1, 2. Apay a saan a nasdaaw ni Pablo nga isu ket maidadanes idiay Jerusalem?

 NAIBALUD manen ni Pablo kalpasan ti pannakaispalna manipud iti ima ti grupo dagiti manangriribuk idiay Jerusalem. Saan a nasdaaw ti naregta nga apostol nga isu ket maidadanes idiay Jerusalem. Ngamin, naibaga kenkuana a ‘maibalud ken maparparigatto.’ (Ara. 20:22, 23) Nupay saan nga ammo ni Pablo no ania ti eksakto a mapasamak kenkuana, ammona a masapul nga agtultuloy nga agsagaba maigapu iti nagan ni Jesus.—Ara. 9:16.

² Uray dagiti mammadto a Kristiano impakpakaunada ken Pablo nga isu ket magalutan ken mayawat “iti ima dagiti tattao kadagiti nasion.” (Ara. 21:4, 10, 11) Iti nabiit pay, adda grupo dagiti Judio a nangpadas a mangpapatay kenkuana, ket di nagbayag kalpasan dayta, arigna nga isu ket pirsapirsayen dagiti miembro ti Sanhedrin bayat a nagsusupiatanda ti maipapan kenkuana. Ita, nakabalud ni Pablo a bambantayan dagiti Romano a soldado ken adu pay a suot ken akusasion ti maipaspasango kenkuana. (Ara. 21:31; 23:10) Talaga a kasapulan ni apostol Pablo ti pammaregta!

3. Kadagiti ania a makaaw-awattayo iti pammaregta a mangitultuloy iti trabahotayo a panangasaba?

³ Iti daytoy panawen ti panungpalan, ammotayo a “maidadanesto met ti amin nga agtarigagay nga agbiag maitunos iti debosionda iti Dios kas adalan ni Kristo Jesus.” (2 Tim. 3:12) Adda dagiti panawen a kasapulantayo met ti pammaregta a mangitultuloy iti trabahotayo a panangasaba. Anian a yamantayo iti naintiempuan ken makapabileg a sasao a maaw-awattayo babaen kadagiti publikasion ken kadagiti gimong nga inyurnos “ti matalek ken masirib nga adipen”! (Mat. 24:45) Impasigurado kadatayo ni Jehova a saan nga agballigi dagiti bumusbusor iti naimbag a damag. Saanda a kabaelan a talipuposen dagiti adipenna kas maysa a grupo wenno pasardengen ti trabahoda a panangasaba. (Isa. 54:17; Jer. 1:19) Ni ngay apostol Pablo? Nakaawat kadi iti pammaregta a mangitultuloy iti naan-anay a panangasabana iti laksid ti ibubusor? No kasta, ania dayta, ken ania ti reaksionna?

4, 5. Ania a pammaregta ti inawat ni Pablo, ken apay a naintiempuan dayta?

⁴ Naparegta iti kasta unay ni apostol Pablo iti rabii kalpasan ti pannakaispalna manipud iti Sanhedrin. Kuna ti naipaltiing a salaysay: “Nagtakder iti abayna ti Apo ket kinunana: ‘Pabilgem ti pakinakemmo! Ta no kasano a naan-anay a sinaksiannak ditoy Jerusalem, saksiannakto met idiay Roma.’” (Ara. 23:11) Babaen kadagita a makaparegta a sasao ni Jesus, naipasigurado ken Pablo nga isu ket maispal. Ammona nga uray ania ti mapasamak, isu ket makagteng idiay Roma ken maaddaan iti gundaway a mangsaksi maipapan ken Jesus.

⁵ Naintiempuan ti pammaregta a naipaay ken Pablo. Kabigatanna, nasurok nga 40 a Judio a lallaki ti ‘nagkukumplot ken nagsapata a mailunodda no mangan wenno uminumda a saanda pay a napapatay ni Pablo.’ Daytoy a ‘sapata’ ipakitana a determinado unay dagidiay a Judio a mangpapatay iti apostol. No saanda nga agballigi a mangitungpal iti planoda, ibilangda a lunod dayta, wenno adda dakes a mapasamak kadakuada. (Ara. 23:12-15) Ti planoda, nga inanamongan dagiti panguluen a papadi ken panglakayen, ket ipanda manen ni Pablo iti Sanhedrin ta kayatda kampay idi a palutpoten ti pudpudno maipapan kenkuana. Ngem kinapudnona, dagiti nagkukumplot kayatda a tambangan ni Pablo iti dalan tapno papatayenda.

6. Kasano a naduktalan ti plano dagidiay nagtutulag a mangpapatay ken Pablo, ken ania nga ulidan iti daytoy a salaysay ti mabalin a tuladen dagiti agtutubo ita?

⁶ Nupay kasta, nangngeg ti lalaki a kaanakan ni Pablo ti maipapan iti dayta a plano ket impakaammona dayta ken Pablo. Imbaon ni Pablo ti kaanakanna nga ipadamagna dayta iti Romano a komandante a ni Claudio Lisias. (Ara. 23:16-22) Sigurado nga ipatpateg ni Jehova dagiti agtutubo a, kas iti di nainaganan a kaanakan ni Pablo, situtured a mangipangpangruna iti pagimbagan dagiti adipen ti Dios ken simamatalek a mangaramid iti amin a kabaelanda a mangitandudo kadagiti interes ti Pagarian.

7, 8. Ania ti inaramid ni Claudio Lisias tapno saan a maan-ano ni Pablo?

⁷ Apaman a nadamagna ti plano maibusor ken Pablo, ni Claudio Lisias, a panguluen ti 1,000 a lallaki, ket nagpaisagana kadagiti soldado, pumipika, ken kumakabalio—nga agdagup iti 470—a mangkuyog ken Pablo a pumanaw iti Jerusalem iti dayta a rabii nga agturong idiay Cesarea. Apaman a makadanon sadiay, maisaklang ni Pablo iti imatang ni Gobernador Felix. a Nupay adu dagiti Judio nga agnanaed iti Cesarea, a pangiturturayan ti Roma iti Judea, Gentil ti kaaduan kadagiti umili. Ti natalinaay a kasasaad sadiay ket naiduma iti kasasaad iti Jerusalem. Adu idiay Jerusalem ti bumusbusor kadagiti saanda a karelihionan ken makiramramanda iti panangriribuk. Ti Cesarea ket isu pay ti kangrunaan a hedkuarter ti puersa militar ti Roma idiay Judea.

⁸ Kas panangtungpal iti linteg ti Roma, sinuratan ni Lisias ni Felix tapno  ilawlawagna ti maipapan iti kaso ni Pablo. Dinakamat ni Lisias nga idi naammuanna a Romano ni Pablo, insalakanna kadagiti Judio a mangiplamplano a mangpapatay kenkuana. Kinuna ni Lisias nga awan nasarakanna nga inaramid ni Pablo a “maikari iti ipapatay wenno pannakaibalud,” ngem gapu iti plano maibusor ken Pablo, ibaonna ken Felix tapno mangngeg ti gobernador ti darum dagiti mangak-akusar ket maikeddengna no nagbasol ni Pablo wenno saan.—Ara. 23:25-30.

9. (a) Kasano a nasalungasing ti kalintegan ni Pablo kas umili ti Roma? (b) Apay a mabalintay nga aprobetsaren dagiti kalintegantayo kas umili iti maysa a pagilian?

⁹ Agpayso kadi ti imbaga ni Lisias iti suratna? Saan nga interamente. Mabalin a kayatna ti agparang a nasayaat iti imatang ti gobernador. Kinapudnona, saan a ti pannakaammona a Romano ni Pablo ti makagapu nga inispalna ti apostol. Kanayonanna, saan a dinakamat ni Lisias nga imbilinna a “magalutan [ni Pablo] iti dua a kawar” sa idi agangay, “maimbestigaran bayat a masapsaplit.” (Ara. 21:30-34; 22:24-29) No kasta, sinalungasing ni Lisias dagiti kalintegan ni Pablo kas umili ti Roma. Iti kaaldawantayo, us-usaren ni Satanas dagiti bumusbusor a panatiko ti relihion a mangrubrob iti pannakaidadanes ken mabalin a lapdanda ti wayawayatayo nga agdaydayaw iti Dios. Ngem kas ken Pablo, ap-aprobetsaren dagiti adipen ti Dios dagiti kalinteganda kas umili iti maysa a pagilian iti kasta masalaknibanda babaen ti linteg.

10. Ania dagiti nadagsen nga akusasion a naipabasol ken Pablo?

¹⁰ Idiay Cesarea, nagtalinaed ni Pablo a ‘naguardiaan iti palasio ni Herodes’ bayat nga ur-urayenna a sumangpet manipud Jerusalem dagiti nangidarum kenkuana. (Ara. 23:35) Kalpasan ti lima nga aldaw, simmangpet ni Ananias a Nangato a Padi, ti abogado nga agnagan Tertulo, ken ti maysa a grupo dagiti lallakay. Pinadayawan nga umuna ni Tertulo ni Felix gapu kadagiti ar-aramidenna nga agpaay a pagimbagan dagiti Judio, ngem nabatad a pammasablog laeng dayta tapno magun-odna ti pabor ni Felix. b Kalpasanna, idi addadan iti pangukoman, indatag ni Tertulo ti darumda. Inawaganna ni Pablo a “peste, a sugsugsoganna nga agrebelde ti amin a Judio iti intero a daga, ken idadauluanna ti sekta dagiti Nazareno. Pinadasna pay a rugitan ti templo, isu a tiniliwmi.” Dagiti dadduma a Judio a ‘nakiraman a nangakusar impapilitda a pudno dagita a banag.’ (Ara. 24:5, 6, 9) Mangisungsungsong iti sedision, mangidadaulo iti delikado a sekta, ken mangrugrugit iti templo—nadagsen a pammabasol dagitoy a mabalin nga agresulta iti dusa nga ipapatay.

11, 12. Kasano a pinaneknekan ni Pablo nga awan kinapudnona dagiti darum a maibusor kenkuana?

 ¹¹ Kalpasanna, naikkan ni Pablo iti gundaway nga agsao. “Nakasaganaak a mangidepensa iti bagik,” kinunana. Silalawag a pinaneknekanna nga awan kinapudnona dagiti darum maibusor kenkuana. Saanna a tinabbaawan ti templo, wenno pinadasna man la koma ti mangisungsong iti sedision. Kinunana nga “adu a tawen” nga awan sadiay Jerusalem ken isu ket dimteng tapno mangyeg iti “tulong”—dagiti kontribusion nga agpaay kadagiti Kristiano a pimmanglaw gapu iti bisin ken pannakaidadanes. Inlawlawag ni Pablo a sakbay a simrek iti templo, isu ket ‘nadalusanen sigun iti Linteg,’ ken inkagumaanna a ‘pagtalinaeden a nadalus ti konsiensiana iti sanguanan ti Dios ken dagiti tattao.’—Ara. 24:10-13, 16-18.

¹² Ngem inaklon ni Pablo nga isu ket nagdaydayaw iti Dios dagiti kapuonanna “maitunos iti pamay-an ti aw-awaganda a sekta.” Nupay kasta, kinunana a patienna “ti amin a linaon ti Linteg ken ti insurat dagiti Propeta.” Ken kas kadagiti nangidarum kenkuana, isu ket mamati iti panagungar “agpadpada dagiti nalinteg ken dagiti nakillo.” Kalpasanna, imbaga ni Pablo nga idatag koma dagiti nangidarum dagiti ebidensia maibusor kenkuana: “Ibaga koma dagiti lallaki nga adda ditoy no adda dakes a nakitada bayat ti panagtakderko iti sanguanan ti Sanhedrin, malaksid iti daytoy nga impukkawko bayat a nakatakderak iti tengngada: ‘Mauk-ukomak ita iti sanguananyo gapu ta patiek ti panagungar dagiti natay!’”—Ara. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Apay a nagsayaat a tuladentayo ni Pablo no maipapan iti situtured a panangasaba iti imatang dagiti agtuturay?

¹³ Nangipasdek ni Pablo iti nagsayaat nga ulidan a tuladentayo no  maisaklangtayo kadagiti agtuturay gapu iti panagdaydayawtayo ken no maakusarantayo a mangisungsungsong iti riribuk, sedision, wenno kas miembro ti “delikado a sekta.” Saan a pinaspasablogan ni Pablo ti gobernador, a kas iti inaramid ni Tertulo. Nagtalinaed a kalmado ken nadayaw ni Pablo. Sitataktika a nangipaay iti nalawag ken agpayso a testimonia. Dinakamat ni Pablo a saan a presente “dagiti Judio a naggapu iti probinsia ti Asia” a nangakusar kenkuana a nangrugit iti templo. Rumbeng koma nga addada tapno idatagda ti akusasionda.—Ara. 24:18, 19.

¹⁴ Kapatgan iti amin, saan a bimdeng ni Pablo a nangpaneknek maipapan kadagiti patpatienna. Situtured nga inulit ti apostol ti pammatina iti panagungar, a nangpataud iti di panagtutunos dagiti kameng ti Sanhedrin idi isu ket naisaklang iti dayta a pangukoman. (Ara. 23:6-10) Iti panangidepensana iti bagina, impaganetget ni Pablo ti namnamana iti panagungar. Apay? Gapu ta ikaskasaba ni Pablo ti kinapudno maipapan ken Jesus ken iti panagungarna—banag a di maaklon dagiti bumusbusor. (Ara. 26:6-8, 22, 23) Wen, ti nakaisentruan ti kontrobersia ket ti isyu maipapan iti panagungar ken kangrunaanna, ti pammati ken Jesus ken iti panagungarna.

¹⁵ Kas ken Pablo, kabaelantayo met ti mangasaba a situtured ken mapabilegtayo iti imbaga ni Jesus kadagiti adalanna: “Guraendakayto ti amin a tattao gapu iti naganko. Ngem ti makapagibtur agingga iti panungpalan, maisalakanto.” Rumbeng kadi a pakadanagantayo no ania ti sawentayo? Saan, ta impanamnama ni Jesus: “Inton arestuendakayo, dikay madanagan no ania ti sawenyo; ngem aniaman a maited kadakayo iti dayta nga oras, isunto ti ibagayo, ta saanto a dakayo ti agsao no di ket ti nasantuan nga espiritu.”—Mar. 13:9-13.

16, 17. (a) Kasano a tinaming ni Felix ti kaso ni Pablo? (b) Ania ti nalabit makagapu a nagbuteng ni Felix, ngem apay a namin-adu a pinaayabanna ni Pablo?

¹⁶ Saan a daytoy ti damo a pannakangngeg ni Gobernador Felix iti maipapan kadagiti patpatien dagiti Kristiano. Kuna ti salaysay: “Gapu ta ammo ni Felix ti maipapan iti daytoy a Dalan, pinagurayna ida ket kinunana: ‘Desisionakto daytoy a kaso inton sumangpet ni Lisias a komander ti militar.’ Binilinna ti opisial ti armada a mangibalud ken Pablo ngem saan a nainget ti pannakabantayna, ket mapalubosan dagiti kailianna a mangasikaso kadagiti kasapulanna.”—Ara. 24:22, 23.

¹⁷ Kalpasan ti sumagmamano nga aldaw, ni Felix ken ti asawana a ni Drusila, a maysa a Judio, pinaayabanda ni Pablo ket “dimngeg iti imbagana maipapan iti panamati ken Kristo Jesus.” (Ara. 24:24) Ngem idi ipalpalawag ni Pablo ti maipapan iti “kinalinteg ken panagteppel ken iti pannakaukom nga umayto, nagbuteng ni Felix,” nalabit gapu ta dagita ti mangburburibor iti konsiensiana. Ngamin, adu ti dakes nga inar-aramidna. Gapuna, pinapanawna pay laeng ni Pablo, a kinunana: “Pumanawka pay laeng, ngem paayabankanto manen  inton adda tiempok.” Namin-adu a pinaayaban ni Felix ni Pablo kalpasan dayta, saan a gapu ta kayatna a maammuan ti kinapudno no di ket namnamaenna a pasuksokan ni Pablo.—Ara. 24:25, 26.

18. Apay nga inlawlawag ni Pablo ken ni Felix ken iti asawana ti maipapan iti “kinalinteg ken panagteppel ken iti panangukom iti masanguanan”?

¹⁸ Apay nga inlawlawag ni Pablo ken ni Felix ken iti asawana ti maipapan iti “kinalinteg ken panagteppel ken iti panangukom iti masanguanan”? Laglagipem a kayatda a maammuan no ania ti ramanen ti “panamati ken Kristo Jesus.” Gapu ta ammo ni Pablo a dagitoy nga agassawa ket immoral, naranggas, ken di nainkalintegan, inlawlawagna no ania ti masapul nga aramiden dagiti amin a mayat nga agbalin a pasurot ni Jesus. Impakita dagiti sasao ni Pablo no ania ti dakkel a nakaidumaan dagiti nalinteg a pagalagadan ti Dios iti kabibiag ni Felix ken ti asawana. Daytoy ti nakatulong kadakuada a mangtarus nga amin a tattao sungsungbatanda iti Dios ti panunoten, sawen, ken aramidenda. Ken napatpateg nga amang ti panangukom ti Dios ken ni Felix ngem ti panangukom ni Felix ken ni Pablo. Di ngarud pakasdaawan a “nagbuteng” ni Felix!

19, 20. (a) Ania ti aramidentayo no makasaraktayo kadagiti tattao a kasla interesado iti kinapudno ngem saanda a kayat ti agbiag a maitunos iti dayta? (b) Kasanotay nga ammo a ni Felix ket saan a talaga a gayyem ni Pablo?

¹⁹ Iti ministeriotayo, mabalin a makasaraktayo kadagiti tattao a kas ken Felix. Iti damo, mabalin a kasla interesadoda iti kinapudno, ngem saanda a kayat ti agbiag maitunos iti dayta. Nasken nga agannadtayo no tultulongantayo dagiti kasta a tattao. Kaskasdi, mabalin a sitataktika nga ibagatayo kadakuada ti maipapan kadagiti nalinteg a pagalagadan ti Dios kas iti inaramid ni Pablo. Nalabit matukay ti pusoda no maammuanda ti kinapudno. Ngem no nalawag nga awan ti panggepda a mangtallikud iti dakes a kabibiagda, isardengtayon a tulongan ida ket birokentayo dagidiay talaga a mangsapsapul iti kinapudno.

²⁰ Naipalgak ti pudpudno a linaon ti puso ni Felix kadagitoy a sasao: “Idi naglabasen ti dua a tawen, ni Porcio Festo ti simmukat ken Felix; ket gapu ta kayat ni Felix a maragsakan dagiti Judio, binay-anna a nakabalud ni Pablo.” (Ara. 24:27) Ni Felix ket saan a talaga a gayyem ni Pablo. Ammo ni Felix a dagiti pasurot ‘ti Dalan’ ket saan a makiramraman iti sedision ken panagalsa. (Ara. 19:23) Ammona pay nga awan ti sinalungasing ni Pablo a linteg ti Roma. Kaskasdi, binay-an ni Felix a maibalud ti apostol tapno ‘maparagsakna dagiti Judio.’

21. Ania ti napasamak ken Pablo idi nagbalin a gobernador ni Porcio Festo, ken kasano a nataginayon ni Pablo ti kinatibkerna?

²¹ Kas naipakita iti maudi a bersikulo ti Aramid kapitulo 24, nakabalud pay laeng ni Pablo idi sinukatan ni Porcio Festo ni Felix kas gobernador. Naipan ni Pablo iti nagduduma nga opisial gapu ta agsasaruno ti pannakadengngeg ti kasona. Wen, daytoy a natured nga apostol ket “naipan kadagiti ari ken gobernador.” (Luc. 21:12) Kas makitatayto, kasabaanna ti kabilgan nga agturay idi kaaldawanna. Saan a limmukay ti pammati ni Pablo kabayatan dagitoy a pasamak. Awan duadua a nataginayonna ti kinatibkerna babaen kadagitoy a sasao ni Jesus: “Pabilgem ti pakinakemmo!”