay a saan koma nga agamak dagiti adipen ti Dios no umsien ida dagiti kabusorda a tattao?

¹² Kadagiti tattao “a sumursurot iti kinalinteg,” kunaen itan ni Jehova: “Imdengandak, dakayo a makaammo iti kinalinteg, dagiti tattao nga iti pusoda adda ti lintegko. Dikay pagbutngan ti panangumsi dagiti mortal a tattao, ket dikay agaligaget gapu laeng iti nabassawang a sasaoda. Ta ti sanga ibusennanto ida a kasla maysa a kawes, ket ti sanga ti luplupot kanennanto ida a kasla delana. Ngem no maipapan iti  kinalintegko, dayta a mismo agingganto iti tiempo a di nakedngan, ket ti panangisalakanko agingga iti di mabilang a kapkaputotan.” (Isaias 51:7, 8) Malalais ken maumsinto dagidiay agtalek ken Jehova gapu iti kinaturedda, ngem saan a pagamkan daytoy. Dagiti mangumsi ket mortal laeng a tattao a ‘maibusto,’ a kas iti delana a kawes a kanen ti sanga. * Kas kadagidi matalek a Judio idi un-unana, awan rason a pagbutngan dagiti pudno a Kristiano itatta ti asinoman a mangbusor kadakuada. Ni Jehova, ti agnanayon a Dios, isu ti mangisalakan kadakuada. (Salmo 37:1, 2) Ti panangumsi dagiti kabusor ti Dios isu ti pakakitaan nga adda iti ili ni Jehova ti espirituna.​—Mateo 5:11, 12; 10:24-31.

13, 14. Ania ti iladladawan ti sasao a “Rahab” ken “ulimaw iti baybay,” ken kasano a ‘narangrangkay’ ken ‘nasalput’?

¹³ Arigna aw-awaganna ni Jehova nga agtignay a maigapu iti nakautibo nga ilina, kuna ni Isaias: “Agriingka, agriingka, kawesam ta bagim iti pigsa, O takiag ni Jehova! Agriingka a kas iti al-aldaw ti nabayagen a tiempo, kas iti kabayatan ti kapkaputotan dagiti tiempo iti nabayagen a napalabas. Saan aya a sika daydiay a nangrangrangkay iti Rahab, a nangsalput iti ulimaw iti baybay? Saan aya a sika daydiay nangpamaga iti baybay, ti dandanum ti nakalawlawa a kaadalman? Daydiay namagbalin kadagiti kaadalman ti baybay a maysa a dalan a pagballasiwan dagidiay nasaka?”​—Isaias 51:9, 10.

¹⁴ Nakasaysayaat dagiti historikal nga ehemplo a dakdakamaten ni Isaias. Tunggal Israelita ammona ti pannakaluk-at ti nasion manipud Egipto ken ti ilalasatda iti Nalabaga a Baybay. (Exodo 12:24-27; 14:26-31) Ti sasao a “Rahab” ken ti “ulimaw iti baybay” ket agaplikar iti Egipto nga inturayan ni Faraon a  nangsupiat iti Ipapanaw ti Israel manipud Egipto. (Salmo 74:13; 87:4; Isaias 30:7) Yantangay adda ti ulona iti Nile Delta ken ti immatiddog a bagina a nayunnat iti ginasut a kilometro iti amianan ti nadam-eg a Nile Valley, ti nagkauna nga Egipto ket kasla ulimaw nga uleg. (Ezequiel 29:3) Ngem narangrangkay daytoy nga ulimaw idi imbukbok ni Jehova iti dayta ti Sangapulo a Saplit. Naduyok, nasugatan iti nakaro, ken kimmapuy idi nadadael ti buyotna iti Nalabaga a Baybay. Wen, impakita ni Jehova ti bileg ti takiagna idi sinangona ti Egipto. Saan ngata a sisasagana met a makidangadang para iti ilina a naidestiero idiay Babilonia?

15. (a) Kaano ken kasano nga agtalaw ti ladingit ken panagsennaay ti Sion? (b) Kaano a nagtalaw ti ladingit ken panagsennaay ti Israel ti Dios iti moderno a tiempo?

¹⁵ Ita, no maipapan iti pannakaluk-atto ti Israel manipud Babilonia, ituloy ti padto: “Iti kasta agsublinto dagidiay met laeng nasubbot ni Jehova ket masapul nga umayda iti Sion buyogen ti narag-o a panagikkis, ket ti panagrag-o agingga iti tiempo a di nakedngan addanto iti rabaw ti uloda. Magtengandanto ti panagragsak ken panagrag-o. Sigurado nga agtalawto ti ladingit ken panagsennaay.” (Isaias 51:11) Nupay nakalkaldaang ti kasasaadda idiay Babilonia, adda makaparagsak a namnama dagidiay mangbirok iti kinalinteg ni Jehova. Dumtengto ti tiempo nga awanen ti ladingit ken panagsennaay. Narag-o a panagikkis, panagrag-o, ken panagragsak​—dagitoy ti mangngeganto iti bibig dagidiay nasalbar, wenno nasubbot. Iti moderno a kaitungpalan dagita a naimpadtuan a sasao, naluk-atan idi 1919 ti Israel ti Dios manipud iti panangkautibo ti Babilonia. Nagsublida iti naespirituan a kasasaadda a buyogen ti napalalo a panagrag-o a nagtultuloy agingga iti kaaldawantayo.

16. Ania ti maibayad tapno masubbot dagiti Judio?

¹⁶ Anianto ti supapak ti pannakasubbot dagiti Judio? Impalgaken ti padto ni Isaias nga ited ni Jehova “ti Egipto a pangsubbot  kenka, ti Etiopia ken Seba a mangsandi kenka.” (Isaias 43:1-4) Mapasamak daytoy iti kamaudiananna. Kalpasan ti panangparmek ti Imperio ti Persia iti Babilonia ken panangluk-atna kadagiti kautibo a Judio, parmekenna ti Egipto, Etiopia, ken Seba. Dagita ti maitedto a kasukat ti kararua dagiti Israelita. Maitunos daytoy iti prinsipio a nadakamat iti Proverbio 21:18: “Ti nadangkes maysa a subbot maipaay iti daydiay nalinteg; ket daydiay makilanglangen a sigugulib alaenna ti lugar dagidiay napalungdo.”

Kanayonan a Pammasiguro

17. Apay a di pagbutngan dagiti Judio ti pungtot ti Babilonia?

¹⁷ Mangipaay ni Jehova iti kanayonan a pammasiguro iti ilina: “Siak​—siak Daydiay mangliwliwa kadakayo. Siasinoka tapno mabutengka iti mortal a tao a matayto, ken iti anak ti sangatauan a maaramidto a kas iti berde a ruot laeng? Ken tapno lipatem ni Jehova a Nangaramid kenka, Daydiay nangyunnat iti langlangit ken nangisaad iti pamuon ti daga, iti kasta nagalinggagetka a patinayon iti intero nga agmalem maigapu iti pungtot daydiay mangal-alikubkob kenka, a kasla isu nakasaganan a mangdadael kenka? Ket sadino ti ayan ti pungtot daydiay mangal-alikubkob kenka?” (Isaias 51:12, 13) Adunto a tawen a pannakaidestiero. Kaskasdi, awan rason a pagbutngan ti pungtot ti Babilonia. Nupay dayta a nasion a maikatlo a pannakabalin ti lubong iti rekord ti Biblia ket abakenna ti ili ti Dios ken ikagumaanna nga ‘alikubkoben’ ida, wenno lapdan ti panaglibasda, ammo dagiti matalek a Judio nga impadto ni Jehova ti pannakarba ti Babilonia iti ima ni Ciro. (Isaias 44:8, 24-28) Maisupadi iti Namarsua​—ti agnanayon a Dios a ni Jehova​—madadaelto dagiti umili ti Babilonia a kas iti ruot a malaylay iti darang ti init kabayatan ti kalgaw. Iti kasta, sadinonto ti ayan dagiti pangta ken pungtotda? Anian a kinamaag ti agbuteng iti tao ken manglipat ken Jehova, daydiay nangaramid iti langit ken daga!

18. Nupay maibaludto ti ilina iti apagbiit, ania ti ipasigurado ni Jehova kadakuada?

 ¹⁸ Nupay makautibo ti ili ni Jehova iti apagbiit, nga arigna “agrukrukob a sikakawar,” pagammuan ta maluk-atandanto. Saandanto a matalipupos idiay Babilonia wenno kas balud a matay gapu iti bisin​—nga awanan biag a mayawat idiay Sheol, wenno abut. (Salmo 30:3; 88:3-5) Ipasigurado ni Jehova kadakuada: “Daydiay agrukrukob a sikakawar sigurado a mawarwaranto a sipapardas, tapno isu saan koma nga agturong ken patay idiay abut ken tapno ti tinapayna saan koma nga agkurang.”​—Isaias 51:14.

19. Apay nga agkompiansa unay dagiti matalek a Judio iti sasao ni Jehova?

¹⁹ Agtultuloy a liwliwaen ni Jehova ti Sion: “Ngem siak, ni Jehova, ti Diosmo, Daydiay mangkibkibur iti baybay tapno agbalin a naariwawa dagiti dalluyonna. Jehova ti buybuyot ti naganna. Ket ikabilkonto ti sasaok iti ngiwatmo, ket babaen iti salinong ti imak pudno unay nga abbongankanto, tapno imulak ti langlangit ken isaadko ti pamuon ti daga ket kunaek iti Sion, ‘Sika ti ilik.’” (Isaias 51:15, 16) Maulit-ulit a dakamaten ti Biblia ti abilidad ti Dios a mangusar iti pannakabalinna iti baybay ken mangkontrol iti dayta. (Job 26:12; Salmo 89:9; Jeremias 31:35) Naan-anay a makontrolna dagiti natural a puersa, a kas iti impakitana idi inispalna ti ilina manipud Egipto. Siasino ti mayasping ken “Jehova ti buybuyot,” uray iti sangkabassit laeng?​—Salmo 24:10.

20. Ania a “langlangit” ken “daga” ti tumaud inton isubli ni Jehova ti Sion, ket anianto ti makaliwliwa a sasaona?

²⁰ Agtalinaed dagiti Judio kas ili a naitulag iti Dios, ket ipasigurado ni Jehova kadakuada nga agsublidanto iti pagilianda, tapno agtaengda manen sadiay iti sidong ti Lintegna. Ibangondanto manen sadiay ti Jerusalem ken ti templo ken sublianda dagiti rebbengenda iti sidong ti tulagna kadakuada baeten ken Moises. Tumaudto ti “baro a daga” inton agnaed manen dagiti nagsubli nga Israelita ken dagiti dinguenda  iti dayta a pagilian. Maisaadto iti dayta ti “baro a langlangit,” wenno baro a sistema ti gobierno. (Isaias 65:17-19; Haggeo 1:1, 14) Kunaento manen ni Jehova iti Sion: “Sika ti ilik.”

Awis a Mamagtignay

21. Ania ti ipaay ni Jehova nga awis a mamagtignay?

²¹ Yantangay napabilegnan ti Sion, mangipaay ni Jehova iti awis a mamagtignay. Arigna nagtenganen ti Sion ti panagpatingga ti panagsagabana, kuna ni Jehova: “Bumangonka, bumangonka, tumakderka, O Jerusalem, sika nga iti ima ni Jehova ininummo ti kopa ti pungtotna. Ti kopita, ti kopa a mamagibar-ibar, ininumam, pinaatianam.” (Isaias 51:17) Wen, masapul a bumangon ti Jerusalem iti nakalkaldaang a kasasaadna ket pasublienna ti dati a saad ken kinadayagna. Dumtengto ti tiempo a mapaatiananna ti simboliko a kopa ti nadibinuan a pannusa. Awanton ti mabati a pungtot ti Dios kenkuana.

22, 23. Ania ti mapasaran ti Jerusalem inton inumenna ti kopa ti pungtot ni Jehova?

²² Nupay kasta, bayat a madusdusa ti Jerusalem, awanto ti  umilina, wenno ‘annakna,’ a makaatipa iti mapaspasamak. (Isaias 43:5-7; Jeremias 3:14) Kuna ti padto: “Awan kadagiti amin nga annak nga inyanakna ti nangiturong kenkuana, ket awan kadagiti amin nga annak a pinadakkelna ti nangiggem iti imana.” (Isaias 51:18) Ania ketdin a panagtuoknanto iti im-ima dagiti taga Babilonia! “Napagteng kenka dagidiay dua a banag. Siasino ti makipagriknanto kenka? Panangagaw ken pannakarba, ken bisin ken kampilan! Siasino ti mangliwliwanto kenka? Natalimudaw dagiti bukodmo nga annak. Nagiddada iti pamunganayan dagiti amin a kalsada kas iti atap a karnero iti iket, kas kadagidiay napno iti pungtot ni Jehova, ti pammabalaw ti Diosmo.”​—Isaias 51:19, 20.

²³ Nakapimpiman a Jerusalem! Lak-amennanto ti “panangagaw ken pannakarba” agraman “bisin ken kampilan.” Dagiti ‘annakna’ dida kabaelan ti mangiwanwan ken mangsalaknib kenkuana. Nakatakderdanto nga awanan gaway, aglulupoy, awanan pigsa a manglaban kadagiti rumaut a taga Babilonia. Iti pamunganayan, wenno nagsulian dagiti kalsada, maimatanganto ti pannakatalimudaw, panagkapuy, ken  pannakapaksuyda. (Un-unnoy 2:19; 4:1, 2) Inumendanto ti kopa ti pungtot ti Dios ken kasladanto kadagiti awanan gaway nga animal a nasiluan iti iket.

24, 25. (a) Ania ti saanto a maulit iti Jerusalem? (b) Kalpasan ti Jerusalem, siasino ti sumaruno nga uminum iti kopa ti pungtot ni Jehova?

²⁴ Ngem agpatingganto daytoy a nakalkaldaang a kasasaad. Ipaay ni Isaias ti makaliwliwa a sasao: “Gapuna imdengam daytoy, pangngaasim, O babai a naparigatan ken nabartek, ngem saan nga iti arak. Daytoy ti kinuna ti Apom, ni Jehova, a mismo a Diosmo, a makisupiat maipaay iti ilina: ‘Adtoy! Ikkatekto ita imam ti kopa a mamagibar-ibar. Ti kopita, ti kopa ti pungtotko​—saanmonto a pulos ulitenen ti iyiinum iti dayta. Ket ikabilkonto iti ima dagidiay mangrurrurod kenka, a nagkuna iti kararuam, “Agrukobka tapno makaballasiwkami,” iti kasta pagbalbalinem idi ti bukotmo kas iti daga, ken kas iti kalsada maipaay kadagidiay bumalballasiw.’” (Isaias 51:21-23) Kalpasan ti panangdisiplinana iti Jerusalem, sisasagana ni Jehova a mangngaasi ken mangpakawan kenkuana.

²⁵ Ikkatenen ni Jehova ti pungtotna iti Jerusalem ket iturongna dayta iti Babilonia. Dinuprak ken imbabain ti Babilonia ti Jerusalem. (Salmo 137:7-9) Ngem saanton nga uminum ti Jerusalem iti dayta a kopa iti im-ima ti Babilonia wenno dagiti kaaliadona. Imbes ketdi, maikkatto dayta a kopa iti ima ti Jerusalem ket maited kadagidiay agrag-o iti pannakaibabainna. (Un-unnoy 4:21, 22) Mapasagto ti Babilonia, a napalalo ti bartekna. (Jeremias 51:6-8) Kabayatanna, bumangonto ti Sion! Anian a pannakabaliktad! Pudno unay, maliwliwa ti Sion iti kasta a namnama. Ket masigurado dagiti adipen ni Jehova a masantipikarto ti naganna babaen kadagiti panangisalakanna.

[Footnote]

[Salsaludsod]

[Ladawan iti panid 167]

Ni Jehova, ti Dakdakkel nga Abraham, ti “bato” a ‘nakatagaan’ ti ilina

[Ladawan iti panid 170]

Maungawto dagiti kabusor ti ili ti Dios, a kas iti kawes a kinnan dagiti sanga

[Ladawan iti panid 176, 177]

Impakita ni Jehova ti pannakabalinna a mangkontrol kadagiti elemento

 [Ladawan iti panid 178]

Ti kopa a nakabartekan ti Jerusalem mayallatiwto iti Babilonia ken kadagiti kaaliadona