1, 2. (a) Maipapan kadagiti nabiit pay a nagkallaysa, ania ti maisaludsodtayo no dadduma, ken apay? (b) Ania dagiti saludsod a mausig iti daytoy a kapitulo?

PAGAY-AYATMO kadi ti dumar-ay iti kasar? Kaay-ayo dayta ti adu ta makaparagsak unay dagiti kasta nga okasion. Makitam a nakapostura ti nobio ken nobia. Saan la a dayta no di ket nayurit ti ragsak iti rupada! Iti aldaw ti kasarda, aglaglagto ti pusoda, ken kasla nakainanama a masakbayan ti agur-uray kadakuada.

² Ngem di mailibak a bumabbaban ti panangmatmat dagiti tattao iti panagasawa. Nupay mangnamnamatayo nga agballigi ti panagdenna dagiti nabiit pay a nagkallaysa, maisaludsodtayo no dadduma: ‘Naragsakto ngata dagitoy nga agassawa? Agpautto ngata ti panagdennada?’ Wen ti sungbat no la ket ta talken ken iyaplikar ti agassawa dagiti balakad ti Dios maipapan iti panagasawa. (Proverbio 3:5, 6) Nasken nga aramidenda dayta tapno agtalinaedda iti ayat ti Dios. Imutektekantayo ita ti sungbat ti Biblia kadagitoy nga uppat a saludsod: Apay a makiasawa ti maysa a tao? No nakasaganakan a makiasawa, siasino ti piliem a pakiasawaan? Kasanom a maisagana ti bagim iti biag ti naasawaan? Ken ania ti makatulong iti agassawa tapno agtalinaed a naragsak ti panagdennada?

3. Apay a saan a nainsiriban ti makiasawa gapu kadagiti di nainkalintegan a rason?

³ Adda dagiti agkuna nga agkuykuyog ti panagasawa ken kinaragsak. Saan kano a makapnek wenno naragsak ti biagmo no  awan ti asawam. Saan a pudno dayta! Ni Jesus, a maysa a baro, imbilangna a sagut ti kinaawan asawa, ket indagadagna kadagiti awan asawana a no kabaelanda, agtalinaedda a kasta. (Mateo 19:11, 12) Dinakamat met ni apostol Pablo dagiti pagimbagan ti kinaawan asawa. (1 Corinto 7:32-38) Saan a nangaramid ni Jesus wenno ni Pablo iti paglintegan mainaig iti daytoy a banag; kinapudnona, ti ‘panangiparit iti pannakiasawa’ ket karaman iti “sursuro dagiti sairo.” (1 Timoteo 4:1-3) Nupay kasta, adu ti maaramidan dagiti awan asawana gapu ta awan ti makasinga iti panagserbida ken Jehova. Saan ngarud a nainsiriban ti makiasawa gapu kadagiti di nainkalintegan a rason, kas iti panangdurog dagiti sabsabali.

4. Ti nasayaat a panagasawa ket mangipaay iti ania a pundasion para iti panangpadakkel kadagiti annak?

⁴ Iti sabali a bangir, adda kadi dagiti nainkalintegan a rason iti pannakiasawa? Wen, adda. Maibilang met ti panagasawa kas sagut ti naayat a Diostayo. (Genesis 2:18) Adda ngarud dagiti pagsayaatanna ken makaiyeg dayta iti ragsak. Kas pagarigan, ti naballigi a panagasawa ti kasayaatan a pundasion ti biag ti pamilia. Kasapulan dagiti annak ti natalged a pagtaengan iti denna dagiti nagannak a mangtaripato, mangipateg, mangdisiplina, ken mangiwanwan kadakuada. (Salmo 127:3; Efeso 6:1-4) Nupay kasta, saan laeng a ti panangpadakkel kadagiti annak ti makagapu iti panagasawa.

5, 6. (a) Sigun iti Eclesiastes 4:9-12, ania ti dadduma kadagiti pagimbagan ti nasinged a panaggayyem? (b) Kasano a mayarig ti panagasawa iti tinallo a tali?

⁵ Usigem ti teksto a nausar para iti tema daytoy a kapitulo agraman ti kontekstona: “Ti dua nasaysayaat ngem iti maysa, agsipud ta addaanda ti naimbag a gunggona gapu iti napinget a panagtrabahoda. Ta no ti maysa kadakuada matuang, daydiay sabali mabalinna a bangonen ti kaduana. Ngem kasanonto koma iti agmaymaysa a matuang no awan ti sabali a mangbangon kenkuana? Mainayon pay, no ti dua agkaiddada, isuda met sigurado a pumudotdanto; ngem kasano a ti agmaymaysa makapagtalinaed a napudot? Ket no ti asinoman  maringbawanna ti agmaymaysa, ti dua a sangsangkamaysa makapagtakderda a maibusor kenkuana. Ket ti tinallo a tali saan a nadaras a mapugsat a magudua.”—Eclesiastes 4:9-12.

⁶ Maipapan iti pateg ti panaggayyem ti kangrunaan a tuktukoyen daytoy a teksto. Ngem saan kadi a dagiti agassawa ti kasingedan nga aggayyem? Kas ipakita daytoy a teksto, mabalin dagiti agassawa ti agsinnaranay, aglinniwanliwa, ken agsinnalaknib. Nalagda ti relasionda nangruna no saan la nga isuda a dua ti mangbukel iti singgalutda. Kas ipasimudaag ti naadaw a teksto, mabalin a magsat ti dua a nagsinnallapid a lubid. Ngem nalaglagda nga amang ken narigat a pugsaten ti tinallo a tali. No ti panangay-ayo ken Jehova ti kangrunaan a pakaseknan ti agassawa, mayarig ti panagasawada iti dayta a tinallo a tali. Nalagda unay ti relasionda no talaga nga iramanda ni Jehova iti biagda kas agassawa.

7, 8. (a) Ania a balakad ti insurat ni Pablo nga agpaay kadagiti awan asawana a Kristiano a makidangdangadang kadagiti seksual a tarigagay? (b) Ania a realistiko a panangmatmat iti panagasawa ti ipaay kadatayo ti Biblia?

⁷ Kasta met, iti laeng nagbaetan ti agassawa a mabalin a penken ti seksual a tarigagay. Siuumiso a maibilang a gubuayan ti ragsak ti seksual a panagdenna ti agassawa. (Proverbio 5:18) Uray no ti maysa a tao nga awan asawana ket limbesen iti aw-awagan ti Biblia a “kinalasbang ti kinaagtutubo”—ti tiempo ti damo nga itatanor ti nasged a seksual a tarigagay—mabalin a makidangdangadang pay latta kadagiti seksual a tarigagay. No dina magawidan ti riknana, mabalin a mangituggod dayta iti narugit wenno di umiso nga aramid. Napaltiingan ni Pablo a nangisurat iti daytoy a balakad nga agpaay kadagiti awan asawana: “No awananda iti panagteppel, mangasawada koma, ta nasaysayaat ti mangasawa ngem ti sumged iti derrep.”—1 Corinto 7:9, 36; Santiago 1:15.

⁸ Aniaman ti makagapu iti pannakiasawa ti maysa a tao, nasayaat ti agbalin a realistiko. Kas kuna ni Pablo, dagidiay makiasawa “addaandanto ti rigat iti lasagda.” (1 Corinto 7:28) Maipaspasango dagiti naasawaan kadagiti parikut a saan a mapasaran dagiti awan asawana. Ngem no ikeddengmo ti makiasawa, kasano  a maksayam dagiti parikut ken ad-adda a masagrapmo ti kinaragsak ken pannakapnek? Ti maysa a pamay-an, piliem a naimbag ti pakiasawaam.

9, 10. (a) Kasano nga inladawan ni Pablo ti pagdaksan ti pannakisinggalut kadagiti di kapammatian? (b) Ania ti masansan a pagbanagan ti panangyaleng-aleng iti balakad ti Dios a di pannakiasawa iti di kapammatian?

⁹ Napaltiingan ni Pablo a mangisurat iti napateg a prinsipio a mayaplikar iti panangpili iti pakiasawaan: “Dikay agbalin a di agkaasmang a naisangol kadagiti di manamati.” (2 Corinto 6:14) Naibatay ti ilustrasionna iti agrikultura. No agsinnangol ti dua nga animal a dakdakkel wenno napigpigsa nga amang daydiay maysa, agpadada a marigatan. Umasping iti dayta, no makiasawa ti maysa iti dina kapammatian, sigurado a saandanto nga agkatunosan. No kayat ti maysa ti agtalinaed iti ayat ni Jehova ngem saan unay wenno saan a pulos a maseknan iti dayta ti asawana, mabalin nga agparikutdanto ta saan nga agtunos dagiti ipangpangrunada iti biag. Dayta ti gapuna a kinuna ni Pablo a nawaya a makiasawa dagiti Kristiano, “isuna laeng ta iti Apo.”—1 Corinto 7:39.

¹⁰ Adda dagiti awan asawana a Kristiano a mangipagarup a nasaysayaat ti makiasawa iti saanda a kapammatian ngem ti agmaymaysa. Inyaleng-aleng dagiti dadduma ti balakad ti Biblia ket nakiasawada iti tao a saan nga agserserbi ken Jehova. Masansan a nasaem ti resultana. Saanda a mairanud iti asawada dagiti banag a kapatgan iti biagda. Mabalin a nakarkaro nga amang ti liday nga inyeg ti pannakiasawada ngem ti aniaman a napasaranda sakbay a nakiasawada. Makaparagsak ta rinibu nga awan asawana a Kristiano ti agtalek ken sisusungdo a mangtungtungpal iti balakad ti Dios mainaig iti daytoy a banag. (Salmo 32:8) Nupay pampanunotenda ti makiasawa, inkeddengda ti agtalinaed a baro wenno balasang agingga a saanda pay a nakasarak iti maitutop a pakiasawaanda a padada nga agdaydayaw ken Jehova a Dios.

11. Ania ti makatulong kenka a mangpili a nainsiriban iti pakiasawaam? (Kitaem met ti kahon nga “ Ania ti Sapsapulek iti Pakiasawaak?”)

 ¹¹ Siempre, dina kayat a sawen a mabalinmo ti makiasawa iti uray asino lattan a padam nga adipen ni Jehova. No pampanunotemon ti makiasawa, ti sapulem ket daytay katunosam iti personalidad, naespirituan a kalat, ken padam a mangay-ayat iti Dios. Maipapan iti daytoy a banag, adu nga impormasion ti impaay ti klase matalek nga adipen, ket nasayaat no nabuyogan iti kararag nga usigem dagita a Nainkasuratan a balakad a mangiwanwan kenka a mangaramid iti daytoy a napateg a desision. *—Salmo 119:105.

12. Iti adu a pagilian, ania ti kadawyan no maipapan iti panagasawa, ken ania nga ehemplo iti Biblia ti makaiwanwan?

¹² Iti adu a pagilian, kadawyan a dagiti nagannak ti mangpili iti pakiasawaan ti anakda. Kadagita a kultura, maibilang a nasaysayaat a dagiti nagannak ti mangaramid iti kasta a napateg a desision gapu iti sirib ken padasda iti biag. Masansan a naballigi ti nayurnos a panagasawa, kas idi panawen ti Biblia. Ti panangibaon ni Abraham iti adipenna a mapan agsapul iti babai nga asawaen ni Isaac ket makaiwanwan kadagiti nagannak ita nga adda iti umasping a kasasaad. Saan a kuarta wenno saad iti kagimongan ti pakaseknan ni Abraham. Imbes ketdi, inaramidna ti amin tapno maibirokan ni Isaac iti agbalin nga asawana a padana met la nga agdaydayaw ken Jehova. *—Genesis 24:3, 67.

13-15. (a) Kasano a ti prinsipio a masarakan iti Proverbio 24:27 ket makatulong iti maysa a baro nga agpangpanggep a mangasawa? (b) Kasano a makapagsagana ti maysa a balasang nga agpangpanggep a makiasawa?

¹³ No sipapasnek a pampanunotemon ti makiasawa, nasayaat  no isaludsodmo iti bagim, ‘Talaga kadi a nakasaganaakon?’ Saan nga agpannuray ti sungbat iti rikna ken panangmatmatmo maipapan iti ayat, panagdenna, panagkadua, wenno panangpadakkel iti annak. Imbes ketdi, ti agpangpanggep a makiasawa nasken a panunotenna dagiti espesipiko a responsabilidad nga iyeg ti panagasawa.

¹⁴ Iti biang ti maysa a baro nga agsapsapul iti ikallaysana, nasken a panunotenna a naimbag daytoy a prinsipio: “Isaganam dagiti trabahom iti ruar, ket saganaem maipaay kenka iti tay-ak. Kalpasanna masapul a bangonem met ti sangakabbalayam.” (Proverbio 24:27) Ania ti kayat a sawen dayta? Kadagidi a tiempo, no kayat ti maysa a lalaki a ‘bangonen ti sangakabbalayanna,’ wenno mangasawa ken mangbangon iti bukodna a pamilia, nasken nga isaludsodna iti bagina, ‘Nakasaganaak kadin a mangaywan ken mangsuporta iti agbalinto nga asawak ken kadagiti agbalinto nga annakmi?’ Nasken nga agtrabaho nga umuna, a talonenna ti dagana. Agaplikar met ita dayta a prinsipio. Nasken a nakasagana a mangibaklay iti responsabilidad ti maysa a lalaki nga agtarigagay a mangasawa. Agingga a kabaelanna, nasken nga agtrabaho. Kuna ti Biblia a ti lalaki a di mangipaay kadagiti pisikal, emosional, ken naespirituan a kasapulan ti pamiliana ket dakdakes ngem ti tao nga awanan pammati!—1 Timoteo 5:8.

¹⁵ Ti babai a kayatnan ti makiasawa ket madadaan met a mangibaklay iti sumagmamano a nadagsen a responsabilidad. Itantandudo ti Biblia ti dadduma kadagiti paglaingan ken galad a nalabit kasapulan ti asawa a babai iti pannakitakunaynayna ken lakayna ken iti panangaywanna iti sangakabbalayanna. (Proverbio 31:10-31) Kinapudnona, agimbubukodan dagiti lallaki ken babbai nga agganat a makiasawa uray no saanda pay a nakasagana a mangibaklay kadagiti pagrebbengan ta saanda a pampanunoten no ania ti mabalinda nga aramiden nga agpaay iti pagimbagan ti pakiasawaanda. Ngem kangrunaan iti amin, dagidiay agpangpanggep a makiasawa ket nasken a nakasaganada iti naespirituan.

16, 17. Ania dagiti Nainkasuratan a prinsipio a nasken nga utoben dagidiay agpangpanggep a makiasawa?

 ¹⁶ Ti panagsagana ramanenna ti panangutob kadagiti akem nga intuding ti Dios iti asawa a lalaki ken babai. Nasken nga ammo ti lalaki ti kayat a sawen ti panagbalin nga ulo ti Kristiano a sangakabbalayan. Nupay isu ti ulo, saan koma nga agbalin a kasla diktador. Imbes ketdi, masapul a tuladenna ti wagas a panangaramat ni Jesus iti kinaulona. (Efeso 5:23) Kasta met, nasken a maawatan ti Kristiano a babai ti nadayaw nga akem ti asawa a babai. Sitatallugodto ngata nga agpasakup iti “linteg ti asawana”? (Roma 7:2) Isu ket sigud nga addan iti babaen ti linteg da Jehova ken Kristo. (Galacia 6:2) Sabali a linteg ti irepresentar ti autoridad ti asawa a lalaki iti sangakabbalayan. Sisasagana ngata a mangsuporta ken agpasakup iti autoridad ti maysa nga imperpekto a tao? No saan a makaay-ayo dayta kenkuana, nasaysayaat a saan laengen a makiasawa.

¹⁷ Maysa pay, nasken a nakasagana ti agassawa a mangipaay kadagiti naisangsangayan a kasapulan ti tunggal maysa kadakuada. (Filipos 2:4) Insurat ni Pablo: “Ayaten koma ti tinunggal maysa kadakayo ti asawana a babai a kas ti panagayatna iti bagina; iti sabali a bangir, ti babai rebbeng nga addaan iti nauneg a panagraem iti asawana.” Iti babaen ti panangipaltiing ti Dios, naawatan ni Pablo a nasken a marikna ti lalaki ti nauneg a panagraem kenkuana ni baketna. Ket ti babai, nasken a mariknana ti panagayat kenkuana ni lakayna.—Efeso 5:21-33.

18. Apay a nasken nga agteppel dagiti agnobio?

¹⁸ No kasta, saan laeng a pagpalpaliwaan ti panaginnarem wenno panagnobio. Ipaayanna dayta ti lalaki ken babai iti gundaway nga agsursuro no kasano ti umiso a panangtratoda iti maysa ken maysa, tapno makitada no nainsiriban ti pannakiasawada. Ikkanna met ida iti gundaway nga agteppel! Natural laeng nga aginnassideg ti riknada isu a mabalin a napigsa ti tarigagayda nga agbalin a nakadekdekket iti tunggal maysa. Nupay kasta, dagiti pudno nga agpimpinnateg liklikanda ti aniaman nga aramid a mangdadael iti espiritualidad ti ay-ayatenda. (1 Tesalonica 4:6) Isu a no addan kaayan-ayatmo, agteppelka; ti  panagteppel ket makagunggona kenka iti unos ti panagbiagmo, makiasawaka man wenno saan.

19, 20. Kasano a ti panangmatmat ti maysa a Kristiano iti panagasawa ket naiduma koma iti panangmatmat ti adu ditoy lubong ita? Iyilustrarmo.

¹⁹ Tapno agtalinaed a natibker ti relasion ti agassawa, nasken nga addaanda iti umiso a panangmatmat iti karinkarida. Pagay-ayat dagiti tattao ti estoria a naragsak ti pagnguduanna isu a masansan a dagiti nobela ken pelikula ket aggibus iti panagkallaysa dagiti bida. Ngem iti pudno a biag, saan a paggibusan ti panagasawa no di ket pangrugian ti maysa a banag nga inranta ni Jehova nga agpaut. (Genesis 2:24) Nakalkaldaang ta saan a kasta ti kaaduan a panangmatmat dagiti tattao iti kaaldawantayo. Iti dadduma a kultura, “pannakisinggalut” ti awagda iti panagasawa. Mabalin a saanda a mabigbig a maitutop unay dayta a mangdeskribir iti kadawyan a panangmatmat dagiti tattao iti panagasawa. Kasano a kasta? Nupay ti nasayaat a siglot ket nasken a nairut no kasapulan, nasken met a nalaka a sigloten ken warwaren.

²⁰ Adu ita ti mangibilang a temporario laeng ti panagasawa. Agdarasudosda a makiasawa gapu ta pagarupenda a kasapulanda dayta, ngem namnamaenda a mabalinda ti makisina apaman a mariknada a marigatandan. Ngem laglagipem ti ilustrasion a nausar iti Biblia para iti relasion a kas iti panagasawa—ti tali. Nalagda ti pannakaaramid dagiti tali a mausar kadagiti barko, a pulos a saan nga agsuysoy wenno mawarwar uray iti kadawelan a bagyo. Umasping iti dayta, nairanta ti panagasawa nga agpaut inggat’ tungpal biag. Laglagipem ti kuna ni Jesus: “Ti pinagsinnangol ti Dios saan koma a pagsinaen ti tao.” (Mateo 19:6) No makiasawaka, masapul a kasta met ti panangmatmatmo iti panagasawa. Ti kadi kasta a pannakikumit pagbalinenna a makapadagsen ti panagasawa? Saan.

21. Nasken a salimetmetan ti agassawa ti ania a panangmatmat iti maysa ken maysa, ken ania ti makatulong kadakuada a maaddaan iti kasta a panangmatmat?

²¹ Nasken a salimetmetan ti agassawa ti umiso a panangmatmatda  iti maysa ken maysa. No dagiti nasayaat a galad ken maar-aramidan ti tunggal maysa ti kitaenda, makaparagsak ken makapnek ti panagasawada. Saan kadi a realistiko ti maaddaan iti kasta a positibo a panangmatmat iti maysa nga imperpekto nga asawa? Realistiko ni Jehova, ngem kaskasdi a mangnamnamatayo a positibo ti panangmatmatna kadatayo. Insaludsod ti salmista: “No dagiti biddut koma ti siputam, O Jah, O Jehova, siasino ti makapagtakder?” (Salmo 130:3) Nasken met a manangpakawan ken positibo ti panangmatmat ti agassawa iti tunggal maysa.—Colosas 3:13.

22, 23. Kasano a nangipaay da Abraham ken Sara iti nasayaat nga ulidan para kadagiti adda asawana iti kaaldawantayo?

 ²² Ad-adda a makaparagsak ken makapnek ti panagdenna ti agassawa bayat a tumibtibker ti relasionda iti panaglabas dagiti tawen. Salaysayen ti Biblia ti maipapan iti biag ti agassawa a da Abraham ken Sara idi lakay ken baketdan. Adda dagiti parikut ken pakarigatan a dimteng iti biagda. Saan a kaskarina ken Sara, a nalabit nasurok nga 60 ti tawenna idin, ti panangpanawna iti komportable a pagtaenganda iti narang-ay a siudad ti Ur tapno agnaedda kadagiti tolda iti nabatbati a tawen ti biagda. Ngem nagpasakup iti kinaulo ni lakayna. Kas pudno a katulongan ken katakunaynay ni lakayna, sidadayaw a sinuportaran ni Sara dagiti desision ni Abraham. Ket saan a parparawpaw ti panagpasakupna. Uray “iti unegna,” imbilangna ni lakayna a kas apona. (Genesis 18:12; 1 Pedro 3:6) Naimpusuan ti panagraemna ken Abraham.

²³ Siempre, di kayat a sawen dayta a da Abraham ken Sara ket kanayon nga agtunos ti panangmatmatda kadagiti bambanag. Iti naminsan, adda insingasing ni Sara a “makaparurod unay” ken Abraham. Ngem iti panangibilin ni Jehova, sipapakumbaba nga impangag ni Abraham ti timek ni baketna, ket nagsayaatan dayta ti pamiliana. (Genesis 21:9-13) Dagiti assawa a lallaki ken babbai ita, uray dagiti nabayagen nga agassawa, ket adu ti masursuroda iti daytoy a pagassawaan a managbuteng iti Dios.

24. Ania a panagasawa ti pakaidayawan ni Jehova a Dios, ken apay?

²⁴ Iti kongregasion Kristiano, rinibu dagiti naragsak a pagassawaan, ta ti asawa a babai ket addaan iti nauneg a panagraem ken lakayna, ti asawa a lalaki ay-ayaten ken padpadayawanna ni baketna, ken agpada nga ikagkagumaanda nga ipangpangruna iti biagda ti pagayatan ni Jehova. No agpangpanggepka a makiasawa, sapay koma ta piliem a nainsiriban ti pakiasawaam, isaganam a naimbag ti bagim, ken ikagumaam a taginayonen ti natalna ken naayat a panagasawa a pakaidayawan ni Jehova. Iti kasta, ti pannakiasawam ket sigurado a makatulong kenka nga agtalinaed iti ayat ti Dios.