1, 2. Ania ti nagpateg nga insagut ni Jehova kadatayo?

 ADDA naisangsangayan a sagut ni Jehova iti tunggal maysa kadatayo​—ti biagtayo. (Genesis 1:27) Kayatna a maaddaantayo iti kasayaatan a biag. Isu a nangipaay kadagiti prinsipio a mangisuro kadatayo a mangaramid kadagiti nasayaat a desision. Masapul nga usarentayo dagita a prinsipio tapno ‘mailasintayo’ ti “umiso ken di umiso.” (Hebreo 5:14) No aramidentayo dayta, ipalpalubostayo a sanayennatayo ni Jehova nga agpanunot a naimbag. Bayat nga agpapaiwanwantayo kadagiti prinsipio ti Dios ken makitatayo ti nasayaat nga epekto dagita iti biagtayo, maawatantayo no kasano kapateg dagita.

² No dadduma, komplikado unay ti biag. Masansan a tumaud dagiti situasion a saan a saklawen ti maysa a direkta a linteg iti Biblia. Kas pagarigan, mabalin a masapul nga agdesisiontayo maipapan kadagiti panangagas a mausar ti dara. Kasanotayo a makaaramid kadagiti desision a mangparagsak ken Jehova? Naglaon ti Biblia kadagiti prinsipio a mangisuro kadatayo iti panangmatmat ni Jehova iti biag ken dara. No maawatantayo dagita a prinsipio, makaaramidtayo kadagiti nainsiriban a desision ken agtalinaed a nadalus ti konsiensiatayo. (Proverbio 2:6-11) Kitaentayo ti dadduma kadagita a prinsipio.

3, 4. (a) Kasano nga impakaammo ti Dios ti panangmatmatna iti dara? (b) Ania ti irepresentar ti dara?

³ Isursuro kadatayo ti Biblia a sagrado ti dara ta irepresentarna ti biag. Napateg met ken Jehova ti biag. Kalpasan a pinatay ni Cain ti kabsatna, imbaga ni Jehova kenkuana: “Agik-ikkis kaniak ti dara ti kabsatmo manipud iti daga.” (Genesis 4:10) Ti dara ni Abel irepresentarna ti biagna; idi pinatay ni Cain ni Abel, innalana ti biag ti kabsatna.

⁴ Kalpasan ti Layus idi tiempo ni Noe, imbaga ti Dios kadagiti tattao a mabalinda ti mangan iti karne. Ngem nalawag nga imbagana: “Ti laeng diyo kanen ket ti lasag nga adda darana, ta dayta ti biagna.” (Genesis 9:4) Dayta a bilin ket agaplikar iti amin a kaputotan ni Noe, a pakairamanantayo. Para ken Jehova, nalawag a ti dara irepresentarna ti biag. Masapul a kasta met ti panangmatmattayo iti dara.​—Salmo 36:9.

5, 6. Sigun iti Linteg a naited ken Moises, ania ti panangmatmat ni Jehova iti biag ken dara?

⁵ Imbaga ni Jehova iti Linteg nga intedna ken Moises: ‘Ilaksidkonto ti asinoman a mangan iti dara ti aniaman a parsua. Masapul a mapapatay. Ta adda iti dara ti biag.’​—Levitico 17:10, 11.

⁶ Sigun iti Linteg a naited ken Moises, no mangparti ti maysa a tao iti animal tapno kanenna, masapul nga ibukbokna ti dara ti animal iti daga. Dayta ti mangipakita a ti biag ti animal ket maisubli ken Jehova, ti Namarsua iti dayta. (Deuteronomio 12:16; Ezekiel 18:4) Ngem saan a namnamaen idi ni Jehova a nalabes ti panangpadara dagiti Israelita iti maysa nga animal. No la  ket ta inaramiddan ti amin a kabaelanda tapno maikkat ti dara, mabalindan a kanen ti karne a nadalus ti konsiensiada. No ipakpakitada a raraemenda ti dara ti animal, ipakpakitada a raraemenda ni Jehova, ti Gubuayan ti biag. Sigun iti Linteg, naibilin met kadagiti Israelita a mangidatonda kadagiti animal kas pangabbong kadagiti basolda.​—Kitaen ti Endnote 19 ken 20.

7. Kasano nga impakita ni David a raraemenna ti dara?

⁷ Maawatantayo ti pateg ti dara iti inaramid ni David idi makigubgubat kadagiti Filisteo. Nakita dagiti soldado ni David a mawaw unay ni David isu a napanda iti napeggad a teritoria dagiti kalaban ken inrisgoda ti biagda tapno mayalaanda iti danum. Ngem idi intedda ken David, saanna nga ininum. “Imbukbokna ketdi dayta iti sanguanan ni Jehova.” Imbaga ni David: “O Jehova, diak maitured nga inumen daytoy! Rumbeng kadi nga inumek ti dara dagitoy a lallaki a nangirisgo iti biagda?” Naawatan ni David no kasano kapateg iti Dios ti biag ken dara.​—2 Samuel 23:15-17.

8, 9. Ania ti masapul a panangmatmat dagiti Kristiano ita iti dara?

⁸ Idi tiempo dagiti nagkauna a Kristiano, saanen a masapul nga agdaton ti ili ti Dios kadagiti animal. Ngem masapul latta nga umiso ti panangmatmatda iti dara. Ti ‘panangliklik iti dara’ ket maysa kadagiti sumagmamano a paset ti Linteg a kidkiddawen ni Jehova a suroten dagiti Kristiano. Dayta ket napateg a kas iti panangliklik iti immoralidad wenno idolatria.​—Aramid 15:28, 29.

⁹ Kasta met la ita. Kas Kristiano, ammotayo a ni Jehova ti Ubbog ti biag ken kukuana ti amin a biag. Bigbigentayo met a sagrado ti dara ken irepresentarna ti biag. Isu a masapul nga ikabilangantayo dagiti prinsipio ti  Biblia no mangaramidtayo iti aniaman a desision maipapan iti panangagas a mausar ti dara.

10, 11. (a) Ania ti panangmatmat dagiti Saksi ni Jehova iti panangyalison iti puro a dara wenno ti uppat a kangrunaan a paset ti dara? (b) Ania a desision ti masapul nga aramiden ti tunggal Kristiano?

¹⁰ Ammo dagiti Saksi ni Jehova a saan laeng a ti pannangan wenno iyiinum iti dara ti karaman iti ‘panangliklik iti dara.’ Kaipapananna a ditay agpayalison iti dara, agdonar iti dara, ken idulin ti mismo a daratayo tapno mayalison. Kaipapananna met a ditay agpayalison iti aniaman kadagiti uppat a kangrunaan a paset ti dara​—red cells, white cells, platelets, ken plasma.

¹¹ Dagitoy nga uppat a kangrunaan a paset ti dara ket mabalin a bingaybingayen iti babbabassit a paset a maawagan iti blood fractions. Masapul nga agdesision ti tunggal Kristiano no awatenna wenno saan dagiti blood fractions. Agaplikar met dayta kadagiti pamay-an ti panangagas a mangusar iti mismo a dara ti pasiente. Masapul nga agdesision ti tunggal maysa no kasano ti pannakausar ti mismo a darana kabayatan ti operasion, pannakaeksamen, wenno agdama a pannakaagas.​—Kitaen ti Endnote 21.

12. (a) Apay a napateg ken Jehova dagiti desisiontayo a naibatay iti konsiensia? (b) Kasanotayo a makaaramid kadagiti nainsiriban a desision maipapan kadagiti pamay-an ti panangagas?

¹² Talaga kadi a napateg ken Jehova dagiti desisiontayo maipapan kadagiti banag a naibatay iti konsiensia? Wen. Interesado ni Jehova kadagiti pampanunoten ken motibotayo. (Basaen ti Proverbio 17:3; 24:12.) No ngarud mangar-aramidtayo iti desision iti panagpaagas, masapul nga ikararagtayo ti panangiwanwan ni  Jehova sa ag-research-tayo maipapan iti dayta. Kalpasanna, usarentayo ti konsiensiatayo a sinanay ti Biblia iti panagdesisiontayo. Masapul a saantayo nga agsaludsod iti sabsabali no ania ti aramidenda no addada iti situasiontayo, wenno masapul a saan a padasen nga impluensiaan ti sabsabali ti desisiontayo. Tunggal Kristiano ‘ibaklayna ti bukodna nga awit.’​—Galacia 6:5; Roma 14:12.

13. Ania ti masursurotayo ken Jehova kadagiti linteg ken prinsipiona maipapan iti dara?

¹³ Aniaman nga ipaaramid kadatayo ni Jehova ket pagsayaatantayo ken ipakita dagita nga ay-ayatennatayo. (Salmo 19:7-11) Ngem saantayo nga agtulnog kenkuana gapu laeng ta pagsayaatantayo dagiti bilinna. Agtulnogtayo kenkuana gapu ta ay-ayatentayo isuna. Ti ayattayo ken Jehova ti mangtignay kadatayo a saan nga agpayalison iti dara. (Aramid 15:20) Mangprotektar met dayta iti salun-attayo. Ammo ti kaaduan ita a tattao ti dadduma a peggad ti panangyalison iti dara, ken mamati ti adu a doktor nga ad-adda a pagsayaatan ti salun-at dagiti pasienteda ti panagopera nga awan ti mausar a dara. Nalawag a nainsiriban ken naayat dagiti pagannurotan ni Jehova.​—Basaen ti Isaias 55:9; Juan 14:21, 23.

14, 15. (a) Ania dagiti linteg nga inted ni Jehova iti ilina a mangprotektar kadakuada? (b) Kasano a mayaplikarmo dagiti prinsipio kadagita a linteg?

¹⁴ Dagiti linteg ti Dios ket kanayon a pagsayaatan ti ilina. Inikkan ni Jehova dagiti nagkauna nga Israelita kadagiti linteg a mangprotektar kadakuada kadagiti nakaro nga aksidente. Kas pagarigan, ibaga ti maysa a linteg a masapul a mangaramid ti makimbalay iti nababa a  pader iti aglawlaw ti patad nga atepna tapno awan ti matnag. (Deuteronomio 22:8) Maipapan met kadagiti animal ti sabali pay a linteg. No ti baka ti maysa a tao ket ugalina ti sumangdo, masapul a dina baybay-an a makabulos tapno awan ti masangdo wenno mapapatay dayta a tarakenna. (Exodo 21:28, 29) No saan nga agtulnog ti maysa nga Israelita kadagita a linteg ket adda matay, isu ti makimbasol.

¹⁵ Makitatayo kadagita a linteg a ti biag ket napateg ken Jehova. Ania ti epekto dayta kadatayo? Masapul nga ipakitatayo a raraementayo ti biag iti pamay-antayo nga agmaneho, agpili iti paglinglingayan, ken panangasikaso iti balay ken lugantayo. Pagarupen ti dadduma a tattao, nangruna dagiti agtutubo, nga awan ti dakes a mapasamak kadakuada isu nga isarsarakda ti bagida ken dida ikankano dagiti posible a peggad. Ngem saan a kasta ti kayat ni Jehova nga aramidentayo. Kayatna nga ibilangtayo a napateg ti amin a biag​—ti mismo a biagtayo ken ti biag ti sabsabali.​—Eclesiastes 11:9, 10.

16. Ania ti panangmatmat ni Jehova iti aborsion?

¹⁶ Napateg ken Jehova ti biag ti tunggal tao. Uray ti sikog ket napateg kenkuana. Sigun iti Linteg a naited ken Moises, no ti maysa a tao aksidente a nadangranna ti maysa a masikog ket natay wenno ti sikogna, ibilang ni Jehova dayta a tao a nakabasol iti panangpapatay. Kaipapanan dayta nga uray aksidente ti napasamak, adda napapatay, isu a ti biag ket masapul a mabayadan. (Basaen ti Exodo 21:22, 23.) Para iti Dios, ti sikog ket maysan a sibibiag a tao. Maibatay iti dayta, ania ngarud ti panagriknana iti aborsion? Ania ngata ti panagriknana bayat a makitkitana a minilion a sikog ti maiparparegreg iti kada tawen?

17. Ania ti mabalin a mangliwliwa iti maysa a babai a nagparegreg sakbay a naammuanna ti maipapan ken Jehova?

 ¹⁷ Kasanon no nagparegreg ti maysa a babai sakbay a naammuanna ti panangmatmat ni Jehova iti dayta? Masiguradona a pakawanen ni Jehova maibatay iti subbot ni Jesus. (Lucas 5:32; Efeso 1:7) Masapul a saanen a makonsiensia ti babai a nakaaramid iti kasta a kamali no sipapasnek a nagbabawyannan dayta. “Naasi ken mannakipagrikna ni Jehova . . . No kasano ti kaadayo ti pagsingisingan ti init iti paglennekanna, kasta met ti kaadayo ti nangikabilanna kadagiti basoltayo.”​—Salmo 103:8-14.

18. Apay a masapul nga ikagumaantayo nga ikkaten iti panunottayo ti gura?

¹⁸ Ti panangraem iti sagut ti Dios a biag ket mangrugi iti pusotayo. Ramanenna ti panangmatmattayo iti sabsabali. Insurat ni apostol Juan: “Mammapatay ti amin a manggurgura iti kabsatna.” (1 Juan 3:15) Baka ditay madmadlaw a ti tao a ditay kaykayat ket agbalinen a kagurguratayo. Gapu iti gura, mabalin a saan a raemen ti maysa ti sabsabali, padaksenna ida, wenno kayatna pay ketdi a matayda koman. Ammo ni Jehova no ania ti riknatayo iti sabsabali. (Levitico 19:16; Deuteronomio 19:18-21; Mateo 5:22) No mabigbigtayo nga adda guratayo iti maysa a tao, masapul nga ikagumaantayo nga ikkaten dayta iti panunottayo.​—Santiago 1:14, 15; 4:1-3.

19. Ania ti rumbeng nga epekto kadatayo ti panangmatmat ni Jehova iti kinaranggas?

¹⁹ Adda pay pamay-an a maipakitatayo nga ipatpategtayo ti biag. Maammuantayo iti Salmo 11:5 a “kagura [ni Jehova] ti asinoman a mangay-ayat iti kinaranggas.”  No pilientayo dagiti naranggas a paglinglingayan, mabalin nga ipakpakitatayo a maay-ayatantayo iti kinaranggas. Saantayo la ketdi a kayat nga iserrek iti panunottayo dagiti naranggas a sasao, ideya, wenno ladawan. Imbes ketdi, kayattayo a punnuen ti isiptayo kadagiti bambanag a nadalus ken mangyeg iti talna.​—Basaen ti Filipos 4:8, 9.

20-22. (a) Ania ti panangmatmat ni Jehova iti lubong ni Satanas? (b) Kasano a maipakita dagiti adipen ti Dios a “saanda a paset ti lubong”?

²⁰ Saan a raraemen ti lubong ni Satanas ti biag, ket ibilang dayta ni Jehova a panagbasol iti dara, kayatna a sawen, panangpapatay. Iti ginasuten a tawen, dagiti napolitikaan a turay ti makagapu iti ipapatay ti minilion a tattao, a pakairamanan ti adu nga adipen ni Jehova. Iti Biblia, nailadawan dagita a turay, wenno gobierno, kas narurungsot ken nararanggas nga animal. (Daniel 8:3, 4, 20-22; Apocalipsis 13:1, 2, 7, 8) Iti agdama, dakkel a negosio ti panaglako iti armas. Adu ti magangganansia dagiti tattao iti panaglakoda kadagiti napipigsa nga armas. Isu a nalawag a “ti intero a lubong ket adda iti pannakabalin daydiay managdakdakes.”​—1 Juan 5:19.

²¹ Ngem dagiti pudno a Kristiano ket ‘saan a paset ti lubong.’ Neutral ti ili ni Jehova iti politika ken iti gubat. No kasano a dida pumatay, dida met suportaran ti aniaman nga organisasion a mangpatay kadagiti tattao. (Juan 15:19; 17:16) No maidadanes dagiti Kristiano, dida mangranggas kas panagibales. Insuro ni  Jesus a masapul nga ayatentayo uray dagiti kabusortayo.​—Mateo 5:44; Roma 12:17-21.

²² Adda met sungsungbatan ti relihion iti ipapatay ti minilion a tattao. Maipapan iti Babilonia a Dakkel, wenno ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion, ibaga ti Biblia: “Nasarakan kenkuana ti dara dagiti propeta ken dagiti nasantuan ken ti amin a napapatay ditoy daga.” Maawatam kadi no apay nga imbilin ni Jehova: “Rummuarkayo kenkuana, tattaok”? Dagiti agdaydayaw ken Jehova ket saan a paset ti ulbod a relihion.​—Apocalipsis 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Ania ti ramanen ti ‘iruruar’ iti Babilonia a Dakkel?

²³ Ti ‘iruruar’ iti Babilonia a Dakkel ramanenna ti naglawag a panangpanawtayo iti aniaman nga ulbod a relihion. Kas pagarigan, baka kasapulan a siguraduentayo a maikkat ti nagantayo iti listaan dagiti miembro ti maysa a relihion. Ngem saan la a dayta. Masapul met a guraen ken liklikantayo dagiti dakes nga ar-aramid ti ulbod a relihion. Palpalubosan ken supsuportaran ti ulbod a relihion ti immoralidad, politika, ken kinaagum. (Basaen ti Salmo 97:10; Apocalipsis 18:7, 9, 11-17) Iti adun a tawen, minilion ti natay gapu iti dayta.

24, 25. Kasano a mangyeg iti talna ken nadalus a konsiensia ti panangammo iti maipapan ken Jehova?

²⁴ Sakbay a naam-ammotayo ni Jehova, mabalin a sinuportarantayo dagiti dakes nga aramid ti lubong ni Satanas. Ngem nagbalbaliwtayon. Inawattayon ti subbot ken indedikartayon ti biagtayo iti Dios. Matagtagiragsaktayo ti ‘ipapaay ni Jehova a pannakabang-ar.’ Addaantayo iti talna ken nadalus a konsiensia, ta ammotayo a maparparagsaktayo ti Dios.​—Aramid 3:19; Isaias 1:18.

²⁵ Uray no nagbalintayo idi a paset ti organisasion  a saan a mangraraem iti biag, mapakawannatayo ni Jehova maibatay iti subbot. Talaga nga ap-apresiarentayo ti biag a sagut ni Jehova. Maipakitatayo ti apresasiontayo no aramidentayo ti amin a kabaelantayo a tumulong iti sabsabali a mangammo iti maipapan ken Jehova, mangpanaw iti lubong ni Satanas, ken mangtagiragsak iti nadekket a pannakigayyem iti Dios.​—2 Corinto 6:1, 2.

26-28. (a) Ania nga espesial a trabaho ti inted ni Jehova ken Ezekiel? (b) Ania ti ipapaaramid ni Jehova kadatayo ita?

²⁶ Iti nagkauna nga Israel, binilin ni Jehova ni propeta Ezekiel a pakdaaranna dagiti umili a dandanin madadael ti Jerusalem ken isurona no ania ti masapul nga aramidenda tapno makalasatda. No saan a pakdaaran ni Ezekiel dagiti tattao, singiren ni Jehova kenkuana ti biagda. (Ezekiel 33:7-9) Impakita ni Ezekiel nga ipatpategna ti biag ta inaramidna ti amin a kabaelanna a mangipakaammo iti dayta a napateg a mensahe.

²⁷ Inikkannatayo ni Jehova iti trabaho a mangpakdaar kadagiti tattao a dandanin madadael ti lubong ni Satanas ken tulongantayo ida a mangammo ken Jehova tapno makastrekda iti baro a lubong. (Isaias 61:2; Mateo 24:14) Kayattayo nga aramiden ti amin a kabaelantayo a mangipakaammo iti dayta a mensahe. Kayattayo met nga ibaga ti kinuna ni Pablo: “Nadalusak iti dara ti amin a tao, ta saanak a nagkedked a nangibaga kadakayo iti amin a pagayatan ti Dios.”​—Aramid 20:26, 27.

²⁸ Adda pay sabali a paset ti biag a masapul nga agbalintayo a nadalus. Adalentayo ti dadduma kadagita iti sumaruno a kapitulo.