1-3. (a) Apay a naisaklang dagiti apostol iti Sanhedrin, ken ania a talaga ti isyu? (b) Apay nga interesadotayo unay iti takder dagiti apostol?

 AGBURBUREK ti dara dagiti ukom iti Sanhedrin! Maus-usig dagiti apostol ni Jesus iti daytoy a nangato a pangukoman. Apay? Makapungtot nga imbaga ni Jose Caifas, a nangato a padi ken pangulo ti Sanhedrin: “Siiinget a binilindakayo nga isardengyon ti mangisuro maipapan iti daytoy a nagan.” Ti makapungpungtot a pangulo dina pay ketdi mairusok a baliksen ti nagan ni Jesus. Ngem, intuloy ni Caifas, “pinunnoyo ketdi ti Jerusalem iti pannursuroyo, ken determinadokayo a mangipabasol kadakami iti dara daytoy a tao.” (Ara. 5:28) Nalawag ti mensahe: Isardengyon ti mangasaba, ta no saan, madusakayo!

² Ania ti reaksion dagiti apostol? Ti annongenda a mangasaba ket naggapu ken Jesus, nga addaan iti autoridad nga inted ti Dios. (Mat. 28:18-20) Abaken ngata iti buteng dagiti apostol ket agulimekdan? Wenno situtured nga itultuloyda ti mangasaba? Daytoy a talaga ti isyu: Agtulnogda ngata iti Dios wenno iti tao? Situtured a nagsao ni apostol Pedro kas pannakangiwat dagiti apostol. Nabatad ken natibker dagiti balikas nga awanan buteng nga insawangna.

³ Kas pudno a Kristiano, interesadotayo unay iti reaksion dagiti apostol kadagiti pangta ti Sanhedrin. Ngamin, naipabaklay met kadatayo ti annongen a mangasaba. Iti panangitungpaltayo iti dayta nga annongen nga inted ti Dios, adda met dagiti bumusor kadatayo. (Mat. 10:22) Mabalin nga ikagumaanda nga ingetan wenno iparit ti trabahotayo. Ania ti aramidentayo? Magunggonaantayo no usigentayo ti takder dagiti apostol ken dagiti kasasaad a nangituggod iti pannakaisaklangda iti Sanhedrin. a

4, 5. Apay a ‘nakaro ti imon’ da Caifas ken dagiti Saduceo?

⁴ Lagipem nga idi damo a nabilin da Pedro ken Juan a sumardeng a mangasaba, kastoy ti insungbatda: “Saan a mabalin nga isardengmi nga ibaga ti bambanag a nakita ken nangngegmi.” (Ara. 4:20) Kalpasan dayta a pannakaisaklangda iti Sanhedrin, intultuloy da Pedro ken Juan, agraman dagiti dadduma  pay nga apostol, ti nangasaba idiay templo. Adu a milagro ti inaramid dagiti apostol, kas iti panangpaimbag kadagiti masakit ken panangparuar kadagiti demonio. Inaramidda dayta idiay “Kolonada ni Solomon,” maysa a naatepan a portiko a pagtataripnongan ti adu a Judio iti makindaya a paset ti templo. Agparang a maimbagan pay ketdi dagiti tattao uray no malinonganda laeng iti anniniwan ni Pedro! Adu kadagiti naimbagan ti nangipangag iti sao ti Dios. Kas resultana, dagiti “manamati iti Apo ti agtultuloy a nainayon, nakaad-adu a lallaki ken babbai.”—Ara. 5:12-15.

⁵ Ni Caifas ken dagiti Saduceo, ti narelihiosuan a sekta a nakaikamenganna, ket ‘nakaro ti imonda’ isu nga impaibaludda dagiti apostol. (Ara. 5:17, 18) Apay a nakapungtot unay dagiti Saduceo? Gapu ta isursuro dagiti apostol a napagungaren ni Jesus, ngem saan a mamati dagiti Saduceo iti panagungar. Ibagbaga dagiti apostol a maisalakan laeng ti maysa a tao no mamati ken Jesus, ngem amken dagiti Saduceo amangan no dusaen ida dagiti Romano no dagiti tattao ibilangda ni Jesus kas Liderda. (Juan 11:48) Di ngarud pakasdaawan a determinado dagiti Saduceo a mangpaulimek kadagiti apostol!

6. Siasino ita ti mangisungsungsong iti pannakaidadanes dagiti adipen ni Jehova, ken apay a saantayo a pagsiddaawan dayta?

⁶ Iti kaaldawantayo, dagiti met laeng relihioso a bumusbusor ti kangrunaan a mangisungsungsong iti pannakaidadanes dagiti adipen ni Jehova. Masansan nga ikagkagumaan dagiti kasta a tattao nga impluensiaan dagiti agtuturay iti gobierno ken ti media tapno mapasardeng ti panangasabatayo. Rumbeng kadi a pagsiddaawantayo dayta? Saan. Ti mensahetayo ibutaktakna ti palso a relihion. No awaten dagiti napudno ti panagpuspusoda a tattao dagiti kinapudno a linaon ti Biblia, mawayawayaanda kadagiti di nainkasuratan a sursuro ken aramid. (Juan 8:32) Di ngarud pakasdaawan a ti mensahetayo masansan a pagpungtotenna dagiti lider ti relihion gapu iti imonda.

7, 8. Ania ti epektona kadagiti apostol ti bilin ti anghel, ken ania ti rumbeng nga isaludsodtayo iti bagbagitayo?

⁷ Bayat a nakatugawda idiay pagbaludan nga agur-uray iti pannakausigda, mabalin a pampanunoten dagiti apostol no mabiiten a mapapatayda iti ima dagiti kabusor. (Mat. 24:9) Ngem iti rabii, adda napasamak a di ninamnama—“linuktan ti anghel ni Jehova dagiti ruangan ti pagbaludan.” b (Ara. 5:19) Kalpasanna, nangted ti anghel iti espesipiko a bilin: “Agtakderkayo iti templo, ken itultuloyyo nga ibaga . . . ti amin a mensahe.” (Ara. 5:20) Awan duadua nga impatalged dayta a bilin nga umiso ti ar-aramiden dagiti apostol. Dagiti sasao ti anghel mabalin a pinabilegna met ida nga agtalinaed a natibker aniaman ti mapasamak. Buyogen ti pammati ken tured, “simrek [dagiti apostol] iti templo idi bumigaten ket nangrugida a mangisuro.”—Ara. 5:21.

⁸ Rumbeng nga isaludsod ti tunggal maysa kadatayo, ‘Addaanak kadi iti pammati ken tured a kasapulan tapno maitultuloyko ti mangasaba kadagiti kasta a kasasaad?’ Makapabileg a maammuan a supsuportaran ken iturturong dagiti anghel ti  napateg a trabahotayo a ‘naan-anay a panangilawlawag iti Pagarian ti Dios.’—Ara. 28:23; Apoc. 14:6, 7.

9-11. Ania ti insungbat dagiti apostol idi imbilin ti Sanhedrin nga isardengdan ti mangasaba, ken kasano nga agserbi nga ulidan daytoy para kadagiti pudno a Kristiano?

⁹ Nakasaganan ni Caifas ken dagiti dadduma pay nga ukom iti Sanhedrin a mangusig kadagiti apostol. Gapu ta saanda nga ammo no ania ti napasamak idiay pagbaludan, nangibaon ti pangukoman kadagiti soldado a mapan mangala kadagiti balud. Iladawam iti panunotmo ti pannakaklaat dagiti soldado idi makitada nga awan sadiay dagiti balud, nupay nakakandado ti pagbaludan, ken “nakatakder dagiti guardia iti sango dagiti ruangan.” (Ara. 5:23) Di nagbayag, naammuan ti kapitan iti templo nga adda manen dagiti apostol idiay templo a mangikaskasaba iti maipapan ken Jesu-Kristo—ti mismo a trabaho a nakaigapuan ti pannakaibaludda! Ti kapitan ken dagiti soldado dagus a napanda idiay templo tapno idatagda dagiti balud iti Sanhedrin.

¹⁰ Kas nadakamat iti rugrugi daytoy a kapitulo, dagiti makapungpungtot a lider ti relihion kayatda a sumardeng dagiti apostol a mangasaba. Ania ti sungbat dagiti apostol? Kas pannakangiwat dagiti apostol, situtured a kinuna ni Pedro: “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.” (Ara. 5:29) Nangibati ngarud dagiti apostol iti ulidan a tuladen dagiti pudno a Kristiano. Awan ti karbengan dagiti natauan nga agtuturay a mangobligar kadatayo nga agtulnog kadakuada no paritandatayo a mangtungpal iti bilin ti Dios wenno no pilitendatayo a mangaramid iti iparit ti Dios. Isu nga iti kaaldawantayo, no iparit dagiti “nangatngato nga autoridad” ti trabahotayo a panangasaba, saantayo nga agsardeng a mangitungpal iti inted ti Dios nga annongentayo a mangikasaba iti naimbag a damag. (Roma 13:1) Imbes ketdi, sitataktika a mangbiroktayo kadagiti pamay-an tapno maitultuloytayo nga ikasaba ti Pagarian ti Dios.

¹¹ Di pakasdaawan a ti natured a sungbat dagiti apostol pinagpungtotna dagiti ukom. Determinadoda a ‘mangpapatay’ kadagiti apostol. (Ara. 5:33) Kasla siguradon a mapapatay dagitoy a natutured ken nareregta a saksi. Ngem adda dimteng a tulong iti di ninamnama a pamay-an!

12, 13. (a) Ania ti imbalakad ni Gamaliel kadagiti kakaduana, ket ania ti inaramidda? (b) Kasano a mabalin a bumallaet ni Jehova agpaay kadagiti adipenna ita, ken ania ti masiguradotayo no ipalubosna nga ‘agsagabatayo maigapu iti kinalinteg’?

¹² Nagsao ni Gamaliel, maysa a “mannursuro iti Linteg a raraemen ti amin a tattao.” c Daytoy a tao nga eksperto iti Linteg ket raraemen unay dagiti kakaduana, ta isu ti nangidaulo, ken ‘nangibilin’ pay ketdi “nga iruarda iti apagbiit dagidi [apostol].” (Ara. 5:34) Babaen ti panangdakamatna kadagiti pagarigan dagiti tattao nga immalsa a nawarawara a dagus idi natayen dagiti liderda, indagadag ni Gamaliel iti pangukoman nga anusan ken bay-anda dagiti apostol, a ti Liderda a ni Jesus ket nabiit pay a natay. Makaguyugoy ti panangilawlawag ni Gamaliel: “Saanyo a pakibiangan dagitoy a lallaki, no di ket baybay-anyo ida. Ta no naggapu iti tao daytoy a panggep wenno trabaho, agsardengto; ngem no naggapu iti Dios, saanyonto a mapasardeng ida. Ta amangan no ti Dios a mismon ti lablabananyo.” (Ara. 5:38, 39) Impangag dagiti ukom ti balakadna. Ngem sinapsaplit ken binilinda dagiti apostol nga “isardengdan ti agsao maipapan iti nagan ni Jesus.”—Ara. 5:40.

¹³ Iti kaaldawantayo, mabalin nga agusar met ni Jehova kadagiti prominente a tattao a kas ken Gamaliel a mangidepensa kadagiti adipenna. (Prov. 21:1) Kabaelan ni Jehova nga usaren ti espirituna a manggutugot kadagiti agtuturay, hues, wenno agpampanday iti linteg nga agtignay maitunos iti pagayatanna. (Neh. 2:4-8) Ngem no ipalubosna nga ‘agsagabatayo maigapu iti kinalinteg,’ dua a banag ti masiguradotayo. (1 Ped. 3:14) Umuna, ikkannatayo ti Dios iti bileg nga agibtur. (1 Cor. 10:13) Maikadua, dagiti bumusbusor ‘saanda a mapasardeng’ ti trabaho ti Dios.—Isa. 54:17.

14, 15. (a) Ania ti reaksion dagiti apostol iti pannakasapsaplitda, ken apay? (b) Mangisalaysayka iti kapadasan a mangipakita a siraragsak nga agib-ibtur dagiti adipen ni Jehova.

¹⁴ Bimmaaw kadi ti regta dagiti apostol wenno kimmapuy ti determinasionda gapu iti pannakasapsaplitda? Saan a pulos! “Pimmanawda iti sanguanan ti Sanhedrin, a maragragsakan.” (Ara. 5:41) Apay a “maragragsakanda”? Sigurado a saan a maigapu iti ut-ot nga imbunga ti pannakasapsaplitda. Nagrag-oda gapu ta ammoda a ti pannakaidadanesda ket maigapu iti panagtalinaedda a matalek ken Jehova ken iti panangsurotda kadagiti addang ti ulidanda a ni Jesus.—Mat. 5:11, 12.

¹⁵ Kas kadagiti kakabsattayo idi umuna a siglo, siraragsak nga agibturtayo no agsagabatayo maigapu iti naimbag a damag. (1 Ped. 4:12-14) Di kayat a sawen daytoy a kaay-ayotayo ti mapangtaan, maidadanes, wenno maibalud no di ket addaantayo iti nauneg a pannakapnek no masalimetmetantayo ti integridadtayo. Alaentay a pagarigan ni Henryk Dornik, nga adu a tawen a nagib-ibtur iti naranggas a pannakatrato iti sidong ti diktador a rehimen. Malagipna nga idi Agosto 1944, inkeddeng dagiti agtuturay nga isu ken ti kabsatna ket maipan iti kampo konsentrasion. Kinuna dagiti bumusbusor: “Imposible a maguyugoytayo ida a mangaramid iti aniaman. Pagragsakanda ti matay.” Inlawlawag ni Kabsat Dornik: “Diak kayat ti matay ngem ragsakek ti agsagaba buyogen ti tured ken dignidad maigapu iti kinamatalekko ken Jehova.”—Sant. 1:2-4.

16. Kasano nga impakita dagiti apostol a determinadoda a mangsaksi a naan-anay, ken kasano a matuladtayo ti pamay-anda a nangasaba?

 ¹⁶ Awan ti tiempo a sinayang dagiti apostol iti panangituloyda iti trabahoda a panangasaba. Iti tunggal aldaw “idiay templo ken iti binalaybalay,” situtured nga intultuloyda ti trabaho a ‘panangipakaammo iti naimbag a damag maipapan iti Kristo.’ d (Ara. 5:42) Dagitoy a naregta a manangaskasaba determinadoda a mangsaksi a naan-anay. Imutektekam ta indanonda ti mensaheda iti pagtaengan dagiti tattao, kas imbilin kadakuada ni Jesu-Kristo. (Mat. 10:7, 11-14) Awan duadua a kasta ti wagasda a nangpunno iti Jerusalem kadagiti pannursuroda. Agdindinamag ita dagiti Saksi ni Jehova gapu iti panangtuladda iti pamay-an dagiti apostol a nangasaba. No sarungkarantayo ti tunggal balay iti teritoriatayo, silalawag nga ipakpakitatayo a kayattayo a wanasen dayta a naan-anay tapno maikkan ti tunggal maysa iti gundaway a dumngeg iti naimbag a damag. Binendisionan kadi ni Jehova ti ministerio a panagbalaybalay? Wen! Minilion ti nangipangag iti mensahe maipapan iti Pagarian iti daytoy tiempo ti panungpalan, ket adu ti damo a nakangngeg iti naimbag a damag idi adda Saksi a simmarungkar iti pagtaenganda.

17-19. Ania ti timmaud a problema a mabalin a mamagbibingaybingay iti kongregasion, ken ania ti imbilin dagiti apostol tapno marisut dayta?

¹⁷ Ita, adda di madmadlaw a peggad a mabalin a mangdadael iti kaipaspasdek a kongregasion. Ania dayta? Ti adu kadagiti adalan a mababautisaran ket dagiti sangaili idiay Jerusalem, ken kayatda ti agsursuro iti ad-adu pay sakbay nga agawidda kadagiti lugarda. Tapno maasikaso ti taraon ken dadduma pay a kasapulanda, sidadaan a nagidonar dagiti adalan nga agnanaed idiay Jerusalem. (Ara. 2:44-46; 4:34-37) Iti daytoy a gundaway, adda timmaud a problema. “Saan a maik-ikkan dagiti balo a babbai [a Griego ti pagsasaoda] iti taraon a maiwarwaras nga inaldaw.” (Ara. 6:1) Ngem saan a maliwliwayan dagiti balo a Hebreo ti pagsasaoda. No kasta, ti problema ket panangidumduma, a naglaka laeng a mangpataud iti nakaro a pannakabingbingay ti kongregasion.

 ¹⁸ Dagiti apostol, nga agak-akem kas bagi a manarawidwid iti dumakdakkel a kongregasion, nabigbigda a saan a nainsiriban no ‘baybay-anda ti sao ti Dios tapno agiwarasda iti taraon.’ (Ara. 6:2) Tapno marisut dagiti bambanag, binilinda dagiti adalan a sumapul iti pito a lallaki a “napno iti espiritu ken sirib” a mabalin a dutokan dagiti apostol iti daytoy a “napateg a banag.” (Ara. 6:3) Kasapulan dagiti kualipikado a lallaki gapu ta ti trabaho ket saan laeng a panagiwaras iti taraon no di ket ramanenna pay ti panagiggem iti kuarta, panaggatang kadagiti suplay, ken naannad a panagilista wenno panagaramid iti rekord. Amin a lallaki a napili ket addaan iti Griego a nagan, a nalabit ad-adda a makaay-ayo kadagiti nabaybay-an a balo. Kalpasan ti nainkararagan a panangusigda kadagiti rekomendasion, dinutokan dagiti apostol dagiti pito a lallaki a mangasikaso iti daytoy a “napateg a banag.” e

¹⁹ Ti kadi pannakadutok dagiti pito a lallaki nga agiwaras iti taraon kayatna a sawen a saandan a kasapulan ti mangasaba? Saan! Ni Esteban ti maysa kadagiti napili. Natured ken napuersa ti panangsaksina. (Ara. 6:8-10) Maysa met ni Felipe kadagiti pito. Isu ket naawagan kas “ebanghelisador.” (Ara. 21:8) Nalawag ngarud a dagiti pito ket nagtultuloy kas naregta a manangikaskasaba iti Pagarian.

20. Kasano a sursuroten dagiti adipen ti Dios ita ti pagtuladan nga impasdek dagiti apostol?

²⁰ Sursuroten dagiti adipen ni Jehova ita ti pagtuladan nga impasdek dagiti apostol. Iti biang dagiti lallaki a mairekomenda para iti annongen iti kongregasion, masapul nga iparparangarangda ti nadiosan a sirib ken ipakpakitada nga agtigtignay kadakuada ti nasantuan nga espiritu. Iti panangiturong ti Bagi a  Manarawidwid, dagiti lallaki a makaragpat kadagiti Nainkasuratan a kualipikasion ket madutokan nga agserbi kas panglakayen wenno ministerial nga adipen iti kongregasion. f (1 Tim. 3:1-9, 12, 13) Maikuna a dinutokan ti nasantuan nga espiritu dagidiay makaragpat kadagiti kualipikasion. Adu a napateg a banag ti asikasuen dagitoy a nagaget a lallaki. Kas pagarigan, mabalin nga iyurnos dagiti panglakayen ti panangtulong kadagiti matalek a lallakay ken babbaket a talaga nga agkasapulan. (Sant. 1:27) Okupado unay ti dadduma a panglakayen iti panagibangon kadagiti Kingdom Hall, panangorganisar kadagiti kombension, wenno pannakipagtrabaho iti lokal a Hospital Liaison Committee. Adu a responsabilidad ti as-asikasuen dagiti ministerial nga adipen a saan a direkta a mainaig iti panagipastor wenno panagisuro. Nasken a di liwayan dagita a kualipikado a lallaki ti inted ti Dios nga annongenda a mangikasaba iti naimbag a damag maipapan iti Pagarian bayat nga as-asikasuenda dagiti responsabilidadda iti kongregasion.—1 Cor. 9:16.

21, 22. Ania ti mangipakita a binendisionan ni Jehova ti kaipaspasdek a kongregasion?

²¹ Babaen ti tulong ni Jehova, napagballigian ti kaipaspasdek a kongregasion ti pannakaidadanes manipud kadagiti bumusbusor ken ti problema a mabalin a mamagbibingaybingay iti kongregasion. Nabatad ti pamendision ni Jehova, ta adda a mabasatayo: “Nagtultuloy a naisaknap ti sao ti Dios, ket immadu nga immadu ti bilang dagiti adalan idiay Jerusalem. Adu met a papadi ti nagbalin a manamati.” (Ara. 6:7) Maysa laeng daytoy kadagiti irarang-ay a nadakamat iti libro nga Aramid. (Ara. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) Saan kadi a maparparegtatayo met ita no madamagtayo ti panagrang-ay ti trabaho a panangikasaba iti Pagarian kadagiti dadduma a paset ti lubong?

²² Idi umuna a siglo C.E., saan a nagsardeng a mangidaddadanes dagiti makapungpungtot a lider ti relihion. Mabiit idin a mangrugi dagiti agsasaruno a panangidadanes. Di nagbayag, naglak-am ni Esteban iti nakaro nga ibubusor, kas ilawlawag ti sumaruno a kapitulo.