1, 2. (a) Kasano a ti Israel ket kasla agmaymaysa a karnero iti tengnga dagiti lobo? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti kapitulo.) (b) Ania ti impalubos dagiti Israelita ken dagiti arida a mapasamak?

GINASUT a tawen a kasla agmaymaysa a karnero ti Israel iti tengnga ti adu a lobo. Iti daya ti Israel, adda dagiti Ammonita, Moabita, ken Edomita a mangbutbuteng kenkuana. Iti laud, nakaramuten dagiti Filisteo a nabayagen a kabusor ti Israel. Iti amianan ti ayan ti siudad ti Tiro, a nabaknang ken nabileg a sentro ti imperio a nalawa ti panagnegosiona. Iti abagatan ti ayan ti nagkauna a nasion ti Egipto nga iturturayan ti kasla dios nga ari a ni Faraon.

² Idi nagpannuray dagiti Israelita ken Jehova, sinalaknibanna ida kadagiti kabusorda. Ngem maulit-ulit nga impalubos ti ilina ken dagiti arida a maaringanda iti dakes nga impluensia dagiti nasion iti aglawlawda. Ni Ari Ahab ti maysa kadagiti agturay a naglaka a naimpluensiaan. Nagturay iti 10 a tribu a pagarian ti Israel bayat ti panawen ni Ari Jehosafat ti Juda. Inasawana ti balasang ti ari ti Sidon a nangkontrol iti narang-ay a siudad ti Tiro. Jezebel ti nagan ti balasang. Insungsongna ti Israel iti panagdaydayaw ken Baal ken inimpluensiaanna ni lakayna iti awan  kapadana a panangrugit iti nadalus a panagdaydayaw.​—1 Ar. 16:30-33; 18:4, 19.

3, 4. (a) Ania itan ti sumaruno nga ibaga ni Ezekiel? (b) Ania dagiti saludsod nga usigentayo?

³ Pinakdaaran ni Jehova ti ilina kadagiti pagbanagan ti panagsukir kenkuana. Ita, naibusen ti pasensiana. (Jer. 21:7, 10; Ezek. 5:7-9) Idi 609 B.C.E., nagsubli ti armada ti Babilonia iti Naikari a Daga iti maikatlo a gundaway. Dandani 10 a tawenen ti napalabas sipud idi naudi a rimmautda. Ita, rebbaendan ti pader ti Jerusalem ken patayendan dagiti agrebelde ken Nabucodonosor. Idi mangrugin ti iraraut ken matungpalen ti nasaem a detalye dagiti impaipadto ti Dios ken Ezekiel, ibagan ti propeta dagiti mapasamak kadagiti nasion iti aglawlaw ti Naikari a Daga.

⁴ Impakaammo ni Jehova ken Ezekiel a maragsakan dagiti kabusor ti Juda a madadael ti Jerusalem ken irurumenda dagiti makalasat. Ngem dagiti nasion a nangpadakes iti nagan ni Jehova ken nangidadanes iti ilina wenno nagbalin a dakes nga impluensia kadakuada apitendanto ti bunga dagiti aramidda. Ania dagiti masursurotayo iti pannakilangen ti Israel kadagidiay a nasion? Ken kasano a mangted ita kadatayo iti namnama dagiti padto ni Ezekiel kadagiti nasion?

5, 6. Agkapin-ano dagiti Ammonita ken Israelita?

⁵ No ar-arigen, agkakadaraan ti Israel, Ammon, Moab, ken Edom. Agkakabagianda ken maymaysa a lugar ti nagnaedan dagidi apongda. Ngem nabayagen a kagurgura dagitoy a nasion ti ili ti Dios ken ‘napalalo ti pananglaisda’ kadakuada.​—Ezek. 25:6.

⁶ Kitaentayo dagiti Ammonita. Kaputotan ida ti kaanakan ni Abraham a ni Lot iti in-inaudi a balasangna. (Gen. 19:38) Dakkel ti nagpadaan ti lengguaheda ken ti Hebreo isu a mabalin a maawatan dayta ti ili ti Dios. Gapu ta agkakabagianda, imbaga ni Jehova kadagiti Israelita a dida gubgubaten ti Ammon. (Deut. 2:19) Ngem idi tiempo dagiti Ukom, nakikadua dagiti Ammonita ken Ari Eglon ti Moab a nakilaban iti Israel. (Uk. 3:12-15, 27-30) Idi nagbalinen nga ari ni Saul, rinaut dagiti Ammonita ti Israel. (1 Sam. 11:1-4) Ket idi panawen ni Ari Jehosafat, nakikaduada manen iti Moab a rimmaut iti Naikari a Daga.​—2 Cron. 20:1, 2.

7. Kasano ti panangtrato dagiti Moabita kadagiti kaputotan ti Israel a kasinsinda?

⁷ Kaputotan met laeng ni Lot dagiti Moabita iti in-inauna a balasangna. (Gen. 19:36, 37) Imbaga ni Jehova kadagiti Israelita a saanda a gubaten ti Moab. (Deut. 2:9) Ngem saan a naasian dagiti Moabita. Imbes a tulonganda dagiti kakasinsinda a tumaltalaw iti panangadipen ti Egipto, pinadasda a lapdan ida a sumrek iti Naikari a Daga. Tinangdanan ni Balak nga ari ti Moab ni Balaam tapno ilunodna dagiti Israelita, ket insuro ni Balaam ni Balak  no kasanona a sulisogen dagiti lallaki nga Israelita nga agaramid iti immoralidad ken idolatria. (Num. 22:1-8; 25:1-9; Apoc. 2:14) Ginasut a tawen nga inrurumen dagiti Moabita dagiti kabagianda agingga idi tiempo ni Ezekiel.​—2 Ar. 24:1, 2.

8. Apay nga imbaga ni Jehova a kabsat ti Edom ti Israel, ngem ania ti inaramid dagiti Edomita?

⁸ Dagiti Edomita ket kaputotan ni Esau a kasingin ni Jacob. Nakadekdekket a kabagianda ti Israel ta tinukoy ni Jehova nga agkabsat dagiti Edomita ken dagiti Israelita. (Deut. 2:1-5; 23:7, 8) Ngem binusor dagiti Edomita ti Israel manipud rimmuarda idiay Egipto agingga a nadadael ti Jerusalem idi 607 B.C.E. (Num. 20:14, 18; Ezek. 25:12) Naragsakan dagiti Edomita iti panagsagaba ti Israel, sa sinugsoganda dagiti Babilonio a mangdadael iti Jerusalem. Linapdanda pay ti panagtalaw ti asinoman nga agliblibas nga Israelita ket insukoda ida kadagiti kabusor.​—Sal. 137:7; Abd. 11, 14.

9, 10. (a) Ania ti napasamak iti Ammon, Moab, ken Edom? (b) Ania a pagarigan ti mangipakita a saan nga amin a paset dayta a nasion ket gumurgura iti Israel?

⁹ Siningir ni Jehova dagiti kabagian ti Israel gapu iti panangtratoda iti ilina. Kinunana: “Itedkonto . . . dagiti Ammonita kas sanikua dagiti taga-Daya, tapno saanton a malagip dagiti Ammonita iti tengnga dagiti nasion.” Kinunana pay: “Dusaekto ti Moab, ket maammuandanto a siak ni Jehova.” (Ezek. 25:10, 11) Agarup lima a tawen kalpasan a nadadael ti Jerusalem, nangrugi a natungpal dagita a padto idi sinakup dagiti Babilonio ti Ammon ken Moab. Maipapan iti Edom, imbaga ni Jehova a ‘patayenna ti tao ken animal’ ken “awanto ti agnaed iti dayta.” (Ezek. 25:13) Kas naipadto, napukaw ti Ammon, Moab, ken Edom idi agangay.​—Jer. 9:25, 26; 48:42; 49:17, 18.

¹⁰ Ngem saan nga amin nga umili dagita a nasion ket gumurgura iti ili ti Dios. Kas pagarigan, ni Zelek nga Ammonita ken ni Itma a Moabita ket karaman kadagiti nabileg a soldado ni Ari David. (1 Cron. 11:26, 39, 46; 12:1) Nagbalin met a napudno nga agdaydayaw ken Jehova ni Ruth a Moabita.​—Ruth 1:4, 16, 17.

11. Ania ti masursurotayo iti pannakilangen ti Israel kadagiti nasion ti Ammon, Moab, ken Edom?

¹¹ Ania dagiti masursurotayo iti pannakilangen ti Israel kadagita a nasion? Umuna, idi saan a nagannad ti Israel, naaringan kadagiti makadadael a narelihiosuan nga aramid ti kakabagianna, kas iti panagdaydayaw dagiti Moabita ken Baal ti Peor ken panagdaydayaw dagiti Ammonita iti diosda a ni Molek. (Num. 25:1-3; 1 Ar. 11:7) Mabalin met a kasta ti mapasamak kadatayo. Mabalin a pilitendatayo dagiti ditay kapammatian a kabagian a mangaramid iti kayatda. Kas pagarigan, baka dida maawatan no apay a ditay selebraran ti Easter, makirinnegalo no Christmas, wenno makiraman iti dadduma a nalatak a tradision a konektado iti sursuro ti ulbod a relihion. Uray mayat ti intensionda, mabalin a sulisogendatayo​—uray apagbiit—​nga ikompromiso dagiti prinsipiotayo.  Ngem masapul a ditay pulos tumulok! Kas iti napasamak iti Israel, napeggad ti uray maminsan laeng a pannakikompromiso a kas iti mapasamak iti maminsan laeng nga itatapuak iti rangkis.

12, 13. Ania nga ibubusor ti mabalin a maipasango kadatayo, ngem ania ti mapasamak no agtalinaedtayo a napudno?

¹² Adda pay masursurotayo kadagiti kapadasan ti Israel iti Ammon, Moab, ken Edom. Mabalin a nakaro ti panangbusor kadatayo dagiti ditay kapammatian a kapamiliatayo. Impakdaar ni Jesus a no dadduma, ti mensahe nga ikaskasabatayo ket “mangpataud iti panagsisina: ti anak a lalaki kontra iti amana, anak a babai kontra iti inana.” (Mat. 10:35, 36) Imbilin ni Jehova kadagiti Israelita a saanda a rugian ti makiriri kadagiti kabagianda, isu a ditay met makisupiat kadagiti ditay kapammatian a kapamiliatayo. Ngem ditay masdaaw no busorendatayo.​—2 Tim. 3:12.

¹³ Uray saan a direkta a busoren dagiti kabagiantayo ti panagdaydayawtayo ken Jehova, masapul a ditay ipalubos a dakdakkel ti impluensiada kadatayo ngem ni Jehova. Apay? Ni ngamin Jehova ti masapul a numero uno iti pusotayo. (Basaen ti Mateo 10:37.) No agtalinaedtayo met a napudno ken Jehova, posible a dadduma a kabagiantayo ti agbalin a kas kada Zelek, Itma, ken Ruth a makikadua iti nadalus a panagdaydayaw. (1 Tim. 4:16) Iti kasta, mariknadanto met ti ragsak ti panagserbi iti kakaisuna a pudno a Dios agraman ti ayat ken pannalaknibna.

14, 15. Kasano ti panangtrato dagiti Filisteo iti Israel?

¹⁴ Idiay isla ti Creta ti dati a pagnanaedan dagiti Filisteo, ngem immakarda iti daga nga inkari ni Jehova idi agangay ken Abraham ken iti kaputotanna. Agpada a nakilangen da Abraham ken Isaac kadagitoy a tattao. (Gen. 21:29-32; 26:1) Idi simreken dagiti Israelita iti Naikari a Daga, dakkel ken nabilegen dagiti Filisteo kas nasion ken nakabutbuteng ti puersa militarna. Agdaydayawda iti didiosen a kas kada Baal-zebub ken Dagon. (1 Sam. 5:1-4; 2 Ar. 1:2, 3) Adda dagiti tiempo a nagdaydayaw met ti Israel kadagita a didiosen.​—Uk. 10:6.

¹⁵ Gapu ta saan a matalek ti Israel, impalubos ni Jehova nga iturayan dagiti Filisteo ti ilina iti adu tawen. (Uk. 10:7, 8; Ezek. 25:15) Nangipaulogda kadagiti pagannurotan a mangparigat kadagiti Israelita * ken adu ti pinatayda kadakuada. (1 Sam. 4:10) Ngem idi nagbabawi ti Israel ken nagsublida ken Jehova, insalakanna ida. Nangdutok iti lallaki a kas kada Samson, Saul, ken David a mangisalakan iti ilina. (Uk. 13:5, 24; 1 Sam. 9:15-17; 18:6, 7) Ken kas impadto ni Ezekiel, linak-am dagiti Filisteo ti ‘nakaro a pannusa’ idi a ti dagada ket rinaut dagiti Babilonio ken dagiti Griego idi agangay.​—Ezek. 25:15-17.

16, 17. Ania dagiti masursurotayo iti pannakilangen ti Israel kadagiti Filisteo?

 ¹⁶ Ania dagiti masursurotayo iti pannakilangen ti Israel kadagiti Filisteo? Naipasangon ti ili ni Jehova ita kadagiti ibubusor ti dadduma kadagiti kabibilgan a nasion a nangituray iti sangatauan. Ngem saan a kas iti Israel, napudnotayo latta ken Jehova. Nupay kasta, kasla agballigi no dadduma dagiti kabusor ti nadalus a panagdaydayaw. Kas pagarigan, idi rugrugi ti maika-20 a siglo, pinadas ti gobierno ti United States a pasardengen ti trabaho ti ili ni Jehova idi sinentensiaanna a maibalud iti adu a tawen dagiti mangidadaulo iti organisasion. Idi maikadua a gubat sangalubongan, pinadas ti Nazi a partido idiay Germany a pukawen nga interamente ti ili ti Dios isu a rinibu ti imbaludna ken ginasut ti pinatayna. Kalpasan dayta a gubat, rinugian ti Soviet Union ti adu a tawen a panangbusorna kadagiti Saksi ni Jehova babaen ti panangipanna kadakuada kadagiti kampo a pagtrabahuan ken kadagiti adayo a paset ti pagilian.

¹⁷ Mabalin nga itultuloy dagiti gobierno nga iparit ti trabahotayo a panangasaba, ibalud dagiti adipen ti Dios, ken patayen ti dadduma kadatayo. Rumbeng kadi a pagbutngantayo dagita wenno pukawenda ti pammatitayo? Saan! Isalakan ni Jehova dagiti napudno kenkuana. (Basaen ti Mateo 10:28-31.) Nakitatayon a napukaw dagiti nabileg ken naulpit a gobierno, idinto ta rumangrang-ay latta ti ili ni Jehova. Asidegen a mapadasan ti amin a gobierno ti tao ti napadasan dagiti Filisteo​—mapilitandanto a mangammo ken Jehova. Ken kas kadagiti Filisteo, mapukawdanto!

18. Ania a kita ti imperio ti kinontrol ti Tiro?

¹⁸ Ti nagkauna a siudad ti Tiro * ket adda iti sentro ti maysa kadagiti dakkel a komersial nga imperio idi a tiempo. Iti laud, adu ti ruta ti negosio dagiti barkona a lumasat iti Baybay Mediteraneo.  Iti daya, dagiti ruta ti negosio ti Tiro ket nagsaknap iti nadumaduma a lugar a dimmanon kadagiti adayo nga imperio. Iti ginasut a tawen, lalo a bimmaknang gapu iti pannakinegosiona kadagitoy nga adayo a lugar. Bimmaknang iti kasta unay dagiti komersiante ken negosiantena ket imbilangda payen ti bagida kas piprinsipe.​—Isa. 23:8.

19, 20. Ania ti nagdumaan dagiti umili ti Tiro ken dagiti umili ti Gibeon?

¹⁹ Bayat ti panagari da David ken Solomon, nakinegosio ti Israel kadagiti umili ti Tiro, a naggapuan dagiti materiales ken trabahador a timmulong a nangibangon iti palasio ni David ken iti templo ni Solomon kalpasanna. (2 Cron. 2:1, 3, 7-16) Nakita ti Tiro ti tiempo a nagsayaat ti kasasaad ti nasion ti Israel. (1 Ar. 3:10-12; 10:4-9) Panunotenyo ti gundaway koma ti rinibu a taga-Tiro a mangammo maipapan iti nadalus a panagdaydayaw, mangam-ammo ken Jehova, ken makakita a mismo kadagiti bendision iti panagserbi iti pudno a Dios!

²⁰ Iti laksid dayta a gundaway, materialistiko latta dagiti taga-Tiro. Saanda a tinulad ti inaramid ti Gibeon a nabileg a siudad iti Canaan. Nadamdamag laeng dagiti umilina dagiti naindaklan nga inaramid ni Jehova ngem nagtignayda nga agserbi kenkuana. (Jos. 9:2, 3, 22–10:2) Kinapudnona, binusor dagiti umili ti Tiro ti ili ti Dios ken inlakoda pay ti dadduma tapno agbalin nga adipen.​—Sal. 83:2, 7; Joel 3:4, 6; Amos 1:9.

21, 22. Ania ti napasamak iti Tiro, ken apay?

²¹ Binilin ni Jehova ni Ezekiel nga ibagana daytoy kadagidiay a bumusbusor: “Busorenka, O Tiro, ket tignayekto ti adu a nasion a bumusor kenka, kas iti baybay a mangpataud kadagiti dalluyon. Dadaelendanto dagiti pader ti Tiro ken rebbaenda dagiti torrena, ket karusekto ti dagana ken pagbalinek a nasileng a dakkel a bato.” (Ezek. 26:1-5) Nagtalek dagiti umili ti Tiro a maprotektaran ida ti kinabaknangda, ta impagarupda a mangyeg iti  kinatalgedda a kas iti 46 a metro ti kangatona a pader ti isla a siudad. No la koma impangagda ti pakdaar ni Solomon: “Ti sanikua ti baknang ket ti napaderan a siudadna; ipagarupna a kasla mangsalaknib a pader dayta.”​—Prov. 18:11.

²² Idi intungpal dagiti Babilonio ken kalpasanna dagiti Griego ti padto ni Ezekiel, nakita dagiti umili ti Tiro a saan nga agpayso ti namnamaenda a kinatalged nga ipaay ti kinabaknang ti siudad ken ti paderna. Kalpasan a dinadael dagiti Babilonio ti Jerusalem, linakubda ti Tiro iti 13 a tawen. (Ezek. 29:17, 18) Kalpasanna, idi 332 B.C.E., intungpal ni Alejandro a Dakkel ti naisangsangayan a paset dagiti impadto ni Ezekiel. * Inakup ti armadana dagiti rebba ti kadakkelan a paset ti siudad ti Tiro ken impuruakda iti baybay dagiti bato, tarikayo, ken dagana, ket nakaaramidda iti dalan a dumanon iti isla a siudadna. (Ezek. 26:4, 12) Pinerdi ni Alejandro dagiti pader, sinamsamna dagiti sanikua ti siudad, pinatayna ti rinibu a soldado ken umili, ken inlakona ti pinullo a ribu a tattao kas adipen. Napilitan dagiti umili ti Tiro a mangammo ken Jehova kalpasan ti nasaem a kapadasanda a saan a manayon a proteksion ti ited ti “adu a kinabaknang.”​—Ezek. 27:33, 34.

23. Ania ti masursurotayo kadagiti umili ti Tiro?

²³ Ania ti masursurotayo kadagiti umili ti Tiro? Ditay pulos ipalubos a ti “kinabaknang a mangal-allilaw” ti makagapu nga agtalektayo iti material a bambanag, nga ibilangtayo a kas pader a mangsalaknib kadatayo. (Mat. 13:22) Ditay “mapaggiddan a pagserbian ti Dios ken ti Kinabaknang.” (Basaen ti Mateo 6:24.) Dagiti laeng agserbi ken Jehova iti amin a kararua ti agpayso a natalged. (Mat. 6:31-33; Juan 10:27-29) Matungpalto ti amin a detalye dagiti padto maipapan iti panagpatingga daytoy agdama a sistema no kasano a sigurado a pimmayso dagiti padto maibusor iti Tiro. Iti dayta a tiempo, dagiti agtaltalek iti kinabaknang mapilitandanto a mangammo ken Jehova inton dadaelenna ti naagum ken managimbubukodan a sistema ti komersio daytoy a lubong.

24-26. (a) Apay nga imbaga ni Jehova a ti Egipto ket “maysa a garami”? (b) Kasano a sinukir ni Ari Zedekias ti bilin ni Jehova, ken ania ti resultana?

²⁴ Sakbay pay ti tiempo ni Jose agingga a sinakup dagiti Babilonio ti Jerusalem, dakkelen ti impluensia ti politika ti Egipto iti rehion ti Naikari a Daga. Gapu ta nabayagen ti Egipto, kasla di maan-ano a kas iti dakkel a kayo. Ngem no ikompara ken Jehova, nakapuy ti Egipto​—‘maysa laeng a garami.’​—Ezek. 29:6.

²⁵ Para iti apostata a ni Ari Zedekias, saan a kasta ti Egipto. Imbaga ni Jehova ken propeta Jeremias a paregtaenna ni Zedekias nga agpasakup iti ari ti Babilonia. (Jer. 27:12) Nagsapata pay ni Zedekias iti nagan ni Jehova a saan nga agrebelde ken  Nabucodonosor. Ngem sinukirna ti bilin ni Jehova, dinadaelna ti sapatana ken Nabucodonosor, ken nagpatulong iti Egipto idi nakilaban kadagiti Babilonio. (2 Cron. 36:13; Ezek. 17:12-20) Ngem nagdaksan unay dagiti Israelita ti panagpannurayda iti napolitikaan a pannakabalin ti Egipto. (Ezek. 29:7) Ti Egipto ket kasla di maan-ano a “nakadakdakkel nga animal iti baybay.” (Ezek. 29:3, 4) Ngem imbaga ni Jehova a tiliwenna a kas iti panangtiliw dagiti mangnganup kadagiti buaya iti Nilo​—banniitanna ket dadaelenna. Inaramidna dayta idi imbaonna dagiti Babilonio a mangsakup iti dayta a nagkauna a pagilian.​—Ezek. 29:9-12, 19.

²⁶ Ania ti nagbanagan ti di matalek a ni Zedekias? Gapu ta nagrebelde ken Jehova, impadto ni Ezekiel a mapukaw daytoy “dakes a panguluen” ti koronana ken madadael ti turayna. Ngem nangted met ni Ezekiel iti namnama. (Ezek. 21:25-27) Impaipadto ni Jehova ken Ezekiel nga adda ari iti pamilia dagiti ari, daydiay “addaan iti kalintegan,” a mangala iti trono. Iti sumaruno a kapitulo daytoy a libro, makitatayto no asino dayta.

27. Ania ti masursurotayo iti pannakilangen ti Israel iti Egipto?

²⁷ Ania ti masursurotayo iti pannakilangen ti Israel iti Egipto? Masapul a liklikan ti ili ni Jehova ita ti agtalek kadagiti napolitikaan a turay. Saanda koma nga ipagarup a mangyeg dagita iti manayon a kinatalged. Uray iti isiptayo, masapul nga agtalinaedtayo a ‘saan a paset ti lubong.’ (Juan 15:19; Sant. 4:4) Kasla napigsa ti sistema ti politika, ngem kas iti nagkauna nga Egipto,  narukop dayta a kas iti maysa a garami. Minamaag ngarud ti mangnamnama kadagiti tattao imbes a ti mannakabalin-amin a Kangatuan nga Agturay iti uniberso!—Basaen ti Salmo 146:3-6.

28-30. Ania ti nagdumaan ti panangammo dagiti nasion ken Jehova ken ti panangammotayo ken Jehova?

²⁸ Iti libro nga Ezekiel, namin-adu nga imbaga ni Jehova a dagiti nasion “maammuandanto a siak ni Jehova.” (Ezek. 25:17) Talaga a pimmudno dagita a sasao idi un-unana, idi dinusa ni Jehova dagiti kabusor ti ilina. Ngem adda dakdakkel a kaitungpalan dagita iti tiempotayo. Kasano?

²⁹ Kas iti ili ti Dios idi un-unana, napalawlawantayo kadagiti nasion a mangibilang kadatayo nga awan gawayna kas iti agmaymaysa a karnero. (Ezek. 38:10-13) Maadaltayto iti Kapitulo 17 ken 18 daytoy a libro nga asidegen ti naranggas ken maudi nga iraraut dagiti nasion iti ili ti Dios. Ngem inton aramidenda dayta, maawatanda ti kaipapanan ti pudno a pannakabalin. Mapilitandanto a mangammo ken Jehova​—mangbigbig iti kalinteganna nga agturay—​inton dadaelenna ida iti gubat ti Armagedon.​—Apoc. 16:16; 19:17-21.

³⁰ Nupay kasta, salakniban ken bendisionannatayto ni Jehova. Apay? Gapu ta pampaneknekantayo itan nga am-ammotayo ni Jehova babaen ti panagtalek, panagtulnog, ken panangipaay kenkuana iti nadalus a panagdaydayaw a maikari kenkuana.​—Basaen ti Ezekiel 28:26.