Kapitulo Sais

Ni Jehova​—“Nalinteg a Dios ken Manangisalakan”

Isaias 45:1-25

1, 2. Aniada a pammasiguro ti adda iti Isaias kapitulo 45, ket ania dagiti mausig a saludsod?

MAPAGTALKAN dagiti kari ni Jehova. Isu ti Dios ti palgaak ken Dios ti panamarsua. Maulit-ulit a pinaneknekanna nga isu ket maysa a nalinteg a Dios ken Manangisalakan kadagiti tattao iti amin a nasion. Dagitoy ti dadduma kadagiti makaparagsak a pammasiguro a masarakan iti Isaias kapitulo 45.

² Mainayon pay, naglaon ti Isaias kapitulo 45 iti nakaskasdaaw a pagarigan ti kabaelan ni Jehova nga agipadto. Gapu iti espiritu ti Dios kabaelan ni Isaias a miraen dagiti adayo a pagilian ken ammuenna ti paspasamak kadagiti masanguanan a siglo, ket dayta ti mangtignay kenkuana a mangdeskribir iti maysa a pasamak a ni laeng Jehova, ti Dios ti pudno a padto, ti makaipadto a siuumiso. Ania dayta a pasamak? Kasanona nga apektaran ti ili ti Dios idi kaaldawan ni Isaias? Ania ti pategna kadatayo itatta? Sukimatentayo ti sasao ti propeta.

Ti Balikas ni Jehova a Maibusor iti Babilonia

3. Kasano ti nabatad a panangdeskribir ti Isaias 45:1-3a iti panagballigi ni Ciro?

³ “Daytoy ti kinuna ni Jehova iti daydiay pinulotanna, ken Ciro, a ti makannawan nga imana iniggamak, a mangparukma iti sanguananna kadagiti nasion, iti kasta mabukraak uray dagiti padingpading ti ar-ari; tapno luktan iti sanguananna ti dua ti rikepna a ruruangan, iti kasta uray dagiti ruangan saandanto a mairikep: ‘Iti sanguanam siak mapanakto, ket dagiti  bingkurog ti daga palanasekto. Dagiti ruangan a gambang rumekrumekekto, ket dagiti balunet a landok putdekto. Ket itdekto kenka dagiti gameng iti kasipngetan ken dagiti nalmeng a gameng kadagiti lugar a pagitalimengan.’”​—Isaias 45:1-3a.

4. (a) Apay nga awagan ni Jehova ni Ciro a “daydiay pinulotanna”? (b) Kasano a siguraduen ni Jehova ti balligi ni Ciro?

⁴ Baeten ken Isaias, agsao ni Jehova ken Ciro a kasla sibibiagen, nupay saan pay a nayanak ni Ciro idi kaaldawan ni Isaias. (Roma 4:17) Yantangay nasakbay a dutokan ni Jehova ni Ciro a mangitungpal iti espesipiko a trabaho, maikuna a ‘pinulotan’ ti Dios ni Ciro. Gapu ta Dios ti mangidalan kenkuana, parmekenna dagiti nasion, a pagbalinenna a nakapuy ken awanan laban dagiti ar-ari. Kalpasanna, inton rauten ni Ciro ti Babilonia, siguraduen ni Jehova a mabaybay-an a nakalukat dagiti ruangan ti siudad, a pagbalinenna dagita nga awan mamaayna a kas kadagiti ruangan a naburburak. Mapan iti sanguanan ni Ciro, nga ikkatenna amin a tubeng. Kamaudiananna, parmeken dagiti buyot ni Ciro ti siudad ket alaenna ‘dagiti nalmeng a gamengna,’ dagiti gamengna a naidulin kadagiti nasipnget a pagilemmengan. Daytoy ti ipadto ni Isaias. Pumudno ngata ti sasaona?

5, 6. Kaano ken kasano a pumudno ti padto maipapan iti pannakarba ti Babilonia?

⁵ Idi tawen 539 K.K.P.​—agarup 200 a tawen kalpasan nga inrekord ni Isaias daytoy a padto​—pudno a dimteng ni Ciro kadagiti bakud ti Babilonia tapno rautenna ti siudad. (Jeremias 51:11, 12) Nupay kasta, saan nga agdanag dagiti taga Babilonia. Pagarupenda nga awan makaparmek iti siudadda. Dagiti nangangato a bakudna ket naisaad kadagiti adalem a kanal a napunno iti danum ti Karayan Eufrates, a mangbukel iti paset ti sistema a pangdepensa ti siudad. Iti nasurok a sangagasut a tawen, awan kabusor a nakabael a mangparmek a silalaka iti Babilonia! Kinapudnona, ni Belsazar a mangiturturay idi iti Babilonia, natalged unay ti riknana ken nangaramid pay iti padaya  a kaduana dagiti opisialna. (Daniel 5:1) Iti daydi a rabii​—rabii ti Oktubre 5/6​—tinurpos ni Ciro ti nainsiriban a taktika ti pannakigubat.

⁶ Iti surong ti Babilonia, pinugsat dagiti inheniero ni Ciro ti ayus ti Karayan Eufrates, nga imbaw-ingda ti dandanumna tapno saanen nga agayus nga agpaabagatan nga agturong iti siudad. Di nagbayag, nakaab-ababawen ti karayan iti uneg ken iti aglawlaw ti Babilonia ket mabalinen a ballasiwen dagiti buyot ni Ciro a mapan iti sentro ti siudad. (Isaias 44:27; Jeremias 50:38) Nakaskasdaaw, kas iti impadto ni Isaias, silulukat dagiti ruangan iti igid ti karayan. Rinubbuot dagiti buyot ni Ciro ti Babilonia, inagawda ti palasio, ken pinatayda ni Ari Belsazar. (Daniel 5:30) Iti nagpatnag nalpasen ti panangraut. Narban ti Babilonia, ket natungpal a naan-anay ti padto.

7. Kasano a mapabileg dagiti Kristiano iti nakaskasdaaw a pannakatungpal ti padto ni Isaias maipapan ken Ciro?

⁷ Ti umiso a pannakatungpal daytoy a padto pabilgenna ti pammati dagiti Kristiano itatta. Ipaayanna ida iti nabileg a rason a mamati a mapagtalkan met a naan-anay dagiti padto ti Biblia a di pay natungpal. (2 Pedro 1:20, 21) Ammo dagiti agdaydayaw ken Jehova a ti pasamak nga iladladawan ti pannakarba ti Babilonia idi 539 K.K.P.​—ti pannakarba ti “Babilonia a Dakkel”​—ket napasamaken idi 1919. Nupay kasta, segseggaanda ti pannakadadael dayta a moderno-aldaw a narelihiosuan nga organisasion agraman ti naikari a pannakaikkat ti napolitikaan a sistema nga iturturayan ni Satanas, ti pannakaigarangugong ni Satanas, ken ti iyaay ti baro a langlangit ken maysa a baro a daga. (Apocalipsis 18:2, 21; 19:19-21; 20:1-3, 12, 13; 21:1-4) Ammoda a dagiti padto ni Jehova ket saan nga ubbaw a karkari no di ket deskripsion dagiti masnup a pasamak iti masanguanan. Mapabileg ti panagtalek dagiti pudno a Kristiano no lagipenda ti pannakatungpal amin a detalye ti padto ni Isaias maipapan iti pannakarba ti Babilonia. Ammoda a kanayon a tungpalen ni Jehova ti saona.

 No Apay nga Anamongan ni Jehova ni Ciro

8. Ania ti maysa a makagapu a pagballigien ni Jehova ni Ciro a maibusor iti Babilonia?

⁸ Kalpasan a naibagana no asino ti mangparmek iti Babilonia ken no kasano a maaramid daytoy, ilawlawag ni Jehova ti maysa a rason no apay a maited ken Ciro ti balligi. Iti naimpadtuan a pannakisao ni Jehova ken Ciro, kunana a “tapno maammuam a siak ni Jehova, Daydiay mangaw-awag kenka iti naganmo, ti Dios ti Israel.” (Isaias 45:3b) Mayanatup a bigbigen ti agturay iti maikapat a pannakabalin ti lubong iti historia ti Biblia a ti kadaklan a balligina ket gapu iti suporta daydiay dakdakkel ngem isuna​—ni Jehova, ti Soberano iti Uniberso. Rumbeng a bigbigen ni Ciro a ni Jehova a Dios ti Israel ti nangawag wenno nangted kenkuana iti annongen. Ipakita ti rekord ti Biblia a pudno a binigbig ni Ciro a ni Jehova ti gubuayan ti naindaklan a balligina.​—Esdras 1:2, 3.

9. Gapu iti ania a maikadua a rason a pagballigien ni Jehova ni Ciro a mangparmek iti Babilonia?

⁹ Ilawlawag ni Jehova ti maikadua a rason no apay nga iyegna ni Ciro a mangparmek iti Babilonia: “Maipagapu ken adipenko a Jacob ken iti Israel a pinilik, inawaganka pay iti naganmo; inikkanka iti maysa a nagan a nadayaw, nupay saannak nga am-ammo idi.” (Isaias 45:4) Napateg unay ti panagballigi ni Ciro iti Babilonia. Ipasimudaagna ti pannakarba ti maysa a nabileg a turay ti lubong ken ti itataud ti sabali, ken adda manayon nga epektona iti historia kadagiti masanguanan a kaputotan. Nupay kasta, dagiti kabangibang a nasion a sigagagar a mangmatmatmat kadagiti pasamak nalabit masdaawda a makaammo a mapasamak amin dayta maigapu iti sumagmamano a ribu a “nanumo” a naidestiero idiay Babilonia​—dagiti Judio, a kaputotan ni Jacob. Ngem, iti imatang ni Jehova, napateg unay dagitoy a nakalasat iti daydi nagkauna a nasion ti Israel. Isuda ti ‘adipenna.’ Kadagiti amin a nasion ti daga, isuda ti ‘pinilina.’ Nupay dati a saan nga am-ammo ni Ciro ni Jehova, inusar ni Jehova kas ti pinulotanna a mangparmek iti siudad  a di nangluk-at kadagiti kautibona. Saan a panggep ti Dios nga agnanayon nga agsagaba iti sabali a pagilian ti ili a pinilina.

10. Ania ti kangrunaan a rason no apay nga usaren ni Jehova ni Ciro a mamagpatingga iti Babilonia a Pannakabalin ti Lubong?

¹⁰ Adda maikatlo ken napatpateg a rason no apay nga usaren ni Jehova ni Ciro a mangparmek iti Babilonia. Kuna ni Jehova: “Siak ni Jehova, ket awanen ti sabali. Malaksid kaniak awan ti Dios. Bariksankanto a siiirut, nupay saannak a naam-ammo, tapno maammuan dagiti tattao manipud leleggakan ti init ken manipud lelennekanna nga awan ti sabali malaksid kaniak. Siak ni Jehova, ket awanen sabali.” (Isaias 45:5, 6) Wen, ti pannakarba ti Babilonia a Pannakabalin ti Lubong ket maysa a demostrasion ti Kinadios ni Jehova, a mangipaneknek iti isuamin nga isu ti kakaisuna a maikari a pagdayawan. Gapu ta maluk-atan ti ili ti Dios, dagiti indibidual manipud iti adu a nasion​—manipud iti daya agingga iti laud​—mabigbigdanto a ni Jehova ti kakaisuna a pudno a Dios.​—Malakias 1:11.

11. Kasano nga ipakita ni Jehova nga adda pannakabalinna a mangtungpal iti panggepna maipapan iti Babilonia?

 ¹¹ Laglagipenyo a nairekord daytoy a padto ni Isaias agarup 200 a tawen sakbay ti pasamak. Idi mangngegda dayta, nalabit pinampanunot ti dadduma, ‘Talaga kadi nga adda pannakabalin ni Jehova a mangtungpal iti dayta?’ Wen ti sungbat, kas paneknekan ti historia. Ilawlawag ni Jehova no apay a nainkalintegan a patien a matungpalna ti saona: “Panangparnuay iti lawag ken panangparsua iti sipnget, panangpataud iti talna ken panangparsua iti didigra, siak, ni Jehova, ar-aramidek amin dagitoy a banag.” (Isaias 45:7) Makontrol ni Jehova amin a banag iti sangaparsuaan​—manipud iti lawag agingga iti sipnget​—ken amin a banag iti historia​—manipud iti talna agingga iti didigra. Kas ti panangparsuana iti lawag ti aldaw ken ti sipnget ti rabii, mangaramid met ti talna para iti Israel ken didigra para iti Babilonia. Adda pannakabalin ni Jehova a mangparsua iti uniberso, ket adda met pannakabalinna a mangtungpal kadagiti padtona. Makaliwliwa dayta kadagiti Kristiano itatta, a sigaganetget a mangad-adal iti naimpadtuan a saona.

12. (a) Tignayen ni Jehova ti piguratibo a langlangit ken daga a mangpataud iti ania? (b) Ania a makaliwliwa a kari ti linaon ti sasao ti Isaias 45:8 para kadagiti Kristiano itatta?

 ¹² Mayanatup unay nga agusar ni Jehova kadagiti pasamak a kadawyan a makita iti sangaparsuaan tapno iyilustrarna dagiti banag a mapasaranto dagiti kautibo a Judio: “O dakayo a langlangit, mamagtedtedkayo manipud ngato; ket dagiti met laeng naulep a tangatang agaruyotda koma iti kinalinteg. Aglukat koma ti daga, ket agbalin koma a nabunga iti pannakaisalakan, ket igiddanna koma ti mangpatanor iti mismo a kinalinteg. Siak, ni Jehova, pinarsuak dayta.” (Isaias 45:8) Kas iti panagtinnag ti makabiag a tudo manipud iti literal a langlangit, pagtuduen ni Jehova iti ilina dagiti nalinteg nga impluensia manipud iti piguratibo a langlangit. Ket kas iti panaglukat ti literal a daga tapno mangpataud iti nawadwad nga apit, tignayen ni Jehova ti piguratibo a daga a mangpataud kadagiti pasamak a maitunos iti nalinteg a panggepna​—nangnangruna ti pannakaisalakan ti nakautibo nga ilina idiay Babilonia. Idi 1919, tinignay ni Jehova ti ‘langit’ ken ti “daga” a mangpataud kadagiti pasamak iti umasping a wagas tapno luk-atanna ti ilina. Agrag-o dagiti Kristiano itatta gapu iti pannakakitada kadagita. Apay? Agsipud ta dagidiay a pasamak pabilgenna ti pammatida bayat a paspasungadenda ti tiempo inton ti piguratibo a langlangit, ti Pagarian ti Dios, iyegna dagiti bendision iti nalinteg a daga. Iti dayta a tiempo, ti kinalinteg ken pannakaisalakan manipud iti piguratibo a langlangit ken daga nadadaegto nga amang ngem iti daydi pannakaparmek ti kadaanan a Babilonia. Anian a nagdayagto dayta a maudi a kaitungpalan ti sasao ni Isaias!​—2 Pedro 3:13; Apocalipsis 21:1.

Dagiti Bendision iti Panangbigbig iti Kinasoberano ni Jehova

13. Apay a minamaag a kariten ti tattao dagiti panggep ni Jehova?

¹³ Kalpasan daytoy a panangiladawan kadagiti makaparag-o a bendision iti masanguanan, bigla nga agbaliw ti estilo ti padto, ket ideklara ni Isaias ti dua a panangay-ay: “Asi pay daydiay nakisupiat  iti Nangporma kenkuana, kas iti maysa a ribak ti damili a makisupiat iti dadduma a ribak ti damdamili iti daga! Rebbeng kadi a sawen ti pila iti nangporma iti dayta: ‘Ania ti aramidem?’ Ket ti gapuanam kunaenna: ‘Isu awanan im-ima’? Asi pay daydiay agkunkuna iti maysa nga ama: ‘Iti ania nga agbalinka nga ama?’ ket iti asawa a babai: ‘Iti ania nga agpaspasikalka?’” (Isaias 45:9, 10) Agparang a supiaten dagiti annak ti Israel ti ipadto ni Jehova. Nalabit dida patien nga ipalubos ni Jehova a maidestiero ti ilina. Wenno nalabit ipapanda a biddut ti ideya a maluk-atanto ti Israel babaen iti maysa nga ari ti pagano a nasion imbes a maysa nga ari iti balay ni David. Tapno  mayilustrar ti kinamaag ti kakasta nga isusupiat, iyarig ni Isaias dagita a bumusbusor kadagiti naibasura a nabunton a damili ken ribak a makaitured a mangkuestion iti sirib ti nangaramid kadakuada. Ti mismo nga inaramid ti agdamdamili ket ibagbagana itan nga awan im-ima ti agdamdamili wenno awan pannakabalinna nga agdamili. Anian a minamaag! Dagiti bumusbusor ket kasla babassit nga ubbing a situtured a mangkritikar iti autoridad dagiti nagannak kadakuada.

14, 15. Ania ti ipalgak ti sasao a “Daydiay Santo” ken “ti Nangporma” maipapan ken Jehova?

¹⁴ Ipaay ni Isaias ti sungbat ni Jehova kadagita a bumusbusor: “Daytoy ti kinuna ni Jehova, Daydiay Santo ti Israel ken ti Nangporma kenkuana: ‘Imtuodem kaniak uray maipapan iti bambanag nga umay maipanggep iti annakko; ket maipanggep iti aramid dagiti imak rebbeng a bilinendak. Siak inaramidko ti daga ken pinarsuak uray ti tao iti rabawna. Siak​—dagiti bukodko nga ima inyunnatda ti langlangit, ket isuamin a buyotda binilinko. Siak nangibangonak iti maysa iti kinalinteg,  ket amin a dalanna palintegekto. Isu daydiay mangbangonto iti siudadko, ket dagidiay kukuak a sidedestiero palubosannanto, saan a maipaay iti maysa a gatad wenno uray iti panagpasuksok,’ kinuna ni Jehova ti buybuyot.”​—Isaias 45:11-13.

¹⁵ Ti pannakadeskribir ni Jehova kas “Daydiay Santo” ipaganetgetna ti kinasantona. Ti panangawag kenkuana a “ti Nangporma” iyunay-unayna ti kalinteganna kas Namarsua a mangikeddeng iti pagtungpalan ti bambanag. Kabaelan ni Jehova nga ipakaammo kadagiti annak ti Israel dagiti banag nga umay ken maaywananna ti aramid ti imana, nga isu ti ilina. Maminsan manen a maipakita nga agkanaig dagiti prinsipio ti panamarsua ken panangipalgak. Kas Namarsua iti intero nga uniberso, adda kalintegan ni Jehova a mangiturong kadagiti pasamak iti wagas nga ikeddengna. (1 Cronicas 29:11, 12) Iti daytoy a situasion, inkeddeng ti Soberano nga Agturay nga ibangonna ni Ciro, maysa a pagano, a mangluk-at iti Israel. Ti iyaay ni Ciro, nupay iti masanguanan pay, ket kas iti kinasigurado ti kaadda ti langit ken daga. Siasino koma ngarud nga anak ti Israel ti makaitured a mangbabalaw iti Ama, “ni Jehova ti buybuyot”?

16. Apay a rumbeng nga agpasakup ken Jehova dagiti adipenna?

¹⁶ Dagitoy met laeng a bersikulo ti Isaias ket naglaon iti sabali pay a rason no apay a rumbeng nga agpasakup kenkuana dagiti adipen ti Dios. Kanayon a pagsayaatan dagiti adipenna ti pangngeddengna. (Job 36:3) Nangaramid kadagiti linteg a pakagunggonaan ti ilina. (Isaias 48:17) Dagiti Judio idi kaaldawan ni Ciro a nangbigbig iti kinasoberano ni Jehova napaneknekanda a pudno daytoy. Ni Ciro, a nagtignay a maitunos iti kinalinteg ni Jehova, pinagawidna ida manipud Babilonia tapno maibangonda manen ti templo. (Esdras 6:3-5) Kasta met itatta, mabendisionan dagidiay mangyaplikar kadagiti linteg ti Dios iti inaldaw a panagbiagda ken agpasakup iti kinasoberanona.​—Salmo 1:1-3; 19:7; 119:105; Juan 8:31, 32.

 Bendision iti Sabsabali Pay a Nasion

17. Malaksid iti Israel, siasinoda ti magunggonaan kadagiti panangisalakan ni Jehova, ken kasano?

¹⁷ Saan laeng a ti Israel ti magunggonaan iti pannakarba ti Babilonia. Kuna ni Isaias: “Daytoy ti kinuna ni Jehova: ‘Dagiti di tinangdanan a trabahador ti Egipto ken dagiti komersiante ti Etiopia ken dagiti Sabeo, natatayag a lallaki, umaydanto kenka a mismo, ket agbalindanto a kukuam. Iti likudam magnadanto; umaydanto a sigigrilios, ket agruknoydanto kenka. Agkararagdanto kenka, a kunkunada, “Pudno a ti Dios naikaykaysa kenka, ket awanen ti sabali; awan ti sabali a Dios.”’” (Isaias 45:14) Idi kaaldawan ni Moises, adda “nakadakdakkel a naglalaok a bunggoy” dagiti di Israelita a nakikadua kadagiti Israelita iti Ipapanawda idiay Egipto. (Exodo 12:37, 38) Iti umasping a wagas, addadanto ganggannaet a makikadua kadagiti kautibo a Judio nga agawid manipud Babilonia. Saandanto a puersaen a sumurot dagitoy a di Judio no di ket ‘umaydanto a mismo.’ No kuna ni Jehova, “agruknoydanto kenka” ken “agkararagdanto kenka,” tuktukoyenna a dagitoy a ganggannaet ket situtulok nga agpasakup ken nasungdoda iti Israel. No adda griliosda, boluntario dayta, a mangipasimudaag iti kinatulokda nga agserbi iti ili a naitulag iti Dios, a pangikunaanda: “Ti Dios naikaykaysa kenka.” Agdayawda ken Jehova kas proselita, iti sidong dagiti probision ti tulagna iti Israel.​—Isaias 56:6.

18. Siasinoda itatta ti nagunggonaan iti panangluk-at ni Jehova iti “Israel ti Dios,” ken kadagiti ania a wagas?

¹⁸ Sipud idi 1919 idi naluk-atan ti “Israel ti Dios” iti naespirituan a pannakakautibo, ti sasao ni Isaias naaddaan iti dakdakkel a kaitungpalan ngem idi kaaldawan ni Ciro. Minilion iti sangalubongan ti mangipakpakita iti kinatulokda nga agserbi ken Jehova. (Galacia 6:16; Zacarias 8:23) Kas kadagiti “trabahador” ken “komersiante” a dinakamat ni Isaias, maay-ayatanda unay a mangipaay iti pigsa ken sanikuada a mangsuporta iti pudno a panagdayaw. (Mateo 25:34-40; Marcos 12:30) Idedikarda ti bagbagida iti Dios ket magnada kadagiti danana, a  maragsakanda nga agbalin nga ad-adipenna. (Lucas 9:23) Ni laeng Jehova ti pagdayawanda, a tagtagiragsakenda dagiti pagimbagan ti pannakitimpuyog iti dinutokan ni Jehova a “matalek ken masirib nga adipen,” a nairelasion iti naisangsangayan a tulag iti Dios. (Mateo 24:45-47; 26:28; Hebreo 8:8-13) Nupay dagita a “trabahador” ken “komersiante” ket saanda a paset dayta a tulag, magunggonaanda iti dayta ken tungtungpalenda dagiti linteg a nainaig iti dayta, a situtured nga iwarwaragawagda: “Awan ti sabali a Dios.” Anian a makaparagsak a makita itatta ti nakaskasdaaw nga iyaadu dagita a situtulok a mangsupsuporta iti pudno a panagdayaw!​—Isaias 60:22.

19. Anianto ti mapasamak kadagidiay agtultuloy latta nga agdayaw kadagiti didiosen?

¹⁹ Kalpasan a naibutaktak a makikadua nga agdayaw ken Jehova dagiti tattao ti nasnasion, idir-i ti mammadto: “Pudno a maysaka a Dios nga agtalinaed a sililinged, ti Dios ti Israel, maysa a Manangisalakan”! (Isaias 45:15) Nupay saan nga ipakpakita ni Jehova ti pannakabalinna itatta, iti masanguanan saannanton nga ilinged ti bagina. Ipakitananto nga isu ti Dios ti Israel, ti Manangisalakan iti ilina. Nupay kasta, saanto nga isalakan ni Jehova dagidiay agtalek kadagiti didiosen. Maipapan iti kakasta a tattao, kuna ni Isaias: “Sigurado a mabainandanto ken maipababada pay ketdi, isuda amin. Dagiti managpartuat kadagiti porma ti idolo sangsangkamaysadanto a magna buyogen ti pannakaipababa.” (Isaias 45:16) Ti pannakaipababada ket nakarkaronto ngem ti temporario a pannakaibabain. Kaipapananna ti ipapatay​—a maisupadi iti sumaganad nga ikari ni Jehova iti Israel.

20. Kasano a mapasaran ti Israel ti “pannakaisalakan agingga kadagiti tiempo a di nakedngan”?

²⁰ “No maipapan iti Israel, sigurado a maisalakanto a maikaykaysa ken Jehova iti pannakaisalakan agingga kadagiti tiempo a di nakedngan. Saankayto a mabainan, saankayto met a maipababa agingga kadagiti di nakedngan a tiempo ti kinaagnanayon.” (Isaias 45:17) Ikari ni Jehova ti agnanayon  a pannakaisalakan ti Israel, ngem adda kondisionna. Masapul nga agtalinaed ti Israel “a maikaykaysa ken Jehova.” No dadaelen ti Israel daytoy a pannakaikaykaysa babaen ti panangilaksidna ken Jesus kas ti Mesias, mapukaw ti nasion ti namnamana a “pannakaisalakan agingga kadagiti tiempo a di nakedngan.” Nupay kasta, addada sumagmamano iti Israel a mangipakita iti pammatida ken Jesus, ket dagitoy ti agbalin a pamuon ti Israel ti Dios, a mangsandi iti literal nga Israel. (Mateo 21:43; Galacia 3:28, 29; 1 Pedro 2:9) Saanto a pulos a maipababa ti naespirituan nga Israel. Maiyeg dayta iti “maysa nga agnanayon a tulag.”​—Hebreo 13:20.

Iti Panamarsua ken iti Panangipalgak, Mapagtalkan ni Jehova

21. Kasano nga ipakita ni Jehova ti naan-anay a kinamapagtalkanna iti panamarsua ken iti panangipalgak?

²¹ Makapagtalek ngata dagiti Judio iti kari ni Jehova nga agnanayon a pannakaisalakan ti Israel? Sumungbat ni Isaias: “Daytoy ti kinuna ni Jehova, ti Namarsua iti langlangit, Isu ti pudno a Dios, ti Nangporma iti daga ken ti Nangaramid iti dayta, Isu Daydiay sititibker a nangipasdek iti dayta, a saanna a pinarsua a maipaay laeng iti awan kapapay-anna, a nangbukel iti dayta tapno mapagnaedan a mismo: ‘Siak ni Jehova, ket awanen ti sabali. Iti maysa a lugar a paglemmengan saanak a nagsao, iti maysa a nasipnget a lugar iti daga; saanko met a kinuna iti bin-i ni Jacob, “Sapulendak a maipaay laeng iti awan kapapay-anna.” Siak ni Jehova, nga agsasao no ania ti nalinteg, a mangibagbaga no ania ti napalungdo.’” (Isaias 45:18, 19) Iti maikapat ken maudi a gundaway iti daytoy a kapitulo, irugi ni Isaias ti nadagsen a naimpadtuan a teksto iti kastoy a sasao: “Daytoy ti kinuna ni Jehova.” (Isaias 45:1, 11, 14) Ania ti kuna ni Jehova? Nga isu agpadpada a mapagtalkan iti panamarsua ken iti panangipalgak. Saanna a pinarsua ti daga a “maipaay laeng iti awan kapapay-anna.” Kasta met, saanna a kiddawen iti ilina nga Israel ti panangsapulda kenkuana  a “maipaay laeng iti awan kapapay-anna.” No kasano a matungpal ti panggep ti Dios para iti daga, matungpalto met ti panggepna para iti ili a pinilina. Maisupadi kadagiti nalidem nga ebkas dagidiay nga agserserbi kadagiti palso a didios, sipapanayag ti pannakayebkas ti sasao ni Jehova. Nalinteg ti sasaona, ket pumudnonto dagita. Saanto nga ubbaw ti serbisio dagidiay agserserbi kenkuana.

22. (a) Ania ti masigurado dagidi Judio a naidestiero idiay Babilonia? (b) Ania a pammasiguro ti namnamaen dagiti Kristiano itatta?

²² Para iti naidestiero nga ili ti Dios idiay Babilonia, dagidiay a sasao ket pammasiguro a saanto nga agtalinaed a langalang ti Naikari a Daga. Mapagnaedanto manen. Ket pumudno dagiti kari ni Jehova kadakuada. Mainayon pay, ti sasao ni Isaias ket pammasiguro iti ili ti Dios itatta a saanto nga aglangalang  ti daga​—a kas iti patien ti dadduma a mapuoranto dayta, wenno dadaelen dagiti nuklear a bomba, a kas iti pagam-amkan ti dadduma. Panggep ti Dios nga agtalinaed nga agnanayon ti daga, a masaknapan iti napintas a paraiso ken pagnaedan dagiti nalinteg. (Salmo 37:11, 29; 115:16; Mateo 6:9, 10; Apocalipsis 21:3, 4) Wen, kas iti Israel, mapaneknekanto a mapagtalkan ti sasao ni Jehova.

Ipaay ni Jehova ti Asina

23. Ania ti mapasamak kadagidiay agdaydayaw iti didiosen, ken komusta ngay dagidiay agdaydayaw ken Jehova?

²³ Maipaganetget ti pannakaisalakan ti Israel iti sumaganad a sasao ni Jehova: “Aguummongkayo ket umaykayo. Umasidegkayo a sangsangkamaysa, dakayo a nakatalaw manipud kadagiti nasion. Dagidiay agaw-awit iti kayo ti kinitikitan a ladawanda awananda iti aniaman a pannakaammo, uray met dagidiay agkarkararag iti maysa a dios a saan a makaisalakan. Idatagyo ti padamagyo ken ti parangyo. Wen, agiinnumanda koma a sangsangkatunos. Siasino ti nangipangngeg iti daytoy manipud iti nakabaybayagen a tiempo? Siasino ti nangipadamag manipud iti dayta a mismo a tiempo? Saan kadi a siak, ni Jehova, a malaksid kaniak awanen ti sabali a Dios; nalinteg a Dios ken Manangisalakan, nga awan ti asinoman malaksid kaniak?” (Isaias 45:20, 21) Ayaban ni Jehova dagiti “nakatalaw” tapno idiligda ti pannakaisalakanda iti mapasamak kadagidiay agdaydayaw kadagiti didiosen. (Deuteronomio 30:3; Jeremias 29:14; 50:28) Gapu ta agkarkararag ken agserserbi dagiti managrukbab iti didiosen kadagiti awanan bileg a didios a di makaisalakan kadakuada, “awananda iti aniaman a pannakaammo.” Ubbaw ti panagdayawda​—awan mamaayna. Nupay kasta, dagidiay agdaydayaw ken Jehova makitada nga adda pannakabalinna a mangtungpal kadagiti pasamak nga impadtona “iti nakabaybayagen a tiempo,” agraman ti pannakaisalakan ti ilina a naidestiero idiay Babilonia. Ti kasta a pannakabalin ken pannakakitana iti masanguanan isu ti pakaidumaan ni Jehova  kadagiti amin a sabsabali a didios. Pudno unay a “nalinteg a Dios ken Manangisalakan.”

“Ti Pannakaisalakan Utangmi iti Diostayo”

24, 25. (a) Ania ti iyawis ni Jehova, ket apay a sigurado a matungpal ti karina? (b) Ania ti siuumiso a kalikaguman ni Jehova?

²⁴ Ti asi ni Jehova ti mangtignay kenkuana a mangyawis: “Bumaw-ingkayo kaniak ket maisalakankayo, dakayo amin nga adda kadagiti ungto ti daga; ta siak ti Dios, ket awanen ti sabali. Iti kabukbukodak nagsapataak​—manipud iti bukodko a ngiwat iti kinalinteg rimmuar ti sao, tapno saanto nga agsubli​—a tunggal tumeng agparintumengto kaniak, tunggal dila agsapatanto, a kunkunana, ‘Sigurado a ken Jehova adda naan-anay a kinalinteg ken pigsa. Amin dagidiay agpudpudot maibusor kenkuana dumtengdanto a dagdagus kenkuana ket mabainanda. Ken Jehova isuamin a bin-i ti Israel umisodanto ket agpasindayagdanto maipapan iti bagbagida.’”​—Isaias 45:22-25.

²⁵ Ikari ni Jehova iti Israel nga isalakanna dagidiay adda idiay Babilonia nga agtaklin kenkuana. Imposible a matungday ti padtona agsipud ta agpadpada nga addaan ni Jehova iti tarigagay ken kabaelan a mangisalakan iti ilina. (Isaias 55:11) Mapagtalkan a mismo ti sasao ti Dios, ngem ad-adda a mapagtalkan no agsapata pay ni Jehova a mangpatalged kadagita. (Hebreo 6:13) Maikari unay a kalikagumanna ti panagpasakup (“tunggal tumeng agparintumengto”) ken panagkari (“tunggal dila agsapatanto”) dagidiay agtarigagay iti anamongna. Maisalakanto dagiti Israelita nga agtultuloy nga agdayaw ken Jehova. Maipagpannakkeldanto ti naaramidan ni Jehova kadakuada.​—2 Corinto 10:17.

26. Kasano ti panangipangag ti “dakkel a bunggoy” manipud iti amin a nasnasion iti awis ni Jehova nga agtaklinda kenkuana?

²⁶ Nupay kasta, ti awis ti Dios a panagtaklin kenkuana ket saan laeng a para kadagidi naidestiero iti nagkauna a Babilonia. (Aramid 14:14, 15; 15:19; 1 Timoteo 2:3, 4) Maisaksaknap  pay laeng daytoy nga awis, ket adda “dakkel a bunggoy . . . manipud kadagiti amin a nasion” a nangipangag ken mangiwarwaragawag: “Ti pannakaisalakan utangmi iti Diostayo . . . ken iti Kordero [ni Jesus].” (Apocalipsis 7:9, 10; 15:4) Iti kada tawen, ginasut a ribu a kabbaro ti mainaynayon iti dakkel a bunggoy babaen ti panagtaklinda iti Dios, a naan-anay a bigbigbigenda ti kinasoberanona ken ipakpakaammoda iti publiko ti kinasungdoda kenkuana. Mainayon pay, sisusungdo a supsuportaranda ti naespirituan nga Israel, ti ‘bin-i ni Abraham.’ (Galacia 3:29) Iyebkasda ti ayatda iti nalinteg a panangituray ni Jehova babaen ti panangiwaragawagda iti sangalubongan: “Sigurado a ken Jehova adda naan-anay a kinalinteg ken pigsa.” * Iti suratna kadagiti taga Roma, inadaw ni apostol Pablo ti Septuagint a pannakaipatarus ti Isaias 45:23 tapno ipakitana nga inton agangay isuamin a sibibiag bigbigendanto ti kinasoberano ti Dios ket itultuloydanto nga idaydayaw ti naganna.​—Roma 14:11; Filipos 2:9-11; Apocalipsis 21:22-27.

27. Apay a makapagtalek a naan-anay dagiti Kristiano itatta kadagiti kari ni Jehova?

²⁷ Apay a makapagtalek dagiti miembro ti dakkel a bunggoy a ti panagtaklin iti Dios ket kaipapananna ti pannakaisalakan? Agsipud ta mapagtalkan dagiti kari ni Jehova, kas nakabatbatad nga ipakita ti naimpadtuan a sasao a masarakan iti Isaias kapitulo 45. No kasano nga adda pannakabalin ken sirib ni Jehova a nangparsua iti langlangit ken ti daga, addaan met iti pannakabalin ken sirib a mangtungpal kadagiti padtona. Ket no kasano a siniguradona a pimmudno ti padto maipapan ken Ciro, tungpalennanto met ti aniaman a sabali pay a padto ti Biblia a di pay natungpal. Makapagtalek ngarud dagiti agdaydayaw ken Jehova a dandani manen paneknekan ni Jehova nga isu ket “nalinteg a Dios ken Manangisalakan.”

[Footnote]

[Salsaludsod]

[Dagiti Ladawan iti panid 80, 81]

Ni Jehova, a nangporma iti lawag ken nangparsua iti sipnget, mabalinna ti mangaramid iti talna ken mangpataud iti didigra

[Ladawan iti panid 83]

Tignayento ni Jehova ti “langlangit” a mangibuyat kadagiti bendision ken “ti daga” a mangipaay iti pannakaisalakan

[Ladawan iti panid 84]

Rumbeng aya a kuestionaran dagiti naibasura a ribak ti sirib ti nangaramid kadakuada?

[Ladawan iti panid 89]

Saan a pinarsua ni Jehova ti daga nga awan kapapay-anna