1, 2. Ania dagiti agsasaruno a napasamak bayat ti kaadda da Pablo ken Bernabe idiay Listra?

 AGKAKARIBUSO dagiti tattao idiay Listra. Ti lalaki a pilay sipud pannakayanakna ket aglaglagto gapu iti rag-o kalpasan a pinaimbag ti dua a ganggannaet. Nasdaaw dagiti tattao, ken adda maysa a padi a nangyeg kadagiti korona nga agpaay kadagiti lallaki nga impagarupda kas dios. Agem-emmak dagiti baka bayat nga isagsagana ti padi ni Zeus a partien dagita kas daton. Tinubngar da Pablo ken Bernabe dagiti tattao gapu iti ar-aramidenda. Pinisangda dagiti badoda sa nagdardarasda a nagturong kadagiti tattao ket impakpakaasida a saanda koma a pagdaydayawan ida, ngem nganngani saanda a napawilan dagiti tattao.

² Kalpasanna, simmangpet dagiti bumusbusor a Judio a naggapu idiay Iconio ken Antioquia ti Pisidia. Pinadakesda da Pablo ken Bernabe ket nagballigida a nangsabidong iti isip dagiti taga-Listra. Dagiti tattao a mayat idi damo nga agdaydayaw kada Pablo ken Bernabe pinalikmutanda itan ni Pablo sa inuborda agingga a naawanan iti puot. Idi naipapasdan ti pungtotda, ginuyodda ni Pablo nga impan iti ruar ti siudad gapu ta impagarupda a natayen.

3. Ania a salsaludsod ti usigentayo iti daytoy a kapitulo?

³ Apay a timmaud ti kasta a nabara a pasamak? Ania ti masursuro dagiti manangiwaragawag iti naimbag a damag ita kadagiti pasamak a mainaig kada Bernabe, Pablo, ken kadagiti nalaka nga agbaliw ti panunotna nga umili ti Listra? Ken kasano a matulad dagiti Kristiano a panglakayen ti ulidan nga impasdek da Bernabe ken Pablo bayat a sipipinget dagitoy a matalek a lallaki a nangitungpal iti ministerioda, nga “iti autoridad ni Jehova, situtured nga inkasabada ti mensahe?”—Ara. 14:3.

4, 5. Apay a napan da Pablo ken Bernabe idiay Iconio, ken ania ti napasamak sadiay?

⁴ Sumagmamano nga aldaw sakbayna, napapanaw da Pablo ken Bernabe idiay Antioquia ti Pisidia a siudad iti Roma kalpasan a riniribuk ida dagiti  bumusbusor a Judio. Ngem saan a naupay dagitoy dua a lallaki no di ket “pinampagda ti tapok kadagiti sakada” maibusor kadagiti di mangipangpangag nga umili iti dayta a siudad. (Ara. 13:50-52; Mat. 10:14) Sikakalma a pimmanaw da Pablo ken Bernabe ken binay-andan a sagabaen dagiti tattao ti aniaman nga ipagteng ti Dios kadakuada. (Ara. 18:5, 6; 20:26) Saan a bimmaaw ti rag-o dagitoy dua a misionero bayat nga intultuloyda ti nagdaliasat tapno mangasaba. Nagdaliasatda iti agarup 150 a kilometro nga agpaabagatan a daya, ket nakadanonda iti nadam-eg a tanap a masarakan iti nagbaetan ti kabambantayan ti Taurus ken Sultan.

⁵ Idiay Iconio ti damo a simmardengan da Pablo ken Bernabe. Maysa dayta a lugar a nangtaginayon iti kultura dagiti Griego ken karaman dayta kadagiti kapatgan a siudad iti Galacia a probinsia ti Roma. a Agnanaed iti daytoy a siudad dagiti mabigbigbig a Judio ken dagiti adu a di-Judio a proselita. Sigun iti kaugalianda, simrek da Pablo ken Bernabe iti sinagoga ket inrugida ti nangasaba. (Ara. 13:5, 14) “Nagsayaat ti panagsaoda nga uray la adu a Judio ken Griego ti nagbalin a manamati.”—Ara. 14:1.

6. Apay nga epektibo ti panangisuro da Pablo ken Bernabe, ken kasanotay a matulad ida?

⁶ Apay nga epektibo unay ti panangasaba da Pablo ken Bernabe? Adu ti ammo ni Pablo maipapan iti Kasuratan. Sisisigo a nagadaw iti historia, padto, ken iti Mosaiko a Linteg tapno paneknekanna a ni Jesus ti naikari a Mesias. (Ara. 13:15-31; 26:22, 23) Nagsao met ni Bernabe iti wagas a mangipakita iti pannakaseknanna kadagiti tattao. (Ara. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Awan kadakuada ti nagpannuray iti bukodda a pannakaawat no di ket nagsaoda “iti autoridad ni Jehova.” Iti panangasabam, kasanom a matulad dagitoy a misionero? Babaen ti panangaramidmo iti sumaganad: Kabesaduem ti Sao ti Dios. Mangpilika iti teksto iti Kasuratan a mabalin a paginteresan dagiti dumngeg kenka. Mangpanunotka kadagiti praktikal a pamay-an no kasanom a liwliwaen dagiti makasabaam. Ken kanayon a mangisuroka maibatay iti autoridad ti Sao ni Jehova, saan nga iti bukodmo a sirib.

7. (a) Ania dagiti epekto ti naimbag a damag? (b) Ania ti rumbeng a laglagipem no busorennaka ti pamiliam gapu iti panangipangagmo iti naimbag a damag?

⁷ Nupay kasta, saan nga amin idiay Iconio ket naragsakan a dimngeg iti imbaga da Pablo ken Bernabe. Intuloy ni Lucas: “Dagiti Judio a saan a namati sinugsogan ken inimpluensiaanda dagiti tattao kadagiti nasion a bumusor kadagiti kakabsat.” Nakita da Pablo ken Bernabe a nasken nga agtalinaedda tapno idepensada ti naimbag a damag, ket “nabayag a nagyanda idiay Iconio ket . . . situtured nga inkasabada ti mensahe.” Kas resultana, “nabingay ti adu a tattao ti siudad; adda dimmasig kadagiti Judio ken adda met kadagiti apostol.” (Ara. 14:2-4) Iti kaaldawantayo, kasta met laeng ti reaksion dagiti tattao iti naimbag a damag—pagkaykaysaenna ti dadduma ken mangpataud iti pannakabingaybingay kadagiti sabsabali. (Mat. 10:34-36) No busorennaka ti pamiliam gapu ta impangagmo ti naimbag a damag, laglagipem a ti ibubusor ket masansan a maigapu iti di umiso nga impormasion wenno pammardaya. Ti nasayaat a konduktam mabalin nga ilintegna ti di umiso a kapanunotanda ket inton agangay, lumukneng ti panagpuspuso dagiti bumusbusor kenka.—1 Ped. 2:12; 3:1, 2.

8. Apay a pimmanaw da Pablo ken Bernabe idiay Iconio, ken ania ti masursurotayo iti ulidanda?

 ⁸ Idi agangay, dagiti bumusbusor idiay Iconio inkeddengda nga uboren da Pablo ken Bernabe. Idi naipakaammo daytoy kadagiti dua a misionero, immakarda iti sabali a teritoria. (Ara. 14:5-7) Kasta met laeng ti kinaannad dagiti manangiwaragawag iti Pagarian ita. No agsao dagiti tattao iti maibusor kadatayo, agsaotayo a situtured. (Fil. 1:7; 1 Ped. 3:13-15) Ngem no adda maipangpangta a kinaranggas, liklikantayo ti mangaramid iti banag a mangirisgo iti biagtayo wenno iti biag dagiti kapammatiantayo.—Prov. 22:3.

9, 10. Sadino ti ayan ti Listra, ken ania ti ammotayo maipapan kadagiti aggigian sadiay?

⁹ Napan da Pablo ken Bernabe idiay Listra, a maysa a kolonia ti Roma nga agarup 30 a kilometro ti kaadayona iti abagatan a laud ti Iconio. Napigsa ti singgalut ti Listra ken Antioquia ti Pisidia ngem, saan a kas idiay Antioquia, awan ti prominente a komunidad dagiti Judio idiay Listra. Licaonia ti pagsasao dagiti umili nupay mabalin nga agsasaoda iti Griego. Nangasaba da Pablo ken Bernabe kadagiti publiko a lugar nalabit gapu ta awan ti sinagoga sadiay. Bayat ti kaadda ni Pedro idiay Jerusalem, isu ket nangpaimbag iti lalaki a nayanak a pilay. Idiay Listra, nangpaimbag ni Pablo iti maysa a lalaki a pilay sipud pannakayanakna. (Ara. 14:8-10) Gapu iti milagro nga inaramid ni Pedro, adu ti nagbalin a manamati. (Ara. 3:1-10) Ngem sabali ti resulta ti milagro nga inaramid ni Pablo.

¹⁰ Kas nadakamat iti umuna a parapo, idi naglaglagto ti lalaki a pilay gapu ta makapagnan, dagiti pagano idiay Listra impagarupda a dagus a ni Bernabe ket isu ni Zeus a kangatuan kadagiti didiosen, ket ni Pablo isu ni Hermes nga anak ni Zeus ken pannakangiwat dagiti didiosen. (Kitaem ti kahon a “ Ti Listra ken ti Kulto da Zeus ken Hermes.”) Nupay kasta, sipipinget nga inlawlawag da Bernabe ken Pablo a ti sinao  ken inaramidda ket saan a babaen ti autoridad dagiti didiosen dagiti pagano no di ket babaen ti autoridad ni Jehova, ti kakaisuna a pudno a Dios.—Ara. 14:11-14.

11-13. (a) Ania ti imbaga da Pablo ken Bernabe kadagiti umili iti Listra? (b) Ania ti masursurotayo kadagiti sasao da Pablo ken Bernabe?

¹¹ Iti laksid dagiti dramatiko a kasasaad, inkagumaan latta da Pablo ken Bernabe a danonen ti puso dagiti agdengdengngeg kadakuada iti kasayaatan a pamay-an. Mainaig iti daytoy a pasamak, insurat ni Lucas ti maysa nga epektibo a pamay-an ti panangikasaba iti naimbag a damag kadagiti pagano. Imutektekam no kasano a dinanon da Pablo ken Bernabe ti puso dagiti agdengdengngeg kadakuada: “Apay nga ar-aramidenyo dagitoy? Tattaokami met nga addaan pagkapuyan a kas kadakayo. Ibagbagami ti naimbag a damag kadakayo, tapno tallikudanyo dagitoy nga awan serserbina a banag ket agdayawkayo iti sibibiag a Dios, a nangaramid iti langit, daga, ken baybay agraman ti amin a banag a linaonda. Kadagiti napalabas a henerasion, pinalubosanna ti amin a nasion a mangaramid iti kaykayatda, ngem nangted iti panangsaksi iti bagina babaen ti nasayaat nga ar-aramidna, nga ipapaayannakayo iti tudo manipud langit ken adu nga apit, a pempennekennakayo iti taraon ken parparagsakenna ti pusoyo.”—Ara. 14:15-17.

¹² Ania dagiti masursurotayo kadagitoy a mamagpanunot a sasao? Umuna, saan nga imbilang da Pablo ken Bernabe a natantan-okda ngem kadagiti agdengdengngeg kadakuada. Saanda nga inayonan ti pagarup dagiti tattao maipapan kadakuada. Imbes ketdi, sipapakumbaba nga inaklonda nga addaanda met kadagiti pagkapuyan kas kadagiti pagano a dumdumngeg kadakuada. Pudno nga immawat da Pablo ken Bernabe iti nasantuan nga espiritu ken nawayawayaandan manipud kadagiti ulbod a pannursuro. Addaanda pay iti namnama a makipagturay ken Kristo. Ngem ammoda a dagiti  umili iti Listra mabalinda met ti maaddaan kadagiti kastoy a sagut no agtulnogda ken Kristo.

¹³ Ania ti panangmatmattayo kadagiti tattao a makasabaantayo? Ibilangtayo kadi nga awan ti nakaidumaanda kadatayo? Bayat a tultulongantayo dagiti sabsabali a mangammo kadagiti kinapudno a linaon ti Sao ti Dios, tultuladentayo kadi da Pablo ken Bernabe a nagkedked a maidaydayaw? Ni Charles Taze Russell, a nalaing a mannursuro ken nangidaulo iti trabaho a panangasaba iti maud-udi a paset ti maika-19 ken rugrugi ti maika-20 a siglo, ket nagsayaat nga ulidan no maipapan iti daytoy a banag. Insuratna: “Dimi kayat nga idaydayaw ti bagimi ken dagiti insuratmi; saanmi met a kayat ti maawagan iti Reverend wenno Rabbi.” Ti kinapakumbaba ni Kabsat Russell ket umarngi iti kinapakumbaba da Pablo ken Bernabe. Umasping iti dayta, ti panggeptayo a mangasaba ket saan a tapno maidaydayaw ti bagbagitayo no di ket tapno tulongantayo dagiti tattao nga umadani “iti sibibiag a Dios.”

14-16. Ania ti maikadua ken maikatlo a leksion a masursurotayo iti imbaga da Pablo ken Bernabe kadagiti umili iti Listra?

¹⁴ Usigentayo ti maikadua a masursurotayo kadagita a sasao. Mannakibagay da Pablo ken Bernabe. Saan a kas kadagiti Judio ken proselita idiay Iconio, dagiti umili iti Listra ket bassit wenno awan pay ketdi ti ammoda maipapan iti Kasuratan wenno iti pannakilangen ti Dios iti nasion ti Israel. Nupay kasta, dagiti dumdumngeg kada Pablo ken Bernabe ket agnanaed kadagiti kataltalonan. Kalkalainganna ti paniempo ken nadam-eg ti daga idiay Listra. Nawadwad ti pammaneknek a mangipakita no ania dagiti kualidad ti Namarsua. Naipalgak dagita kadagiti bambanag a kas kadagiti nabunga a panawen, ket daytoy ti inusar dagiti misionero a manggutugot kadagiti tattao nga agpanunot.—Roma 1:19, 20.

¹⁵ Kabaelantay kadi met ti agbalin a mannakibagay? Mabalin a maymaysa a kita ti bin-i ti imula ti maysa a mannalon kadagiti nagduduma a talon, ngem saan nga agpapada ti pamay-anna a mangsukay iti daga. Adda dagiti talon a naruka ken mabalinen a mulaan. Adda met dagiti talon a nasken a sukayen pay. Umasping iti dayta, maymaysa a kita ti bin-i ti imulmulatayo, nga isu ti mensahe ti Pagarian a masarakan iti Sao ti Dios. Ngem no tuladentayo da Pablo ken Bernabe, ikagumaantayo a tarusan ti kasasaad ken ti relihion a nabangonan dagiti tattao a makasabaantayo. Daytoy ti pangibatayantayo no kasanotayo nga ipakaammo ti mensahe ti Pagarian.—Luc. 8:11, 15.

¹⁶ Adda pay maikatlo a masursurotayo iti salaysay mainaig kada Pablo, Bernabe, ken kadagiti umili ti Listra. Nupay ar-aramidentayo ti amin a kabaelantayo, maparut no dadduma wenno matnag iti kabatuan ti bin-i nga immulatayo. (Mat. 13:18-21) Saanka a maupay no mapasamak dayta. Kas iti impalagip ni Pablo idi agangay kadagiti adalan idiay Roma, ‘tunggal maysa kadatayo [agraman dagiti tattao a pangidanonantayo iti Sao ti Dios] ket manungsungbatto iti Dios.’—Roma 14:12.

17. Kalpasan ti ipapanawda idiay Derbe, sadino ti napanan da Pablo ken Bernabe, ken apay?

¹⁷ Kalpasan ti panangguyod dagiti taga-Licaonia ken Pablo agingga iti ruar ti Listra  sa pinanawanda gapu ta impagarupda a natayen, isu ket linikmut dagiti adalan ken tinulonganda a timmakder. Imyan ni Pablo iti maysa a siudad. Kabigatanna, nagdaliasatda ken Bernabe iti 100 a kilometro nga agturong idiay Derbe. Narigatan la ketdi ni Pablo iti daytoy a panagdaliasat ta nakaut-ut-ot pay laeng ti bagina gapu iti pannakauborna sumagmamano laeng nga oras sakbayna. Ngem napingetda latta a dua ken Bernabe ket idi nakadanonda idiay Derbe, nakaaramidda iti ‘adu nga adalan.’ Kalpasanna, imbes a manglintegda iti dalan nga agsubli idiay Antioquia ti Siria a pagdagdagusanda, “nagsublida idiay Listra, Iconio, ken Antioquia [ti Pisidia].” Ania ti panggepda? Tapno ‘pabilgenda dagiti adalan, ken paregtaenda ida nga agtalinaed iti pammati.’ (Ara. 14:20-22) Anian a nagsayaat nga ulidan ti imbati da Pablo ken Bernabe! Inyun-unada ti pagsayaatan ti kongregasion imbes a ti bukodda a pagnam-ayan. Kasta met laeng ti ar-aramiden dagiti agdaldaliasat a manangaywan ken misionero iti moderno a panawen.

18. Ania ti nairaman iti pannakadutok dagiti panglakayen?

¹⁸ Malaksid iti panangpabilegda kadagiti adalan babaen ti sao ken ulidanda, nangdutok da Pablo ken Bernabe “kadagiti panglakayen iti tunggal kongregasion.” Uray no ‘imbaon ida ti nasantuan nga espiritu’ iti daytoy a panagdaliasat kas misionero, nagkararag ken nagayunar latta da Pablo ken Bernabe idi “intalekda ida [dagiti panglakayen] ken Jehova.” (Ara. 13:1-4; 14:23) Kasta met laeng ti maar-aramid ita. Sakbay a mangaramid iti rekomendasion, agkararag nga umuna ti bagi dagiti panglakayen sa tingitingenda no maragragpat met laeng ti maysa a kabsat a lalaki dagiti kualipikasion a nailanad iti Kasuratan. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9; Sant. 3:17, 18; 1 Ped. 5:2, 3) Saan a ti kapaut ti panagserbina kas Kristiano ti kangrunaan a pakaibatayan no isu ket kualipikado. Imbes ketdi, makita no kasano ti panagandar ti nasantuan nga espiritu iti biagna babaen ti panagsasao, kababalin, ken reputasionna. Ti panagtignayna maitunos kadagiti Nainkasuratan a kualipikasion agpaay kadagiti manangaywan ti mangikeddeng no isu ket kualipikado a mangipastor iti arban. (Gal. 5:22, 23) Dagiti manangaywan iti sirkito ti makinresponsabilidad kadagita a panangdutok.—Idilig ti 1 Timoteo 5:22.

19. Ammo dagiti panglakayen a manungsungbatda iti ania, ken kasanoda a tultuladen da Pablo ken Bernabe?

¹⁹ Ammo dagiti nadutokan a panglakayen a manungsungbatda iti Dios iti wagas ti panangtratoda iti kongregasion. (Heb. 13:17) Kas kada Pablo ken Bernabe, dagiti panglakayen ti mangidadaulo iti trabaho a panangasaba. Pabpabilgenda dagiti padada nga adalan babaen ti sasaoda. Ken situtulokda a mangyun-una iti pagsayaatan ti kongregasion imbes a ti bukodda a pagnam-ayan.—Fil. 2:3, 4.

20. Kasanotayo a mabenepisiaran no basaentayo ti maipapan iti matalek a panagserbi dagiti kakabsattayo?

²⁰ Idi nakasubli met laengen da Pablo ken Bernabe idiay Antioquia ti Siria a pagdagdagusanda kas misionero, impadamagda “ti adu a banag nga inaramid ti Dios babaen kadakuada, nga inlukatna kadagiti nasion ti ruangan tapno awatenda ti pammati.” (Ara. 14:27) No basaentayo ti maipapan iti matalek a panagserbi dagiti kakabsattayo iti pammati ken no makitatayo ti panangbendision ni Jehova iti panagreggetda, mapabilegtayo nga agtultuloy ‘a situtured a mangikasaba iti mensahe, iti autoridad ni Jehova.’