Mabalin a nabannog ni Jesus kalpasan ti agpatnag a panagkararagna ken panangpilina iti 12 nga adalanna nga agbalin nga apostol. Aldaw idin, ngem napigsa pay ken kayatna a tulongan dagiti tattao. Inaramidna dayta iti sikigan ti bantay idiay Galilea, a mabalin nga asideg iti sentro ti aktibidadna, idiay Capernaum.

Nakaad-adu a tattao a naggapu iti adayo a lugar ti immay kenkuana. Dadduma ti naggapu iti abagatan, manipud Jerusalem ken luglugar idiay Judea. Naggapu met ti dadduma kadagiti siudad iti igid ti baybay idiay Tiro ken Sidon nga adda iti makin-amianan a laud. Apay a birbirokenda ni Jesus? “Tapno dumngeg kenkuana ken paimbagenna ida kadagiti sakitda.” Kasta ti inaramid ni Jesus—“papaimbagenna amin ida.” Agasem! Immimbag amin a masakit. Tinulongan met ni Jesus “uray dagidiay linuganan ti demonio.” Dagitoy ti pinarparigat dagiti nadangkes nga anghel ni Satanas.—Lucas 6:17-19.

Idi kuan, simmalog ni Jesus iti patag a lugar iti sikigan ti bantay ket naguummong dagiti tattao. Dagiti adalanna, nangruna dagiti 12 nga apostolna, ti mabalin nga adda iti asidegna. Magagaran ti amin a dumngeg iti daytoy a mannursuro a makabael nga agaramid kadagiti nakaskasdaaw a bambanag. Impalawag ni Jesus ti sermon a nalawag a makagunggona kadagiti dumdumngeg kenkuana. Manipud idin, adu pay ti nagunggonaan iti sermonna. Magunggonaantayo met gapu ta simple ken nalawag ti pannakailawlawag dagiti nauneg a kinapudno. Nagusar ni Jesus kadagiti gagangay a kapadasan ken bambanag a pamiliar kadagiti tattao. Gapuna, dagiti ideya nga inusarna ket nalaka a maawatan ti amin a mayat a maaddaan iti nasaysayaat a biag maitunos iti dalan ti Dios. Apay a nagpateg ti sermon ni Jesus?

Kayat ti amin ti agbalin a naragsak. Gapu ta ammo ni Jesus dayta, inrugina ti sermonna babaen ti panangiladawanna kadagidiay pudpudno a naragsak. Naginteresan daytoy dagiti dumdumngeg kenkuana. Ngem adda namagpanunot kadakuada.

Kinunana: “Naragsak dagiti sipapanunot iti naespirituan a kasapulanda, ta kukuada ti Pagarian ti langit. Naragsak dagiti agladladingit, ta maliwliwadanto. . . . Naragsak dagiti mabisin ken mawaw iti kinalinteg, ta mapennekdanto. . . . Naragsak dagiti maidaddadanes gapu iti kinalinteg, ta kukuada ti Pagarian ti langit. Naragsakkayo no uyawen ken idadanesdakayo . . . gapu kaniak. Agrag-o ken agragsakkayo unay.”—Mateo 5:3-12.

Ania ti kayat a sawen ni Jesus idi imbagana ti sao a “naragsak”? Saanna a tuktukoyen ti panagbalin a naragsak, kas no aglinglingay ti maysa. Naun-uneg ti kaipapanan ti pudpudno a kinaragsak. Ramanenna ti panagbalin a pudpudno a kontento, ti pannakarikna iti pannakapnek iti biag.

Kinuna ni Jesus a dagiti pudpudno a naragsak ket dagiti tattao a makabigbig iti naespirituan a kasapulanda, dagiti maladladingitan gapu iti panagbalinda a managbasol, ken dagiti tattao a nakaam-ammo ken agserserbi iti Dios. Uray no maidadanes wenno magurada gapu iti panangaramidda iti pagayatan ti Dios, naragsakda ta ammoda a maparparagsakda ti Dios ken gunggonaannanto ida iti biag nga agnanayon.

Ngem adu ti mangpanunot a ti panagbalin a nabaknang ken ti kanayon a panagragragsak ti mamagbalin iti maysa a naragsak. Ngem saan a kasta ti imbaga ni Jesus. Tapno agpanunot dagiti dumdumngeg kenkuana, adda kasasaad a pinagdiligna. Kinunana: “Kaasikayo pay a babaknang,  ta naalayon ti amin a gunggonayo. Kaasikayo pay a mabmabsog ita, ta agbisinkayto. Kaasikayo pay nga agkatkatawa ita, ta agladingit ken agsangitkayto. Kaasikayo pay inton padayawandakayo ti amin a tattao, ta kasta met ti inaramid dagiti ammada kadagiti ulbod a propeta.”—Lucas 6:24-26.

Apay a mangpaladingit ti maaddaan iti kinabaknang, panagragragsak, ken pannakaidaydayaw? Gapu ta no addaan ken ipatpateg ti maysa dagitoy a banag, mabalin a mabaybay-anna ti agserbi iti Dios a kasukat ti pudpudno a kinaragsak. Saan met ketdi nga ibagbaga ni Jesus a naragsak ti maysa no napanglaw wenno mabisbisin. Ngem dagitoy ti masansan a dumngeg kadagiti pannursuro ni Jesus ket agbalinda a pudpudno a naragsak.

Pampanunoten ni Jesus dagiti adalanna idi kinunana: “Dakayo ti asin ti daga.” (Mateo 5:13) Siempre, saanda a literal nga asin. Imbes ketdi, mangpreserba ti asin. Adu nga asin ti naibunton iti asideg ti altar iti templo ti Dios ket nausar a pagasin kadagiti daton. Kasta met, isimbolo dayta ti saan a pannakadadael wenno saan a panagrupsa. (Levitico 2:13; Ezequiel 43:23, 24) Dagiti adalan ni Jesus “ti asin ti daga” gapu ta addaanda iti mangpreserba nga impluensia kadagiti tattao, kayatna a sawen, tulonganda ida tapno saan a madadael ti relasionda ken Jehova ken ti nasayaat a kababalinda. Wen, ti mensaheda ket mangpreserba iti biag ti amin a dumngeg iti dayta.

Kinuna pay ni Jesus kadagiti adalanna: “Dakayo ti silaw ti lubong.” Ti lampara ket saan a makaluban iti labba no di ket maikabil iti pagiparabawan ti silaw tapno manglawag. Gapuna, imparegta ni Jesus: “Agraniag koma ti lawagyo babaen kadagiti nasayaat nga aramidyo tapno makita dagita ti tattao, ket idaydayawda ti Amayo nga adda idiay langit.”—Mateo 5:14-16.

Ibilang dagiti Judio a lider ti relihion a ni Jesus ket managsalungasing iti Linteg ti Dios ken nabiit pay a nagkukumplotda a mangpapatay kenkuana. Gapuna, sipaprangka a kinuna ni Jesus: “Diyo panunoten nga immayak tapno dadaelek ti Linteg wenno ti sasao dagiti propeta, no di ket immayak tapno tungpalek dagita.”—Mateo 5:17.

 Wen, dakkel ti panagraem ni Jesus iti Linteg ti Dios ken imparegtana iti dadduma nga aramidenda met dayta. Kinapudnona, kinunana: “Gapuna, asinoman a mangsukir iti kabassitan kadagitoy a bilin ken mangisungsong iti dadduma nga agsukir, saanto a maikari iti Pagarian ti langit.” Ti kayatna a sawen ket saan a pulos sumrek iti Pagarian ti kasta a tao. “Ngem,” intuloyna, “asinoman nga agtungpal ken mangisuro iti dadduma nga agtungpal, maikarinto iti Pagarian ti langit.”—Mateo 5:19.

Kagura met ni Jesus uray dagiti kababalin a mangiturong iti maysa nga agsukir iti Linteg ti Dios. Kalpasan nga imbaga ni Jesus a kuna ti Linteg “Dika mamapatay,” kinunana: “Asinoman nga agtultuloy a makapungtot iti kabsatna maipanto iti korte.” (Mateo 5:21, 22) Napeggad ti agtultuloy a makapungtot iti sabali a tao, ta mabalin nga agresulta dayta iti panangpapatay. Ngarud, inlawlawag ni Jesus ti aramiden ti maysa tapno mataginayon ti kappia: “Gapuna, no mangipaayka iti daton iti altar ket malagipmo nga adda gura kenka ti kabsatmo, panawam sadiay ti datonmo. Mapanka makikappiaka nga umuna ken kabsatmo ket inton makasublika, ipaaymo ti datonmo.”—Mateo 5:23, 24.

Ti sabali pay a bilin ti Linteg ket mainaig iti pannakikamalala. Kinuna ni Jesus: “Nangngegyo a naikuna: ‘Dika makikamalala.’ Ngem ibagak kadakayo, asinoman nga agtultuloy a mangmatmat iti maysa a babai ket gartemanna, nakabasolen iti pusona iti pannakikamalala.” (Mateo 5:27, 28) Saan a tuktukoyen ni Jesus ti apagbiit laeng a panangpanunot iti immoral a banag, no di ket ipagpaganetgetna ti kinaserioso dayta no ti maysa ket “agtultuloy a mangmatmat.” Ti agtultuloy a panangmatmat masansan a riingenna ti makaparasuk a tarigagay ket no adda gundaway, agresulta dayta iti pannakikamalala. Kasano a maliklikan dayta ti maysa? Mabalin a kasapulan ti panagsakripisio. Kinuna ni Jesus: “No ti makannawan a matam ti makagapu nga agbasolka, suatem ket ibellengmo. . . . No pagbasolennaka ti makannawan nga imam, putdem ket ibellengmo.”—Mateo 5:29, 30.

Tapno masalbar ti biagda, situtulok nga ipaikkat ti dadduma ti paset ti bagida nga adda nakaro a depektona. Matarusantayo ngarud a ti kayat a sawen ni Jesus ket napatpateg nga ‘ibelleng’ ti aniaman, uray kas kapateg ti mata wenno ti ima, tapno maliklikan ti agpanunot iti immoral ken dagiti resultana. Kinuna ni Jesus a “nasaysayaat a mapukaw ti maysa a paset ti bagim ngem ti maitapuak ti intero a bagim iti Gehenna” (sumsumged a nabunton a pagbasuraan iti ruar ti pader ti Jerusalem), a mangipamatmat iti agnanayon a pannakadadael.

Nangipaay met ni Jesus iti balakad maipapan iti pannakilangen kadagiti tattao a pakaigapuan ti pannakadangran ken pannakasair. Kinunana: “Dimo busoren ti dakes a tao. No adda mangtungpa iti kannawan a pingpingmo, itayam pay ti kannigid.” (Mateo 5:39) Saan a kayat a sawen dayta a saan a kabaelan ti maysa a salakniban ti bagina  wenno ti pamiliana no adda mangdangran. Tinukoy ni Jesus ti panangtungpa kas pananginsulto, saan a tapno mangpapatay wenno mangdangran iti sabali. Ibagbagana a no adda mangirugi iti riri babaen iti panangtungpa wenno pananginsulto, saanka nga agibalbales.

Maitunos dayta a balakad iti linteg ti Dios nga ayaten ti kaarruba. Gapuna, imbalakad ni Jesus kadagiti dumdumngeg kenkuana: “Itultuloyyo nga ayaten dagiti kabusoryo ken ikararagan dagidiay mangidaddadanes kadakayo.” Imbagana ti nadagsen a rason: “Tapno mapaneknekanyo nga annaknakayo ni Amayo nga adda idiay langit, ta pagsilnagenna ti initna kadagiti dakes ken kadagiti naimbag.”—Mateo 5:44, 45.

Ginupgop ni Jesus dayta a paset ti sermonna babaen ti panangibagana: “Masapul ngarud nga agbalinkayo a perpekto a kas iti nailangitan nga Amayo a perpekto.” (Mateo 5:48) Nalawag a saan a kayat a sawen ni Jesus a dagiti tattao ket agbalinda a naan-anay a perpekto. Nupay kasta, no tuladentayo ti Dios, ayatentayo uray dagiti kabusortayo. Iti sabali a pannao: “Itultuloyyo ti agbalin a manangngaasi, a kas ken ni Amayo a manangngaasi.”—Lucas 6:36.

Bayat nga intuloy ni Jesus ti sermonna, imparegtana kadagiti dumdumngeg: “Agannadkayo a saan koma a pammarang ti kinalintegyo iti sanguanan dagiti tattao.” Saan a kayat ni Jesus ti pammarang a panangipakita iti panagbalin a nadiosan. Kinunana pay: “No ngarud mangtedka iti sagut kadagiti napanglaw, dimo ipakaammo iti publiko kas iti ar-aramiden dagiti aginsisingpet.” (Mateo 6:1, 2) Nasaysayaat nga awan ti makaammo no mangtedka kadagiti sagut.

Insaruno nga imbaga ni Jesus: “No agkararagkayo, diyo tuladen dagiti aginsisingpet, ta kaykayatda ti agkararag a sitatakder kadagiti sinagoga ken iti nagsulian dagiti dadakkel a kalsada tapno makita ida dagiti tattao.” Imbes ketdi, kinunana: “No agkararagka, sumrekka iti kuartom ken irikepmo ti ridaw ket agkararagka ken ni Amam a di makita.” (Mateo 6:5, 6) Saan a babbabalawen ni Jesus ti amin a publiko a kararag, ta napadasanna a mismo ti nagkararag iti publiko. Kagurana dagiti kararag a mangiturong iti dayaw ken mangitan-ok iti mismo nga agkarkararag.

Imbalakadna kadagiti tattao: “No agkararagkayo, diyo ulit-uliten ti isu met laeng a sasao a kas iti ar-aramiden dagiti tattao iti lubong.” (Mateo 6:7) Saan a kayat a sawen ni Jesus a saan nga umiso nga ikararag ti isu met laeng a banag. Ibagbagana a saanna nga anamongan dagiti ‘maulit-ulit’ a naimemoria laeng a kararag. Gapuna, nangipaay iti pagtuladan a kararag nga addaan iti pito a kiddaw. Ipamatmat ti umuna a tallo a kiddaw ti kalintegan ti Dios a mangituray ken dagiti panggepna—a masantipikar ti naganna, umay ti Pagarianna, ken maaramid ti pagayatanna. Kalpasan laeng koma a madakamattayo ti tallo nga umuna a kiddaw, a kiddawentayo ti taraontayo iti inaldaw ken pammakawan  kadagiti basoltayo, kasta met ti panagkiddaw a saantayo a masubok iti saantayo a kabaelan ken mayadayotayo iti nadangkes.

Kasano koma kapateg kadatayo dagiti sanikuatayo? Imparegta ni Jesus kadagiti tattao: “Saankayon nga agurnong iti kinabaknang ditoy daga, a dadaelen ti insekto ken lati, ken takawen dagiti mannanakaw.” Nainkalintegan unay dayta! Mabalin a madadael ken talaga a madadael dagiti material a bambanag, ken saan a napateg dagita iti Dios uray addaantayo kadagita. Gapuna, kinuna ni Jesus: “Agurnongkayo iti kinabaknang idiay langit.” Maaramidtayo dayta no ipangpangrunatayo ti panagserbi iti Dios. Awan ti makaikkat iti nasayaat a takdertayo iti imatang ti Dios wenno ti gunggonatayo a biag nga agnanayon. Pudno unay dagiti sasao ni Jesus: “No sadino ti ayan ti kinabaknangmo, addanto met sadiay ti pusom.”—Mateo 6:19-21.

Impaganetget ni Jesus dayta iti ilustrasionna: “Ti mata ti lampara ti bagi. No ngarud naipamaysa ti matam iti maysa a banag, naraniag ti intero a bagim. Ngem no naapal ti matam, nasipnget ti intero a bagim.” (Mateo 6:22, 23) No umiso ti panangusartayo iti matatayo, mayarig dayta iti silaw a manglawag iti bagitayo. Ngem tapno agbalin a kasta, masapul a nakapokus ti matatayo, ta no saan, posible nga agbalin a di umiso ti panangmatmattayo. No agpokustayo kadagiti material a bambanag imbes nga agserbitayo iti Dios, kayatna a sawen, ‘nasipnget ti intero a bagitayo,’ ket mabalin a maallukoytayo nga agaramid iti dakes.

Nangipaay ni Jesus iti napuersa a pagarigan: “Awan ti makapagserbi iti dua nga amo; ta mabalin a guraenna ti maysa ket ayatenna ti sabali, wenno matalek iti maysa ket tallikudanna ti sabali. Diyo mapaggiddan a pagserbian ti Dios ken ti Kinabaknang.”—Mateo 6:24.

Mabalin a dadduma a dumdumngeg ken Jesus ti madanagan no kasano nga asikasuenda dagiti material a kasapulanda. Gapuna, impasiguradona  a saan a masapul nga agdanagda no ipangpangrunada ti agserbi iti Dios. Kinunana: “Paliiwenyo dagiti billit iti tangatang; saanda nga agmula iti bin-i wenno agani wenno agipempen kadagiti kamarin, ngem pakanen ida ni Amayo nga adda idiay langit.”—Mateo 6:26.

Komusta met ngay dagiti lirio iti talon nga adda iti bantay? Imbaga ni Jesus nga “uray nakadaydayag ni Solomon, saan a nakawesan iti kas kapintas ti maysa kadagitoy a sabong.” Ania ti ipakita dayta? “No kawesan ti Dios iti napintas dagiti mula iti tanap nga adda ita ngem mapuoran inton bigat, saan kadi a nangnangruna a kawesannakayo?” (Mateo 6:29, 30) Nainsiriban nga imbalakad ni Jesus: “Dikay ngarud maringgoran ket kunaenyo, ‘Ania ti kanenmi?’ wenno, ‘Ania ti inumenmi?’ wenno, ‘Ania ti pagbadomi?’ . . . Ammo ni Amayo idiay langit a kasapulanyo amin dagitoy. Itultuloyyo ngarud a sapulen nga umuna ti Pagarian ken ti kinalinteg ti Dios, ket amin dagitoy a banag mainayonto kadakayo.”—Mateo 6:31-33.

Kayat dagiti apostol ken ti dadduma a napudno a tattao ti agbiag a makaay-ayo iti Dios, ngem saan a nalaka dayta gapu iti kasasaadda. Kas pagarigan, adu a Fariseo ti mangbabbabalaw ken manguk-ukom iti dadduma. Gapuna, imbalakad ni Jesus kadagiti dumdumngeg: “Isardengyo ti mangukom tapno saankayo a maukom; ta maukomkayto sigun iti panangukomyo iti sabsabali.”—Mateo 7:1, 2.

Napeggad a suroten dagiti manangbabalaw a Fariseo, kas iti inyilustrar ni Jesus: “Kabaelan kadi nga iturong ti bulsek ti padana a bulsek? Saan kadi a matnagda a dua iti abut?” Ania koma ngarud ti panangmatmat dagiti dumdumngeg ken Jesus iti sabsabali? Saanda koma a manangbabalaw, gapu ta nadagsen a basol dayta. Insaludsodna: “Ibagam kadi iti kabsatmo, ‘Kabsat, ikkatek man ti puling dita matam,’ idinto ta dimo pay madlaw ti dakkel a kayo dita matam? Aginsisingpet! Ikkatem nga umuna ti dakkel a kayo dita matam tapno nalawag a makitam ti ikkatem a puling iti mata ti kabsatmo.”—Lucas 6:39-42.

Saan a kayat a sawen dayta a saan a mabalin a mangukom dagiti adalan. Imparegta ni Jesus kadakuada: “Diyo ited kadagiti aso ti aniaman a nasantuan wenno ipurruak kadagiti baboy dagiti perlasyo.” (Mateo 7:6) Napateg dagiti kinapudno manipud iti Sao ti Dios, kas iti piguratibo a perlas. No agtignay ti dadduma a kasla animal, a saanda nga apresiaren dagitoy a nagpateg a kinapudno, masapul a panawan ida dagiti adalan ket sapulenda dagiti umawat.

Dinakamat manen ni Jesus ti maipapan iti kararag. Impaganetgetna a kasapulan ti agtultuloy a panagkararag. “Itultuloyyo ti agdawat, ket maikkankayto.” Sisasagana ti Dios a mangsungbat kadagiti kararag, kas impaganetget ni Jesus idi dinamagna: “Adda kadi asinoman kadakayo a mangted iti bato no dumawat ti anakna iti tinapay? . . . No dakayo a managbasol ammoyo ti mangted iti naimbag a sagut kadagiti annakyo, anian nga ad-adda pay ni Amayo idiay langit! Sigurado nga ikkanna iti naimbag a bambanag dagidiay agdawdawat kenkuana!”—Mateo 7:7-11.

Kalpasanna, imbaga ni Jesus ti nagbalin a nalatak a pagannurotan iti kababalin: “Aramidenyo ngarud kadagiti tattao ti amin a kayatyo nga aramidenda  kadakayo.” Saan kadi a masapul nga ipapuso ken iyaplikartayo amin dayta a balakad iti pannakilangentayo iti sabsabali? Ngem mabalin a narigat nga aramiden dayta, kas ipakita ti bilin ni Jesus: “Sumrekkayo iti akikid a ruangan, gapu ta ti akaba a ruangan ken nalawa a dalan ket agturong iti ipapatay, ket adu dagiti sumrek iti dayta; idinto ta ti akikid a ruangan ken nailet a dalan ket agturong iti biag, ket manmano ti makasarak iti dayta.”—Mateo 7:12-14.

Adda dagiti mangpadas a mangyadayo kadagiti adalan iti dalan nga agturong iti biag, isu nga impakdaar ni Jesus: “Agannadkayo kadagiti saan a pudno a propeta nga agpampammarang a kas karnero, ngem ti agpayso, narawetda a lobo.” (Mateo 7:15) Imbaga ni Jesus a maammuan ti nasayaat ken dakes a kayo babaen kadagiti bungada. Kasta met laeng iti tattao. Ngarud, mailasintayo dagiti ulbod a propeta babaen kadagiti isursuro ken ar-aramidda. Wen, inlawlawag ni Jesus a saan laeng a ti ibagbaga ti maysa ti mamagbalin kenkuana nga adalanna no di ket uray ti ar-aramidenna. Dadduma ti mangibaga a ni Jesus ti Apoda, ngem kasano no saanda met nga ar-aramiden ti pagayatan ti Dios? Kinuna ni Jesus: “Ibagakto kadakuada: ‘Saankayo nga am-ammo! Pumanawkayo, dakayo nga agar-aramid iti kinadakes!’”—Mateo 7:23.

Impatingga ni Jesus ti sermonna. Kinunana: “Asinoman a dumngeg ken mangtungpal kadagitoy a sasaok ket mayarig iti masirib a tao a nangibangon iti balayna iti rabaw ti bato. Nagtudo ket naglayus ken nagangin iti napigsa ngem saan a narba dayta a balay ta naibangon iti rabaw ti bato.” (Mateo 7:24, 25) Apay a nakatakder latta ti balay? Gapu ta ti tao a nangbangon iti balay ket “nagkali iti nauneg ken insaadna ti pundasion iti dakkel a bato.” (Lucas 6:48) Gapuna, saan laeng a basta panangdengngeg iti sasao ni Jesus ti kasapulan. Masapul nga aramidentayo ti amin a kabaelantayo a ‘mangtungpal kadagita.’

Komusta met ngay daydiay “dumngeg” ngem saan a ‘mangtungpal kadagitoy a sasao’? “Mayarig iti maag a tao a nangibangon iti balayna iti kadaratan.” (Mateo 7:26) Tudo, layus, ken angin ti mangrebba iti dayta a balay.

Agsidsiddaaw dagiti tattao iti pamay-an ti panangisuro ni Jesus iti daytoy a sermon. Nangisuro kas maysa nga addaan autoridad, saan a kas kadagiti lider ti relihion. Mabalin nga adu kadagiti dimngeg kenkuana ti nagbalin nga adalanna.