1, 2. Ania ti panggep ti panagdaliasat ni Pablo, ken ania ti dadduma kadagiti pakaseknanna?

 PAMPANUNOTEN ni Pablo dagiti sinao ni Festo ta dakkel ti epekto dagita iti masanguananna. “Mapankanto ken Cesar,” kuna ni Gobernador Festo. Dua a tawen a naibalud ni Pablo isu a nakagin-awa bassit idi nagbiahe iti naunday nga agpa-Roma. (Ara. 25:12) Ngem saan nga amin a kapadasan ni Pablo iti panagdaliasat iti baybay ket makapabang-ar. Iti daytoy a panagdaliasat ni Pablo tapno mapan dumatag ken Cesar, mabalin nga adu a saludsod ti simrek iti panunotna.

² Namin-adu a nakapasar ni Pablo iti peggad “kadagiti baybay.” Namitlo a narba ti barko a naglugananna ken maysa a rabii ken maysa nga aldaw nga adda iti taaw. (2 Cor. 11:25, 26) Maysa pay, daytoy a panagdaliasat ket naiduma kadagiti panagdaliasatna kas misionero ta saan pay idi a balud. Ita, adayo ti daliasaten ni Pablo kas maysa a balud ta nasurok a 3,000 a kilometro ti kaadayo ti Cesarea iti Roma. Natalged ngata a makadanon? Uray no natalged, nainkalinteganto ngata ti pannakaukomna idiay Roma? Laglagipem nga isu ket ukomen ti kabilgan nga agturay iti lubong ni Satanas iti dayta a tiempo.

3. Ania ti determinado nga aramiden ni Pablo, ken ania ti usigentayo iti daytoy a kapitulo?

³ No panunotem dagiti amin a nabasam maipapan ken Pablo, panagkunam mapukawan ngata iti namnama ken kumapsut ti pakinakemna gapu iti mabalin a mapasamak kenkuana? Saan! Ammona nga adda dagiti rigat nga agur-uray kenkuana, ngem saanna nga ammo no ania dagita. Apay koma nga ipalubosna a mapukaw ti rag-ona iti ministerio gapu laeng kadagiti banag a saanna a kontrolado? (Mat. 6:27, 34) Ammo ni Pablo a pagayatan ni Jehova nga usarenna ti amin a gundaway a mangikasaba iti naimbag a damag maipapan iti Pagarian, uray kadagiti agtuturay. (Ara. 9:15) Determinado ni Pablo a mangitungpal iti annongenna aniaman ti mapasamak. Saan kadi a kasta met ti determinasiontayo? Surotentayo ngarud ni Pablo iti daytoy napateg a panagdaliasatna ken usigentayo no kasanotayo a mabenepisiaran iti ulidanna.

4. Ania a kita ti barko ti immuna a nagluganan ni Pablo, ken siasino dagiti kakaduana?

⁴ Naitalek ni Pablo ken ti dadduma pay a balud iti maysa nga opisial a Romano nga agnagan Julio, a nangikeddeng nga agluganda iti pangkomersio a barko a simmanglad idiay Cesarea. Naggapu ti barko idiay Adrumeto, a maysa a puerto iti makinlaud a kosta ti Asia Menor, iti ballasiw ti siudad ti Mitilene iti isla ti Lesbos. Daytoy a barko ket aglayag manipud iti amianan nga agpalaud sa agsardeng iti nadumaduma a sangladan tapno agidiskarga ken agikarga kadagiti tagilako. Saan a pangpasahero dagiti kasta a barko, ken ad-adda a saan a para kadagiti balud. (Kitaem ti kahon a “ Panaglayag ken Ruta ti Negosio.”) Imbag laengen ta saan laeng a ni Pablo ti Kristiano a nailaok iti grupo dagiti kriminal. Adda dua a kapammatianna a kimmuyog kenkuana—da Aristarco ken Lucas. Siempre, ni Lucas ti nangisurat iti salaysay. Ditay ammo no dagitoy a matalek a kakadua ni Pablo ti nangbayad iti bukodda a plete wenno nagserbida a kas katulongan ni Pablo.—Ara. 27:1, 2.

5. Siasino dagiti nakitimpuyogan ni Pablo idiay Sidon, ket ania ti masursurotayo iti daytoy?

⁵ Kalpasan ti maysa nga aldaw a panaglayag iti baybay iti agarup 110 a kilometro nga agpaamianan, simmanglad ti barko idiay Sidon, iti kosta ti Siria. Agparang a ni Pablo ket saan a trinato ni Julio kas ordinario a kriminal, nalabit gapu ta maysa a Romano a saan a napaneknekan a nakabasol. (Ara. 22:27, 28; 26:31, 32) Pinalubosanna ni Pablo a mapan mangkita kadagiti padana a Kristiano. Naragsakan la ketdi dagiti kakabsat a mangasikaso iti apostol kalpasan ti napaut a pannakaibaludna! Adda kadi mapanunotmo a gundaway a mabalinmo nga ipakita ti umasping a naayat a kinamanagpadagus ket iti kasta maparegtaka met?—Ara. 27:3.

6-8. Kasano ti panagdaliasat ni Pablo manipud Sidon nga agpa-Cinido, ket ania dagiti gundaway a mangasaba ti mabalin nga inaprobetsarna?

⁶ Manipud Sidon, naglayag manen ti barko ket limmabas iti Cilicia nga asideg iti Tarso, ti ili a dimmakkelan ni Pablo. Awanen ti dinakamat ni Lucas a dadduma pay a simmangladanda, nupay dinakamatna a naipasangoda  iti peggad idi kinunana a ‘sumuba ti angin.’ (Ara. 27:4, 5) Kaskasdi, inaprobetsar la ketdi ni Pablo ti tunggal gundaway a mangikasaba iti naimbag a damag. Sigurado a kinasabaanna dagiti padana a balud ken dagiti dadduma pay a kaduana iti barko, a pakairamanan dagiti marinero ken dagiti soldado, kasta met dagiti tattao kadagiti puerto a simmangladan ti barko. Ap-aprobetsarentayo met kadi ita dagiti gundaway a mangasaba?

⁷ Idi agangay, nakadanon ti barko idiay Mira, a puerto iti makin-abagatan a kosta ti Asia Menor. Masapul nga aglugan sadiay ni Pablo ken dagiti kakaduana iti sabali a barko nga agturong iti Roma a destinasionda. (Ara. 27:6) Kadagidi nga aldaw, ti Egipto ti maysa kadagiti kangrunaan a pagtataudan ti taraon ti Roma, ket idiay Mira ti pagsangladan dagiti barko ti Egipto a mangibibiahe iti taraon. Naranaan ni Julio ti kasta a barko a nangilugananna kadagiti soldado ken balud. Mabalin a dakdakkel nga amang dayta a barko ngem iti immuna a naglugananda. Makalaon dayta kadagiti napateg a taraon a kas iti trigo kasta met iti 276 a tattao a pakairamanan dagiti marinero, soldado, balud, ken nalabit dagiti dadduma pay nga agpa-Roma. Nalawag nga ad-adu ti nakasabaan ni Pablo gapu iti iyaakarda iti sabali a barko ken sigurado a ginundawayanna dayta a situasion.

⁸ Ti simmaganad a simmangladanda ket idiay Cinido, iti makin-abagatan a laud ti Asia Menor. No nasayaat ti turong ti angin, agarup maysa nga aldaw laeng a daliasaten dayta ti barko. Kaskasdi, kuna ni Lucas a ‘kalpasan ti nainayad a panaglayagda iti sumagmamano nga aldaw, narigatanda a dimmanon idiay Cinido.’ (Ara. 27:7a) Saan a nasayaat ti turong ti angin idi naglayagda. (Kitaem ti kahon a “ Ti Sumuba nga Angin ti Mediteraneo.”) Panunotem dagiti nakalugan iti barko bayat a subsubaenda ti napigsa nga angin ken nadawel a baybay.

9, 10. Ania dagiti pakarigatan a timmaud iti deppaar ti Creta?

⁹ Pinanggep ti kapitan ti barko ti aglayag nga agpalaud manipud Cinido, ngem ni Lucas, a maysa kadagiti nakalugan, kinunana a ‘saanda a makadiretso gapu iti angin.’ (Ara. 27:7b) Bayat nga umad-adayoda manipud iti isla, ti napigsa nga angin a naggapu iti amianan a laud sinubana ti barko isu a napartak a nagturong iti abagatan. Gapu ta sumuba ti angin, idiay isla ti Creta ti naglayagan ti barko no kasano a nanglikawda idi idiay isla ti Chipre tapno maprotektaran ti barko. Apaman a nalabsan ti barko ti Salmone, a maysa a nangato a disso iti makindaya nga ungto ti Creta, simmayaat bassit ti kasasaad. Apay? Nakadanon ti barko iti makin-abagatan a deppaar ti isla isu a saan unayen a napigsa ti angin. Panunotem ti pannakabang-ar idi damo dagiti nakalugan iti barko! Ngem madanagan dagiti marinero gapu ta ammoda a maabutanda ti tiempo ti lam-ek bayat ti kaaddada iti baybay.

¹⁰ Siuumiso a kinuna ni Lucas: “Gapu ta marigatankami nga aglayag [iti kosta ti Creta], napankami iti lugar a maawagan Nasayaat a Sasangladan.” Uray adda isla a nangprotektar kadakuada, narigat nga iturong ti barko. Ngem kamaudiananna, nakasarakda met laeng iti mabalin a sumardenganda nga asideg iti igid ti baybay. Maipagarup nga asideg dayta iti rehion sakbay nga agpaamiananda. Kasano kabayag a nagtalinaedda sadiay? Kuna ni Lucas nga iti “sumagmamano nga aldaw,”  ngem saan latta a natalged ti panaglayagda. Ad-adda a napeggad ti aglayag iti Septiembre/Oktubre.—Ara. 27:8, 9.

11. Ania ti insingasing ni Pablo kadagiti padana a pasahero, ngem ania ti naaramid a desision?

¹¹ Gapu ta napadasanen ni Pablo ti naglayag iti Mediteraneo, mabalin a nagsaludsod kenkuana dagiti dadduma a pasahero no ania ti aramidenda. Insingasingna nga isardengda pay laeng ti aglayag ta no ituloyda, amangan no “dakkel ti madadael ken mapukaw,” ken mabalin a pakatayanda pay ketdi. Nupay kasta, kayat latta ti kapitan ken ti makinkukua iti barko ti agtuloy nga aglayag, ta nalabit pampanunotenda a masapul a makabirokda a dagus iti nataltalged a pagsangladan. Kinombinsirda ni Julio ta kayat ti kaaduan ti agluas bareng no makadanonda idiay Fenix, maysa a puerto nga adayo iti kosta. Nalabit addaan dayta iti dakdakkel ken nasaysayaat a sangladan a pangpalabasanda iti panawen ti lam-ek. Isu nga idi adda pul-oy a naggapu iti abagatan, impapanda a natalgeden ti aglayag.—Ara. 27:10-13.

12. Idi nakapanaw ti barko idiay Creta, ania a peggad ti nakaipasanguanna, ngem kasano nga inkagumaan dagiti marinero ti lumiklik iti peggad?

¹² Kalpasanna, ad-adda a naipasangoda iti peggad ta immablat ti “nakapigpigsa nga angin” a naggapu iti amianan a daya. Idi damo, naiturongda iti pakaprotektaranda a paset ti “maysa a bassit nga isla a maawagan Cauda” agarup 65 a kilometro manipud iti Nasayaat a Sasangladan. Ngem agpegpeggad latta ti barko a maiturong iti abagatan agingga a mabalin a maisadsad iti kadaratan iti kosta ti Africa. Gapu ta saanda a kayat a mapasamak dayta, ginuyodda sada insagpat ti bilog nga adda iti kutit ti barko. Narigatanda a nangisagpat ta mabalin a napnon iti danum. Kalpasanna, inkarigatanda a pagbalinen a natalged ti dakkel a barko. Pinarautanda iti tali wenno kawar ti aglawlawna tapno saan a malasang dagiti tablana. Imbabada ti kangrunaan a layag ket binaybay-andan a mayangin ti barko. Sigurado a nakabutbuteng daytoy a kapadasan! Ngem saan nga immanay dagita nga inaramidda ta nagtultuloy a ‘nakaro ti pannakayallo-allonda.’ Iti maikatlo nga aldaw, intinnagda ti alikamen ti barko tapno saanda a lumned.—Ara. 27:14-19.

13. Ania ti kasasaad dagiti pasahero iti barko a nagluganan da Pablo kabayatan ti bagyo?

¹³ Nalapunos la ketdi iti buteng dagiti pasahero. Ngem agtalek ni Pablo ken dagiti kakaduana a makalasatda, ta sakbayna impanamnama ti Apo a ni apostol Pablo ket mangipaay iti panangsaksi idiay Roma. Pinasingkedan dayta ti maysa nga anghel idi agangay. (Ara. 19:21; 23:11) Nupay kasta, dua a lawas a nagtultuloy ti dawel ti bagyo. Gapu iti agtultuloy a tudo ken napuskol nga ulep a nangabbong iti tangatang, saan nga ammo ti kapitan no sadino ti ayan wenno pagturturongandan. Saanda pay ketdin a mapanunot ti mangan. Kasano koma a mariknada ti bisinda ket nakalamlam-ek, agtudtudo, maul-ulaw, ken mabutbutengda?

14, 15. (a) Iti pannakisaritana kadagiti padana a pasahero, apay a dinakamat ni Pablo ti insingasingna idi damo? (b) Ania ti masursurotayo iti makaliwliwa a mensahe ni Pablo?

¹⁴ Timmakder ni Pablo. Dinakamatna ti insingasingna idi damo ngem saanna a  pinabasol dagiti marinero. Imbes ketdi, pasingkedan dagiti nabiit pay a pasamak nga umiso ti imbagana. Kalpasanna, kinunana: “Patibkerenyo ti pakinakemyo, ta awan uray maysa kadakayo ti mapukaw, ti laeng barko.” (Ara. 27:21, 22) Naliwliwa la ketdi dagiti dumdumngeg kenkuana! Sigurado a naragsakan met unay ni Pablo ta impaayan ni Jehova iti kasta a makaliwliwa a mensahe nga iranudna kadagiti padana a pasahero. Nasken a laglagipentayo a maseknan ni Jehova iti biag ti tunggal tao. Napateg kenkuana ti tunggal maysa kadatayo. Insurat ni apostol Pedro: ‘Saan a kayat ni Jehova a madadael ti asinoman no di ket kayatna nga agbabawi ti amin.’ (2 Ped. 3:9) Nasken ngarud nga ikagumaantayo nga iranud ti makaliwliwa a mensahe ni Jehova kadagiti amin a tattao aginggat’ mabalin! Wen, ta napateg ken Jehova ti biag dagiti tattao ket dina kayat a mapukawda.

¹⁵ Iti barko, mabalin nga adu ti nakasabaan ni Pablo maipapan iti “namnama nga inkari ti Dios.” (Ara. 26:6; Col. 1:5) Ita ta agpegpeggad a marba ti barko, impanamnama ni Pablo nga awan ti rumbeng a pagbutnganda. Kinunana: “Iti daytoy a rabii, nagtakder iti abayko ti anghel ti Dios a makinkukua kaniak. . . . Ket kinunana: ‘Dika agbuteng, Pablo. Masapul nga agtakderka iti sanguanan ni Cesar. Isalakannaka ti Dios agraman dagiti kaduam a naglayag.’” Imbaga kadakuada ni Pablo: “Isu a pabilgenyo ti pakinakemyo, ta mamatiak a tungpalen ti Dios ti naibaga kaniak. Ngem maisadsadtayo iti isla.”—Ara. 27:23-26.

16, 17. (a) Kaano a nagkararag ni Pablo, ket ania ti epektona? (b) Kasano a pimmudno ti impakpakauna ni Pablo?

¹⁶ Kalpasan ti makapadanag a dua a lawas a pannakayallo-allon ti barko iti agarup 870 a kilometro, narikna dagiti marinero nga asidegdan iti takdang. Intinnagda dagiti angkla iti kutit ti barko tapno saan nga umalis ken tapno ti parupa ti barko ket sumango iti takdang no kas pagarigan ta makasangladda. Iti dayta a gundaway, kayatda a panawan ti barko ngem linapdan ida dagiti soldado. Kinuna ni Pablo iti opisial ti buyot ken kadagiti soldado: “Saankayo a makalasat no pumanaw iti barko dagitoy a lallaki.” Idi medio limminak ti baybay, imbaga ni Pablo a mangandan ken impanamnamana manen kadakuada nga awan ti pakaan-anuanda. Kalpasanna, “nagyaman iti Dios iti sanguananda amin.” (Ara. 27:31, 35) Iti panangidaulona iti kararag ti panagyaman, isu ket nangipaay iti ulidan ken Lucas, Aristarco, ken kadagiti Kristiano ita. Dagiti kadi kararagmo iti publiko ket makaparegta ken makaliwliwa kadagiti sabsabali?

¹⁷ Kalpasan ti panangidaulo ni Pablo iti kararag, “timmibker ti pakinakemda amin ket nanganda.” (Ara. 27:36) Intapuakda dagiti trigo iti baybay tapno lumag-an ti barko bayat nga umas-asideg iti takdang. Idi bimmigaten, dagiti marinero pinugsatda dagiti angkla, winarwarda dagiti tali ti timon sada inngato ti layag iti purua ti barko tapno iduron ti angin nga agturong iti igid ti baybay. Naisadsad ti parupa ti barko, nalabit iti kadaratan wenno kapitakan, ket nalasanglasang ti kutitna gapu kadagiti dadakkel a dalluyon. Kayat ti dadduma a soldado a patayen dagiti balud tapno awan kadakuada ti makalibas, ngem linapdan ida ni Julio. Imbagana kadakuada amin nga aglangoy wenno agpatapawda nga agpatakdang. Pimmudno ti impakpakauna ni Pablo ta nakalasatda amin nga agdagup iti 276. Wen, “nakatakdangda amin a sitatalged.” Ngem sadino ti nakaisadsadanda?—Ara. 27:44.

18-20. Kasano nga impakita dagiti umili ti Malta ti “naisangsangayan nga asi,” ken ania a milagro ti inaramid ti Dios babaen ken Pablo?

¹⁸ Idiay isla ti Malta, nga adda iti abagatan ti Sicilia, ti nakaisadsadan da Pablo.  (Kitaem ti kahon a “ Sadino ti Ayan ti Malta?”) Dagiti ganggannaet ti pagsasaona a tattao iti isla impakitaanda ida iti “naisangsangayan nga asi.” (Ara. 28:2) Impasgedanda ida iti paginuduanda ta nabasa ken kumkumterda iti lam-ek sa agtudtudo pay. Adda met naaramid a milagro iti dayta a gundaway.

¹⁹ Kayat ni Pablo ti tumulong isu a nagurnong iti sumagmamano a ruting ket insungrodna. Pagammuan ta rimmuar ti maysa a karasaen ket nagbitin sa tinukkawanna ti ima ni Pablo. Impapan dagiti umili ti Malta a dayta ket pannusa manipud kadagiti didiosen. a

²⁰ Dagiti umili a nakakita iti pannakatukkaw ni Pablo impagarupda nga isu ket “lumteg.” Iti orihinal a lengguahe, dayta a sao ket maysa a “termino iti medisina,” sigun iti maysa a reperensia. Saan a nakaskasdaaw a dayta a termino ket mabalin a nalaka la a simmiplot iti panunot ni “Lucas a dungdungnguen a doktor.” (Ara. 28:6; Col. 4:14) Nupay kasta, inwagsi ni Pablo ti nagita nga uleg ket saan a naan-ano.

21. (a) Ania ti sumagmamano a pagarigan ti kinaeksakto, wenno kinaumiso, dagiti termino a masarakantayo iti daytoy a paset ti salaysay ni Lucas? (b) Aniada a milagro ti inaramid ni Pablo, ket ania ti impagarup ken inaramid dagiti umili ti Malta a nakaimatang kadagita?

²¹ Agnanaed iti dayta a lugar ni Publio, maysa a nabaknang a tao nga addaan kadagiti taltalon. Mabalin nga isu ti kangrunaan a Romano nga opisial idiay Malta. Iti panangdeskribir kenkuana ni Lucas kas ‘ti agturay iti isla,’ inusarna ti eksakto a titulo a nasarakan iti dua nga inskripsion a nakabakab idiay Malta. Tallo nga aldaw a pinadagusna ni Pablo ken dagiti kakaduana. Nupay kasta, masakit idi ti ama ni Publio. Siuumiso manen a dineskribir ni Lucas ti kasasaad ti ama ni Publio. Insuratna nga isu ket “nakaidda . . . gapu ta aggurigor ken nakaro ti sakit ti tianna,” a dinakamatna no ania a kita ti sakit dayta. Nagkararag ni Pablo sana impatay kenkuana dagiti imana ket pinaimbagna. Nasdaaw unay dagiti umili ti Malta iti daytoy a milagro isu nga impanda kenkuana ti dadduma pay a masakit tapno mapaimbagda. Adu ti intedda a sagut kada Pablo ken kadagiti kakaduana. Pinabalonanda ida kadagiti masapsapulda.—Ara. 28:7-10.

22. (a) Kasano a pinadayawan ti maysa a propesor ti salaysay ni Lucas maipapan iti panaglayagda nga agpa-Roma? (b) Ania ti usigentayo iti sumaganad a kapitulo?

²² Umiso ken pudno unay ti inusigtayo a paset ti panagdaliasat ni Pablo. Kinuna ti maysa a propesor: ‘Ti salaysay ni Lucas ket maysa kadagiti kalalawagan ti pannakadeskribirna a surat iti intero a Biblia. Naibasar la ketdi dayta iti naisurat a rekord dagiti pasamak ta umiso unay dagiti detalyena maipapan iti panaglayag idi umuna a siglo ken ti panangdeskribirna kadagiti kasasaad iti makindaya a Mediteraneo.’ Mabalin nga insurat a mismo ni Lucas dayta a rekord maipapan kadagiti kapadasanda ken Pablo iti panagdaliasatda. No kasta, adu pay ti maisuratna iti sumaganad a paset ti panagdaliasatda. Ania ti napasamak ken Pablo idi makagtengda idiay Roma? Kitaentayo.