Kapitulo Dise Otso

Paungaren ni Jehova ti Espiritu Dagidiay Napakumbaba

Isaias 57:1-21

1. Ania a pammatalged ti impaay ni Jehova, ket ania dagiti saludsod a pinataud dagita a sasaona?

“DAYTOY ti kinuna Daydiay Nangato ken Natan-ok, nga agtataeng iti agnanayon ket ti naganna nasantuan: ‘Iti nangato ken iti nasantuan a disso isu ti pagtaengak, kasta met iti daydiay nailupitlupit ken napakumbaba ti espirituna, tapno paungarek ti espiritu dagidiay napakumbaba ken tapno paungarek ti puso dagidiay mailupitlupit.’” (Isaias 57:15) Insurat dayta ni propeta Isaias idi maikawalo a siglo K.K.P. Ania ti mapaspasamak idi idiay Juda a namagbalin iti daytoy a mensahe a makaparegta unay? Kasano a dagitoy a naipaltiing a sasao matulonganna dagiti Kristiano itatta? Ti panangusig iti Isaias kapitulo 57 tulongannatayo a mangsungbat kadagita a saludsod.

‘Dakayo, Umasidegkayo Ditoy’

2. (a) Kaano ti kasla pannakayaplikar ti sasao ti Isaias kapitulo 57? (b) Ania ti kasasaad dagidiay nalinteg idi kaaldawan ni Isaias?

² Kasla mayaplikar iti mismo a kaaldawan ni Isaias daytoy a paset ti padtona. Usigenyo no kasano itan ti kakaro ti kinadakes: “Daydiay met laeng nalinteg napukaw, ngem awan ti mangipappapuso iti dayta. Ket dagiti tattao ti naayat a kinamanangngaasi maur-urnongda kadagiti natay, bayat nga awan ti makailasin a gapu iti didigra a daydiay nalinteg naalada a naipanaw. Isu sumrek iti talna; aginanada kadagiti pagiddaanda, tunggal maysa a magmagna a sililinteg.” (Isaias 57:1, 2) No  mapasag ti nalinteg a tao, awan ti maseknan. Awan makadlaw iti nasapa nga ipapatayna. Ti ipapatay ti mangyeg kenkuana iti talna ken pannakawayawaya iti panangparigat dagiti nadangkes, ken pannakalapsut iti didigra. Nakapimpiman ti kasasaad ti nasion a pinili ti Dios. Ngem anian a pannakaparegta dagidiay agtalinaed a matalek bayat a maammuanda a saan laeng a basta kitkitaen ni Jehova ti mapaspasamak no di ket tulonganna ida!

3. Ania ti kunaen ni Jehova iti nadangkes a kaputotan ti Juda, ken apay?

³ Ayaban ni Jehova ti nadangkes a kaputotan ti Juda, a kunkunana: “No maipapan kadakayo, umasidegkayo ditoy, dakayo nga annak ti managpadles a babai, ti bin-i ti mannakikamalala a tao ken ti babai nga agbalangkantis.” (Isaias 57:3) Dagita  a nakababain a deskripsion mayanatup unay kadakuada kas annak ti managpadles ken kaputotan ti mannakikamalala ken ti balangkantis. Ti palso a panagdayawda ramanenna ti makarimon nga idolatria ken espiritismo agraman imoral a seksual nga ar-aramid. Gapuna, iyimtuod ni Jehova kadagitoy a managbasol: “Siasino aya ti pagraragsakanyo? Maibusor iti siasino nga ingangngangayo a naimbag ti ngiwat, nga idildilatyo ti dila? Saan kadi a dakayo ti annak ti salungasing, ti bin-i ti kinaulbod, dagidiay mangsulsulbog nga aggartem iti tengnga dagiti dadakkel a kayo, iti sirok ti tunggal nabaludbod a kayo, a manggudgudas kadagiti ubbing iti naapres a gingginget iti sirok dagiti lengngan ti napasdok a batbato?”​—Isaias 57:4, 5.

4. Ania ti nagbasolan dagidiay nadangkes iti Juda?

⁴ Dagiti nadangkes idiay Juda sipapanayag nga ar-aramidenda ti nakaal-alingget a pinapagano a panagdayawda, nga ‘agragragsakda.’ Napalalo ti panangrabrabakda kadagiti propeta ti Dios a naibaon a mangkorehir kadakuada, nga agdilatda a mangipakita iti kinaawan bain ken panagraemda. Nupay annak ida ni Abraham, ti kinasukirda pagbalinenna ida nga annak ti salungasing ken bin-i ti kinaulbod. (Isaias 1:4; 30:9; Juan 8:39, 44) Iti nagtetengngaan dagiti dadakkel a kayo iti aw-away, iparegtada ti narelihiosuan a kinabara iti idolatroso a panagdayawda. Ket anian a nagdangkok a panagdayaw! Papatayenda pay dagiti mismo nga annakda, a kas kadagiti nasion a pinagtalaw ni Jehova iti pagilianda gapu kadagiti makarimon nga aramidda!​—1 Ar-ari 14:23; 2 Ar-ari 16:3, 4; Isaias 1:29.

Panangibukbok iti Daton nga Inumen Kadagiti Bato

5, 6. (a) Ania ti kinaykayat nga aramiden dagiti umili ti Juda imbes nga agdayawda ken Jehova? (b) Kasano ti kakaro ken kasaknap ti panagdaydayaw ti Juda iti didiosen?

⁵ Kitaenyo no kasano ti kakaro ti pannakaigamer dagiti umili  ti Juda iti idolatria: “Kadagiti napalanas a bato ti naapres a ginget isu ti bingaymo. Isuda​—isuda idi ti pannaka-bunotmo. Mainayon pay, kadakuada nangibukbokka iti daton nga inumen, nangidatonka iti sagut. Kadagitoy a banag liwliwaekto aya ti bagik?” (Isaias 57:6) Dagiti Judio ket naitulag nga ili ti Dios, ngem imbes nga agdayawda kenkuana, nagpidutda kadagiti bato iti tukok ti karayan ket pinagbalinda dagitoy a didios. Impakaammo ni David a ni Jehova ti bingayna, ngem dagitoy a managbasol pinilida dagiti awanan biag a didios a bato a kas bingayda ken ibukbokda kadagita ti daton nga inumen. (Salmo 16:5; Habacuc 2:19) Ania ti pakaliwliwaan ni Jehova iti kasta a ballikug a panagdayaw ti ili a naipanagan kenkuana?

⁶ Iti sadinoman​—kadagiti sirok ti dadakkel a kayo, naapres a ginget, turturod, kadagiti siudadda​—agbasbasol ti Juda iti idolatria. Ngem makita ni Jehova amin dagita, ket baeten ken Isaias, ipalgakna ti kinadakes ti Juda: “Iti rabaw ti bantay a nangato ken nabayog insaadmo ti pagiddaam. Sadiay met simmang-atka a mangidaton iti sakripisio. Ket iti likudan ti ruangan ken ti bautek ti ridaw insaadmo ti pakalaglagipam.” (Isaias 57:7, 8a) Kadagiti nangato a disso, ar-aramiden ti Juda ti pagiddaan ti naespirituan a kinarugitna, ket agdaton sadiay kadagiti sabali a didios. * Uray dagiti pribado a balay addaanda kadagiti didiosen iti likudan dagiti ruangan ken bautek ti ridaw.

7. Ania nga espiritu ti pakaigapuan ti imoral a panagdaydayaw ti Juda?

⁷ Mabalin a masdaaw ti dadduma no apay a naigamer la unay ti Juda iti narugit a panagdayaw. Adda kadi nabilbileg a puersa a nangpilit kenkuana a mangtallikud ken Jehova? Awan. Inaramidna dayta a situtulok ken sigagagar. Kuna ni Jehova:  “Linukasam ta bagim ket simmang-atka a naisina kaniak; pinalawam ti pagiddaam. Ket maipaay kenka namatalgedka kadakuada iti tulag. Inayatmo ti maysa a pagiddaan a kaduam ida. Ti mabagbagi ti lalaki nakitam.” (Isaias 57:8b) Nakitulag ti Juda kadagiti palso a didios, ket pagay-ayatna ti dakes a pannakirelasionna kadakuada. Nangnangruna a pagay-ayatna ti imoral a seksual nga ar-aramid​—nalabit ramanenna ti panagusar kadagiti simbolo ti mabagbagi ti lalaki​—a mangiladawan iti panagdayaw kadagitoy a didios!

8. Nagraira ti idolatria iti Juda nangnangruna iti panagturay ti siasino nga ari?

⁸ Ti pannakailadawan ti nakaro nga imoral ken nadangkok a panagdayaw iti didiosen ket maitunos iti ammotayo maipapan iti nadumaduma a nadangkes nga ar-ari ti Juda. Kas pagarigan, nagibangon ni Manases kadagiti nangato a disso, nagpatakder kadagiti altar ni Baal, ken nangipan kadagiti altar ti palso a relihion kadagiti dua a paraangan ti templo. Pinuoranna dagiti annakna, nakipaset iti panagsalamangka, panagbuyon, ken intandudona dagiti espiritistiko nga aramid. Impan met ni Ari Manases iti templo ni Jehova ti kinitikitan a ladawan ti sagrado a teddek nga inaramidna. * Sinulbogna ti Juda “tapno aramidenda no ania ti dakes nga ad-adda pay ngem kadagiti nasion a tinalipupos ni Jehova.” (2 Ar-ari 21:2-9) Adda dagiti mamati a pinapatay ni Manases ni Isaias, nupay di agparang ti nagan ni Manases iti Isaias 1:1.

“Nagtultuloyka a Nagibaon Kadagiti Babaonem”

9. Apay a mangibaon ti Juda kadagiti babaonen “iti adayo”?

⁹ Ti salungasing ti Juda ket saan laeng a panagserbi kadagiti palso a didios. Usarenna ni Isaias kas pannakangiwatna, kuna  ni Jehova: “Simmalogka nga agturong ken Melec nga addaanka iti lana, ken pinawpawadwadmo dagiti sapsapom. Ket nagtultuloyka a nagibaon kadagiti babaonem iti adayo, iti kasta imbabam ti bambanag agingga iti Sheol.” (Isaias 57:9) Ti di matalek a pagarian ti Juda ket mapan ken “Melec,” wenno “ti ari” iti Hebreo​—nalabit ti ari ti sabali a pagilian​—tapno ipaayanna kadagiti nangina ken makaay-ayo a sagut, nga insimbolo ti lana ken nabanglo a sapsapo. Nagibaon ti Juda kadagiti emisario iti adayo a luglugar. Apay? Tapno guyugoyenna dagiti nasion a Gentil a makialiansa kenkuana iti politika. Yantangay tinallikudanna ni Jehova, nagtalek ti Juda kadagiti ari ti sabali a pagilian.

10. (a) Kasano a makialiansa ni Ari Acaz iti ari ti Asiria? (b) Iti ania a wagas nga ‘ibaba [ti Juda] ti bambanag agingga iti Sheol’?

¹⁰ Maysa a pagarigan iti daytoy ti napasamak idi kaaldawan ni Ari Acaz. Gapu ta maamak iti aliansa ti Israel ken Siria, nagibaon dayta a di matalek nga ari ti Juda kadagiti mensahero ken ni Tiglat-pileser III ti Asiria, a kunkunana: “Siak ti adipenmo ken anakmo. Sumang-atka ket isalakannak iti dakulap ti ari ti  Siria ken iti dakulap ti ari ti Israel, isuda a tumaktakder a bumusor kaniak.” Nagipatulod ni Acaz kadagiti pirak ken balitok kas pasuksok iti ari ti Asiria, ket sinupapakan ti ari babaen ti nadamsak a panangrautna iti Siria. (2 Ar-ari 16:7-9) Iti pannakinaigna kadagiti nasion a Gentil, bimmaba ti Juda agingga “iti kaunggan ti Sheol.” (An American Translation) Gapu kadagidiay a pannakinaigna, matayto, wenno agpatingga ti kinaturayna kas independiente a nasion nga addaan iti ari.

11. Ania a palso a panagtalged ti impakita ti Juda?

¹¹ Ituloy ni Jehova a kasarita ti Juda: “Iti kaadu ti daldalanmo nagbannogka. Saanmo a kinuna, ‘Awan pangnamnamaan!’ Nasarakam ti pannakaisubli ti bukodmo a bileg. Dayta ti makagapu a saanka a napaksuyan.” (Isaias 57:10) Wen, nagbannog ti nasion iti panagapostasiana, ket dina makita ti kinaawan namnama iti ar-aramidna. Iti kasumbangirna, al-allilawenna ti bagina a mangipapan a magun-odna ti balligi babaen iti bukodna a bileg. Mariknana a kasla napigsa ken nasalun-at. Anian a kinamaag!

12. Ania dagiti kasasaad iti Kakristianuan a kaasping ti Juda?

¹² Itatta, adda organisasion a ti kababalinna ket kaasping ti Juda idi kaaldawan ni Isaias. Us-usaren ti Kakristianuan ti nagan ni Jesus, ngem makial-aliansa kadagiti nasion ken pinunnona iti didiosen dagiti lugar a pagdaydayawanna. Nangikabil pay dagiti pasurotna iti didiosen kadagiti pribado a pagtaenganda. Indaton ti Kakristianuan dagiti agtutubona kadagiti gubat ti nasnasion. Anian a makaparurod amin daytoy iti pudno a Dios, a nangibilin kadagiti Kristiano: “Pagtalawanyo ti idolatria”! (1 Corinto 10:14) Babaen ti pannakinaminna iti politika, ‘nakiabig [ti Kakristianuan] kadagiti ar-ari ti daga.’ (Apocalipsis 17:1, 2) Kinapudnona, isu ti kangrunaan a mangsupsuporta iti Naciones Unidas. Anianto ti pagbanagan daytoy narelihiosuan a balangkantis? Bueno, ania ti kuna ni Jehova iti daydi orihinal a katupagna, ti di matalek a Juda, nangnangruna ti inrepresentar ti kabeserana a siudad a Jerusalem?

 “Saandakanto nga Ispalen Dagiti Inummongmo”

13. Kasano a ‘nagulbod’ ti Juda, ket ania ti reaksionna iti kinaanus ni Jehova?

¹³ Iyimtuod ni Jehova: “Iti siasino a naaliawka ken nangrugika nga agbuteng, iti kasta nagulbodka?” Maitutop unay a saludsod! Talaga nga awan ti nasayaat ken nadiosan a panagbuteng ti Juda ken ni Jehova. No adda koma, saan koma a nagbalin a maysa a nasion dagiti managulbod, agdaydayaw kadagiti palso a didios. Kunaen pay ni Jehova: “Saan a siak daydiay nalagipmo. Awan ti impapusom. Saanak aya a nagtalinaed a siuulimek ken nagilemmeng iti bambanag? Gapuna saanka a nagbuteng uray kaniak.” (Isaias 57:11) Nagulimek ni Jehova, a saanna a dinusa a dagus ti Juda. Inapresiar kadi daytoy ti Juda? Saan, minatmatanna ketdi ti kinaanus ti Dios kas panangyaleng-aleng. Awanen ti panagbutengna kenkuana.

14, 15. Ania ti kuna ni Jehova maipapan iti ar-aramid ti Juda ken ‘dagiti inummongna a banag’?

¹⁴ Nupay kasta, agpatingganto ti mabayag a panagitured ti Dios. Maipapan iti dayta a tiempo, kuna ni Jehova: “Siak isaritakto ti kinalintegmo ken ti ar-aramidmo, a saandakanto a magunggonaan. Inton agpukkawka maipaay iti tulong saandakanto nga ispalen dagiti inummongmo a banag, no di ket ti angin ipanawnanto amin ida a mismo. Ti sang-aw ipanawnanto ida.” (Isaias 57:12, 13a) Ibutaktakto ni Jehova ti panaginlilinteg ti Juda. Awanto ti pagimbagan ti panaginsisingpetna. Saanto a mangispal kenkuana ‘dagiti inummongna a banag,’ dagiti naruay a didiosenna. Inton dumteng ti didigra, maipayugpogto dagiti didios a nagtalkanna babaen laeng iti palayupoy ti angin.

¹⁵ Natungpal idi 607 K.K.P. ti sasao ni Jehova. Napasamak dayta idi dinadael ni Nabucodonosor nga ari ti Babilonia ti Jerusalem, pinuoranna ti templo, ken kinautibona ti kaaduan kadagiti umili. “Iti kasta ti Juda napan iti pannakaidestiero manipud iti dagana.”​—2 Ar-ari 25:1-21.

16. Ania ti pagbanagan ti Kakristianuan ken ti sabsabali pay a paset ti “Babilonia a Dakkel”?

 ¹⁶ Umasping iti dayta, saanto a mangispal iti Kakristianuan dagiti naruay a didiosenna iti aldaw ti pungtot ni Jehova. (Isaias 2:19-22; 2 Tesalonica 1:6-10) Matalipuposto ti Kakristianuan a maikanunong iti sabsabali pay a paset ti “Babilonia a Dakkel”​—ti sangalubongan nga imperio ti palso a relihion. Ti simboliko nga eskarlata ti marisna nga atap nga animal ken ti sangapulo a sarana “pagbalinendanto [ti Babilonia a Dakkel] a walangwalang ken lamolamo, ket lamutendanto dagiti nalasag a pasetna ket isu puorandanto a naan-anay iti apuy.” (Apocalipsis 17:3, 16, 17) Anian a ragsaktayo ta impangagtay ti bilin: “Rummuarkayo kenkuana, tattaok, no saanyo a kayat ti makiraman kenkuana kadagiti basolna, ken no saanyo a kayat ti umawat iti paset dagiti saplitna”! (Apocalipsis 18:4, 5) Sapay koma ta ditay pulos agsubli kenkuana wenno iti daldalanna.

“Daydiay Agkamang Kaniak Tawidennanto ti Daga”

17. Ania ti naikari iti ‘daydiay agkamang ken Jehova,’ ket kaano a matungpal daytoy?

¹⁷ Ngem ti ngay sumaganad a sasao ti padto ni Isaias? “Daydiay agkamang kaniak tawidennanto ti daga ket tagikuaennanto ti nasantuan a bantayko.” (Isaias 57:13b) Siasino ti kasarsarita itan ni Jehova? Kitkitaenna ti mapasamak kalpasan ti umad-adani a didigra ket ipakpakaunana ti pannakawayawaya ti ilina manipud Babilonia ken ti pannakaisubli ti nasin-aw a panagdayaw iti nasantuan a bantayna, ti Jerusalem. (Isaias 66:20; Daniel 9:16) Anian a pammaregta daytoy iti asinoman a Judio nga agtalinaed a matalek! Mainayon pay, kuna ni Jehova: “Sigurado a kunaento ti maysa, ‘Gaburanyo, gaburanyo! Wayaanyo ti dalan. Ikkatenyo ti aniaman a tubeng iti dalan ti ilik.’” (Isaias 57:14) Inton dumteng ti tiempo nga ispalen ti Dios ti ilina, sisasagananton ti dalan, ket maikkatton amin a tubeng.​—2 Cronicas 36:22, 23.

18. Kasano ti pannakadeskribir ti kinatan-ok ni Jehova, ngem ania a naayat a pannakaseknan ti ipakitana?

 ¹⁸ Iti daytoy a punto a dakamaten ni propeta Isaias ti sasao a naisitar iti pangrugian: “Daytoy ti kinuna Daydiay Nangato ken Natan-ok, nga agtataeng iti agnanayon ket ti naganna nasantuan: ‘Iti nangato ken iti nasantuan a disso isu ti pagtaengak, kasta met iti daydiay nailupitlupit ken napakumbaba ti espirituna, tapno paungarek ti espiritu dagidiay napakumbaba ken tapno paungarek ti puso dagidiay mailupitlupit.’” (Isaias 57:15) Naisaad ti trono ni Jehova iti kangatuan a langlangit. Awanen ti nangatngato wenno natantan-ok pay a saad. Anian a makaliwliwa a maammuan a manipud sadiay makitana ti isuamin​—saan laeng a ti basbasol dagiti nadangkes no di pay ket ti nalinteg nga ar-aramid dagidiay mangikagkagumaan nga agserbi kenkuana! (Salmo 102:19; 103:6) Maysa pay, mangngegna ti asug dagiti mairurumen ket paungarenna ti puso dagiti mailupitlupit. Dagitoy a sasao sigurado a tinignayna ti puspuso dagiti sibababawi a Judio idi un-unana. Sigurado a tignayenda ti puspusotayo itatta.

19. Kaano nga agpatingga ti panagrurod ni Jehova?

¹⁹ Makaliwliwa met ti kanayonan a sasao ni Jehova: “Saanto nga agingga iti tiempo a di nakedngan a makisupiatak, wenno uray iti agnanayon nga agrurodakto; ta gapu kaniak ti met laeng espiritu kumapsut, uray dagiti agang-anges a parsua nga inaramidko a mismo.” (Isaias 57:16) Awan parsua ti Dios a makalasat no agnanayon wenno awan inggana ti pungtot ni Jehova. Ngem makaparagsak ta apagbiit laeng ti panagrurod ti Dios. Agpatingga dayta no mairingpasnan ti nakairantaanna. Daytoy a naipaltiing a pannakatarus tulongannatayo a mangpatanor iti nauneg nga apresasion iti panagayat ni Jehova kadagiti parsuana.

20. (a) Ania ti aramiden ni Jehova iti di agbabawi a nagbasol? (b) Iti ania a wagas a liwliwaen ni Jehova daydiay agbabbabawi?

²⁰ Magun-odtayo ti ad-adu pay a pannakatarus bayat nga ituloy ni Jehova. Umuna, kunana: “Gapu iti di kinaumiso ti nakillo  a gunggonana nagrurodak, ket isu kinabilko, nga inlingedko ti rupak, bayat a marurodak idi. Ngem isu nagtultuloy a nagna kas maysa a managlikud maitunos iti dana ti pusona.” (Isaias 57:17) Sigurado a kapungtot ti Dios dagiti basol a maigapu iti kinaagum. Agtultuloy ti rurod ni Jehova no agtultuloy iti puso ti tao ti panaglikudna. Ngem ania ngay no mangipangag iti disiplina ti tao a naglikud? Iti kasta ipakita ni Jehova no ania ti aramidenna gapu iti ayat ken asina: “Nakitak ti mismo a daldalanna; ket rinugiak a paimbagen ken iturong ken subadan iti liwliwa ken dagidiay agledleddaang a tattaona.” (Isaias 57:18) Kalpasan ti panangdisiplinana, paimbagen ni Jehova daydiay agbabbabawi sa liwliwaenna dayta ken dagidiay makipagleddaang kenkuana. Dayta ti gapuna a nakaawid dagiti Judio idi 537 K.K.P. Agpayso, pulos a saanen a nagbalin ti Juda kas independiente a pagarian. Kaskasdi, nabangon manen ti templo idiay Jerusalem, ket naisubli ti pudno a panagdayaw.

21. (a) Kasano a pinaungar ni Jehova ti espiritu dagiti napulotan a Kristiano idi 1919? (b) Ania a galad ti nasayaat a patanorentayo kas indibidual?

²¹ “Daydiay Nangato ken Natan-ok” a ni Jehova, impakitana met ti pannakaseknanna iti pagimbagan dagiti napulotan a natda idi 1919. Gapu iti panagbabawi ken kinapakumbabada, ti naindaklan a Dios a ni Jehova naasian iti pannakaparigatda ket inispalna ida iti panangkautibo ti Babilonia. Inikkatna amin a tubeng ken winayawayaanna ida tapno makaipaayda kenkuana iti nasin-aw a panagdayaw. No kasta naaddaan idin ti kaitungpalan ti sasao ni Jehova baeten ken Isaias. Ket iti likudan dagita a sasao, adda dagiti manayon a prinsipio nga agaplikar iti tunggal maysa kadatayo. Dagidiay laeng napakumbaba ti awaten ni Jehova ti panagdayawda. Ket no agbasol ti maysa kadagiti adipen ti Dios, alisto koma a mangbigbig iti biddutna, awatenna ti pammabalaw, ken ilintegna ti daldalanna. Ditay koma pulos liplipatan a paimbagen ken liwliwaen ni Jehova dagiti napakumbaba ngem “busorenna dagiti natangsit.”​—Santiago 4:6.

 ‘Talna Kadagidiay Adayo ken Asideg’

22. Ania a masakbayan ti ipadto ni Jehova para (a) kadagiti agbabbabawi? (b) kadagiti nadangkes?

²² Iti panangidiligna iti masakbayan dagidiay agbabawi ken dagidiay agtultuloy iti kinadakesda, kuna ni Jehova: “Parsuaek ti bunga dagiti bibig. Addanto agtultuloy a talna iti daydiay nga adayo ken iti daydiay nga asideg, . . . ket isu paimbagekto. Ngem dagiti nadangkes kaslada iti baybay a maipalpallayog, no saan a makapaglinak, a ti dandanumna mangipurpuruakda iti ruot ti baybay ken pitak. Awan ti talna . . . kadagidiay nadangkes.”​—Isaias 57:19-21.

23. Ania ti bunga dagiti bibig, ket iti ania a wagas a ‘parsuaen’ ni Jehova daytoy a bunga?

²³ Ti bunga dagiti bibig ket isu ti sakripisio ti panagdaydayaw a maidaton iti Dios​—ti publiko a panangideklara iti naganna. (Hebreo 13:15) Kasano a ‘parsuaen’ ni Jehova dayta a publiko a panangideklara? Tapno makaidaton iti sakripisio ti panagdaydayaw, ti maysa a tao nasken nga ammuenna nga umuna ti Dios sa kalpasanna maaddaan iti pammati kenkuana. Ti pammati​—a bunga ti espiritu ti Dios​—tignayenna dayta a tao a mangibaga kadagiti sabsabali ti nangngeganna. Iti sabali a pannao, mangaramid iti publiko a panangideklara. (Roma 10:13-15; Galacia 5:22) Laglagipentay met koma a ni Jehova ti kangrunaan a mangibilbilin kadagiti adipenna a mangirakurak iti pannakaidaydayawna. Ken ni Jehova ti mangluk-at iti ilina, a gapu iti dayta makaidatonda iti kakasta a sakripisio ti panagdaydayaw. (1 Pedro 2:9) No kasta, maitutop unay a kunaen a parsuaen ni Jehova daytoy a bunga dagiti bibig.

24. (a) Siasino dagiti mangsagrap iti talna ti Dios, ket ania ti ibungana? (b) Siasino dagiti di maaddaan iti talna, ket ania ti ibunga dayta kadakuada?

²⁴ Anian a makaparagsak a bunga dagiti bibig ti idaton dagiti Judio bayat nga agsublida iti pagilianda nga agkankanta kadagiti panangidaydayaw ken Jehova! Sigurado a napalalo ti rag-oda a mangsagrap iti talna ti Dios, ‘adayoda’ man​—adayo  manipud Juda, nga agur-uray pay laeng iti panagsubli​—wenno “asideg”​—nga addadan iti pagilianda. Maisupadi unay iti dayta, anian a nagpaiduma ti kasasaad dagiti nadangkes! Asinoman a di mangipangag kadagiti panangdisiplina ni Jehova, siasinoman a nadangkes ken sadinoman ti ayanda, dida pulos maaddaan iti talna. Kas iti panagkibur ti nadawel a baybay, mangpatpataudda kadagiti banag a narugit a kas iti “ruot ti baybay ken pitak,” imbes a ti bunga dagiti bibig.

25. Kasano a ti adu a tattao iti isuamin a lugar masursuroda ti talna?

²⁵ Kasta met itatta, dagiti agdaydayaw ken Jehova iti isuamin a lugar ipakpakaammoda ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios. Dagiti Kristiano iti sadinoman iti nasurok a 230 a pagilian idatonda ti bunga dagiti bibigda, nga iwarwaragawagda ti panangidayaw iti kakaisuna a pudno a Dios. Mangngegan “manipud iti ungto ti daga” dagiti panangidayaw nga ikankantada. (Isaias 42:10-12) Dagidiay dumngeg kadakuada ken mangipangag awatenda ti kinapudno ti Sao ti Dios, ti Biblia. Dagita a tattao masursuroda ti talna nga aggubuay iti panagserbi iti “Dios a mangipaay iti talna.”​—Roma 16:20.

26. (a) Anianto ti mapasamak kadagiti nadangkes? (b) Ania ti nadayag a kari a naipaay kadagiti naemma, ket ania ti rumbeng a determinasiontayo?

²⁶ Pudno, saan nga ipangag dagiti nadangkes ti mensahe ti Pagarian. Ngem din agbayag, saandanton a mapalubosan a mangsinga iti talna dagiti nalinteg. Inkari ni Jehova: “Iti apagbiit laengen a kanito, ket daydiay nadangkes awanton.” Dagidiay agkamang ken Jehova tawidendanto ti daga iti nakaskasdaaw a wagas. “Dagidiay naemma tagikuaendanto ti daga, ket pudno a maragsakandanto iti napalalo iti kinaruay ti talna.” (Salmo 37:10, 11, 29) Anian a nakaay-ayat a lugar ti pagbalinanto ti dagatayo! Sapay koma ta determinadotayo amin a di pulos mangsayang iti talna ti Dios, tapno makapagkantatayo iti panangidayaw iti Dios iti agnanayon.

[Footnotes]

[Salsaludsod]

[Ladawan iti panid 263]

Ar-aramiden ti Juda ti imoral a panagdayaw iti sirok ti tunggal nabaludbod a kayo

[Ladawan iti panid 267]

Nagibangon ti Juda kadagiti altar iti intero a pagilian

 [Ladawan iti panid 275]

“Parsuaek ti bunga dagiti bibig”