1-4. Apay a mapan ni Pablo idiay Jerusalem, ken ania ti agur-uray kenkuana sadiay?

 MALADINGITAN ti amin iti ipapanaw da Pablo ken Lucas idiay Mileto. Nadagsen met ti rikna dagitoy dua a misionero a mangpanaw kadagiti ipatpategda a panglakayen ti Efeso. Ita, nakalugandan iti barko. Napno ti bagaheda kadagiti abasto a kasapulanda bayat ti panaglayagda. Awit-awitda pay dagiti nakolekta a pondo nga agpaay kadagiti agkasapulan a kakabsat idiay Judea ken magagarandan a mangitulod kadagita.

² Mangrugin nga aglayag ti barko. Umad-adayodan iti naariwawa a sangladan. Dagitoy dua a lallaki agraman ti pito pay a kakaduada kitkitaenda dagiti naliday a rupa dagiti kakabsatda a nakatakder iti igid ti baybay. (Ara. 20:4, 14, 15) Nagpaypayapayda agingga a saandan a makita ida.

³ Iti agarup tallo a tawen, sisisinged a nakipagtrabaho ni Pablo kadagiti panglakayen idiay Efeso. Ngem ita, isu ket inturong ti nasantuan nga espiritu a mapan idiay Jerusalem. Adda pamalatpatanna no ania ti agur-uray kenkuana. Kastoy ti imbagana idi kadagidiay a panglakayen: “Inturongnak ti espiritu a mapan idiay Jerusalem, nupay diak ammo ti mapasamak kaniak sadiay, ngem iti nagduduma a siudad, maulit-ulit nga impakdaar ti nasantuan nga espiritu a maibalud ken maparparigatakto.” (Ara. 20:22, 23) Iti laksid dagiti peggad, marikna ni Pablo nga isu ket ‘inturong ti espiritu.’ Kayatna a sawen, isu ket obligado ken situtulok nga agpaiturong iti espiritu a mapan idiay Jerusalem. Napateg kenkuana ti biagna, ngem ti panangaramid iti pagayatan ti Dios ti kapatgan kenkuana.

⁴ Kasta kadi met ti riknam? Idi indedikartayo ti biagtayo ken Jehova, sipapasnek nga inkaritayo a ti panangaramid iti pagayatanna ti kapatgan iti biagtayo. Mabenepisiarantayo no usigentayo ti ulidan iti kinamatalek nga imbati ni apostol Pablo.

5. Ania ti ruta da Pablo ken dagiti kakaduana a nagturong idiay Tiro?

⁵ ‘Nagdiretso’ ti barko a nagluganan da Pablo ken dagiti kakaduana. Kayatna a sawen, saan a nangliklikaw no di ket sinurotna ti direksion ti angin agingga a nakagtengda idiay Cos iti dayta met laeng nga aldaw.  (Ara. 21:1) Agparang nga agpatnag a nagtalinaed ti barko sadiay sakbay a naglayag nga agturong idiay Rodas ken Patara. Idiay Patara, iti makin-abagatan a kosta ti Asia Menor, naglugan da Pablo ken dagiti kakaduana iti pangkargamento a barko nga agturong idiay Tiro iti Fenicia. Bayat ti panaglayagda, linabsanda “ti isla ti Chipre iti kannigid [ti sangladan].” (Ara. 21:3) Apay a ni Lucas, a nangisurat iti Aramid, dinakamatna a linabsanda ti Chipre?

6. (a) Apay a mabalin a naparegta ni Pablo idi nakitana ti Chipre? (b) Ania ti maikunam no lagipem dagiti bendision ken tulong nga impaay ni Jehova kenka?

⁶ Mabalin nga intudo ni Pablo ti isla ti Chipre sa inestoriana dagiti kapadasanna sadiay. Iti damo a panagdaliasatna kas misionero agarup siam a tawen idin ti napalabas, ni Pablo agraman da Bernabe ken Juan Marcos ket nakasabet iti salamangkero a ni Elimas, a bimmusor iti panangaskasabada. (Ara. 13:4-12) Idi nakitana dayta nga isla, nalagipna dagiti napasamak sadiay ket mabalin a naparegta ken napabileg ti pakinakem ni Pablo a mangsango iti aniaman a kasasaad nga agur-uray kenkuana. Mabenepisiarantayo met no lagipentayo dagiti bendision ti Dios ken ti panangtulongna kadatayo a mangibtur kadagiti pakasuotan. No aramidentayo dayta, maikunatayo met ti kas iti kinuna ni David idi insuratna: “Adu ti rigat daydiay nalinteg, ngem manipud amin kadagita, isu ket ispalen ni Jehova.”—Sal. 34:19.

7. Ania ti inaramid ni Pablo ken dagiti kakaduana apaman a nakasangpetda idiay Tiro?

⁷ Ammo ni Pablo no kasano kapateg ti Nakristianuan a panagtataripnong ken magagaran a makakita kadagiti kapammatianna. Apaman a nakadanonda idiay Tiro, insurat ni Lucas: “Binirokmi dagiti adalan ket nasarakanmi ida.” (Ara. 21:4) Gapu ta ammo ni Pablo ken dagiti kakaduana nga adda dagiti padada a Kristiano idiay Tiro, binirokda ida ken mabalin a nakidagusda kadakuada. Ti maysa kadagiti pagsayaatan ti panagbalin nga adipen ni Jehova ket uray no sadino ti papanantayo, makabiroktayo kadagiti kapammatiantayo a sidadaan a mangpasangbay kadatayo. Dagidiay mangay-ayat iti Dios ken agbibiag maitunos iti pudno a panagdaydayaw addaanda kadagiti gagayyem iti intero a lubong.

8. Kasanotayo a tarusan ti Aramid 21:4?

⁸ Iti panangdeskribirna iti pito nga aldaw a panagtalinaedda idiay Tiro, adda insalaysay ni Lucas a kasla makariro iti damo: “Iti tulong ti espiritu [dagiti kakabsat idiay Tiro], maulit-ulit nga imbagada ken Pablo a saan a mapan idiay Jerusalem.” (Ara. 21:4) Nagbalbaliw kadi ti panunot ni Jehova? Ibagbagana kadi itan ken Pablo a saannan nga ituloy ti mapan idiay Jerusalem? Saan. Impasimudaag ti espiritu a ni Pablo ket mamaltrato idiay Jerusalem, saan ket a masapul a liklikanna ti siudad. Agparang a babaen ti nasantuan nga espiritu, naawatan dagiti kakabsat idiay Tiro a maipasango ni Pablo iti peggad idiay Jerusalem. Ngarud, gapu ta maseknanda ken Pablo, pinadasda a kombinsiren a saan a mapmapan iti dayta a siudad. Natural laeng a kayatda nga iliklik ni Pablo iti peggad. Ngem determinado ni Pablo a mangaramid iti pagayatan ni Jehova isu nga intuloyna ti napan idiay Jerusalem.—Ara. 21:12.

9, 10. (a) Idi mangngeg ni Pablo dagiti pakaseknan dagiti kakabsat idiay Tiro, ania ti nalabit nalagipna nga umarngi a situasion? (b) Ania a kapanunotan ti gagangay iti lubong ita, ken kasano a naiduma dayta iti sasao ni Jesus?

⁹ Idi mangngegna dagiti pakaseknan dagiti kakabsat, nalabit nalagip ni Pablo a kasta met laeng ti reaksion dagiti adalan ni Jesus idi kinunana kadakuada a masapul a mapan idiay Jerusalem, adu ti sagabaenna, ken mapapatay. Sipapasnek a kinuna idi ni Pedro ken ni Jesus: “Kaasiam ta bagim, Apo; dinto pulos mapasamak kenka dayta.” Insungbat ni Jesus: “Adaywannak, Satanas! Maysaka a pakaitibkolak, ta saan a ti pampanunot ti Dios ti pampanunotem no di ket ti pampanunot dagiti tattao.” (Mat. 16:21-23) Determinado ni Jesus a mangitungpal iti ipapaaramid kenkuana ti Dios uray agkalikagum dayta iti panagsakripisio. Kasta met laeng ti rikna ni Pablo. Dagiti kakabsat idiay Tiro ket kas ken apostol Pedro nga awan duadua a nasayaat ti intensionda ngem saanda a natarusan ti pagayatan ti Dios.

¹⁰ Kaykayat ti adu ita nga aramiden no ania ti pagnam-ayanda nupay saan a dayta ti kasayaatan nga aramiden. Ti kayat ti kaaduan a tattao ket daytay relihion a saan a nainget ken bassit laeng ti ipaannurotna kadagiti miembrona. Maisupadi iti dayta, indagadag ni Jesus a naan-anay a naiduma koma ti panagpampanunottayo. Kinunana kadagiti adalanna: “Asinoman a mayat a sumurot kaniak, tallikudanna koma ti bagina ket bagkatenna ti kayona  a pagtutuokan ken agtultuloy a surotennak.” (Mat. 16:24) Nainsiriban ken umiso ti panangsurot ken Jesus, ngem saan a kanayon a nalaka dayta.

11. Kasano nga impakita dagiti adalan idiay Tiro ti panangipateg ken panangsuportada ken Pablo?

¹¹ Di nagbayag, panawenen tapno ituloy da Pablo, Lucas, ken dagiti kakaduada ti agdaliasat. Makatukay iti puso ti ipapanawda ta ipakitana a dagiti kakabsat idiay Tiro ipatpategda ni Pablo ken naan-anay ti panangsuportada iti ministeriona. Dagiti lallaki, babbai, ken ubbing intulodda ni Pablo ken dagiti kakaduana agingga iti igid ti baybay. Nagparintumeng ken nagkararagda a sangsangkamaysa sada nagpipinnakada. Kalpasanna, limmuganen iti barko da Pablo, Lucas, ken dagiti kakaduada ket nagturongda idiay Tolemaida. Naam-ammoda dagiti kakabsat sadiay ken nakipagyanda kadakuada iti maysa nga aldaw.—Ara. 21:5-7.

12, 13. (a) Ania nga ulidan iti matalek a panagserbi ti imbati ni Felipe? (b) Kasano a ni Felipe ket nagsayaat nga ulidan para kadagiti Kristiano nga amma ita?

¹² Kalpasanna, impadamag ni Lucas a napan idiay Cesarea ni Pablo ken dagiti kakaduana. Apaman a nakadanonda sadiay, ‘simrekda iti balay ni Felipe nga ebanghelisador.’ a (Ara. 21:8) Naragsakanda la ketdi a nakakita kenkuana. Agarup 20 a tawen sakbayna, idiay Jerusalem, ni Felipe ket dinutokan dagiti apostol a tumulong a mangasikaso iti pannakaiwaras dagiti taraon iti kabbuangay a kongregasion Kristiano. Naregta a manangaskasaba ni Felipe iti adun a tawen. Lagipem nga idi nawarawara dagiti adalan gapu iti pannakaidadanes, napan ni Felipe idiay Samaria ket nangasaba sadiay. Di nagbayag, kinasabaan ken binautisaranna ti eunuko nga Etiope. (Ara. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Anian a nagsayaat a pakasaritaan ti matalek a panagserbi!

¹³ Agnanaed idin ni Felipe idiay Cesarea. Saan a bimmaaw ti regtana iti ministerio ta nagaget latta iti trabaho a panangasaba, kas ipakita ti panangawag kenkuana ni Lucas iti “ebanghelisador.” Naammuantayo pay nga addaanen iti uppat nga annak a babbai a nagipadpadto, a mangipakita a tinuladda ti amada. b (Ara. 21:9) No kasta, adun ti naaramidan ni Felipe a mangpatibker iti espiritualidad ti  pamiliana. Nasayaat no tuladen dagiti Kristiano nga amma ita ti ulidanna, a mangidauloda iti ministerio ken tulonganda dagiti annakda a mangipateg iti trabaho a panagebanghelio.

14. Ania ti resulta ti ibibisita ni Pablo kadagiti kapammatianna, ken ania dagiti umasping nga oportunidad a mabalintay a gundawayan ita?

¹⁴ Iti tunggal lugar a napananna, binirok ni Pablo dagiti kapammatianna ken nangbusbos iti tiempo a makilangen kadakuada. Sigurado a magagaran met dagiti kakabsat a mangpadagus iti daytoy nga agdaldaliasat a misionero ken dagiti kakaduana. Awan duadua a nagresulta iti ‘panagpipinnaregta’ dagiti kasta nga ibibisita. (Roma 1:11, 12) Adda met dagiti umasping nga oportunidad a mabalintayo a gundawayan ita. Mabenepisiarantayo iti kasta unay no padagusentayo ti manangaywan iti sirkito ken ti asawana uray no nanumo ti pagtaengantayo.—Roma 12:13.

15, 16. Ania a mensahe ti indanon ni Agabo, ken ania ti epektona kadagidiay nakangngeg iti dayta?

¹⁵ Kabayatan ti kaadda ni Pablo idiay balay da Felipe, adda simmangpet a sabali pay a mararaem a sangaili a ni Agabo. Dagidiay adda iti pagtaengan da Felipe am-ammoda ni Agabo kas maysa a propeta. Isu idi ti nangipadto iti iyaay ti nakaro a bisin kabayatan ti panagturay ni Claudio. (Ara. 11:27, 28) Nalabit pinampanunotda: ‘Apay ngata nga immay ni Agabo? Ania a mensahe ti umayna idanon?’ Nagpaliiwda a naimbag bayat nga innala ni Agabo ti barikes ni Pablo. Maysa dayta nga atiddog a lupot a mabalin a pagikabilan iti kuarta ken dadduma pay a bambanag. Inggalut dayta ni Agabo kadagiti saka ken imana sa imbagana daytoy a serioso a mensahe: “Daytoy ti imbaga ti nasantuan nga espiritu, ‘Kastoyto ti pananggalut dagiti Judio idiay Jerusalem iti lalaki a makinkukua iti daytoy a barikes ket iyawatdanto iti ima dagiti tattao kadagiti nasion.”—Ara. 21:11.

¹⁶ Pinasingkedan ti padto a mapan ni Pablo idiay Jerusalem. Ipasimudaagna pay a ti panangasabana kadagiti Judio sadiay ket  agbanag iti pannakayawatna “iti ima dagiti tattao kadagiti nasion.” Dakkel ti epekto ti padto kadagiti nakangngeg iti dayta. Insurat ni Lucas: “Idi nangngegmi daytoy, dakami ken dagiti adda sadiay impakaasimi kenkuana a saan a mapan idiay Jerusalem. Insungbat ni Pablo: ‘Apay nga agsangsangitkayo ken pakpakapuyenyo ti pakinakemko? Dikay madanagan ta nakasaganaak a magalutan ken uray pay matay idiay Jerusalem para iti nagan ni Apo Jesus.’”—Ara. 21:12, 13.

17, 18. Kasano nga impakita ni Pablo ti determinasionna a mangaramid iti pagayatan ti Dios, ken ania ti reaksion dagiti kakabsat?

¹⁷ Iladawam iti panunotmo ti eksena. Dagiti kakabsat, agraman ni Lucas, impakpakaasida ken Pablo a saannan nga ituloy ti mapan idiay Jerusalem. Adda dagiti nagsangit. Gapu ta natukay ti pusona iti naayat a pannakaseknan nga impakitada kenkuana, sidudungngo a kinuna ni Pablo a ‘pakpakapuyenda ti pakinakemna,’ wenno ‘pagladladingitenda ti pusona’ kas kuna dagiti dadduma a patarus. Ngem saanda a mabaliwan ti panunot ni Pablo. Kas idi nakisinnarak kadagiti kakabsat idiay Tiro, saanna nga impalubos a kumapuy ti pakinakemna gapu kadagiti panagpakpakaasi ken lulua. Imbes ketdi, inlawlawagna no apay a nasken a mapan idiay Jerusalem. Anian a tured ken determinasion ti impakitana! Kas ken Jesus, desidido ni Pablo a mapan idiay Jerusalem. (Heb. 12:2) Saan a kayat ni Pablo ti matay gapu iti pammatina, ngem no kas pagarigan ta mapasamak dayta, ibilangna a dayaw ti matay kas pasurot ni Kristo Jesus.

¹⁸ Ania ti reaksion dagiti kakabsat? Rinaemda ti desisionna. Mabasatayo: “Idi saanmi a maallukoy, simmardengkami a mangkombinsir sa kinunami: ‘Maaramid koma ti pagayatan ni Jehova.’” (Ara. 21:14) Dagidiay mangigawgawid ken Pablo a mapan idiay Jerusalem saanda nga impapilit ti kaykayatda. Dimngeg ken timmulokda ken Pablo, a binigbig ken inakseptarda ti pagayatan ni Jehova uray no narigat dayta para kadakuada. Inrugin ni Pablo nga aramiden ti banag nga agtungpal inton agangay iti ipapatayna. Nalaglag-an koma ti riknana no saan nga inkagumaan nga igawid dagidiay mangipatpateg kenkuana.

19. Ania a napateg a leksion ti masursurotayo iti napasamak ken Pablo?

¹⁹ Adda masursurotayo a napateg a leksion iti napasamak ken Pablo: Pulos a ditay up-upayen dagiti dadduma a mayat nga agsakripisio maigapu iti panagserbi iti Dios. Mayaplikartayo daytoy a leksion iti adu a situasion, saan laeng a kadagidiay adda pakainaiganna iti biag ken patay. Kas pagarigan, uray no nadagsen ti rikna dagiti nagannak nga umadayo dagiti annakda tapno makapagserbida ken Jehova kadagiti adayo a lugar, determinadoda a saan nga upayen ida. Malagip ni Phyllis a taga-England ti riknana idi napan idiay Africa ti kakaisuna nga anakna a babai tapno agserbi kas misionero. “Nagdagsen ti riknak,” kuna ni Phyllis. “Nasaem a panunoten nga addanton idiay adayo ti anakko. Maladingitanak a maragsakan. Namin-adu nga inkarkararagko ti maipapan iti dayta. Ngem isu dayta ti desisionna ket pulos a diak pinadpadas a lapdan. Sabagay, kankanayon met nga insurok kenkuana nga iyun-unana dagiti interes ti Pagarian! Tallopulo a tawenen nga agserserbi iti sabali a pagilian ket inaldaw nga agyamyamanak ken Jehova gapu iti panagtalinaedna a matalek.” Anian a nagsayaat no paregtaentayo dagiti managsakripisio a kapammatiantayo!

20, 21. Ania ti mangipakita a kaay-ayo ni Pablo ti makilangen kadagiti kapammatianna, ken apay?

²⁰ Nagsagana ni Pablo ken dagiti kakaduana ket intultuloydan ti nagdaliasat. Isu ket kinuyog dagiti kakabsat, a mangipakita iti naimpusuan a panangsuportada kenkuana. Kadagiti lugar a dimmagasanda iti panagturongda idiay Jerusalem, nakitimpuyog ni Pablo ken dagiti kakaduana kadagiti Kristiano a kakabsatda. Idiay Tiro, nasarakanda dagiti adalan ket nakipagyanda kadakuada iti pito nga aldaw. Idiay Tolemaida, kinablaawanda dagiti kakabsat ket nakilangenda kadakuada iti maysa nga aldaw. Idiay Cesarea, nagdagusda iti sumagmamano nga aldaw iti balay da Felipe. Kalpasanna, adda sumagmamano nga adalan a taga-Cesarea a kimmuyog kada Pablo ken dagiti kakaduana a mapan idiay Jerusalem. Sadiay, maysa kadagiti immuna nga adalan nga agnagan Mnason ti nangsangaili kadakuada. Idi nakadanondan idiay Jerusalem, kuna ni Lucas a ‘siraragsak nga inawat ida dagiti kakabsat.’—Ara. 21:17.

²¹ Nalawag a kayat ni Pablo ti makikadua kadagiti kapammatianna. Naparegta ti apostol gapu iti pannakilangenna kadagiti kakabsat, a kas met kadatayo ita. Awan duadua a dayta a pammaregta ti nangpatibker ken Pablo a mangsango kadagiti nauyong a bumusbusor nga agpanggep a mangpapatay kenkuana.