1, 2. Idi umuna a siglo, kasano a dagiti panangikagumaan a mangpasardeng kadagiti adipen ti Dios a mangikasaba iti naimbag a damag ket addaan iti positibo nga epekto?

 MAPASPASAMAKEN ti agsasaruno a nakaro a pannakaidadanes, ket ni Saulo rinugiannan a “ranggasan” ti kongregasion. Ti sao a “ranggasan” ket maysa nga ebkas nga iti orihinal a lengguahe deskribirenna ti nakaro a kinaranggas. (Ara. 8:3) Nagtatalaw dagiti adalan. Para kadagiti dadduma, kasla agballigi ni Saulo a mangibanag iti panggepna a mangikisap iti Kristianidad. Nupay kasta, adda di ninamnama a resulta ti pannakawarawara dagiti Kristiano. Ania dayta?

² Dagidiay naiwarawara inrugida nga ‘ipakaammo ti naimbag a damag ti sao ti Dios’ kadagiti lugar a nagkamanganda. (Ara. 8:4) Wen, ti pannakaidadanes saanna a napaulimek dagiti adipen ti Dios no di ket nakatulong iti ad-adda a pannakaipakaammo ti naimbag a damag! Saan a napanunot dagiti manangidadanes a ti panangpatalawda kadagiti adalan ket makatulong iti pannakaisaknap ti trabaho a panangikasaba iti Pagarian kadagiti adayo a teritoria. Kas makitatayto, adda napasamak iti moderno a panawen nga umarngi iti dayta.

3. (a) Siasino ni Felipe? (b) Apay nga adu pay laeng ti saan a nakasabaan idiay Samaria, ngem ania ti impadto ni Jesus a mapasamak iti dayta a teritoria?

³ Maysa ni Felipe kadagidiay “naiwarawara.” a (Ara. 8:4; kitaem ti kahon a “ Ni Felipe ‘nga Ebanghelisador.’”) Napan idiay Samaria, a maysa a siudad nga adu pay laeng ti saan a nakasabaan, ta imbilin idi ni Jesus kadagiti apostolna: “Saankayo a sumrek iti aniaman a siudad dagiti Samaritano; no di ket birokenyo laeng dagiti napukaw a karnero iti Israel.” (Mat. 10:5, 6) Nupay kasta, ammo ni Jesus a naan-anay a makasabaanto met laeng ti Samaria, ta sakbay ti iyuulina idiay langit, kinunana:  “Dakayonto dagiti saksik idiay Jerusalem, iti intero a Judea ken Samaria, ken agingga iti kaadaywan a paset ti daga.”—Ara. 1:8.

4. Ania ti epektona kadagiti Samaritano ti panangasaba ni Felipe, ken ania ti mabalin a makagapu iti dayta?

⁴ Nakita ni Felipe a ti Samaria ket “mabalinen nga anien.” (Juan 4:35) Makapabang-ar ti mensahena kadagiti aggigian sadiay, ket nalaka laeng a maawatantayo no apay. Saan nga ugali dagiti Judio ti makilangenlangen kadagiti Samaritano, ken adu ti mangum-umsi pay ketdi kadakuada. Maisupadi iti dayta, naammuan dagiti Samaritano a ti mensahe maipapan iti naimbag a damag ket awan ti idaddadumana. Dakkel ngarud ti nakaidumaan dayta kadagiti akikid ti panagpampanunotna a Fariseo. Babaen ti naregta ken awanan panangidumduma a panangasabana kadagiti Samaritano, impakita ni Felipe nga isu ket saan a naimpluensiaan iti panangidumduma dagidiay mangtagtagibassit kadakuada. Di ngarud pakasdaawan a “nagimdeng” dagiti tattao ken Felipe.—Ara. 8:6.

5-7. Mangtedka kadagiti pagarigan a ti pannakawarawara dagiti Kristiano ket nakatulong iti pannakaisaknap ti naimbag a damag.

⁵ Kas idi umuna a siglo, ti panangidadanes saanna met a napasardeng ti panangasaba dagiti adipen ti Dios ita. Ti masansan a pannakapilit dagiti Kristiano nga umakar iti sabali a lugar—iti man pagbaludan wenno iti sabali a pagilian—ket nakatulong ketdi iti pannakaidanon ti mensahe maipapan iti Pagarian  kadagiti tattao iti dayta a lugar. Kas pagarigan, kabayatan ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat, naaddaan dagiti Saksi ni Jehova iti naisangsangayan a gundaway a mangasaba kadagiti kampo konsentrasion dagiti Nazi. Kuna ti maysa a Judio a nakasabaan dagiti Saksi sadiay: “Ti kinatibker ti pakinakem dagiti balud a Saksi ni Jehova ti nangkombinsir kaniak a naibatay iti Kasuratan ti pammatida. Dayta ti gapuna a nagbalinak met a Saksi.”

⁶ Iti dadduma a kasasaad, uray dagiti manangidadanes ket nakasabaan a mismo ken impangagda met ti naimbag a damag. Kas pagarigan, idi nayakar ti Saksi nga agnagan Franz Desch iti kampo konsentrasion idiay Gusen, Austria, nayadalanna iti Biblia ti maysa nga opisial ti SS. Iladawam iti panunotmo ti ragsak dagitoy a lallaki idi a kalpasan ti sumagmamano a tawen, nagkitada iti maysa a kombension dagiti Saksi ni Jehova ket agpadadan a mangiwarwaragawag iti naimbag a damag!

⁷ Adda umarngi a pasamak idi immakar dagiti Kristiano iti sabali a pagilian gapu iti pannakaidadanes. Idi dekada 1970, kas pagarigan, inkapilitan nga immakar idiay Mozambique dagiti Saksi a taga-Malawi isu a nakasabaanda dagiti umili sadiay. Nagtultuloy ti trabaho a panangasaba idiay Mozambique uray idi adda timmaud nga ibubusor. Kuna ni Francisco Coana: “Pudno a namin-adu a natiliw ken naaresto ti sumagmamano kadakami gapu iti panangasabami. Ngem gapu ta adu ti mangipangpangag iti mensahe maipapan iti Pagarian, ammomi a tultulongannakami ti Dios kas iti panangtulongna kadagiti Kristiano idi umuna a siglo.”

8. Kasano a nakatulong iti trabaho a panangasaba dagiti panagbalbaliw iti politika ken ekonomia?

⁸ Siempre, saan laeng a ti pannakaidadanes ti makagapu a rimmang-ay ti Kristianidad kadagiti sabali a pagilian. Kadagiti kallabes a dekada, dagiti panagbalbaliw iti politika ken ekonomia linuktanna met dagiti gundaway tapno maiwaragawag ti mensahe maipapan iti Pagarian kadagiti tattao a nagduduma ti lengguahe ken pulida. Ti dadduma nga agnanaed kadagiti napanglaw a pagilian ken kadagiti lugar a pakapaspasamakan dagiti gubat ket immakar kadagiti nataltalged a lugar a sadiay a nayadalanda iti Biblia. Naluktan dagiti teritoria a ganggannaet ti pagsasaona gapu iti panagsangpet dagiti nagbakuit. Ikagkagumaam kadi a kasabaan dagiti tattao “manipud iti amin a nasion, tribu, puli, ken lengguahe” iti teritoriayo?—Apoc. 7:9.

9. Siasino ni Simon, ken ania ti nabatad a nakaallukoyanna a sumurot ken Felipe?

⁹ Adu a milagro ti inaramid ni Felipe idiay Samaria. Kas pagarigan, nangpaimbag kadagiti addaan iti pisikal a depekto ken nangparuar pay ketdi kadagiti dakes nga espiritu. (Ara. 8:6-8) Adda maysa a tao a napaamanga kadagiti namilagruan a sagut a naited ken Felipe. Isu dayta ni Simon, maysa a mahiko a raraemen dagiti tattao nga uray la a kunkunada maipapan kenkuana: “Daytoy a tao ti Pannakabalin ti Dios.” Ngem ita ta nasaksian ni Simon ti agpaypayso a  pannakabalin ti Dios, kas ipakita dagiti milagro nga inaramid ni Felipe, ni Simon ket nagbalin a manamati. (Ara. 8:9-13) Ngem nasubok dagiti motibo ni Simon idi agangay. Kasano?

10. (a) Ania ti inaramid da Pedro ken Juan idiay Samaria? (b) Ania ti inaramid ni Simon idi nakitana dagiti kabbaro nga adalan nga immawat iti nasantuan nga espiritu idi impatay da Pedro ken Juan ti imada kadakuada?

¹⁰ Idi nadamag dagiti apostol ti irarang-ay ti trabaho idiay Samaria, imbaonda sadiay da Pedro ken Juan. (Kitaem ti kahon nga “ Inusar ni Pedro ‘Dagiti Tulbek ti Pagarian.’”) Idi nakasangpet dagiti dua nga apostol, impatayda dagiti imada kadagiti kabbaro nga adalan, ket immawatda a dagus iti nasantuan nga espiritu. b Nasdaaw ni Simon idi nakitana daytoy. “Ikkandak met iti daytoy a pannakabalin,” kinunana kadagiti apostol, “tapno umawat iti nasantuan nga espiritu ti asinoman a pangiparabawak iti imak.” Kayatna pay nga ikkan ida iti kuarta, a mangnamnama a magatangna daytoy a sagrado a pribilehio!—Ara. 8:14-19.

11. Ania ti indagadag ni Pedro ken ni Simon, ket ania ti reaksion ni Simon?

¹¹ Natibker ken nalawag ti insungbat ni Pedro ken ni Simon. “Madadael koma ti pirakmo ken uray sika,” kinuna ti apostol, “ta pinanunotmo a magatangmo ti awan bayadna a sagut ti Dios. Awan ti pasetmo wenno uray bingaymo iti daytoy a banag, ta saan a nalinteg ti pusom iti imatang ti Dios.” Kalpasanna, indagadag ni Pedro ken ni Simon nga agbabawi sa agkararag iti Dios a dumawat iti pammakawan. “Ipakaasim ken Jehova,” kuna ni Pedro “a no mabalin, mapakawan koma ti dakes a panggep ti pusom [“dayta dakes a panunotmo,” Ti Baro a Naimbag  a Damag Biblia].” Nabatad a saan a dakes a tao ni Simon; kayatna nga aramiden ti umiso ngem adda la ngamin saan nga umiso a kapanunotanna idi. Gapuna, nagpakpakaasi kadagiti apostol: “Agpakaasikayo ken Jehova para kaniak tapno saan koma a mapasamak dagiti imbagayo.”—Ara. 8:20-24.

12. Ania ti “simonia,” ken kasano a nagbalin dayta a silo iti Kakristianuan?

¹² Agserbi a pakdaar kadagiti Kristiano ita ti panangbabalaw ni Pedro ken ni Simon. Kinapudnona, nabukel ti Ingles a termino a “simony” (“simonia” iti Iloko) gapu iti daytoy a pasamak. Ti “simonia” tuktukoyenna ti pananggatang wenno panagilako kadagiti saad, nangnangruna no relihion ti pagsasaritaan. Adu ti pagarigan ti kastoy nga aramid no iti pakasaritaan ti apostata a Kakristianuan. Kinapudnona, kastoy ti kuna ti maikasiam nga edision ti The Encyclopædia Britannica (1878): “No adalen ti pakasaritaan ti nalimed a panagibutos kadagiti Papa, makombinsir ti maysa nga estudiante nga awan a pulos ti eleksion a saan a namulitan iti simonia. Nagkaro, nakababain, ken agdadata unay ti kaaduan kadagita.”

13. Kadagiti ania a pamay-an a masapul nga agannad dagiti Kristiano iti simonia?

¹³ Nasken nga agannad dagiti Kristiano tapno saanda a makabasol iti simonia. Kas pagarigan, saanda koma nga ikagumaan ti manggun-od iti pabor babaen ti panangtedda kadagiti nabuslon a sagut wenno nalabes a pammadayaw kadagiti manangaywan tapno laeng maaddaanda kadagiti kanayonan a pribilehio iti kongregasion. Iti sabali a bangir, dagidiay adda iti kasasaad a mangted kadagiti pabor nasken nga agannadda, a dida mangipakita iti paboritismo kadagiti nababaknang. Agpada a maibilang a simonia dagita. Wen, amin nga adipen ti Dios ket masapul nga agtignay kas “nanumnumo,” nga urayenda a ti espiritu ni Jehova ti mangdutok kadakuada kadagiti pribilehio iti uneg ti organisasionna. (Luc. 9:48) Dagidiay ‘agbirok iti bukodda a dayaw’ ket awan ti lugarda iti organisasion ti Dios.—Prov. 25:27.

14, 15. (a) Siasino ti “Etiope a eunuko,” ken kasano a nasarakan ni Felipe? (b) Ania ti reaksion ti Etiope iti mensahe ni Felipe, ken apay a saan a dinadarasudos a tignay ti panagpabautisarna? (Kitaem ti footnote.)

¹⁴ Ti anghel ni Jehova binilinna ni Felipe a surotenna ti dalan nga agturong  idiay Gaza manipud Jerusalem. No bilang ta saan nga ammo ni Felipe no apay a masapul a mapan sadiay, naammuanna ti makagapu idi nakitana ti eunuko nga Etiope a ‘mangbasbasa a sipipigsa iti libro ni propeta Isaias.’ (Kitaem ti kahon nga “ Iti Ania nga Anag a ‘Eunuko’?”) Ti nasantuan nga espiritu ni Jehova ti nangtignay ken Felipe nga umasideg iti karuahe ti eunuko. Nagtaray ni Felipe iti abay ti karuahe ket insaludsodna iti Etiope: “Ammom kadi ti basbasaem?” Insungbat ti Etiope: “Kasanok a maammuan no awan ti mangisuro kaniak?”—Ara. 8:26-31.

¹⁵ Ti Etiope inawisna ni Felipe a makikalugan iti karuahe. Naaddaanda la ketdi iti nagsayaat a saritaan! Nabayag a misterio idi no siasino ti “karnero” wenno ‘adipen,’ a nadakamat iti padto ni Isaias. (Isa. 53:1-12) Ngem bayat ti panagdaliasatda, inlawlawag ni Felipe iti eunuko nga Etiope a natungpal dayta a padto ken Jesu-Kristo. Kas kadagiti nabautisaran idi Pentecostes 33 C.E., ti Etiope—a maysan a proselita—ammonan a dagus ti aramidenna. “Adda danum! Ania ti makalapped kaniak a mabautisaran?” kinunana ken Felipe. Dagus a binautisaran ni Felipe ti Etiope! c (Kitaem ti kahon a “ Bautismo iti ‘Danum.’”) Kalpasan dayta, ti espiritu ni Jehova inturongna ni Felipe idiay Asdod ket intultuloyna sadiay nga inkasaba ti naimbag a damag.—Ara. 8:32-40.

16, 17. Ania ti akem dagiti anghel iti trabaho a panangasaba ita?

¹⁶ Addaan dagiti Kristiano ita iti pribilehio a makiraman iti trabaho nga inaramid ni Felipe. Masansan a maikasabada ti mensahe maipapan iti Pagarian iti di pormal a pamay-an, kas no agbibiaheda. Iti adu a kasasaad, saan a naiparparna laeng nga adda makasaritada a napudno ti panagpuspusona a tattao. Manamnama a kasta ta ibatad ti Biblia nga iturturong dagiti anghel ti trabaho a panangasaba tapno ti mensahe ket maidanon “iti tunggal nasion ken tribu ken lengguahe ken ili.” (Apoc. 14:6) Impadto ni Jesus ti panangiwanwan  dagiti anghel iti trabaho a panangasaba. Iti pangngarigna maipapan iti trigo ken dakes a ruot, kinuna ni Jesus a kabayatan ti panagani—wenno ti panungpalan ti sistema ti bambanag—“dagiti paraani [ket] isu dagiti anghel.” Kinunana pay a dagitoy nga espiritu a parsua “urnongen ken ikkatendanto manipud iti Pagarianna ti amin a pakaigapuan ti pannakaitibkol ken dagiti tattao nga agar-aramid iti dakes.” (Mat. 13:37-41) Iti dayta met la a tiempo, ummongen dagiti anghel dagidiay addaan iti namnama a makipagtawid iti Pagarian idiay langit sa kalpasanna ti “dakkel a bunggoy” ti “sabsabali a karnero,” a kayat nga iserrek ni Jehova iti organisasionna.—Apoc. 7:9; Juan 6:44, 65; 10:16.

¹⁷ Kas pammaneknek a talaga a mapaspasamak daytoy, kuna ti dadduma kadagiti makaskasabaantayo nga ikarkararagda a tulongan koma ida ti Dios. Usigem ti maysa a kapadasan ti dua nga agibumbunannag a kadua ti bassit nga ubing. Idi tumengtengngan ti aldaw, agsardeng koman a mangasaba dagiti dua a Saksi, ngem magagaran unay ti ubing a mapan iti sumaruno a balay. Kinapudnona, maymaysana a napan nagtuktok iti ridaw! Idi adda agkabannuag a babai a nanglukat iti ridaw, immasideg ti dua a Saksi ket kinasabaanda. Anian a siddaawda ta kinuna ti babai a kalkalpasna la nga inkararag nga adda koma sumarungkar a tumulong kenkuana a mangtarus iti Biblia. Nairugi ngarud ti panangyadal iti Biblia!

18. Apay a pulos a ditay tagtagilag-anen ti ministeriotayo?

¹⁸ Kas paset ti kongregasion Kristiano, addaanka iti pribilehio a makipagtrabaho kadagiti anghel bayat nga ad-adda a sumaksaknap ita ti trabaho a panangasaba. Pulos a saanmo koma a tagtagilag-anen dayta a pribilehio. Maaddaanka iti dakkel a rag-o no sipipinget nga itultuloymo nga ikasaba “ti naimbag a damag maipapan ken Jesus.”—Ara. 8:35.